Կոմպանիոնաժ

Ուղեկից խորհրդանիշներ՝ կարկին և անկյունաքանոն

Կոմպանիոնաժ (ֆր.՝ compagnon)^[1] (ֆր.՝ compagnonnage, ֆր.՝ compagnon-ից՝ ենթավարպետ), Ֆրանսիայում ենթավարպետների գաղտնի կազմակերպությունների ձև, որը, հավանաբար, ստեղծվել է 12-13-րդ դարերում և տարածվել 14-16-րդ դարերում։ Այն դարձել է ենթավարպետների պայքարի մեթոդ՝ աշխատանքի կազմակերպման արտադրամասի համակարգում վարպետների շահագործման դեմ։ Կոմպանիոնաժը շատ առումներով հիշեցնում է մասոնականություն։ Այս երևույթի շնորհիվ ֆրանսերենում հայտնվել է faire son tour de France արտահայտությունը, որը նշանակում է «շրջանցել Ֆրանսիան՝ կատարելագործվելով սեփական արհեստում»։

Պատմություն

Սկզբնապես կոմպանիոնաժները ստեղծվել են միայն այն ենթավարպետների կողմից, որոնք աշխատում էին «կարկինով և անկյունաքանոնով»։ Կոմպանիոնաժները երբեք չեն եղել միասնական կազմակերպություն։ Առանձին մերձմոսկովյան հասարակությունները պատկանել են տարբեր ճամբարների և խիստ թշնամաբար են վերաբերվել միմյանց։ Դեռևս 1850-ական թվականներին բախումները հաճախ ավարտվել են արյունոտ ջարդերով։

Կազմակերպություն

Կոմպանիոնաժների թվում տարբերակել են երեք գլխավոր խումբ․

Enfants de Salomon կամ Gavots, այլ կերպ կոչվում են նաև Devoir de liberté-ի ենթավարպետներ, որոնց պատկանել են քարտաշները, հյուսնները և փականագործները, իսկ մասամբ միացել են նաև ունևորների մոտ տնային ծառայության մեջ գտնվող անձինք,
Enfants de maître Jacques, որն ի սկզբանե բաղկացած է եղել նաև քարտաշներից, ատաղձագործներից և փականագործներից, սակայն հետագայում իրենց Devoir-ը (ծեսը) փոխանցել են այլ ենթվարպետների,
Enfants du père Soubise, որին սկզբում պատկանել են տնային սպասավորները, իսկ ժամանակի ընթացքում միացել են նաև տանիքագործներն ու ծեփողները։

Վերջին երկու խմբի ներկայացուցիչները կոչվել են Compagnons du devoir կամ devoirants։

Բարեփոխական կուսակցություն

1830 թվականից կոմպանիոնաժների շրջանում ստեղծվել է Société de l’Union անվանումով բարեփոխական կուսակցություն, որի շնորհիվ անհետացել են աննպատակ բախումների հանգեցնող նախկին սովորույթները, և պահպանվել են միայն գործնական նշանակություն ունեցող խնդիրները։ Այդ կուսակցության ջանքերի շնորհիվ կոմպանիոնաժը պահպանվել է և մեծ տարածում գտել 19-րդ դարի վերջին Փարիզում՝ տնային սպասավորների շրջանում, թեև ստիպված է եղել դիմակայել ոչ միայն հին ժամանակների երկրպագուների դեմ պայքարին, այլ նաև կոոպերացիայի նորագույն ձևերի վտանգավոր մրցակցությանը, որոնք լայն տարածում են ստացել աշխատողների շրջանում։

Նպատակներ

Կոմպանիոնաժների գլխավոր նպատակն էր ենթավարպետներին օգնություն ցուցաբերել նրանց ճանապարհորդությունների ժամանակ։ Այն քաղաքներում, որոնցում տարածվել է ֆր.՝ Tour de France du compagnonnage-ը, հիմնադրվել են պանդխտահյուրանոցներ (mère)։ Նրանք նաև հոգ են տարել աշխատանք գտնելու, ճանապարհին հիվանդացած ենթավարպետներին բժշկական օգնություն տրամադրելու համար և այլն։

Բացի այդ, կոմպանիոնաժը հետապնդել է նաև այնպիսի խնդիրներ, որոնք առաջ են քաշվել 19-րդ դարի աշխատանքային միությունների կողմից՝ առաջարկի և պահանջարկի միջև հայտնի համապատասխանության պահպանումը, առանձին քաղաքներում ենթավարպետների ավելորդ ալիքը կանխարգելելը։

Պայքարի մեթոդներ

Հաճախ այս կամ այն վարպետները և նույնիսկ ամբողջ քաղաքները ենթարկվել են բոյկոտի (damnation), և, չնայած օրենքի բոլոր արգելքներին, կազմակերպվել են լավ պլանավորված գործադուլներ։

Արվեստում

Ժորժ Սանդն ունի «Թափառող ենթավարպետ» վեպ (Le Compagnon du tour de France, 1841)

Տես նաև

Արհմիություն

Ծանոթագրություններ

↑ Компаньонажи // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Գրականություն

Simon, «Etude historique et morale sur le Compagnonnage» (Париж, 1853);
Агриколь Пердигье, «Le livre du Compagnonnage» (3-е изд., 2 т., Париж, 1857);
Lexis, «Gewerkvereine u. Unternehmerverbände in Frankreich» (Лейпциг, 1879);
Jäger, «Geschichte der socialen Bewegung und des Socialismus in Frankreich» (т. I, Берлин, 1879);
Maroussem, «Charpentiers de Paris, compagnons et indépendants» (П., 1891).
Компаньонаж // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոմպանիոնաժ» հոդվածին։

[1] Компаньонажи // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

[1]