Կլոր սեղանի ասպետներ
Կլոր սեղանի ասպետներ, կամ Արթուր արքայի ասպետներ, արքա Արթուրի մասին պատմող բրիտանական էպոսի, իսկ հետագայում՝ ասպետական վեպերի և ֆենթեզիների հերոսներ։ Ըստ որոշ լեգենդների՝ ասպետների թիվը հասել է 150-ի։ Ասպետներից մի քանիսը, հնարավոր է՝ ունեցել են պատմական նախատիպեր։ Շատ ստեղծագործություններում ասպետները զբաղվում են Գրաալի որոնումներով։
Լեգենդի աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եթե Արթուր արքան բուն կելտական (բրիտական) հերոս է, ապա նրա ասպետների մասին գրել են ամենատարբեր ազգությունների կուրտուական վեպերի հեղինակները՝ ուելսական, գերմանական, անգլիական, ֆրանսիական։ Դրանցից ամենանշանավորներն են Կրետյեն դե Տրուան (12-րդ դար), Վոլֆրամ ֆոն Էշենբախը (12-րդ դար), Վուլգաթյան ցիկլի (13-րդ դար) անանուն հեղինակները և «Մաբինոգիոն» ժողովածուն։ Նրանց մեծ մասն օգտագործել է Արթուրի թագավորությունը որպես մի վայր, որտեղ կատարվել են նոր հերոսների՝ Գավեյնի, Լանսելոտի, Գալախադի, Պերսիվալի սխրանքները, իսկ Արթուրն ինքը մղվել է երկրորդ պլան[1][2]։ Սըր Թոմաս Մալորին վերջնականապես միավորել է այս իրարից անկախ հերոսներին մեկ եղբայրության մեջ՝ իր մոնումենտալ հավաքածուի՝ «Արթուրի մահը» մեջ։
Ասպետների ցանկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այն պատճառով, որ կլոր սեղանի ասպետները տարբեր ստեղծագործությունների հերոսներ են, որոնք հաճախ փոխվում են վերապատմությամբ և վերաշարադրմամբ, հնարավոր չէ նրանց հաստատել։ Նույնիսկ ասպետների թիվը տարբեր հեղինակների մոտ տարբեր է, երբեմն էլ ֆանտաստիկ. 13-րդ դարի ֆրանսիական տեքստերում հիշատակվում է 150, 240 և 366, իսկ Լայամոնի «Բրուտ» պոեմում նշված են 1600 ասպետներ։
Ավելի ուշ արդեն ընդունված էր ընդգծել ընտրությունը և սահմանափակել ասպետների քանակը. Ջոն Դրայդենը նկարագրել է 12 ասպետների, Վալտեր Սքոթը՝ 16 ասպետների։ Միջնադարյան գրականության մեջ նշված չէ որևէ միասնական և հետևողական կանոններ կամ սկզբունքներ, որով ձևավորվել է կլոր սեղանի ակումբի անդամակցությունը։ Խոսվում է միայն այն մասին, որ կլոր սեղանի շուրջ նստած են եղել լավագույն կամ ամենակարևոր ասպետները։
Շատ գրքերում հայտնվող մշտական հերոսների շարքում կարելի է անվանել հետևյալ ասպետնեին՝
- Գավեյն՝ Արթուրի զարմիկը, նրա «աջ ձեռքը», շատ վեպերի հերոս։
- Լանսելոտ՝ անպարտելի ասպետ, ով բազմաթիվ սխրանքներ է գործել, սակայն արդյունքում սիրահարվել է Արթուրի կնոջը՝ Գվինևրային, ինչը հանդիսացել է թագավորության անկման պատճառ։
- Գալահադ՝ Լանսելոտի որդին, սուրբ ասպետ, դաստիարակվել է վարդապետների կողմից։ Սուրբ Գրաալի որոնող։
- Պերսիվալ (Պերեդուր)՝ նույնպես Սուրբ Գրաալի որոնող։
- Լամորակ՝ Պերսիվալի եղբայրը։
- Բորս՝ Պերսիվալի զինակիցը, Սուրբ Գրաալի որոնող։
- Քեյ՝ Արթուրի կրտսեր եղբայրը և նրա սենեշալը։ Լեգենդներում սովորաբար կոմիկական կերպար է, պարծենկոտ և վախկոտ։
- Մորդրեդ՝ Արթուրի որդին կամ զարմիկը, դավաճանել է թագավորին և փորձել գրավել իշխանությունը։
- Գարեթ Բելոռուչկա (Բոմեյն)՝ Գավեյնի կրտսեր եղբայրը, որը նախքան ասպետ դառնալը, համեստությունից ելնելով աշխատել է որպես սպասավոր։
- Ուիրեն՝ Արթուրի աներորդին։
- Իվեյն (Ուվեյն, Օուեն)՝ չար կախարդուհի Ֆեի Մորգանայի որդին, ով հակառակ մորը, դարձել է ազնիվ ասպետ, ՈՒրիենսի որսին։
- Բեդիվեր՝ Կամլանի ճակատամարտից հետո վերջին կենդանի ասպետը։
- Գահերիս՝ Գավեյնի մեկ այլ կրտսեր եղբայրը և նրա զինակիրը։
- Ագրավեյն՝ Գավեյնի, Գահերիսի և Գարեթի եղբայրը։ Մորդրեդի հետ դավադրության ժամանակ բացահայտել է Լանսելոտի և Գվինևրայի կապը։
Բացի այդ, Արթուրյան ցիկլին է հարում «Տրիստանի և Իզոլդի մասին վեպը»։ Չնայած Տրիստանը, ըստ հիմնական սյուժեի, ծառայում է թագավոր Մարկին, այլ ոչ թե Արթուրին, այս վեպում, ի տարբերություն նրա բանաստեղծական տարբերակների, առկա են Գրաալի որոնումների դրդապատճառները։
Այստեղ է նաև ասպետ Հերայնթը (Ջերենտ), Բրիտանիայի մարզերից մեկի թագավորը։ Նա սիրահարվել է գեղեցիկ Էնիդին, իսկ հարսանիքից հետո սկսել է նստել իր ամրոցում։ Որոշ մարդիկ, տեսնելով դա, սկսել են զբաղվել ավազակությամբ և ծաղրել են Հերայնթին։ Տեղեկանալով այս մասին՝ Հերայնթը ամաչել է, նա հագել է հին ժանգոտ զրահատեխնիկա, և միայնակ գնացել՝ իր հետ տանելով միայն իր կնոջը, որպեսզի պատժի իր երկրում գտնվող ավազակներին՝ չբացահայտելով, թե ով է նա։
Կլոր սեղան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կլոր սեղանի մասին առաջին անգամ պատմել է անգլո-նորմանդացի Վաս պոետը շուրջ 1150 թվականին[3] Արթուր արքայի մասին իր պատմություններում։ Այդ պահին Եվրոպայում ծաղկում էր տեղակայնությունը. կալվածքների ձևավորման ընթացքում մշակված կանոններն ու նորմերը, որոնք որոշում էին ընտանիքի (առաջին հերթին, ազնվական) և նրա անհատական անդամների աստիճանը, նրանց հարաբերությունները այլ ընտանիքների հետ, երբ նրանք նշանակվում էին զինվորական ծառայության, վարչական պաշտոնների և մասնակցում էին պաշտոնատար անձանց տոնակատարություններին։ Այս համակարգում ազնվության պաշտոնական արտահայտումը իրավասու էր հնարավորինս մոտ լինել (նստել) ինքնիշխանին, այստեղից էլ գալիս է այս երևույթի ռուսական անվանումը (լոկալիզմ)։ Ֆեոդալների շրջանում տեղի էին ունենում հաճախակի վեճեր տեղի վերաբերյալ, ինչը հանգեցնում էր լուրջ ընդհարումների՝ նույնիսկ զինված։ Ըստ լեգենդի Արթուր արքան ներկայացրել է կլոր սեղանը, որպեսզի խնջույքների մասնակիցները միմյանց հետ չվիճեն լավագույն տեղի համար և իրենց իրավահավասար զգան։ Ավելի ուշ, Արթուր արքայի մասին պատմությունները սկսեցին տարածվել բանահյուսության և եվրոպական գրականության (անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն) մեջ, որտեղ կլոր սեղանը դարձավ հիմնական հատկանիշներից մեկը։
Վինչեսթերում մինչ օրս կազմակերպվում է 24 մասնակիցներից բաղկացած կլոր սեղան, որը հավակնում է իրավահաջորդությանը հարյուրավոր տարիների ընթացքում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Анджей Сапковский. «Мир короля Артура» Արխիվացված 2009-02-10 Wayback Machine
- ↑ Попова М. К.. Легенда о короле Артуре в культуре елизаветинской Англии Արխիվացված 2019-02-04 Wayback Machine // Миф в культуре Возрождения. — М.: Наука, 2003. — С. 294—300.
- ↑ «Вас, Роберт». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Timeless Myths — Knights of the Round Table
- Karl Langosch König Artus und seine Tafelrunde. — Stuttgart: Reclam, 1980. — ISBN 3-15-029945-4
- Pamela Ryan A Dictionary of King Arthur’s Knights. — ISBN 1-877853-61-5
- B. Schmolke-Hasselmann: The Round Table: Ideal, Fiction, Reality. In: Arthurian Literature, II, 1982, S. 411—475.
- C. Scott Littleton: From Scythia to Camelot: A Radical Reassessment of the Legends of King Arthur, the Knights of the Round Table, and the Holy Grail. ISBN 0-8153-3566-0 (Außenseiter-Theorie)
- Франко Кардини Истоки средневекового рыцарства. — МЦИФИ, 2000.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կլոր սեղանի ասպետներ» հոդվածին։ |
|
