پرش به محتوا

زبان آلبانیایی

ویرایش پیوندها
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
زبان آلبانیایی
شمار گویشوران
۵٫۴ million  (ca.۲۰۱۱)
هندواروپایی
  • زبان آلبانیایی
گویش‌ها
الفبای لاتین (Albanian alphabet)
Albanian Braille
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
 آلبانی
 کوزوو
 مقدونیه شمالی[a]
 مونته‌نگرو[a][۱]
زبان اقلیت
شناخته‌شده در
تنظیم‌شده توسطofficially by the Social Sciences and Albanological Section of the Academy of Sciences of Albania
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹sq
ایزو ۲–۶۳۹alb (B)
sqi (T)
ایزو ۳–۶۳۹sqi – کد همگانی
کدهای اختصاصی:

aae – [[Arbëreshë]]

aat – [[Arvanitika]]

aln – [[Gheg]]

als – [[Tosk]]
گلاتولوگalba1267[۶]
زبان‌شناسی55-AAA-aaa to 55-AAA-ahe (25 varieties)
{{{mapalt}}}
{{{mapalt2}}}
Current distribution of the Albanian language in اروپا:
  regions where Albanian is the language of the majority
  regions where Albanian is the language of a significant minority
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.
لهجه‌های آلبانیایی.

زبان آلبانیایی (به آلبانیایی: Gjuha shqipe، جیوها ش‌چیپه) زبانی است از خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی که نزدیک به ۶ میلیون گویشور دارد. خاستگاه این زبان آلبانی و کوزوو است ولی در دیگر جاهای بالکان که آلبانی‌زبانان زندگی می‌کنند مانند مقدونیه، مونته‌نگرو و جنوب صربستان نیز به این زبان سخن می‌گویند. هم‌چنین گروه‌های آلبانیایی زبان نیز در یونان، کرانه‌های جنوب خاوری ایتالیا و سیسیل به این زبان سخن می‌گویند. هم‌چنین کشورهایی که مهاجرانی از بالکان را در خود پذیرفته‌اند مانند کشورهای اسکاندیناوی، آلمان، بریتانیا، استرالیا، آمریکا، ترکیه و … هم گویشورانی به این زبان دارند. این زبان از دو گویش اصلی توسک (گویش جنوبی) و گِگ (گویش شمالی) تشکیل شده‌است. زبان رسمی/نوشتاری آلبانیایی بر اساس گویش توسک می‌باشد.

دسته‌بندی

[ویرایش]

در سال ۱۸۵۴ میلادی زبان‌شناس آلمانی فرانتس بوپ این زبان را از خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی شمرد. این زبان در میان زبان‌های این خانواده در شاخه‌ای منحصربه‌فرد جای دارد.

برخی پژوهشگران بر این باورند که این زبان از زبان‌های ایلیری، داسی و تراکیه‌ای مشتق‌شده‌است. برخی هم این زبان را از خانوادهٔ زبان‌های اسلاوی، بالتیک یا ژرمنی می‌دانند.

همسنجی با دیگر زبان‌های هندواروپایی

[ویرایش]
آلبانیایی muaj i ri / e re nënë motër natë hundë tre i zi /e zezë i kuq / e kuqe i/ e gjelbër/blertë i/e verdhë ujk
دیگر زبان‌های هندواروپایی
سانسکریت māsa nava mātṛ svasṛ nakti nasa tri kāla rudhira hari pīta vṛka
فارسی ماه نو مادر خواهر شب دماغ سه سیاه سرخ سبز زرد گرگ
انگلیسی month new mother sister night nose three black red green yellow wolf
لاتین mēnsis novus māter soror nox nasus trēs āter, niger ruber viridis flāvus, gilvus lupus
رومانیایی luna nou/noi mamă soră noapte nas trei negru roşu verde galben lup
فرانسوی mois nouveau/neuf mère sœur nuit nez trois noir rouge vert jaune loup
ایتالیایی mese nuovo madre/mamma sorella notte naso tre nero rosso verde giallo lupo
ایرلندی mí nua máthair deirfiúr oiche srón trí dubh dearg glas, uaine buí mac tíre, faolchú
ویلزی mis newydd mam chwaer nos trwyn tri du (/di/) coch, rhudd gwyrdd, glas melyn blaidd
لاتویایی mēnesis jauns māte māsa nakts deguns trīs melns sarkans zaļš dzeltens vilks
یونانی باستان μήν
mēn		 νέος
néos		 μήτηρ
mētēr		 αδελφή
adelphē		 νύξ
núx		 ῥίς
rhís		 τρεῖς
treĩs		 μέλας
mélas		 ἐρυθρός
eruthrós		 χλωρός
khlōrós		 ξανθός
xanthós		 λύκος
lúkos
بلغاری месец
mesec		 нов
nov		 майка
majka		 сестра
sestra		 нощ
nošt		 нос
nos		 три
tri		 черен
čeren		 червен
červen		 зелен
zelen		 жълт
žălt		 вълк
vălk
صربی месец
mesec		 нов
nov		 мајка, матер
majka,mater		 сестра
sestra		 ноћ
noć		 нос
nos		 три
tri		 црн
crn		 црвен
crven		 зелен
zelen		 жут
žut		 вук
vuk
کروات mjesec nov majka sestra noć nos tri crn crven zelen žut vuk
لیتوانیایی mėnesis/mėnuo naujas mama sesuo/sesė naktis nosis trys juoda raudona žalia geltona vilkas

سامانهٔ نوشتاری

[ویرایش]

از سدهٔ پانزدهم میلادی الفباهای گوناگونی را برای نگارش آلبانیایی به کار برده‌اند. برای این کار از حروف ایتالیایی یا یونانی و گاه عربی استفاده می‌شد. لهجهٔ توسک آلبانیایی را با الفبای یونانی و لهجهٔ چِگ را با الفبای لاتین می‌نوشتند. هردوی این لهجه‌ها را گاه با الفبای عربی که برای نگارش زبان ترکی عثمانی کاربرد داشت و نیز سیریلیک و برخی خط‌های بومی نیز می‌نوشتند. در سال ۱۹۰۸ میلادی به‌طور رسمی زبان آلبانیایی برپایهٔ لهجهٔ چِگ استانداردسازی شد و الفبای لاتین نیز با اصلاحاتی جنبهٔ رسمی یافت. پس از جنگ جهانی دوم لهجهٔ توسک لهجهٔ رسمی و همگانی آلبانیایی گردید.

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ "Language and alphabet Article 13". Constitution of Montenegro. WIPO. 19 October 2007. Serbian, Bosnian, Albanian and Croatian shall also be in the official use.
  2. ↑ (Franceschini 2014، صص. 533–534 [https://books.google.com.au/books?id=wKnnBQAAQBAJ&pg=PT536)
  3. ↑ "Application of the Charter in Serbia" (PDF). European Charter for Regional or Minority Languages. 11 June 2013. pp. 4–5, 9.
  4. ↑ Franceschini, Rita (2014). "Italy and the Italian-Speaking Regions". In Fäcke, Christiane (ed.). Manual of Language Acquisition. Walter de Gruyter GmbH. p. 546. ISBN 9783110394146.
  5. ↑ "Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages". Council of Europe. Council of Europe. Archived from the original on 8 December 2015. Retrieved 3 December 2015.
  6. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Albanian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Albanian language». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۰۸.

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_آلبانیایی&oldid=38432894»