Կեյմադա (խմիչք)

Կեյմադա
Ենթատեսակ	Պունշ
Queimada Վիքիպահեստում

Կեյմադա (գալ.՝ queimada, բառացի` «հրդեհ, այրում»), ալկոհոլային տաք խմիչք` պունշի տեսակի։ Ավանդական խմիչք է Գալիսիայում։ Պատրաստվում է ալխոհոլային թունդ խմիչքի` օրուխոյի հիմքով, որ պատրաստվում է խաղողի հումքից` կիտրոնի կեղևի, սուրճի հատիկների, հազվադեպ այլ հավելումների ավելացման եղանակով։

Կեյմադայի պատրաստումը գալիցիական ժողովրդական ավանդույթներում կարևոր դեր ունի, վայելում է հատուկ ծիսական վերաբերմունք` միստիկական երանգով։ Ժամանակակից Գալիցիայում նման արարողությունները լայնորեն կիրառվում են որպես գրավիչ առաջարկ զբոսաշրջիկների համար։

Ծագում և տարածում

Օրուխո` կեյմադայի հիմք

Կեյմադան, ինչպես և օրուխոն, համարվում է գալիցիական ազգային խմիչք։ Ընդ որում, եթե օրուխոն պատրաստվում է խաղողից մնացած հումքի թրմումով, որը մնում է գինի ստանալու արդյունքում, և լայն տարածում է գտել 20-21-րդ դարերում Իսպանիայի տարբեր շրջաններում, ապա կեյմադայի պատրաստումը սահմանափակվում է բացառապես գալիցիական խոհարարական ավանդույթներով։ Գալիցիայի շրջանից դուրս այն պատրաստում են միայն էթնիկ գալիցիացիները, այսինքն կեյմադան համարվում է էթնոմշակութային նույնականացման ու ինքնադրսևորման տարրերից մեկը։

Կեյմադայի պատրաստումը պատմականորեն կապվում է հեքիմական պրակտիկայի հետ։ Այսպես, Գալիցիայի որոշ բնակավայրերում այս խմիչքին վերագրվել են բուժիչ հատկություններ։ Գալիցիացիների շրջանում լայն տարածում ունի կեյմադայի նախնական ծագման մասին ավանդությունը. նրա ծագումը հաճախ վերագրում են մինչհռոմյան շրջանում տարածում ունեցող մի ցեղախմբի` կելտիբրներին։ Սակայն նման ենթադրությունը չի հաստատվել պատմական արժանահավատ տեղեկություններով։ Ավելին, ընդդեմ այդ մտայնության խոսում է այն փաստարկը, որ բուսական հիմքից ալկոհոլային թունդ խմիչք պատրաստելու տեխնոլոգիան, որն անհրաժեշտ է կեյմադա ստանալու համար, Պիրենեյան թերակղզու բնակիչները յուրացրել են արաբների կողմից թերակղզին նվաճելուց հետո։ Այս հանգամանքը հաշվի առնելով` մասնագետների մեծամասնությունը կեյմադայի պատրաստումը վերագրում է միջնադարին, նույնիսկ ավելի ուշ` գրեթե ժամանակակից դարաշրջանի։

Պատրաստում և կիրառում

Կավե անոթ կեյմադայի պատրաստման համար

Կեյմադայի հիմանկան բաղադրիչը, որ կազմում է նրա մոտ 90 %-ը, օրուխոն է։ Խառնուրդի պատրաստման համար սովորաբար կիրառվում են այս խմիչքի առավել թունդ տեսակները, որոնք ունեն արդյունաբերական կամ տնական ծագում, և պարունակում են ավելի քան 40 % ալկոհոլ, ինչն էլ ապահովում է առավել ինտենսիվ ու շարունակական այրումը։

Ավանդաբար կեյմադան պատրաստել են դդումի մեջ, որը ոչ միայն որպես անոթ է ծառայել, այլև խմիչքի լրացուցիչ բաղադրիչ. միջուկի մնացորդներն ազդել են կեյմադայի համի վրա։ Սակայն 20-րդ դարի կեսերին դդումի փոխարեն այս նպատակով սկսել են կիրառել կերամիկական հատուկ անոթներ։

Կեյմադայի պատրաստման համար թասի մեջ լցնում են օրուխոյի մեծ չափաբաժին, որին ավելացնում են կիտրոնի քերած կեղև, շաքար, սուրճի չբոված հատիկներ, երբեմն կտրում են խնձոր, ավելացնում դարչին ու այլ համեմունքներ։ Ձևավորված զանգվածն այրում են. սովորաբար սկզբում բաժակի մեջ այրում են շաքարի ու օրուխոյի ոչ մեծ չափաբաժին, որն այնուհետև լցնում են ընդհանուր թասի մեջ։

Պատրաստի կեյմադայի լցնումը

Այրումը կարող է շարունակվել մինչև կրակի` բնական ճանապարհով մարումը, կամ այն ընդհատում են` ծածկելով անոթի բերանը այն բանից հետո, երբ բոցը դառնում է վառ կապույտ։ Ինչքան երկար է վառվում կեյմադան, այնքան ավելի թունդ է այն ստացվում։ Ամեն դեպքում, այրման հաշվին կեյմադան պակաս թունդ է դառնում, քան նրա բաղադրիչ օրուխոն, իսկ հավելումները նրան տալիս են բնորոշ քաղցրադառնավուն համ և սուրճի բույր։

Կեյմադան հաճելի է խմել պատրաստումից հետո տաք վիճակում։ Հատուկ սարքի միջոցով այն դատարկում են կերամիկական ոչ մեծ բաժակների մեջ։

Այրվող կեյմադա

Գալիցիական ավանդույթով կեյմադան սովորաբար պատրաստում են երեկոյան կամ գիշերը, նրա պատրաստումն ուղեկցվում է բանահյուսական-միստիկական ծիսակարգով, որը երբեմն վերածվում է թատերականացված ներկայացման։ Հանդիսության մասնակիցները հավաքվում են անոթի շուրջ, պատրաստ պահում բաժակները։ Խմիչքը պատրաստողը հաճախ հագնում է ազգային տարազ կամ արտառոց հագուստ` կենդանիների մորթուց, ծղոտից, համանման այլ նյութերերից։ Թասում այրելով հումքը` նա գալիսերենով կարդում է մոգական երկար տեքստեր։ Հատկանշական է, որ 20-րդ դարի վերջին երրորդին այսպիսի տեքստերին փոխարինելու են գալիս ստանդարտ բանաստեղծությունները, որոնց հեղինակը գալիցիական Վիգո քաղաքի բնակիչ Մարիանո Մարկոս Աբալոն է (գալ.՝ Mariano Marcos Abalo): Դրանցում պատկերավոր ձևով նկարագրված են հնարավոր ամեն տեսակ չարքեր, որոնցից խուսափելու համար անհրաժեշտ է կեյմադա խմել։ Երբեմն կեյմադայի պատրաստման արարողությունն ուղեկցվում է գալիցիական ժողովրդական գործիքների նվագակցությամբ, հատկապես` պարկապզուկի տեղական տարբերակի` գայտայի։

Այս ավանդույթների ծագման հարցը վիճելի է։ Ժամակակից Գալիցիայում կեյմադայի պատրաստման այդպիսի ծիսակարգը լայնորեն կիրառվում է ժողովրդական տոնակատարությունների ժամանակ, ինչպես նաև զբոսաշրջիկներին գրավելու նպատակով։ Կեյմադայի պատրաստման կերամիկական անոթները հաճախ զարդարվում են ազգային զարդանաշխերով, ինչպես նաև կախարդանքի տեքստերով, որոնք մեծ պահանջարկ ունեն զբոսաշրջիկների շրջանում։

Կեյմադայի պատրաստման ժամանակ արտասանվող ծիսական տեքստ

Դեկորատիվ ափսե` ծիսական տեքստով

Գալիսերեն

Անգլերեն

Mouchos, curuxas, sapos e bruxas. Demos, trasgos e diaños, espíritos das neboadas veigas. Corvos, píntegas e meigas: feitizos das menciñeiras. Podres cañotas furadas, fogar dos vermes e alimañas. Lume das Santas Compañas, mal de ollo, negros meigallos, cheiro dos mortos, tronos e raios. Ouveo do can, pregón da morte; fuciño do sátiro e pé do coello. Pecadora lingua da mala muller casada cun home vello. Averno de Satán e Belcebú, lume dos cadáveres ardentes, corpos mutilados dos indecentes, peidos dos infernais cus, muxido da mar embravecida. Barriga inútil da muller solteira, falar dos gatos que andan á xaneira, guedella porca da cabra mal parida. Con este fol levantarei as chamas deste lume que asemella ao do Inferno, e fuxirán as bruxas a cabalo das súas vasoiras, índose bañar na praia das areas gordas. ¡Oíde, oíde! os ruxidos que dan as que non poden deixar de queimarse no augardente quedando así purificadas. E cando este beberaxe baixe polas nosas gorxas, quedaremos libres dos males da nosa alma e de todo embruxamento. Forzas do ar, terra, mar e lume, a vós fago esta chamada: se é verdade que tendes máis poder que a humana xente, eiquí e agora, facede que os espíritos dos amigos que están fóra, participen con nós desta Queimada.

Owls, barn owls, toads and witches. Demons, goblins and devils, spirits of the misty vales. Crows, salamanders and witches, charms of the folk healer(ess). Rotten pierced canes, home of worms and vermin. Wisps of the Holy Company, evil eye, black witchcraft, scent of the dead, thunder and lightning. Howl of the dog, omen of death, maws of the satyr and foot of the rabbit. Sinful tongue of the bad woman married to an old man. Satan and Beelzebub's Inferno, fire of the burning corpses, mutilated bodies of the indecent ones, farts of the asses of doom, bellow of the enraged sea. Useless belly of the unmarried woman, speech of the cats in heat, dirty turf of the wicked born goat. With this bellows I will pump the flames of this fire which looks like that from Hell, and witches will flee, straddling their brooms, going to bathe in the beach of the thick sands. Hear! Hear the roars of those that cannot stop burning in the firewater, becoming so purified. And when this beverage goes down our throats, we will get free of the evil of our soul and of any charm. Forces of air, earth, sea and fire, to you I make this call: if it's true that you have more power than people, here and now, make the spirits of the friends who are outside, take part with us in this Queimada.

Գրականություն

• Casas, Penelope 1,000 Spanish Recipes. — NY: Houghton Mifflin Harcourt, 2014. — P. 670. — 720 p. — ISBN 9780470164990