Paragwé

Répiblik di Paragwé República del Paraguay (es) Tetä Paraguáype (Gn)
Lanng ofisyèl	Èspangnòl ké gwaranni
Kapital	Asuncion
Siperfisi total	406 752 km²
Jantilé	Ékwatòryen
Popilasyon total	6 862 812 zab. (2016)

Paragwé an fòrm lonng Répiblik di Paragwé (an gwaranni Paraguái, an èspangnòl República del Paraguay) sa roun péy di Lanmérik di Sid san lagsé ké lanmè. So téritwè ka konté 2 réjyon diféran ki séparé pa larivyè Paragwé : pati oryantal-a, ki sa pli péplé-a, ké ògsidantal-a, ki ka entégré Chaco Boreal oben Gran Chaco (Chaco sa roun réjyon natirèl ki ka étann so kò di Labolivi santral-a à Larjantin sèptantriyonnal-a enkli). Antouré pa Brézil, Labolivi épi Larjantin, Paragwé ka tchipé so kò roun sipèrfisi di 406 752 km2, so popilasyon sa di 6 862 812 an jwiyé 2016, san konté roun djaspora di santenn di milyé Paragwéyen, notanman an Larjantin, koté li sa souvan ka fè souch. So kapital sa Asunción.

Jéyografi

Zimaj satélit di Paragwé.

Sirfas total ofisyèl-a di Paragwé sa 406 752 km2, ki konstitchwé, an chif arondi, di roun lè térès di 397 300 km2 é di roun lèspas akwatik di 9 450 km2. Paragwé sa roun péy di Lanmérik laten.

Paragwé an Lanmérik di Sid.

Topografi ké lidrografi

Pwen kilminan-an sa Cerro San Rafael, di 850 mèt di laltitid. Pwen-an ki pli ba ka sitchwé so kò o pwen di konfliyans ant Paragwé ké Paraná, 2 pli gran kour dilo, à 40 m di laltitid anviron. Sirfas-a irigé di Paragwé sa èstimen à 670 km2 (data di 1993). Flòv Paragwé ka divizé so kò an 2 pati, Paragwé oryantal ké Paragwé ògsidantal.

Listwè

Di xvie o xviiie syèk

Listwè kòlonnyal-a di Paragwé tré konpliké an konparézon di sa-a di ròt pati di Lanpir èspangnòl-a dé « Lenn ». Asunción té dabò fika roun pòs vansé pou Buenos Aires, épi sa plas fòrt té détrwi pa dé Endjen. Dabò pwen di dépa di lèspédisyon à sasé-a dilo dé Enka, ki ka konstaté ki ròt èspangnòl té atenn sa lòbjègtif, li divini sant administratif ké baz-a di konkèt di roun gran pati di basen di Rio de la Plata. Li konstitchwé jouk koumansman di xvie syèk « provens Jéyan dé Lenn » pa défo, mé té rapidman démanbré.

Di xixe syèk à jòdla

Roun « cuartelazo », lokipasyon di kartché jénéral militèr atè Asunción annan lannwit di 14 o 15 mé 1811 pa tchèk dizenn di wonm, rétni kou dat ofisyèl di proklanmasyon-an di lendépandans. An réyalité, proklanmasyon-an di 1811 ka aléjans pou Lèspangn rwèyèl. A ki 1e ògtòb 1813 ki lendépandans san pyès référans di aléjans èstéryò ké fika proklanmen ma Kongré-a ki té konvoké pou 30 sèptanm. Ensi, 16 mè 1811, oun triumvirat, ki té ka konprann fitir dògtò Francia, é ki té konstitchwé à laswit-a di lokipasyon-an di kartché jénéral, ki té pran pozisyon à à léga di Junte-a ki établi so kò atè Buenos Aires, « ki ka toujou roukonnèt malòré souvren anba lospis-ya dikèl nou ké viv (Ferdinand VII), nou ki ka ini é ki ka konfédéré ké lavil-a di Buenos Aires li-menm », etc.

Popilasyon ké sosyété

Lanng

Atè Paragwé, i ka ègzisté 2 lanng ofisyèl : gwaranni ké èspangnòl (kastiyan). Paragwé sa roun dé rar péy di Lanmérik laten-an koté lanng endijenn sa roukonnèt dipi lontan : li sa lanng nasyonnal dipi 1967, é lanng ko-ofisyèl dipi 1992. Anfen, dipi 1994, roun plan nasyonnal di lédikasyon ka vizé à ansenyen 2 lanng à tout Paragwéyen-yan.

Kiltir

Kiltir-a di péy sa rélativman métisé, pèp orijinèr-ya sa fyèrté di péy.

Popilasyon paragwéyen-an sa milti-étnik ké dé Anmérendjen, dé Métis, dé Éropéyen é dé Azyatik. Lanng prensipal-a sa èspangnòl-a, byen ki gwaranni sa osi lanng ofisyèl-a. An rézon di kiltir diféran, Paragwé-a ka jwi di roun gran divèrsité annan dé donmenn kou lar, tchwizin, litératir ké lanmizik.

Patrimwenn

Misyon jézwit-ya di Santisima Trinidad de Parana é Jesus de Tavarangue, sa sèl lyé ki klasé o patrimwenn mondjal-a di Unesco-a.