Kuatia Ñepyrũha
| Tereg̃uahẽ porãite Vikipetãme, opaite tembikuaa hekosãsóva renda, opavave ikatúva ohai.
|
Guarani hína ava aty Ñemby Amérika pegua. Hetaite Ñemby Amérika ypykuéra tupi-guarani rehegua oikóva Amérika-pe og̃uahẽ mboyve Epañaguakuéra. Guarani ombyatýva heta aty'ive ipype, oikóva ko'ág̃a rupi tetã Paraguái, Vorívia, Uruguái, Brasil ha Argentina-pe. Opaite aty oĩva guaranikuéra apytépe, ha oguerekóva jepokuaa, jerovia ha ambue mba'e peteĩchaite, avei iñe'ẽ peteĩva ha'éva tupi ha guarani ñe'ẽ rehegua.
Ha'ekuéra ohenói iñe'ẽme ñe'ẽngatu he'i ambue tapicha oikuaáva, ojekuaánte avei avañe'ẽme, he'iséva yvypóra ñe'ẽ. Ko ñe'ẽ Guarani omoñepyrũ heta ñe'ẽ oipurúva ambue aty'i, péicha oĩ tupinamba ñe'ẽ, tupi ñe'ẽ, ha acheñe'ẽ umi ojekuaavéva apytépe. Kóva ha'e upe mba'e tuichavéva ohejáva'ekue Paraguáipe guaranikuéra ypykue, ñepyrũrã ko ñe'ẽ oipuru hikuái ayvúpente ha upéi og̃uahẽ Epañaguakuéra ha ombokuatia ñepyrũ hikuái. Ko'ág̃a rupi, avañe'ẽ oike tekombo'épe, mitã, mitãrusu, karia'y ha kuña oñemoarandu Guaraníme, oĩ haguére léipe, Paraguái Léi Guasúpe, karaiñe'ẽ ykére, ha Mercosur iñe'ẽteeramóicha.
Ava Guarani heta jey oñemosẽ ijyvýgui, ymaguare guive, Paraguái oiko jave Epáña retã koloniaramóicha arapa'ũme: Paraguái retã isãso mboyve oñemuña ijyvýgui Epáña retãygua kuérare ha avei upéi bandeirantes rehe, oúva oipe'apa chuguikuéra hembi'u, ha opa mba'e ohecharamóva. Ou mboyve Epáña retãygua kuéra ko yvy tuichaitévape ha'éva Amérika, Guaranikuéra oipyso ijyvy oikoha Ñembyamérika ipehẽngue mbyteguápe, oñemombe'u ha'ekuéra oipysoha ijyvy yvytyrysýi Andes guive paraguasu Atlántiko peve, ha Gujána guive Río de la Plata peve.
- 1822.— Heñói Heinrich Louis d'Arrest, mbyjakuaahára Purúsia pegua.
- 1954.— Omano Frida Kahlo (ta'angápe), moha'angahára Méhiko pegua.
- 1977.— Somália ondyry Etiopía rehe, upéicha oñepyrũ Ogaden Ñorairõ.
- 1997.— Omano Miguel Ángel Blanco, polítiko Epáña megua, pe aty oporomongyhyje vaíva ETA ojuka ichupe.
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
Vikipetã ha'e tembiapo ohekáva jajapo hag̃ua oñondivepa peteĩ ñe'ẽryrupavẽ iñe'ẽ hetáva, opavavéva ikatu ohai ha oñemoarandu hese, oñemopyendáva internet-pe wiki rembiporu rupive. Ko'ápe, roipota rejuhukuaaha opaite tembikuaa hekosãsóva, upéva he'ise marandu ndaijapúiva, ikatu jaikuaa moõguipa oúva, ha ikatúva oñemoambue térã ojehai jey. Ko tembiapo oguata umi tekorã ombohapéva rupive ha opa imarandu oñemyasãi Creative Commons BY-SA rupive ha upe rupi ikatu ojepuru ojepotaháicha imarandu, oĩramo tekorã jepururã guýpe. Nde avei ikatu ohai ha omoambue Vikipetã marandu, reike va'erãnte nde réra reheve ha remba'apo va'erã umi tekorã tenondeguáva, ha'éva "jahai va'erã mba'e ikatúva jaikuaa porãite iñañeteha" ha "marandu imba'eguasúva opavavépe".
Opa umi ohaíva ha omba'apóva ko'ápe oipytyvõ potahápe kyre'ỹ ha oñembyaty oñondive peteĩ aty oñepytyvõvape, tendota'ỹva, oiporavo ha omba'apo joáva. Ndahasýi reñepyrũ hag̃ua, rehaikuaa avañe'ẽme ha reporandu va'erãnte pe ndereikuaáiva. Iporãite ñañemongetávo, upéicha ñamba'apo porãve ha ituichavéta ko ñane rembiapo.
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
