Marcus Cluvius Rufus
| Marcus Cluvius Rufus (10-69) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.png) Kodekso pri Aleksandro la Granda, verkita per karolidaj literoj, Ilustrita kaj latine verkita manuskripto.
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 10 | ||||
| Morto | 69 en Romo, Italio | ||||
| Lingvoj | latina vd | ||||
| Ŝtataneco | Roma regno  vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | verkisto politikisto historiisto militisto vd
| ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Marko Kluvio Rufo (10-69) estis romia konsulo, senatano, guberniestro kaj historiisto, kiu estas plurfoje menciata de Tacito, Suetonio, Kasio Diono, Jozefo Flavio kaj Plutarko. Cluvius Rufus estis grava historiisto kies skribo kaj atestaĵo, kvankam nun perditaj, certe formis modernan komprenon pri la unua-jarcenta Romo. Li estis samtempulo de Kaligulo, Klaŭdio kaj Nerono, sed malmulto estas konata pri la amplekso de lia laboro krom ke ĝi rilatis al okazaĵoj dum la regado de tiuj imperiestroj. Cluvius estis unu el la ĉeffontoj por "Analoj" kaj "Historioj" de Tacito, "La vivoj de la dekdu Cezaroj" de Suetonio, "Antikvaĵoj de la judoj" de Jozefo, "Paralelaj vivoj" de Plutarko kaj verŝajne por pli postaj historiistoj.
La murdo de Kaligulo
[redakti | redakti fonton]Estas necerte ĉu Kluvio menciita de Flavio Jozefo povas esti identigita kun la historiisto. Jozefo registras konversacion kiu okazis en la teatro la 24-an de januaro, 41 p.K., baldaŭ antaŭ la murdo de imperiestro Kaligulo:
“Tiam Vacinio, viro kunn senatana rango kaj iama pretoro, demandis Kluvio, iama konsulo, kiu sidis apud li, ĉu li aŭdis ion novan. Sed li parolis tiel zorge, ke neniu alia povis kompreni lin. Kluvio respondis, ke li nenion aŭdis kaj nun Vacinio flustris al li: 'Hodiaŭ, kara Kluvio, estos farata la spektaklo de la murdo de la tirano!'
La manuskriptoj ne diras "Kluvio", sed prefere "Klujtos". Ĉar tia nomo ne estas konata, Theodor Mommsen suspektis ke Kluvio Rufo-on li volis diri. Gavin B. Townend (konkludis el la flustrita konversacio ke unu el tiuj implikitaj, supozeble Kluvio, eble raportis tiun scenon kaj tiris la troigan konkludon ke Kluvio ne devas esti prenita serioze kiel historiisto. Ĉiukaze, estas necerte ĉu tio rilatas al la historiisto mem aŭ eble lia patro. Eblas ke Jozefo nur anakronisme nomis Kluvio-on iama konsulo.
La Heroldo de Nerono
[redakti | redakti fonton]Dum la regado de Nerono (54–68), Kluvio Rufo plenumis heroldajn servojn por la imperiestro. Suetonio raportas en la dua Neronia Festivalo, en la somero de 65 ke post lia preludo la reganto faris la iaman konsulon Kluvio Rufo proklami ke li nun kantos "Niobon". Kasio Diono registras ke dum la vojaĝo de Nerono al Grekio en 67, Kluvio Rufo akceptis tiun funkcion en ĉiu urbo kie Nerono partoprenis en artaj konkursoj kaj postulis la servojn de heroldo.
Citaĵo pri lia historia verko, transdonita de Plutarko, atestas la okupitecon de Kluvio kun la teatro:
“Kial la romianoj nomas la dioniziajn artistojn histrionoj? Ĉu estus tiu la kialo raportita de Kluvio Rufo? Ĉar li klarigas ke en tre antikvaj tempoj, sub la konsulejo de Gaius Sulpicius kaj Licinius Stolo [361 a.K.] pest-simila malsano ekestis en Romo kaj mortigis ĉiujn krom unu viron kiu aperis sur la scenejo. Sekve, laŭ peto de la romianoj, venis multaj gravaj artistoj el Etrurio, el kiuj la plej distingitaj kaj la plej longe sukcesaj en siaj teatroj portis la nomon 'Hister'; kaj tial ĉiuj aktoroj nomiĝas histrionoj omaĝe al li.”
Guberniestro de Hispanio
[redakti | redakti fonton]La amikeco de Kluvio Rufo kun Nerono estis neniu kialo por lia posteulo Galba (imperiestro ekde la 1-an de aprilo/8-an junio, 68) por sendi lin kiel guberniestro al la provinco de Hispania Tarraconensis. En tiu kunteksto, Tacitus mencias Kluvio kiel "elokventan viron, bone sperta en aferoj de paco, sed daŭre neeksperta pri milito." La trairejo estas koruptita en la Tacitus-manuskriptoj ("Corruptela"), sed la teksto, jam ne povas esti rekonstruita, eble en la plej bona kazo disponigi kontraston inter la armea kaj civila talentoj de Kluvio .
Post la murdo de Galba (la 15-an de januaro, 69), li montris lojalecon al la lastatempe proklamita imperiestro Otho kaj faris liajn legiojn ĵuri omaĝon al la eksa imperiestro. Tacito raportas ke Oto antaŭ nelonge sendis rekomendleteron al Kluvio Rufo kiam li sciis ke Rufo deturnis sin de li kaj turnis sin al la nova kandidato por la trono, Vitelio. Plutarko citas trairejon de la historia laboro de Rufo, laŭ kiu Oto aldonis la kromnomon "Nero" al sia propra nomo en la imperiaj identigiloj por la oficialaj leterportistoj. Tamen li rapide retiris tion, kiam li rimarkis, ke la politika elito kondamnis ĉi tiun rimedon.
Dume, Lucceius Albinus, guberniestro de la du nordafrikaj provincoj Mauretania Caesariensis kaj Mauretania Tingitana, minacis Hispanion ĉar li daŭre subtenis la kandidaton por la trono Oto kaj volis vastigi sian propran influkampon.
Kluvio Rufo tiam ordonis al la Legio X Gemina marŝi al la suda hispana marbordo kaj doni la impreson ke la soldatoj volis transiri al Afriko. En la sama tempo, centestroj estis senditaj al Maŭretanio por alporti la maŭrojn vivantajn tie al la flanko de Vitelio kaj por miskreditigi Lucceius Albinus. Kiam Vitelio iĝis la sola reganto pro la memmortigo de Oto en aprilo 69, Kluvio trovis sin sur la flanko de la venkinto denove.
Tamen, la ripetaj ŝanĝoj de la partio de Kluvio Rufo ankaŭ levis dubojn pri lia lojaleco. Kontribuanta faktoro estis ke dum la turbula periodo de la Kvar Imperiestroj en la jaro 69 p.K., li ŝajne kreis oficialajn dokumentojn en kiuj li tute preterlasis la imperian nomon, verŝajne por ke li ne estus poste suspektita je lojaleco al imperiestro kiu poste estus detronigita de potenco.
Tamen, la imperia liberiginto Hilario interpretis tion signifante ke li volas eviti imperian regadon kaj establi sian propran sferon de potenco en Hispanio. Hilario tiel denuncis Kluvio Rufo al Vitelio kaj ankaŭ interpretis laŭe kelkajn pasaĵojn en siaj paroladoj.
Por savi sin kaj sian reputacion, Kluvio rapide iris al Vitelio, kiu ĵus forlasis Lugdunum (nuntempa Liono). Lia apero antaŭ la reganto estis tiel sukcesa ke Hilario estis punita, sed Kluvio estis akceptita en la akompanantaron de Vitelio. Tamen, Kluvio ankaŭ retenis la provincon de Hispanio, kiun li poste administris en la foresto de Hilario.
Eĉ post kiam Vitelio estis venkita kelkajn monatojn pli malfrue fare de la nova tronpostulanto al la trono, Vespaziano, Kluvio retenis sian altan reputacion. Tacito raportas en parolado en la Senato per kiu Gaius Helvidius Priscus provis politike flankenmeti Titus Clodius Eprius Marcellus komence de 70 pro lia proksimeco al la antaŭa imperiestro Nerono.
Pro tio Helvidius komparis lin precipe kun Kluvio Rufo, kiu estis same riĉa kaj talenta kiel oratoro, sed - male al Epiro - neniam faris ion ajn al neniu sub la komando de Nerono. Per tiu ĉi parolado li inspiris multajn senatanojn atingi ilian celon, eĉ se la akuzito estis finfine savita pro siaj bonaj rilatoj kun Vespaziano.
La Historiisto
[redakti | redakti fonton]La dato de morto de Kluvio Rufo estas nekonata. Li verŝajne nur kompletigis sian historian laboron sub Vespaziano. Se li estis fakte jam konsulo en 41, li plej verŝajne mortus sub ĉi tiu imperiestro. La fragmentoj estas kolektitaj en "La Fragmentoj de la Romiaj Historiistoj.
Periodo de la Historio de Kluvio
[redakti | redakti fonton]Estas polemika kiun periodon la historia verko de Kluvio Rufo kovris. Ĝia komenco estas precipe necerta, sed ĝi eble kovris almenaŭ la tutan regadon de Klaŭdio (41–54). Tamen, estas ankaŭ eble ke la detala raporto pri la murdo de Kaligulo, kiu estis transdonita fare de Jozefo, devenas el Kluvio.
Estas ankaŭ neklare en kiu tempo la historia laboro finiĝis. La supozoj intervalas ekde la morto de Nerono aŭ la fino de la jaro 68 (Gavin B. Townend) ĝis la morto de Vitelio (Mommsen) kaj la morto de la imperiestro Vespaziano. Tamen, Kluvio verŝajne ne kovris la finon de la jaro 69.
Taksado kiel historiisto
[redakti | redakti fonton]Ekde la signifa studo de Theodor Mommsen, Kluvio Rufo estas konsiderita "bonega fonto" kaj la ĉeffonto por la priskribo de Tacito el la Nerona periodo. Plutarko citas lin kaj Suetonio kaj Kasio Diono ankaŭ referencis al la historiisto.
Lia alta pozicio permesis al li akiri profundan komprenon pri la okazaĵoj de sia tempo: "viro kiu sciis ĉion kion li faris" (Schmal). Lia elokventeco estis senkontesta. En du lokoj Tacito klarigas ke lia raporto estas bazita sur la informoj disponigitaj fare de Kluvio Rufo, kiu en ambaŭ kazoj konsentas kun aliaj historiistoj, dum li - Tacito - konsideras la malsamajn informojn de Fabius Rusticus kiel malpli kredindaj.
Unuflanke, li skribis ke la pretoria prefekto Sextus Afranius Burrus mallonge falis en malfavoron kun Nerono en 55, kaj aliflanke, ke Nerono delogis sian patrinon Agrippina la Juna kaj ne inverse.
En letero, Plinio la Juna raportas konversacion inter Kluvio Rufo kaj Lucius Verginius Rufus (14-97), kiu elstarigas la senkondiĉan lojalecon de Kluvio Rufo al la fonto kaj amo pro vero:
“Nur unu fojon li [Verginius] sukcesis raporti pri siaj aferoj en mia ĉeesto, nome kiam Kluvio diris al li: 'Vi scias, Verginius, kian objektivecon oni ŝuldas al la verkado de historio.
Do bonvolu pardoni min, se vi legas ion en mia historio malsame ol vi volas. Tiam Verginio rediris: "Ĉu vi ne scias, Kluvio, ke mi faris tion, por ke vi povu skribi tion kion vi volas?"
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Salustio (86 a. K. -35 a. K.)
- Klaŭdio (10 a. K. - 54 p. K.)
- Galbo (3 a. K. - 69 p. K.)
- Kaligulo (12-41)
- Vitelio (15-69)
- Vespaziano (18-79)
- Oto (32-69)
- Jozefo (37-100)
- Nerono (37-68)
- Plutarko (46-100)
- Fabius Rusticus (54-118)
- Kornelio Tacito (55-117)
- Lucceius Albinus (m. 69) guberniestro kaj prokuroro de la Judeo
- Plinio la Juna (61-113)
- Titus Flavius Sabinus (m. 69 p. K.) frato de la Imperiesto Vespaziano
- Suetonio (70-140)
- Gaius Helvidius Priscus (m. 75), romia stoika kaj filozofo
- Titus Clodius Eprius Marcellus (m. 79) romia senatano
- Lucius Flavius Arrianus (86-160)
- Publio Nigidio Figulo (98 a. K. - 45 a. K.)
- Kasio Diono (155-235)