Franz Schubert

Franz Schubert
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Franz Peter Schubert
Jaiotza	Himmelpfortgrund (en) eta Viena, 1797ko urtarrilaren 31
Herrialdea	Austriar Inperioa ; Austriako artxidukerria
Heriotza	Viena, 1828ko azaroaren 19a (31 urte)
Hobiratze lekua	Vienna Central Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: Sukar tifoidea
Familia
Aita	Franz Theodor Schubert
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Haurrideak	ikusi Ferdinand Schubert (en) ; Karl Schubert (en) ; Maria Theresia Schubert (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	University of Music and Performing Arts Vienna (en) ; Akademisches Gymnasium (mul)
Hizkuntzak	alemana
Irakaslea(k)	Antonio Salieri
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, piano-jotzailea eta irakaslea
Lantokia(k)	Viena
Lan nabarmenak	ikusi Symphony No. 8 (en) ; Symphony No. 9 (en) ; Symphony No. 3 (en) ; Winterreise (en) ; Death and the Maiden (en) ; Ave Maria;
Genero artistikoa	musika klasikoa
Musika instrumentua	pianoa; biolina

Franz Peter Schubert (Viena, 1797ko urtarrilaren 31 - ibidem, 1828ko azaroaren 19a) musikagile eta konpositore austriarra izan zen. Erromantizismo musikalaren aitzindari eta Ludwig van Beethovenen antzeko sonata klasikoaren jarraitzaile kontsideratua dago. Gazte hil zen arren (31 urte), oso egile emankorra izan zen, 600 Lieder inguru (ahotsa eta pianoz osaturiko konposizio motzak, abesti garaikidearen aurrindaria), 7 sinfonia (gehi amaitu barik laga zuena), musika liturgikoa, operak eta ganbera, piano eta orkestrarako lan ugari idatzi zuen.

Biografia

Haurtzaroa

Franz Peter Schubert familia umil batean jaio zen, 13 senideetan hamabigarrena izan zelarik. Liechtental auzoan bizi ziren eta aita irabazi urriko irakaslea zen.

Ez zen denbora asko pasa bere musikako irakaslea gaztearen talentuaz ohartzeko eta horrela esan zion:

«

Ez dut irakasteko ezer. Jaungoikoak erakutsi dizu dakizuna.

»

11 urte besterik ez zuenean, kantore izan zen Kapera Inperialean eta, han lortutako bekak Stadkonvikteko eskolako ikasketak ordaindu zizkion. Antonio Salieriren ikasle izan zen eta, eskolako orkestrari esker, Franz Joseph Haydn eta Beethovenen lanak ezagutzeko aukera izan zuen^[1].

14 urterekin lehen liederrak sortu zituen, ahotsa eta pianorako poema musikalizatuak, eta 18 urterako maisu lanak zituen eginak, Gretchen am Spinnrade adibide, Goethen poemetan inspiratutako lehen liederra. 19 urterekin, bazituen 250 lieder baino gehiago.

Gaitasun handia bazuen ere, aitak bere lanaren oinordeko nahi zuen eta haserrea piztu zen aita-semearen artean, azkenean, Franzek etxetik alde egin zuelarik.

Etxetik kanpo eta musika ogibide hartuta, Schubert Franz von Schoberren etxean bizi zen^[2]. Ez zuen sekula bere musika lanarekin bakarrik bizitzea lortu eta adiskideen laguntza behar izan zuen bizirauteko. Franzek ez zuen bere opera edo orkestra lanik estreinatu edo argitaratzerik lortu. Ez zuen harreman luzerik izan, ezta seme-alabarik, baina lagun talde ona izan zuen eta bere artea estimatzen zuena. Arazo ekonomikoez lepo, betaurrekoak soinean, herabetasunez betetako itxuran beti, urte haietan gainera, sifiliak hartu zuen konpositorea.

Schubertiadak

Schubert ez zen saloi handi eta etiketa nobleren zale eta bizitza bohemioa eraman zuen Vienan, intelektualez inguratuta, tabernatik tabernara eta giro herrikoietan murgildurik. Inguru honetan jaio zen Schubertiada terminoa: musika eta irakurketara dedikaturiko jatorri ezberdineko artisten biltzarrak.^[3]^[4]

Azken urteak

Schubert XIX. mende hasierako austriar musikalari nagusienetakoa da, Vienan jaiotakoa, gainera. 31 urte besterik ez zuen iraun, baina aparteko lan musikala sortu zuen. Miresten zuen Beethovenen itzalean hezi zen eta haren heriotzaren urtebetera hil zen bera. Bizitzan zehar ez zuen errekonozimendurik izan, heriotzaren ondoren baizik.

Bizitzaren azken urteetan maisu lan ugari idatzi zuen: Wanderer-Fantasie, D. 760, pianorako (1822) edo Wilhelm Müllerren poemetan inspiratutako Die schöne Müllerin (Errotari ederra) (1823).

1824an Der Tod und das Mädchen (Heriotza eta dontzeila) hari laukotea idatzi zuen, ezagunenetako bat eta, bizitza bukatzen ari zitzaionean, Winterreise, D. 911, Op. 89 (1827), oinazearen eta bakardadearen eraginpean, berriro Müllerren poemetan oinarriturik.

Schubertek ez zituen 31 urte besterik eta fuga ikasten hasita zegoen. Sifiliak edo gonorreak hartu zuela uste da ^[5] eta sukar tifoidea erantsi zitzaion, 1828ko azaroaren 19an, hil zen arte.

Garai hartan gazte galdutzat hartu bazuten ere, alkohol zale eta noizbehinkako harremanetan murgiltzen zena, biografo askoren ustez, gaur desoreka bipolarra duen gaixoa ikusiko genuke. Horrek argituko luke zergatik utzi ziuten bukatu gabe hainbat maisu lan.^[6] 1822ko urriaren 30ean Sinfonia Si minorren hasi zuen, baina bi mugimendu txukun-txukun osatu ondoren, bertan behera geratu zen hirugarrena hasterakoan. Eskuizkribua Anselm Hüttenbrenner lagunaren esku geratu zen eta 40 urtez gorde zuen. 1865ean, Johann von Herbeck orkestra zuzendariari eskaini zion eta urte hartako abenduan zuzendu zuen Vienan bukatu gabeko lanaren estreinaldia. Ez dakigu zergatik geratu zen amaitu gabe, baina zenbaiten ustez, ezin izan zuen lortutako kalitate bera mantenduko zuela ziurtatu. Horrela ezagutzen dugu gaur: diptiko asimetriko baino orekatua: Allegro moderato bat hasieran eta Andante con moto bat Mi Maiorren gero.

Schuberten musika

1884 eta 1897 artean, Breitkopf & Härtel argitaletxeak Schuberten obra osoa argitaratu zuen. Lan bikaina egin zuen Eusebius Mandyczewski musikologo eta konpositoreak abestien edizioan.

Sinfoniak

1. sinfonia Re Maiorren, D. 82
2. sinfonia en Si bemol Maiorren, D. 125
3. sinfonia Re Maiorren, D. 200
4. sinfonia Do minorren, D. 417 ("Tragikoa")
5. sinfonia Si bemol Maiorren, D. 485
6. sinfonia Do Maiorren, D. 589 ("Txikia")
7. sinfonia Mi Maiorren, D. 729
8. sinfonia Si minorren, D. 759. Bukatu gabe. Zenbaitetan 7.a esaten zaio. Lehen bi mugimenduak daude bukatuta; hirugarrena hasita eta laugarrenaren arrastorik ez dago.
9. sinfonia Do Maiorren, D. 944 ("Handia"). Askotan 7.a edo 8.a esaten zaio.
10. sinfonia Re Maiorren, D. 936A. Piano bertsioan soilik.

Ganbera-musika

1. hari laukotea Sol minor/Si bemol Maiorren, D. 18
Sonatensatz, D. 28, piano triorako
2. hari laukotea Do Maiorren, D. 32
3. hari laukotea Si bemol Maiorren, D. 36
4. hari laukotea Do Maiorren, D. 46
5. hari laukotea Si bemol Maiorren, D. 68
Haize zortzikotea Fa Maiorren, D. 72
6. hari laukotea Re Maiorren, D. 74
10. hari laukotea Mi bemol Maiorren, D. 87
7. hari laukotea Re Maiorren, D. 94
Flauta, viola, gitarra eta txelo laukotea, D. 96
8. hari laukotea Si bemol Maiorren, D. 112
9. hari laukotea Sol minorren, D. 173
11. hari laukotea Mi Maiorren, D. 353
Biolin eta piano sonata La Maiorren, D. 574
Hari hirukotea Si bemol Maiorren, D. 581
Piano boskotea La Maiorren, Amuarraina, D. 667 .
Quartettsatz (laukote-mugimendua) Do minorren, D. 703
Trockne Blumen bariazioak (Die Schöne Müllerin lanetik), piano eta flauta, D. 802
Zortzikotea Fa Maiorren, D. 803
13. hari laukotea La minorren, D. 804 (Rosamunde)
14. hari laukotea Re minorren, D. 810 (Der Tod und das Mädchen)
Arpeggione sonata, D. 821 (arpeggionerentzako, gaur egun cello edo biola)
15. hari laukotea Sol Maiorren, D. 887
Rondo brillantea piano eta biolinerako D. 895
Piano triorako nokturnoa, D. 897
1. piano trioa Si bemol Maiorren, D. 898
2. piano trioa en Mi bemol Maiorren, D. 929
Biolin eta piano fantasia Do Maiorren, D. 934
Hari boskotea Do Maiorren, D. 956

Pianoa bakarrik

21 sonataz eta 4 impromptuz osatutako 2 bilduma (D. 899 y D. 935), 6 momentu musikal eta abar.

Pianoa, 4 esku

Fantasia Sol Maiorren, D. 1
Fantasia Sol minorren, D. 9
Fantasia Do minorren, D. 48
4 Polonesa Do minor, Si bemol Maior, Mi Maior eta Fa Maiorren, Op. 75, D. 599
3 Martxa heroiko en Si minor, Do Maior eta Re Maiorren, Op. 27, D. 602
Rondóa en Re Maiorren, Op. post. 138, D. 608
Sonata Handia Si bemol Maiorren, Op. 30, D. 617
Dantza alemana bi trio eta bi Ländlerrekin, D. 618
Abesti frantses batean oinarritutako bariazioak Mi minorren, Op. 10, D. 624
Obertura Fa Maiorren, Op. 34, D. 675
3 martxa militar Do Maior, Sol Maior, Mi bemol Maiorren, Op. 51, D. 733
Sonata Do Maiorren ("Grand Duo"), Op. post. 140, D. 812
Tema original batean oinarritutako bariazioak La bemol Maiorren, Op. 35, D. 813
4 "Ländler" Mi bemol Maior, La bemol Maior, Do minor eta Do Maiorren, D. 814
Divertimentoa hungariar erara Sol minorren, Op. 54, D. 818
6 Martxa Handi eta trioak Mi bemol, Sol menor, Si menor, Re mayor, Mi bemol mayor, Mi mayor, Op. 40, D 819
Tema frantses batean oinarritutako divertimentoa Mi minorren, Op. 63, D. 823 2
Motibo frantsesetan oinarritutako divertimentoa Si minorren, Op. 84, No. 1, D. 823
Motibo frantsesetan oinarritutako divertimentoa Mi minorren, Op. 84, No. 2, D. 823
6 polonesa Re minor, Fa Maior, Si bemol Maior, Re Maior, La Maior eta Mi Maiorren, Op. 61, D. 824
Grand funeral March Do minorren, Op. 55, D. 859
Grande Marche Héroique La minorren, Op. 66, D. 885
2 Marches Caractéristiques Do Maiorren, Op. posth. 121, D. 886
Hérold-en Marie operako tema batean oinarritutako bariazioak Do Maiorren, Op. 82, D. 908
Martxa (Haurren Martxa) Sol Maiorren, D. 928
Fantasia Fa minorren, Op. 103, D. 940
Duoa (Lebensstürme) La minorren, Op. posth. 144, D. 947
Rondoa La Maiorren, Op. 107, D. 951
Fuga Mi minorren, Op. posth. 152, D. 952
Allegro moderato Do Maiorren, D. 968
Andante La minorren, D. 968
Tema original batean oinarritutako bariazioak Si bemol Maiorren, Op. posth. 82, No. 2, D. 968 A

Konposizio sakratu eta liturgikoak

1. meza Fa Maiorren, D. 105
2. meza Sol Maiorren, D. 167
3. meza Si bemol Maiorren, D. 324
4. meza Do Maiorren, D. 452
5. meza La bemol Maiorren, D. 678
6. meza Mi bemol Maiorren, D. 950
Meza alemana (Deutsche Messe), D. 872
Kyrie-a Re minorren, D. 31
Kyrie-a Si bemol Maiorren, D. 45
Kyrie-a Re minorren, D. 49
Kyrie-a Fa Maiorren, D. 66
Salve Regina Si bemol Maiorren, D. 106
"Totus in corde" offertorium-a, D. 136
Stabat Mater Sol minorren, D. 175
"Tres sunt" offertorium-a, D. 181
Graduale, D. 184
"Salve regina" offertorium-a, D. 223
Salve Regina Fa Maiorren, D. 379
Stabat Mater Fa minorren, D. 383
Salve Regina Si bemol Maiorren, D. 386
Tantum ergo Do Maiorren, D. 460
Tantum ergo Do Maiorren, D. 461
Magnificat, D. 486
Auguste Jam Coelestium, D. 488
"Salve regina" offertorium-a, D. 676
Sechs Antiphonen zu Palmsonntag, D. 696
23. salmoa, D. 706
Tantum ergo Do Maiorren, D. 739
Tantum ergo Re Maiorren, D. 750
Salve Regina Do Maiorren, D. 811
Tantum ergo Mi bemol Maiorren, D. 962
92. salmoa, D. 953
Offertorium-a, D. 963
Hymnus an den heiligen Geist, D. 964
Der 92. Psalm (93, tôw l'hôdôs, Salomon Sulzerrek eskatuta), D. 953

Oratorioa

Lazarus (Wien 1820, D 689, Stadttheater Essen 1928), August Hermann Niemeyer

Ikus, gainera

Musika klasikoa

Erreferentziak

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Franz Schubert

(Ingelesez) Schubert Society of the USA
(Ingelesez) Notes on Franz Schubert

Datuak: Q7312
Multimedia: Franz Schubert / Q7312

[1] ttps://www.biografiasyvidas.com/biografia/s/schubert.htm

[2] ttps://www.pianored.com/schubert.html

[3] ttps://web.archive.org/web/20120229210015/http://www.taller54.com/schubert.htm

[4] ttps://web.archive.org/web/20120304054105/http://www.arts-history.mx/discos/index.php?id_disco=9109

[5] ttps://www.culturageneral.net/musica/clasica/compositores/schubert.htm Dokumentu idatzirik ez badugu ere, sintomatologiak horrelako zerbaitera darama.

[6] ttps://books.google.es/books?id=R3_PTtmcjHcC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]