Doris Lessing

Doris Lessing
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Doris May Tayler
Jaiotza	Kermanxah, 1919ko urriaren 22a
Herrialdea	Erresuma Batua ; Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua 1927ko apirilaren 12a)
Heriotza	Londres, 2013ko azaroaren 17a (94 urte)
Hobiratze lekua	Golders Greeneko Erraustegia
Heriotza modua	: istripu zerebrobaskularra
Familia
Ezkontidea(k)	ezezaguna (1939 - 1943); Gottfried Lessing (mul) (1943 - 1949)
Bikotekidea(k)	ikusi Clancy Sigal;
Familia	ikusi Simon Lessing (en) (iloba);
Hezkuntza
Heziketa	Dominican Convent High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, poeta, eleberrigilea, antzerkigilea, autobiografialaria, gidoilaria, saiakeragilea, zientzia-fikzio idazlea eta prosalaria
Lan nabarmenak	ikusi The Grass Is Singing (en) ; The Golden Notebook (en) ; The Good Terrorist (en) ; The Cleft (en) ; The Memoirs of a Survivor (en) ; A Ripple from the Storm (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (2007) ; Somerset Maugham Award (1954) ; WH Smith Literary Award (1986) ; Grinzane Cavour Prize (1989) ; James Tait Black Memorial Prize (1995) ; David Cohen Prize (2001) ; Princess of Asturias Literary Prize (2001) ; Prix Médicis étranger (1976) ; Kataluniako Nazioarteko Saria (1999) ; Fellow of the Royal Society of Literature ; Gold Order of Mapungubwe (2008) ; Årets budeie (1994) ; Trevi award (1987) ; Europar literaturaren Austriako saria (1981) ;
Kidetza	Hizkuntza Modernoen Elkartea; Errege Literatura Elkartea; Bavariako Arte Ederren Akademka
Mugimendua	errealismoa
Izengoitia(k)	Jane Somers
Genero artistikoa	zientzia-fikzioa
	dorislessing.org

Doris Lessing, jaiotzez Doris May Tayler (Kermanxah, gaur egungo Iran, 1919ko urriaren 22a - Londres, Erresuma Batua, 2013ko azaroaren 17a^[1]) ingelesezko idazlea izan zen. Batez ere, The Grass is Singing eta The Golden Notebook eleberriengatik da ezaguna. 2007an Literaturako Nobel saria jaso zuen^[2].

Bizitza

Bere aita, Alfred, armada britaniarreko kidea zen, Lehen Mundu Gerran parte hartu eta hankan anputazio bat jasan zuena. Tratatu zuen erizain batekin ezkondu zen, Emily. Persiara lekualdatu ziren, gaur egungo Iran, lan kontuengatik. Doris bertan jaio zen eta sei urte bete zituenean, Afrikako kolonia britainiarretara, zehazki Hego Rhodesiara (egungo Zimbabwe) joan ziren, tabakoa, artoa eta zerealak ereiten lan egitera. Bertan bizi izan zen 30 urte bete arte. Bere autobiografiaren arabera, garai hori gazi-gozoa izan zen berarentzat; alde batetik, bere amak zorrotz hezi zuen, baina beste alde batetik, bere neba Harryren alboan gozatu egiten zuen naturaz inguratuta. Horrez gain, arraza-diskriminazioarekin asko sentsibilizatu zen.

Bere amarekin etengabeko gatazkak izaten zituen, bere autoritarismoagandik ihesean. Dorisek ikasketak utzi zituen moja katolikoen eskola batean 14 urte zituela; 15 bete ondoren, etxetik alde egin eta haurrak zaintzen lan egin zuen. Autodidakta izan zen, asko irakurtzen zuen, bereziki obra politiko eta soziologikoak. 18 urte zituela Salisbury-ra (egungo Harare) joan zen bizitzera eta telefonista bezala lan egitera; urtebete geroago Frank Charles Wisdomekin ezkondu zen eta bi seme-alaba izan zituen, John eta Jean. Hala ere, 1943an dibortziatu egin ziren eta Doris ideia komunistak zituen talde batera batu zen.

1944an Gottfried Lessingekin ezkondu zen, Alemaniatik erbesteratuta zegoen judua, literatura talde marxista batean ezagutu zuena. Harekin bere hirugarren semea izan zuen, Peter. Egonezin intelektual eta literarioak zirela eta eta ama, emaztea eta langilea izateko presioagatik, berriro ere dibortziatu egin zen. Gizonaren abizena kontserbatu zuen liburuak argitaratu ahal izateko. 1949an, 36 urte zituela, Erresuma Batura joan zen bere seme gazteenarekin, Londresen The Grass is Singing argitaratu zuen eta Alderdi Komunista Britainiarrean militatu zuen, arma nuklearrak eta apartheid hegoafrikarra kritikatuz. 1954an ilusioa galdu zuen eta alderdia utzi zuen, Sobietar Batasunaren gehiegikeriaren ondorioz; desilusio hori Retreat to innocence (1956) liburuan ikusi daiteke. 1956an, Hegoafrikara joatea debekatu zitzaion, bereziki Rhodesiara.

The Golden Notebook (1962) nobela feministaren arrakastaren ondoren, narrazioa idazten jarraitu zuen. Horrek materialismo historikoak utzitako hutsunea betetzen lagundu zion. Sufismoagatik interes handia azaldu zuen, bere lagun eta irakasle Idries Shah-ri esker ezagutu zuena.

Lessingen osasuna gainbeheran zegoen, hainbat buruko isuri izan zituen. Bidaiatzeko zailtasunak zituenez, Londresen hil zen 2013ko azaroaren 17an, 94 urte zituela.

Bereak dira ere, besteak beste, The Golden Notebook (1962), The Four-Gated City (1969), Briefing for a Descent into Hell (1971), Memoirs of a Survivor (1974), Shikasta (1979), The Marriages Between Zones Three, Four and Five (1980), The Sirian Experiments (1980), The Making of the Representative for Planet 8 (1982), The Sentimental Agents in the Volyen Empire (1983) eta The Fifth Child (1988). 1999an Katalunia Nazioarteko Saria jaso zuen, 2001ean Letretako Asturiasko Printzea saria^[3] eta 2007an Literaturako Nobel saria.

Bere lana

Lessingen obrak kutsu autobiografiko handia du; asko inspiratzen da bere Afrikako bizipenetan, bere haurtzaroan eta bizitzako desengainu sozial zein politikoetan, feminista, komunista, pazifista eta antikolonialista bilakatu zutenak. Bere nobelen gaiak gatazka kulturala, arrazakeriak sortutako injustizia, kontzientzia indibiduala eta ongi komuna dira. Guztira 50 nobela inguru eta kontakizun labur ugari idatzi zituen; gainera, antzerkia, saiakera eta biografia bezalako beste alor batzuetan ere murgildu zen.

1962an argitaratu zuen bere lan famatuena, The Golden Notebook, errebindikazio feministen ikur bilakatu zuelarik. Aurreko liburuetan bezala, kritika sozialaz gain nobela psikologiko eta existentzialean sakondu zuen. Childen of Violence lanean bere biki literarioaren, Martha Questen, identitatearen bilaketa kontatzen du. Afrika eta Ingalaterran kokatzen da sistema koloniala kritikatu eta bere ondorioak aztertzeko; hala nola, beltzen eta zurien arteko harremanak, emakumearen egoera edota artisten egoera.

Idazle gazte ezezagunen egoera zaila ezagutarazteko The Diary of a Good Neighbour idatzi zuen. 1979 eta 1983 bitartean zientzia fikzioarekin saiatu zen, Canopus in Argos bildumarekin, sufismoan oinarritua.

76 urte zituela, 1995ean, Hegoafrikara itzuli zen bere alaba eta bilobak bisitatzera; horrez gain bere autobiografiaren lehen atala aurkeztu zuen, Under my Skin (1994). Besoak zabalik hartu zuten Doris Lessing, nahiz eta bere obran landutako gaien ondorioz herrialdetik bota zuten 40 urte lehenago.

Doris Lessing ideia liberaleko idazle konprometitutzat hartzen da, berak inoiz mezu politikorik bidali nahi izan ez zuen arren. Kausa marxista, antikolonialista, segregazionismoaren aurkako borrokaren eta feministen ikurra izan zen.

2007an Literatura Nobel Saria jaso zuen "emakumeen bizipenak eta zibilizazioaren banaketa eszeptizismoz, pasioz eta indarrez kontatzeko gaitasunagatik"^[2].

Sariak

Emakume idazle gutxitako bat izan zen Europako literatur sari ospetsuenak irabazten.

Somerset Maugham Saria - 1954
Booker Sarian finalista - 1971
Frantziako Prix Médicis - 1976
Europar Literaturako Austriar Saria - 1982
Shakespeare Prize Alemaniako Errepublika Federalean - 1982
Booker Sarian finalista - 1985
WH Smith Literary Award - 1986
Italiako Internazionalle Mondello Saria - 1986
Palmero Saria - 1987
Grinzane Cavour Prize - 1988
James Tait Black Prize ingeles literaturan - 1995
XI Premio Internacional de Catalunya^[4] - 1999
Asturiasko Printzea Saria^[3] - 2001
David Cohen British Literature Prize - 2001
Dupont Pluma de Oro Saria - 2002
Literatura Nobel Saria - 2007

Bibliografia hautatua

The Grass is Singing (1950). Euskaratua: Belarra kantari (2007, Koro Navarrok itzulia).
The Golden Notebook (1962).
The Four-Gated City (1969).
Briefing for a Descent into Hell (1971).
Memoirs of a Survivor (1974).
Shikasta (1979).
The Marriages Between Zones Three, Four and Five (1980).
The Sirian Experiments (1980).
The Making of the Representative for Planet 8 (1982).
The Sentimental Agents in the Volyen Empire (1983).
The Fifth Child (1988), Jane Somers ezizenarekin.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2013/11/17 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Doris Lessing idazlea hil da Eitb.com
↑ ^a ^b (Ingelesez) «The Nobel Prize in Literature 2007» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2020-03-01).
↑ ^a ^b «Doris Lessing - Fundacion Príncipe de Asturias» web.archive.org 2007-10-11 (Noiz kontsultatua: 2020-03-01).
↑ (Gaztelaniaz) País, Ediciones El. (1999-05-21). «Doris Lessing: "Nuestro conocimiento del mundo se basa sobre todo en la literatura"» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-01).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Doris Lessing Ekarriak.armiarma.eus
(Ingelesez) Doris Lessingen webgunea Dorislessing.org

Datuak: Q40874
Multimedia: Doris Lessing / Q40874

[1] Doris Lessing idazlea hil da Eitb.com

[:0-2] (Ingelesez) «The Nobel Prize in Literature 2007» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2020-03-01).

[:1-3] «Doris Lessing - Fundacion Príncipe de Asturias» web.archive.org 2007-10-11 (Noiz kontsultatua: 2020-03-01).

[4] (Gaztelaniaz) País, Ediciones El. (1999-05-21). «Doris Lessing: "Nuestro conocimiento del mundo se basa sobre todo en la literatura"» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-01).

[1]

[2]

[3]

[4]

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023) • Han Kang (2024)
1: Ez zuten eman