Inbhir Nis
| Inbhir Nis | |
 | |
| Suidheachadh | |
  Inbhir Nis (Alba) | |
| Dùthaich |  Alba
|
| Comhairle | Comhairle na Gàidhealtachd |
| Siorrachd | Siorrachd Inbhir Nis |
| Co-chomharran | 57° 28′ Tuath 4° 13′ Iar |
| Feartan fiosaigeach | |
| Àireamh-shluaigh | 40,900 (2001) |
| Àireamh fòn | 01463 |
| Duilleag oifigeil | Inbhir Nis |
'S e baile ann an Ceann a Tuath na h-Alba a th' ann an Inbhir Nis (/iNʲɪrʲ'niʃ/ no /ilɪrʲ'niʃ/) agus 's e prìomh-bhaile sgìre Chomhairle na Gàidhealtachd.
Tha Inbhir Nis suidhichte aig beul (inbhir) Abhainn Nis agus 's e am baile as luaithe a tha a' fàs san Roinn Eòrpa san latha an-diugh. Ann an 2001 b' e 51,000 àireamh sluaigh a' bhaile agus thathas an dùil gun dùblaich an àireamh seo thairis air an ath deich bliadhna air fhichead ri thighinn.
Cruinn-eòlas
[deasaich | deasaich an tùs]
Tha Inbhir Nis suidhichte aig ceann ear-thuath Ghlinn Albainn, air taobh deas an Linne Mhoireibh far a bheil am fìor-uisge a' dòrtadh a-mach a ceann ear-thuath Loch Nis ag coinneamh sàl na mara. Tha Ceann Loch Nis 6 mìltean air falbh. Tha beul searach Slighe-Uisge a' Ghlinne Mhòir a tha a' ceangail an Linne Mhoireibh leis an Linne Dhubh le rathad Loch Nis, Loch Omhaich agus Loch Lochaidh aig Clach na h-Àirigh air iomall a' bhaile.
Eachdraidh
[deasaich | deasaich an tùs]Bha Inbhir Nis taigh do Na Cruithnich agus bha Calum Cille a' tadhail an seo ann an 565. Chaidh an caisteal a thogail le Maol Chaluim Mac Dhonnchaidh. Thog Crombhuel "Citadel" ri taobh a' Bhaile. Anns a' bhliadhna 2001 rinneadh cathair dheth, a cheilearaich am Millennium ur.
Gàidhlig
[deasaich | deasaich an tùs]Chithear gun do dh'atharraich an cànan bho Ghàidhlig gu Beurla anns na linntean sa chaidh. Bathar ag ràdh anns an New Statistical Account of Scotland ann an 1845:
"... but it [Gàidhlig] is fast wearing out, and by the rising generation English is almost universally preferred, especially in the town of Inverness, where many of them are wholly ignorant of Gaelic." [1]
Ann an 1881 bha Gàidhlig aig 23.3% de mhuinntir a‘ bhaile,[2] ach ann an 2001 cha robh i aig ach 7.9% dhiubh.[3]
Chaidh Comunn Gàidhlig Inbhir Nis a stèidheachadh ann an 1871.
Chaidh am Mòd Nàiseanta a chumail ann an Inbhir Nis anns na bliadhnaichean 1897, 1903, 1912, 1923, 1928, 1936, 1949, 1957, 1966, 1972, 1984, 1997 agus 2014.
Tha oidhirpean anns a' bhaile airson a' Ghàidhlig a chumail beò, mar eisimpleir chaidh Bun-sgoil Ghàidhlig Inbhir Nis a chur air bhonn anns an Lùnasdail 2007.
Giùlan
[deasaich | deasaich an tùs]Tha seirbheisean trèana (dìreach) bho Stèisean-rèile Inbhir Nis gu Obar Dheathain, Sràid na Ban-righ ann an Glaschu, Dùn Èideann, Inbhir Pheofharain, Inbhir Uige/Inbhir Theòrsa, Caol Loch Aillse agus Lunnainn.
Tha rathad mòr (A9, A82 agus A96) a' ceangal Inbhir Nis le Obar Dheathain, Glaschu, Peairt, Inbhir Uige agus Dùn Èideann.
Tha plèanaichean bho Phort-adhair Inbhir Nis a' ceangal Inbhir Nis gu Sasainn, Eireann, agus An Roinn-Eòrpa.
Gniomhacasan
[deasaich | deasaich an tùs]Is baile malairt agus rianachd a tha ann an Inbhir Nis anns an latha an diugh. Chaill Inbhir Nis an cuid bu mhotha de a gniomhacasan giollachais ré an treas ceathramh den fhicheadamh linn.
Daoine cudromach
[deasaich | deasaich an tùs]- 23 an t-Iuchar 1951 - Eleanor Scott, Neach-poileataigs Albannach.
- 5 an t-Sultain 1965 - Murchadh Friseal, Neach-poileataigs Albannach.
Bailtean co-cheangailte
[deasaich | deasaich an tùs]
Sgrìobhaidhean mun bhaile
[deasaich | deasaich an tùs]- Mac a' Phì, Aonghas. 'Ainmean Inbhir Nis' Gairm 158, An t-Earrach 1992, 109-111.
Iomraidhean
[deasaich | deasaich an tùs]- ↑ Gàidhlig Local Studies Kurt C. Duwe: Gàidhlig Local Studies 1 Vol. 23: Inbhirnis & Taobh Loch Nis, an Ceitean 2005, td 5
- ↑ Gàidhlig Local Studies Kurt C. Duwe: Gàidhlig Local Studies 1 Vol. 23: Inbhirnis & Taobh Loch Nis, an Ceitean 2005, td 7
- ↑ Tùs: “2001 census data: Localities”. Scotland's Census. Air a thogail 29mh dhen Lùnasdal 2023. A-rèir faidhle `CAS206.csv` a tha a' dèiligeadh ri comas anns a' Ghàidhlig bha 40,949 daoine ann an Inbhir Nis is a' Ghàidhlig aig 3251 dhaibh - "Understands speaks reads or writes Gaelic".
- ↑ “Inverness City and Augsberg Germany Town Twinning (sic)”. Inverness Town Twinning Committee. Air a thogail 17mh dhen Dàmhair 2017.
- ↑ “Inverness City and La Baule France Town Twinning”. Inverness Town Twinning Committee. Air a thogail 17mh dhen Dàmhair 2017.
- ↑ “Inverness City and St Valery en Caux France Town Twinning”. Inverness Town Twinning Committee. Air a thogail 17mh dhen Dàmhair 2017.
Ceanglaichean a-mach
[deasaich | deasaich an tùs]- BBC Naidheachdan 2016-01-14: Iomairt son Seann Eaglais Inbhir Nis (aithris bhideo 2:33)
- BBC Naidheachdan 2016-03-03: Leasachadh air Eileanan Abhainn Nis (aithris bhideo 2:20)
- BBC Naidheachdan 2018-11-06: £1.5m ga chosg air Ionad Còmhdhail Uaine an Inbhir Nis
- BBC Naidheachdan 2021-06-16: Leabhar ùr ainmean-àite ga fhoillseachadh
Aonta Baile
- BBC Naidheachdan 2016-03-22: Aonta Baile Inbhir Nis air a dhearbhadh (aithris bhideo 4:32)
- BBC Naidheachdan 2016-04-05: Ceist is Càineadh mu Aonta Baile
- BBC Naidheachdan 2017-01-30: Aonta Baile air a shoidhneadh
Margadh Bhictorianach
- BBC Naidheachdan 2016-01-14: Dragh mun Mhargaidh Bhictorianach (aithris bhideo 2:40)
- BBC Naidheachdan 2016-01-28: Dàil eile dhan Mhargaidh Bhictorianaich?
Taigh-cùirte
- BBC Naidheachdan 2016-03-04: Taigh-cùirte Inbhir Nis a' gluasad (aithris bhideo 2:13)
- BBC Naidheachdan 2016-04-02: Dàil air ionad ceartais ùr Inbhir Nis
- BBC Naidheachdan 2017-03-01: Cead do dhʼIonad Ceartais Inbhir Nis
Prìosan ùr
- BBC Naidheachdan 2016-03-24: Cead prìosain ùr ga iarraidh
- BBC Naidheachdan 2016-04-26: Sluagh mòr aig coinneimh phrìosain
- BBC Naidheachdan 2016-05-23: Co-chomhairle air plana phrìosain ùir Inbhir Nis
Slàinte
Foghlam
Dùn Èideann · Dùn Dèagh · Glaschu · Inbhir Nis · Obar Dheathain · Sruighlea