ليبي
ليبي Stato della Libia  .svg)  .svg)
|
ليبي (عربي زوان ٚ میَن: ليبيا) کي أن ٚ رسمي نام ليبي دؤلت ایسه، ایته کیشوره کي آفريقا کلسيا میَن ؤ مديترانه دریا نسا ور نهأ. ليبي خۊرتاو ٚ جه مصر، خۊرتاوي نسا جه سۊدان، نسا جه چاد ؤ نيجر، خۊرخۊس ٚ جه ألجزایر ؤ خۊرخۊسي کلسيا جه تۊنس ٚ أمرأ سامانسر دأره ؤ کلسيا جه مديترانه دریا-یأ فأرسه، کي ایته ساحلي خط ۱,۷۷۰ کيلۊمتر طۊل ٚ أمرأ دأره. أن ٚ پایتخت ؤ هأتؤني أن ٚ پيله شأر، طرابلۊس ایسه کي ۱,۷ ميليۊن نفر جه ليبي جمعيت أن میَن زيوش کۊنيدي. ليبي رسمي زوان، عربي ایسه ؤ أن ٚ پۊل ٚ واحد، ليبي دينار ایسه. ليبي مساحت ۱,۷۵۹,۵۴۱ کيلۊمتر مۊربع ایسه، کي هيفدهؤمي پيله کيشور، دۊنیا میَنه ؤ آفريقا چارؤمي پيله کیشور محسۊب به. ليبي جمعیت ۶,۹۱۲,۷۰۱ نفر ایسه، کي ۱۰۴اؤمي پۊرجمعيت ٚ کيشور دۊنیا میَن ایسه. ۹۰ درصد جه ليبي خاک-أ بیابان ؤ خۊشک ٚ صحرایان ببپۊشانه. ليبي سبز ٚ جيگا، مديترانه دریا ورجه نهأ. ليبي مين دائمي رۊبار ننأ ؤ فقط ۲ درصد جه أن ٚ خاک قابل کیشت و کار ایسه. ليبي مواد غذايي-أ ويشتر خارج ٚ جه وارد کۊنئده. ليبي جمعيت ٚ أمبستي دۊنیا کيشوران مين جه کمترينان ايسه. ليبي ايبچه ايران ٚ جه پيله‌تر ایسه، ولي أن ٚ جمعيت ایران ٚ نسبت، ۱ به ۱۰ ایسه. ۹۰ درصد جه أ ۶٫۹ ميليۊن نفر، مديترانه دریا ورجه زيوش کۊنئده ؤ أن ٚ باقي مناطق بيابان‌مجان ايساده.[۸]
لیبی به سه منطقه، که اشن نام «طرابلوس ایقلیم»، «فزّان» و «بَرقه» ایسه، تقسیم به کی ا سه منطقه به زوان اینگیلیسی، به ترتیب Tripolitania و Fezzan و Cyrenaica ایسید.
لیبی ایته از ۱۰تا کیشور نفت صادیربوکون جهان ایسه، و ان تولید ناخالص ملی سرانه، ایته از بالاترینان آفریقا میَن ایسه.
لیبی زمان ایستیقلال، انِ نام «لیبیِ پادیشاهی» بو کی سال ۱۹۵۱ میلادی میَن موستقیل ببست و از سال ۱۹۶۹ کی معمر قذافی کودیتای نظامی بوکود، تا سال ۲۰۱۱، رهبری ببست. سال ۲۰۱۱ میَن مردوم لیبی اینقیلاب بوکودید و قذافیِ سرنیگون بکودید. از او زمان تا الان، بخش عظیمی از لیبیِ شورای ملی انتقالی ایداره کونه. کرسی لیبی در سازمان میلل از تاریخ ۱۶ سیپتامبر ۲۰۱۱ به نماینده شورای ملی انتقالی بسپرده ببسته.
بهمن ماه ۱۳۸۹ میَن، ایعتراضات گوسترده‌ای لیبی میَن علیه معمر قذافی حکومت شروع ببست کی انِ سرانجام، به مرور بخش‌های موختلفی از ا کیشور، از حکومت نیروهان ایداره خارج ببست. با معمر قذافی قتل ۲۸ مهرماه ۱۳۹۰ میَن، ان حکومت به کول تمامِ بست.
لیبیِ تاریخ
[دچينواچين]
شرق لیبی (برقه) سال ۵ ق.م. میَن یونانِ‌شین بو. غرب لیبی (طرابلس) تا سال ۲۰۰ ق.م. کارتاژان‌شین بو. در قرن ایبتدایی میلادی، برقه و طرابلس، روم امپراتروی واسین ببستید و بعد از ان هم بیزانس امپراتوری (روم شرقی) حاکم اشن ببست. از قرن هفتوم میلادی هم، اعراب به لیبی بمویید و ایسلام لیبی میَن تبلیغ ببست. آخرسر عوثمانی امپراتوری به ان کیشور حمله بوکود و ان حکومت به دست بیگیفت.
تقسیمات کیشوری
[دچينواچين]اوستانان
[دچينواچين]لیبی از سال ۲۰۰۷، به ۲۲ اوستان (عربی میَن: شعبیة) و ۴ ایداری ناحیه تقسیم ببست. هرکدام از ان اوستانان هم از چیندین بخش (عربی میَن: مؤتمرات شعبیة) تیشکیل ببسته.
لیبیِ اوستانان:
- اوستان نوقاط الخمس (نوقاط پنجگانه)
- اوستان زاویه
- الجفاره
- طرابلس
- اوستان مرقب
- اوستان مصراته
- اوستان سرت
- بنغازی
- اوستان مرج
- الجبل الاخضر (سبز کوه)
- اوستان درنه
- اوستان بطنان
- اوستان نالوت
- اوستان جبل غربی (شرقی کوه)
- وادی الشاطی
- اوستان جفره
- اوستان واحات
- اوستان غات
- اوستان وادی الحیاة
- اوستان سبها
- اوستان مرزق
- اوستان کفره
سربس
[دچينواچين]- ↑ ذکر شده در: Constitution of Libya. مدخل: 1.
- ↑ نشانی اینترنتی: https://data.worldbank.org/country/libya.
- ↑ ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ ۳٫۱۱ ۳٫۱۲ ۳٫۱۳ ۳٫۱۴ ۳٫۱۵ ناشر: World Bank Open Data. زمان بازیابی داده‌ها: ۱۰ اؤکتؤبر ۲۰۲۴.
- ↑ "UNESCO Institute for Statistics".
- ↑ "Human Development Report". برنامه عمران ملل متحد. ۲۰۲۲.
- ↑ نشانی اینترنتی: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
- ↑ نشانی اینترنتی: http://chartsbin.com/view/edr.
- ↑ ايستنادˇ سأب: برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام:0وارد نشده است