Jump to content

Teiteanas

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Teimpléad:WD Bosca Sonraí GalarTeiteanas
cuir in eagar
Cineálprimary bacterial infectious disease (en) Aistrigh, infectious disease of the nervous system (en) Aistrigh, galar tógálach baictéarach, geonosis (en) Aistrigh, notifiable disease (en) Aistrigh agus galar Cuir in eagar ar Wikidata
Cóireáil chliniciúil
Comharthaíríog, fiabhras, tinneas cinn, cliseadh riospráide, greannaitheacht, pian, trismus (en) Aistrigh, Risus sardonicus (en) Aistrigh, dysphagia (en) Aistrigh, tetanus triad (en) Aistrigh, neck stiffness (en) Aistrigh, saliva secretion (en) Aistrigh agus taicéacairde Cuir in eagar ar Wikidata
Scrúduithescrúdú fisiciúil agus cultúr mhicribhitheolaíochta Cuir in eagar ar Wikidata
Cóireáilpharmacotherapy (en) Aistrigh, aerálaí, muscle relaxant (en) Aistrigh, anti-tetanus immunoglobulin (en) Aistrigh, druga frith-bhaoth-thonnach, traitement chirurgical primaire de la plaie (fr) Aistrigh, béite-bhlocálaithe, cardiac glycoside (en) Aistrigh agus friteochtaí Cuir in eagar ar Wikidata
 Cógais
Pataigineas
Tarchur pataigineachcontact transmission (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
CúisClostridium tetani Cuir in eagar ar Wikidata
Aicmiú
ICD-10A35, A33 agus A34 Cuir in eagar ar Wikidata
ICD-9037 agus 041.84 Cuir in eagar ar Wikidata
CIAPN72 Cuir in eagar ar Wikidata
Acmhainní seachtracha
DiseasesDB2829 Cuir in eagar ar Wikidata
MedlinePlus000615 Cuir in eagar ar Wikidata
eMedicine229594 Cuir in eagar ar Wikidata
MeSHD013742 Cuir in eagar ar Wikidata
Orphanet3299 Cuir in eagar ar Wikidata
UMLS CUIC0039614 Cuir in eagar ar Wikidata
DOIDDOID:11338 Cuir in eagar ar Wikidata

Galar is ea teiteanas (nó ‘glas fiacla’) as a dtagann freangaí pianmhara matán, trithí agus deacracht anála.[1] Galar de bharr ionfhabhtú leis an mbaictéar Clostridium tetani, is ea é, a bhíonn i láthair san ithir, agus putóg an duine is ainmhithe eile.[2]

Téann an teiteanas i bhfeidhm ar na néarmhatáin agus a d'fhéadfadh cur isteach ar an anáil. Is minic leis a bheith marfach.

Tuairiscí staide ar chásanna teiteanais ar fud an Domhain (1990-2004). Diall maidir le raon: céatadán an-ard (i ndeargdorcha) go dtí céatadán an-íseal (i ngealbhuí) (i liath, gan sonraí)
saicín agus néaratharchuradóir, roimh ionfhabhtú agus i ndiaidh

Frídíní san ithir agus in aoileach a théann isteach sa cholainn trí ghearradh oscailte nó dó is cúis leis. Faightear na baictéir is cúis le teiteanas san ithir go coitianta. Mar sin, cuireann an teiteanas isteach go príomha ar fheirmeoirí is garraíodóirí.

Tá an néartocsain teitataomain (sa Bhéarla: tetanospasmin), táirgthe ag an bhaictéar Clostridium tetani, freagrach as príomh-airíonna an ghalair, sé sin an ríog dhoshrianta. Téann an t-ionfhabhtú isteach sa cholainn trí ghortú sa chraiceann de bharr taime nó sceilpe.

Táirgeann na baictéir tocsain a chuireann isteach ar na néarchealla luadracha is corda an dromlaigh, agus cuireann tús le trithí is ríoga na matán.

Opisthotonus, le Sir Charles Bell - 1809

Téann teiteanas i bhfeidhm ar an néarchóras agus tig leis an duine a mharú.

"Is fearr cosc ná leigheas", agus vacsaíniú a fháil. Is féidir an galar a sheachaint trí vacsaíníu gníomhach.

Déantar cóireáil air le frith-thocsain is peinicillin. Baintear feidhm as séiream ina bhfuil na hantasubstaintí cuí chun cosaint a thabhairt i gcoinne galar sainiúil, cosúil le teiteanas.

Baictéareolaí ab ea Emil Adolf von Behring sa 19ú haois agus d'fhionn sé antatocsainí don teiteanas (is an diftéire).

Féach freisin

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. hpsc.ie (2014). "Galar Tógálach a Bhainistiú i Scoileanna". Dáta rochtana: 2020.
  2. Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" (Coiscéim).