Saltu al enhavo

Kirilico

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Kirilico

Tipo

Alfabeto
Uzata por lingvoj Slavono, malnovbulgara, malnovserba, malnovrusa, rumana (ĝis 1860)
Inventita de s-ta Cirilo (?)
Epoko de ĉ. 940
Deveno

Fenica skribo
 → Greka alfabeto
  → parte el la Hebrea alfabeto
   → Kirilico

Idaj sistemoj la Cirilaj alfabetoj nacilingvaj
Parencaj sistemoj Latina alfabeto
Kopta skribo
Hebrea alfabeto
Unikoda intervalo
  • U+0410–U+0414, U+0404, U+0416
  • U+0405, U+0417, U+0418, U+0406
  • U+041A–U+0422, U+0478
  • U+0423–U+0425, U+0460–U+047F
  • U+A656
ISO 15924 Cyrs
cirila-baza alfabeto
Dum 893 - nuntempe
v • d • r

Kirilico estas la ĉefa kaj la unua slavona alfabeto, konsistanta el 46 literoj, tradicie (kaj eble, malĝuste) atribuata al s-ta Cirilo (Konstanteno la Filozofo, m. 869-02-14 en Romo). Kirilico divenas el la greka alfabeto, al kiu estis aldonitaj literoj al neekzistantaj en la greka lingvo sonoj. El kirilico devenas la naciaj skriboj (la Cirilaj alfabetoj) de la ortodoksaj slavoj (ĝis 1860, ankaŭ de la rumanoj). La modernaj alfabetoj cirilaj diferencas de la originala kirilico per multaj aldonoj kaj kaj de kelkaj aliaj popoloj. La modernaj alfabetoj cirilaj diferencas de la originala kirilico per multaj aldonoj. Oficiale Kirilico unue enuziĝis en la Unua Bulgara Regno.

Azbuka preĝo de Konstanteno el Preslavo

Kirilico plu estas uzata en la tekstoj de la ortodoksa kulto, historiaj kaj filologiaj; la nuna formo de la literoj Cirilaj estas ŝuldata al la reformo de Petro la Granda (1708), kiu enkondukis t.n. «civilan tiparon» (ruse «гражданский шрифт, гражданка»), kaj tian formon ili normale havas en la unikodaj tiparoj:

Kirilico en la civila fasono
А Б В Г Д Е Ж Ѕ З И І К Л М Н О П Ҁ Р С Т Ѹ
Ф Х Ѡ Ц Ч Ш Щ Ъ Ꙑ Ь Ѣ Ꙗ Ѥ Ю Ѧ Ѫ Ѩ Ѭ Ѯ Ѱ Ѳ Ѵ

Tamen la tradicia fasono (uzata en la slavonaj eldonoj) estas jena:

Tradicia tiparo kirilica


Literoj kirilicaj
Litero
(bildo) 		Litero
(tipare) 		Nomo
(kirilice) 		Nomo
(transskribita) 		Nomo (eo) Nomo (IFA) Latin-
literigo 		IFA Cifere
А а АЗЪ azǔ azo aʒʌ a a 1
Б б БѸКИ buki buki buki b b
В в ВѢДИ vědi viedi vædi v v 2
Г г ГЛАГОЛИ glagoli glagolo glagoli g g 3
Д д ДОБРО dobro dobro dobro d d 4
Є є ѤСТЬ estǐ esti iɛstɪ e ɛ 5
Ж ж ЖИВѢТЄ živěte ĵivete ʓivætɛ ž, ĵ ʓ
Ѕ ѕ ЅѢЛО dzělo dzelo ʣælo dz, Z dz, z 6
З з ЗЄМЛIА zeml’ja zemlo [ʑemʎa z z 7
И и ИЖЄИ ižei iĵe iʓɛjі i okopa i 8
І і / Ї ї ИЖЄ i i dekopa i i, I i 10
Ћ ћ ДѤРВЬ đerv, djerv ʤɛrv đ, dj ĝervo ʤ, ĝ
К к КАКО kako kako kako k k 20
Л л ЛЮДИѤ ljudije ludio [ʎudijɛ l l, [ʎ] 30
М м МЫСЛТЄ mɨslite mislite mɨslitɛ m m 40
Н н НАШЬ našǐ naŝ naʃɪ n n 50
О о ОНЪ onǔ on onʌ o o 70
П п ПОКОИ pokoi pokojo pokoj p p 80
Р р РЬЦИ rǐci rci rɪʦi r r 100
С с СЛОВО slovo slovo slovo s s 200
Т т ТВРЬДО tvr̥do tverdo tvr̤̥do t t 300
Ѹ ѹ ѸКЪ ukǔ uko ukʌ u u (400)
Ф ф ФРЬТЪ fr̤̥tǔ ferto, fi fr̤̥tʌ f f 500
Х х ХѢРЪ xěrǔ ĥero xærʌ x, ĥ x 600
Ѡ ѡ О o omego otʌ ō, w oː 800
Ц ц ЦИ ci ci ʦi c ʦ 900
Ч ч ЧРЬВЬ čr̤̥vǐ ĉervo ʧr̤̥vɪ č, ĉ ʧ 90
Ш ш ША ša ŝa ʃa š, ŝ ʃ
Щ щ ШТА šta ŝto, ŝĉo ʃta št, ŝt, šč, ŝĉ ʃt, ʃʧ
Ъ ъ ѤРЪ jerǔ jerego jɛrʌ ǔ, u: ʌ
Ы ѤРЪІ jerū jerio jɛry ū y
Ь ь ѤРЬ jerǐ jereto jɛrɪ ǐ, i: ɪ
Ѣ ѣ ꙖТЬ jatǐ jato jatɪ ě, je æ
Ю ю Ю ju ju ju ju iu
Ꙗ, ꙗ (Я я) (И)Я ja ja ja ja ja
Ѧ ѧ ѦСЪ ęsǔ juseto ɛ̃s ę, ẽ ɛ̃ (900)
Ѩ ѩ ѨСЪ jęsǔ jęs, ję jɛ̃s ijuseto jɛ̃
Ѫ ѫ ѪСЪ ǫsǔ jusego ɔ̃s ǫ, õ ɔ̃
Ѭ ѭ ѬСЪ jǫsǔ jąs, ją jɔ̃s ijusego jɔ̃
Ѯ ѯ КСИ ksi ksi ksi ks ks 60
Ѱ ѱ ПСИ psi psi psi ps ps 700
Ѳ ѳ ѲИТА fita fito, teto fita θ, th, T, F t, θ, f 9
Ѵ ѵ ИЖИЦА ižica iĵico iʓiʦa ü ɪ, y 400
Ѥ ѥ (И)Ѥ jeː ije jɛ jeː iɛ
Ѿ ѿ ОТЪ otǔ oto otʌ ōt, wt ot
Ѽ ѽ

La modernaj alfabetoj cirilaj diferencas de la originala kirilico per multaj aldonoj kaj forprenoj.

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Kirilico&oldid=8896066"