Խարթում
| Խարթում | |
|---|---|
| արաբ․՝ الخرطوم | |
 Խարթումը գիշերով | |
| Տեսակ | քաղաք, մեծ քաղաք և federal capital? |
| Երկիր |  Սուդան[1] |
| Վարչատարածք | Խարթում |
| ԲԾՄ | 382 մետր |
| Մակերես | 30 000 կմ²[2] |
| Ջրլիցի ափին | Նեղոս, Սպիտակ Նեղոս և Կապույտ Նեղոս |
 | |
 | |
 | |
Խարթումը (արաբ․՝ الخرطوم al-Kharṭūm) Սուդանի մայրաքաղաքն է։ Գտնվում է Սպիտակ Նեղոս և Կապույտ Նեղոս գետերի միախառնման տեղում։ Այստեղից հոսում է Նեղոս գետը դեպի հյուսիս Եգիպտոսով մինչև Միջերկրական ծով։
Օմդուրմանի, Հյուսիսային Խարթումի և արվարձանների հետ կազմում է միասնական՝ «եռյակ քաղաք», ագլոմերացիա, մոտ 5 345 000 մարդ (2018)[[3]։ Սպիտակ և Երկնագույն Նեղոսների միախառնման վայրում գետային նավահանգիստ է, երկաթուղային և ավտոճանապարհների հանգույց։ Երկրի քաղաքական, մշակութային և առևտրական կենտրոնն է։ Կա տեքստիլ, սննդի, տրիկոտաժի արդյունաբերություն։ Ունի օդանավակայան, համալսարան։ Խարթումում գտնվում է Սուդանի թանգարանը։
Խարթումը հիմնադրել է Եգիպտոսի թուրք կառավարիչ Մուհամեդ Ալիի որդի Իսմայիլը, 1820-ական թվականներին։ 1830 թվականից՝ Սուդանի մայրաքաղաքը։ XIX դարի կեսից դարձել է Սուդանի և Հյուսիս-Արևելյան Աֆրիկայի առևտրային կարևոր կենտրոն։ 1881 - 1898 թվականների մահդիստների ապստամբության ժամանակ ավերվել է, և մայրաքաղաքը տեղափոխվել է Օմդուրման։ Անգլիացիները՝ ապստամբությունը ճնշելուց հետո (1898) Խարթումը դարձրել են Անգլո-Եգիպտական Սուդանի մայրաքաղաքը։ Առաջին (1914 - 1918) և հատկապես երկրորդ համաշխարհային պատերազմներից (1939 - 1945) հետո Խարթումը Սուդանի ազգային-ազատագրական շարժման կարևոր կենտրոններից է եղել։
Անվանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անվանումն առաջացել է Սպիտակ և Կապույտ Նեղոսների միախառնման տեղում գոյացած այն հրվանդանի անունից, որտեղ 1820֊ական թվականներին հիմնադրվել է քաղաքը։ Այդ հրվանդանն անվանում էին Ռաս էլ֊Խարթում, որն արաբերեն նշանակում է «փղի կնճիթի ծայր», այսինքն՝ միջագետքի կնճիթաձև նեղացում[4]։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ըստ մի շարք ցուցանիշների՝ Խարթումն աշխարհի ամենաշոգ խոշոր քաղաքն է։ Խարթումին բնորոշ է արևադարձային անապատային կլիմա, սակայն աշխարհագրական ցածր լայնության պատճառով ամառվա և ձմեռվա միջև ջերմաստիճանային տատանումները համեմատաբար աննկատ են և կազմում են ընդամենը 12 °C, ամենացուրտ՝ հունվար և ամենատաք՝ հունիս ամիսների միջև։ Ի տարբերություն նմանատիպ կլիմա ունեցող այլ քաղաքների` Բաղդադ, Ֆինիքս, Էր Ռիադ, որոնց բնորոշ է ավելի զով տարվա եղանակ, երբ տապը բացակայում է։ Խարթումում նույնիսկ ձմռան ամիսներին միջին առավելագույն ջերմաստիճանը երբեք չի իջնում 30 °C-ից։ Խարթումի տարեկան միջին ջերմաստիճանը 37 °С է, աշխարհի ոչ մի այլ խոշոր քաղաք չունի այդպիսի բարձր տարեկան ցուցանիշ[5][6]։
| Խարթումի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 39.7 (103.5) |
42.5 (108.5) |
45.2 (113.4) |
46.2 (115.2) |
46.8 (116.2) |
46.3 (115.3) |
44.5 (112.1) |
43.5 (110.3) |
44.0 (111.2) |
43.0 (109.4) |
41.0 (105.8) |
39.0 (102.2) |
46.8 (116.2) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 30.7 (87.3) |
32.6 (90.7) |
36.5 (97.7) |
40.4 (104.7) |
41.9 (107.4) |
41.3 (106.3) |
38.5 (101.3) |
37.6 (99.7) |
38.7 (101.7) |
39.3 (102.7) |
35.2 (95.4) |
31.7 (89.1) |
37.0 (98.6) |
| Միջին օրական °C (°F) | 23.2 (73.8) |
25.0 (77) |
28.7 (83.7) |
31.9 (89.4) |
34.5 (94.1) |
34.3 (93.7) |
32.1 (89.8) |
31.5 (88.7) |
32.5 (90.5) |
32.4 (90.3) |
28.1 (82.6) |
24.5 (76.1) |
29.9 (85.8) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 15.6 (60.1) |
16.8 (62.2) |
20.3 (68.5) |
24.1 (75.4) |
27.3 (81.1) |
27.6 (81.7) |
26.2 (79.2) |
25.6 (78.1) |
26.3 (79.3) |
25.9 (78.6) |
21.0 (69.8) |
17.0 (62.6) |
22.8 (73) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | 8.0 (46.4) |
8.6 (47.5) |
12.6 (54.7) |
12.7 (54.9) |
18.5 (65.3) |
20.2 (68.4) |
17.8 (64) |
18.0 (64.4) |
17.7 (63.9) |
17.5 (63.5) |
11.0 (51.8) |
6.2 (43.2) |
6.2 (43.2) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.1 (0.004) |
0.0 (0) |
3.9 (0.154) |
4.2 (0.165) |
29.6 (1.165) |
48.3 (1.902) |
26.7 (1.051) |
7.8 (0.307) |
0.7 (0.028) |
0.0 (0) |
121.3 (4.776) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 0.1 mm) | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 0.0 | 0.9 | 0.9 | 4.0 | 4.2 | 3.4 | 1.2 | 0.0 | 0.0 | 14.7 |
| % խոնավություն | 27 | 22 | 17 | 16 | 19 | 28 | 43 | 49 | 40 | 28 | 27 | 30 | 29 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 316.2 | 296.6 | 316.2 | 318.0 | 310.0 | 279.0 | 269.7 | 272.8 | 273.0 | 306.9 | 303.0 | 319.3 | 3580,7 |
| Միջին օրական արևային ժամ | 10.2 | 10.5 | 10.2 | 10.6 | 10.0 | 9.3 | 8.7 | 8.8 | 8.1 | 9.9 | 10.1 | 10.3 | 9.8 |
| Աղբյուր #1: Համաշխարհային օդերևութաբանական կազմակերպություն[7] (NOAA) (էքստրեմալ ջերմաստիճաններ և խոնավություն 1961–1990)[8] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Գերմանիայի օթերևութաբանական ծառայություն (միջին ամսական արևային ժամ, 1961-1990)[9] | |||||||||||||
Բնակչություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Տարի | Բնակչություն[10] | |
|---|---|---|
| Քաղաք | Ագլոմերացիա | |
| 1907[11] | 69, 349 | k. A. |
| 1956 | 93, 100 | 245, 800 |
| 1973 | 333, 906 | 748, 300 |
| 1983 | 476, 218 | 1, 340, 646 |
| 1993 | 947, 483 | 2, 919, 773 |
| 2007 Estimate | 2, 207, 794 | 8, 363, 915 |
Քույր քաղաքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ archINFORM (գերմ.) — 1994.
- ↑ http://geosfera.info/afrika/sudan/1336-hartum-stolica-sudana.html
- ↑ Demographia World Urban Areas
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
- ↑ «Географическая карта - Хартум (Khartoum) - MAP[N]ALL.COM». www.mapnall.com. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 8-ին.
- ↑ d.o.o, Yu Media Group. «Khartoum, Sudan - Detailed climate information and monthly weather forecast». Weather Atlas (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 8-ին.
- ↑ «World Weather Information Service – Khartoum». World Meteorological Organization. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 6-ին.
- ↑ «Khartoum Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 16-ին.
- ↑ «Klimatafel von Khartoum / Sudan» (PDF). Baseline climate means (1961-1990) from stations all over the world (German). Deutscher Wetterdienst. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ http://bevoelkerungsstatistik.de
- ↑ «Encyclopedia Britannica von 1911: Band 15, Seite 773». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.
- ↑ https://kvs.gov.spb.ru/en/agreements/
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խարթում» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 43)։ 
|
| ||||||||||||||