Batalla de Velbazhd

Batalla de Velbazhd
Parte de Guerras Búlgaro-Serbias
Detalle dun debuxo do século XVI de Stefan Dečanski, que representa a Batalla de Velbazhd.
Data 28 de xullo de 1330 Lugar Kyustendil Resultado Decisiva vitoria serbia
Belixerantes
Imperio búlgaro	Reino de Serbia
Líderes
Miguel Shishman†	Estevo Uroš III Dečanski
Forzas en combate
12.000 búlgaros 3000 valacos, tártaros e outros mercenarios	15.000-18.000, entre eles mercenarios alemáns e cataláns

A Batalla de Velbazhd (en búlgaro: битка при Велбъжд,bitka pri Velbazhd; serbio: Битка на Велбужду, bitka na Velbuždu) foi unha batalla que tivo lugar entre os exércitos búlgaro e serbio o 28 de xullo de 1330, preto do pobo de Velbazhd (actual Kyustendil).

O crecente poder do Reino de Serbia desde finais do século XIII suscitaba gran inquietude nas potencias tradicionais nos Balcáns Bulgaria e Bizancio, que acordaron unha alianza contra Serbia en 1327. Tres anos máis tarde, o groso dos exércitos búlgaros e serbios enfrontáronse en Velbazhd e os búlgaros foron tomados por sorpresa. Os búlgaros non perderon territorio despois da batalla, pero foron incapaces de deter o avance serbio cara a Macedonia. Serbia logrou conquistar Macedonia e algunhas partes de Tesalia e Epiro, alcanzando a súa maior extensión territorial. O seu novo rei, Stefan Dusan foi coroado emperador coa axuda de Bulgaria en 1346.

Aínda así, despois da morte de Dušan en 1355, o seu imperio desintegrouse, ao igual que Bulgaria despois da morte de Iván Alexandre en 1371, e ambos estados foron destruídos posteriormente polos turcos otománs.

Orixe do conflito

Durante o longo reinado, pero sen éxito do emperador Constantino Tikh Asen (1257-1277), o Imperio Búlgaro perdeu as súas posesións no norte de Macedonia, incluíndo Skopie, o orixinal estado feudal do emperador dos bizantinos. Ambos imperios enfrontábanse a graves problemas internos e externos e desde 1280 os serbios empezaron a estender o seu Reino cara ao sur, polo norte de Macedonia.

A situación nos Balcáns e Asia Menor c. 1261.

Durante a guerra interna en Bizancio (1320-1328) librada entre o vello emperador Andrónico II Paleólogo e o seu ambicioso neto Andrónico III Paleólogo, o rei de Serbia, Stefan Uroš III (tamén coñecido como Stefan Dečanski) apoiou activamente o lado do vello emperador e no proceso gañou algúns fortes de pequena importancia en Macedonia. Despois, en 1328, Andrónico III depuxo ao seu avó. Serbia e Bizancio entraron nun período de malas relacións, case en estado de guerra non declarada. Por outro lado, o emperador búlgaro Miguel Asen III apoiou ao seu cuñado Andrónico III. Anteriormente, en 1324, divorciouse e derrocou á súa esposa e irmá de Stefan Ana Neda, e casou con Teodora, a irmá de Andrónico III. Durante ese tempo os serbios capturaron algunhas cidades importantes como Prosek e Prilep e até sitiaron Ohrid (1329).

Os dous imperios estaban preocupados seriamente sobre o rápido crecemento de Serbia e o 13 de maio de 1327 estableceron un claro tratado de paz antiserbio. Despois doutra reunión con Andrónico III en 1329, os gobernantes decidiron invadir ao seu inimigo común, Miguel Asen III preparouse para as operacións militares conxuntas contra Serbia. Miguel Shishman desexaba retomar as terras búlgaras do noroeste e o suroeste que os serbios conquistaran recentemente. O plan incluía a eliminación completa de Serbia e a súa repartición entre Bulgaria e Bizancio. Segundo algúns cronistas de Serbia, esixiron a submisión do rei serbio e ameazaron con "establecer o seu trono no centro da terra serbia".

Preparativos

Ambas partes tiveron que prepararse coidadosamente. Miguel chamou ao seu aliado Basarab de Valaquia que lle enviou unha forte unidade, así como destacamentos de osetios e tártaros, un total de 3000 homes. O exército de Miguel foi estimado polos seus contemporáneos duns 12.000 combatentes. Stefan Uroš reforzou o seu exército con máis mercenarios españois e alemáns (1000 soldados cada un), os guerreiros experimentados presentaron unha unidade de elite do exército serbio que comprendía un total de 18.000 combatentes.

Segundo o plan, os búlgaros avanzarían desde o leste e os bizantinos desde o sur, para logo unir as súas forzas nalgunha parte no norte do que hoxe é Macedonia, pero a súa coordinación foi débil. En xullo de 1330, Andrónico III invadiu Macedonia, pero despois de ter capturado Prilep e cinco fortalezas menores detívose co seu exército e decidiu agardar o resultado da decisiva batalla entre os búlgaros e os serbios. O obxectivo serbio era impedir a unión dos aliados e loitar en diferentes batallas. Temendo un ataque no val do Morava polo camiño de Niš, o rei serbio reuniu ao seu exército no campo de Dobrich, na confluencia dos ríos Toplica e Morava.

Movementos do exército búlgaro

Unha moeda de Stefan Decanski.

O 19 de xullo, o exército búlgaro dirixido polo mesmísimo emperador partiu da capital Tarnovo, marcharon a través da Quebrada Iskar e Sofía e entraron na parte norte do val Struma. Desde alí continuaron cara a Zemen e estableceron o seu campamento na vila de Shishkovtsi. Ao día seguinte o exército chegou ao importante castelo fronteirizo cerca da moderna aldea de Izvor. Desde alí dividiuse en dous grupos: as principais forzas baixo Miguel Shishman avanzou a través da parte norte da montaña Konyavska (ao longo da fronteira entre Bulgaria e Bizancio) e dirixiuse cara ao desfiladeiro Zemen. A parte máis pequena que incluía o apoio do exército pasou por un camiño máis fácil, pero largo, pola montaña, e acabaron entre os pobos de Konyavo e Dvorishte.

Outras forzas búlgaras, baixo o mando do irmán do emperador Belaur partiron desde o seu asento en Vidin, pero non participaron na batalla que foi unha das principais razóns da subsecuente derrota. De acordo a algúns historiadores, estaban estacionados nunha reserva arredor do castelo Izvor mentres que outros pensan que chegaron demasiado tarde.

Movementos do exército serbio

Desde o seu campamento na confluencia entre os ríos Toplica e Morava, Stefan Decanski esperaba un ataque desde Vidin, ao nordeste. O seu propósito era interceptar un avance búlgaro no interior do seu estado. Tras a noticia da presenza búlgara no val de Struma o rei marchou caro ao sur ao longo do Morava búlgaro e o val do río Pchinya até chegar á aldea de Staro Nagorichino onde se detivo para rezar nun mosteiro da localidade. Despois continuou até o Mosteiro Ioakim Osogovski onde orou de novo e avanzou en territorio búlgaro, cerca do río Kamenitsa nas proximidades de Velbazhd onde acampou co seu exército.

Batalla

Movementos da Batalla de Velbazhd.

A maior parte dos dous exércitos acamparon nas proximidades de Velbazhd, pero tanto Miguel Shishman como Stefan Decanski esperaban reforzos, e o 24 de xullo comezaron as negociacións que culminaron cunha tregua dun día. Segundo algúns historiadores, houbo un pequeno enfrontamento entre os exércitos preto da vila de Kopilovtsi no que os serbios foron rexeitados e mostraron ao seu rei que as súas forzas non eran suficientes para alcanzar o éxito. O emperador tiña outros problemas que influíran na súa decisión da tregua: as unidades de subministración do exército aínda que non chegara e os búlgaros estaban con escaseza de alimentos. As súas tropas dispersáronse por todo o país e polos pobos próximos en busca de provisións. Mentres tanto, recibiron un reforzo considerable dirixido polo seu fillo Stefan Dusan durante a noite (incluídos os mercenarios estranxeiros), o rei serbio rompeu a súa palabra e atacou primeiro o 28 de xullo de 1330 e tomou ao exército búlgaro por sorpresa. Unha unidade serbia baixo o mando de Decanski tomou as alturas de Spasovitsa mentres que máis tropas serbias, incluídos 1000 mercenarios acoirazados cataláns liderados por Stefan Dusan, penetraron no val do río Dragovishtitsa cara ao pobo de Shishkovtsi. A batalla máis importante tivo lugar entre o pobo e as alturas Spasovitsa nunha localidade chamada Bozhuritsa. Segundo unha lenda local o nome deriva da flor bozhur (peonia), que creceu do sangue dos soldados búlgaros caídos.

Aínda que tomado totalmente por sorpresa, Miguel Shishman intentou levar o seu exército en orde, mais xa era demasiado tarde e as unidades búlgaras máis numerosas foron esmagadas. A batalla foi sanguenta, porque as forzas restantes búlgaras no campo de batalla resistiron con rixidez e, segundo algúns cronistas o río arroibouse. Ambos bandos sufriron grandes baixas e o campamento búlgaro foi saqueado polos serbios. O emperador foi ferido de gravidade, o seu cabalo morreu enriba del e foi capturado polos soldados inimigos. Foi levado ao campo serbio onde probablemente morreu das súas feridas no cuarto día do seu cativerio, o 31 de xullo. Algunhas outras teorías suxiren que pereceu no campo de batalla ou foi asasinado por orde de Stefan Dusan. O corpo en descomposición do emperador Miguel foi levado ao rei Stefan e foi enterrado en consecuencia, no mosteiro de Staro Nagoričane (pobo Staro Nagoričane, cerca de Kumanovo). No lugar onde pasou a súa última noite rezando na súa tenda de campaña, Stefan construíu unha igrexa (aínda existente hoxe en día).

No segundo día despois da batalla (30 de xullo) os serbios avanzaron cara á montaña Konyavska pero era imposible para eles lograr calquera éxito xa que máis tropas búlgaras baixo o irmán de Miguel Belaur e o gobernador de Lovech Iván Alexandre se concentraron arredor do castelo Izvor e bloqueaban o camiño cara ao interior do país. Cerca de Izvor, Belaur reuniuse co rei Stefan Decanski e chegaron a unha conclusión de paz. Os búlgaros aceptaron como gobernante seu o infante Iván Stefan, o fillo de Miguel Shishman e a irmá de Stefan Ana Neda. Houbo pequenos cambios territoriais ao longo da fronteira actual dos dous estados, pero despois da batalla, Bulgaria non puido impedir a invasión serbia de Macedonia.

Consecuencias

Mapa dos Balcáns en 1355. Serbia e a súa expansión despois da Batalla de Velbazhd.

Ao escoitar a noticia da morte do seu aliado, Andrónico decidiu abandonar a guerra con Serbia e dirixiuse a tomar vantaxe da debilitada Bulgaria. Non obstante, en 1332 os búlgaros derrotaron aos bizantinos na batalla de Rusokastro e recuperaron moitos territorios en Tracia. O rei Stefan chegou a Macedonia e recuperou as cidades que foran tomadas polos bizantinos no inicio da campaña. Despois dun exitoso final na guerra Stefan regresou á construción do mosteiro de Visoki Dečani, o seu grande edificio na rexión de Metohija.

No inicio do ano 1331, o rei mozo Stefan Dusan rebelouse despois contra seu pai, posiblemente no curso das novas medidas contra Bizancio. En marcado contraste co seu piadoso pai, o xuvenil Dušan era agresivo e foi apoiado polos nobres serbios que desexaban máis fazañas despois da vitoria en Velbazhd. Durante a rebelión (xaneiro a abril), os nobres búlgaros destronaron a Ivan Stefan e puxeron no goberno a Iván Alexandre (1331-1371), curmán de Miguel.

Tras a batalla de Velbazhd, abriuse un período de arredor de 20 anos na que Serbia chegou a ser o estado máis forte no sueste de Europa. A guerra con Bizancio era unha cuestión aberta e cando Dusan logrou despois apoderarse do trono en 1331 lanzou os seus ataques sobre as posesións bizantinas tomándoas unha por unha. Bulgaria e Serbia mantiveron relacións amistosas e en 1346 Stefan Dusan foi coroado emperador coa axuda de Iván Alexandre.