Ամրոց
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ամրոց (այլ կիրառումներ)
.jpg)
Ամրոց, արհեստական կերպով ամրացված դիրք կամ ռազմական կառույց հակառակորդի հարձակումներից պաշտպանվելու համար[1]։
Ամրոցների նկարագրությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամրոցը կամ բերդը բոլոր կողմերից պաշտպանված և պաշարման պայմաններում երկարատև պայքարի նպատակով ամրացված բնակավայր է։ Հնագույն ամրոցներն իրար հաջորդող կիսակլոր կամ ուղղանկյուն աշտարակներով և ամրացված մուտքերով աղյուսից, քարից ու այլ շինանյութերից կառուցված պաշտպանական շրջապարիսպներ էին, որոնց ներսում սովորաբար կառուցվում էր միջնաբերդը։
Ամրոցների պատմությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամրոցների նախատիպեր են կիկլոպյան կառույցները, որոնք խոշոր քարերով, առանց շաղախի զանգվածեղ շինություններ էին։
Ստրկատիրական պետությունների շատ քաղաքներ նաև ամրոցներ էին։ Միջնադարում ամրացվում էին նաև վանքերը։ 15–16-րդ դարերում ամրոցների կառուցվածքում նշանակալի փոփոխություն է մտցրել հրետանու զարգացումը։ Բարձր պատերին փոխարինել են քարե պատերով ամրացված հողաթմբերը, իսկ անկյունային աշտարակներին՝ բաստիոնները (ամրոցի պարիսպների անկյուններում կառուցված հնգանկյուն ամրություն)։ Հողաթումբը կամ ամրոցային թումբը բարձր հողային լիցք է, սովորաբար՝ առջևում փորված փոսով[1]։
19-րդ դարում, պայմանավորված հրետանու հետագա զարգացմամբ, կառուցվել է պաշտպանական ամրոցների նոր տեսակ՝ կազմված միջուկից (հին ամրոցից) և 2–3 կմ շառավղով առանձին ամրությունների գոտուց։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից (1914–18 թթ.) հետո հրաժարվել են ներփակ ամրոցներից և կառուցել ամրացված շրջաններ ու գոտիներ. օրինակ՝ Ֆրանսիայում՝ Մաժինոյի, Գերմանիայում՝ Զիգֆրիդի, Ֆինլանդիայում՝ Մաններհայմի գծերը և այլն։
Հայկական ամրոցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայկական հնադարյան ամրոցները սովորաբար կառուցվել են դժվարամատույց և բարձրադիր տեղանքներում, շրջափակվել աշտարակավոր կամ բրգաձև պարիսպներով, պատնեշվել հողաթմբերով ու ջրածածկ խրամներով։ Աշտարակները կամ բուրգերը բազմահարկ կառույցներ են։ Մ. թ. ա. IX–VI դարերում Վանի թագավորության քաղաքները միաժամանակ ամրոցներ էին՝ Տուշպա-Վանը, Արգիշտիխինիլի-Արմավիրը, Էրեբունի-Երևանը և այլն։ Անտիկ շրջանի ամրոցաշինության փայլուն օրինակներից է Գառնին։
Հայկական հզոր ամրոցներից են նաև Ամբերդը, Սմբատաբերդը, Ներքին Թալինը, Լամբրոնը և այլն։ Սահմանապահ ամրոցներում սովորաբար, բացի կայազորից, այլ բնակիչներ չեն եղել։
Միջնադարյան Հայաստանում ամրոցները կառուցվել են ավատատիրական տների, դղյակների, ամրացված քաղաքների և վանքերի տեսքով։ Ամրոց-դղյակների թիվը Հայաստանում, այդ թվում՝ Կիլիկիայում (Այաս, Կոռիկոս, Չանդր, Լևոնբերդ և այլն), հասել է հազարների։
Հայաստանի ամրոցների ցանկը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Տափի բերդ
- Կոշաբերդ
- Կորաբերդ
- Ջրաբերդ
- Բաղաբերդ
- Սև բերդ
- Հոռոմի բերդ
- Հալիձորի բերդ
- Լճաշենի կիկլոպյան ամրոց
- Բոլորաբերդ ամրոց
- Բերդավանի ամրոց
- Արայի բերդ-ամրոց
- Ախթալայի բերդ կամ Կըզ Կալա
- Աղջկա ամրոց կամ Կոշի բերդ
- Կայանբերդ
- Կայան բերդ
- Աղջկաբերդ
- Տավուշի բերդ կամ Ցլիկ Ամրամի ամրոց
- Էրեբունի ամրոց
- Մեղրու բերդ
- Քաղենիի ամրոց կամ Դաշտադեմի ամրոց
- Սմբատաբերդ
- Ամբերդ ամրոց
- Լոռի բերդ
- Մանթաշաբերդ կամ Աշոտ Երկաթի ամրոց
- Որոտնաբերդ
- Գառնու ամրոց
- Կայծոն
- Զաքարի բերդ
- Բերդկունքի ամրոց կամ Սպիտակ բերդ
- Օձաբերդ
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Գագիկ Հարությունյան (պատմաբան), Սուրեն Մարտիկյան, Արտակ Մովսիսյան (պ.գ.թ.), Մեր հաղթանակները, հ. Ա (խմբ. Էդուարդ Լ.Դանիելյան), Երևան, ««Գասպրինտ» ՍՊԸ», 2010 — 259, էջեր 259 — 259 էջ. — 500 հատ։
- ↑ «Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան» (PDF). web.archive.org. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 24-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ամրոց» հոդվածին։ |
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 333)։ 
|