Մինսկի երկրորդ համաձայնագիր
| Մինսկի համաձայնագրերի կատարման միջոցառումների համալիր | |
|---|---|
| Պայմանագրի տիպ | Հրադադարի մասին համաձայնագիր |
| Պատրաստվել է | 2015 թվականի փետրվարի 11-12 |
| Ստորագրվել է — վայր |
2015 թվականի փետրվարի 12 Մինսկ, Բելառուս |
| Լեզու | Ռուսերեն |
_03.jpeg)
Մինսկի համաձայնությունների կատարման համալիր, Մինսկի երկրորդ համաձայնագիր, փաստաթուղթ, որի նպատակը Ուկրաինայի արևելքում զինված հակամարտության կարգավորումն է։ Համաձայնեցվել է 2015 թվականի փետրվարի 11-12-ին Մինսկում կայացած գագաթնաժողովում Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Ուկրաինայի և Ռուսաստանի ղեկավարները «նորմանդական քառյակի» ձևաչափով և ստորագրել են Ուկրաինայի արևելքի իրադրության խաղաղ կարգավորման կոնտակտային խումբը, որը բաղկացած է Ուկրաինայի, Ռուսաստանի, ԵԱՀԿ-ի և չճանաչված Դոնեցկի և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունների ներկայացուցիչներից։ Ավելի ուշ համաձայնագիրը հաստատվել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հատուկ բանաձևով։
Մինսկի համաձայնագրի ստորագրման օրվանից անցել է չորս տարի, և փաստացի համաձայնագրի ոչ մի կետ իրականություն չի դարձել[1][2]։ Ռուսաստանը մեղադրում Է Ուկրաինային Մինսկի պայմանավորվածությունների քաղաքական մասը սաբոտաժի ենթարկելու մեջ (որը նախատեսում է մշտական հիմունքներով Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի (ԴԺՀ և ԼԺՀ) առանձին շրջանների հատուկ կարգավիճակի ընդունում, այն Ուկրաինայի Սահմանադրության մեջ ամրագրելու, համաներման անցկացում և տեղական ընտրությունների կազմակերպում)՝ պնդելով, որ միայն համաձայնագրի այս և մի շարք այլ կետերի կատարումից հետո կարող է վերականգնվել Ուկրաինայի կառավարության վերահսկողությունը ռուս-ուկրաինական ողջ սահմանի նկատմամբ[3]։ Ուկրաինան հայտարարել է կայուն հրադադարի, ինչպես նաև չճանաչված հանրապետությունների և Ռուսաստանի միջև սահմանի նկատմամբ միջազգային վերահսկողության հաստատման առաջնային անհրաժեշտության մասին, որը նպաստում է այդ տարածքների վերադարձին ուկրաինական պետության կազմ։
2017 թվականի կեսերից Ուկրաինայի ղեկավարությունը, հաշվի առնելով այն, որ Մինսկի համաձայնագրերի հիման վրա «նորմանդական ձևաչափով» ճգնաժամի կարգավորման գործընթացը մտել է փակուղի, շեշտը դրել է նոր ամերիկյան վարչակազմի հետ շփումների ամրապնդման, Դոնբասում կարգավորման հասնելու վրա՝ ՄԱԿ-ի խաղաղապահ զորակազմի գործարկման և Ռուսաստանի վրա պատժամիջոցների ճնշման ուժեղացման հիման վրա։ Ուկրաինայի ղեկավարությունը, ԱՄՆ-ը և Եվրամիությունը Դոնբասի զինված հակամարտությունը դիտարկում են որպես Ռուսաստանի կողմից ագրեսիայի դրսևորում։ Ռուսաստանի ղեկավարությունը պնդում է, որ խոսքը ներքին հակամարտության մասին է, որում Ռուսաստանը Ուկրաինայի իշխանությունների և չճանաչված հանրապետությունների միջև միջնորդող կողմերից մեկն է։
2018 թվականի հունվարի 18-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան օրենք է ընդունել «Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջաններում ժամանակավորապես օկուպացված տարածքների նկատմամբ Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանության ապահովման պետական քաղաքականության առանձնահատկությունների մասին», որը կանոնակարգում է վերահսկողությունից դուրս տարածքների հետ հարաբերությունները և դրանց՝ Ուկրաինայի կազմ վերադառնալու մեխանիզմը։ Օրենքն իր վերջնական տեսքով, մի շարք գնահատականներով, փաստացի արձանագրել է Ուկրաինայի իշխանությունների հրաժարումը Մինսկի պայմանավորվածություններից։ Ռուսաստանը փաստաթղթում անվանվել է «ագրեսոր», իսկ Ուկրաինայի կառավարությանը չվերահսկվող տարածքները՝ «օկուպացված»[4]։ Փետրվարի 20-ին Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն սստորագրել է օրենքը[5], իսկ փետրվարի 24-ին այն ուժի մեջ է մտել։
2019 թվականի ապրիլի 24-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել, որով ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի բնակիչներին թույլ է տրվում պարզեցված կարգով ՌԴ քաղաքացիություն ստանալ[6]։ Ռուսաստանում հայտարարում են, որ այդ որոշումն ընդունվել է հակամարտության գոտում իրադրության բարելավման հեռանկարների լիակատար բացակայության, Դոնբասի սոցիալ-տնտեսական շրջափակման և Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից տարածաշրջանի բնակիչների հիմնական քաղաքացիական իրավունքների ու ազատությունների շարունակական ոտնահարման կապակցությամբ[7]։
Ուկրաինայում Վլադիմիր Զելենսկու իշխանության գալը նպաստել է Մինսկի գործընթացի ակտիվացմանը։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]_02.jpg)
2014 թվականի սեպտեմբերի սկզբին Մինսկում ստորագրվեց Մինսկի արձանագրությունը՝ փաստաթուղթ, որը նախատեսում էր, մասնավորապես, Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի տարածքում Դոնեցկի և Լուգանսկի զինված կազմավորումների և ուկրաինական ուժերի միջև կրակի դադարեցում։
Ուկրաինայի հարավ-արևելքում իրավիճակը փաստաթղթի ստորագրումից հետո, սակայն, մնացել է խիստ լարված։ Թեև Մինսկի արձանագրության շնորհիվ Ուկրաինայի հարավ-արևելքում հաստատվել է հարաբերական հրադադար, դրա 12 կետերից կատարվել են միայն երկուսը[8]։ 2014 թվականի դեկտեմբերի վերջին «նորմանդական քառյակի» երկրների ղեկավարները հեռախոսազրույցների ընթացքում պայմանավորվել էին ջանքեր գործադրել Մինսկի համաձայնությունները վերակենդանացնելու ուղղությամբ, սակայն Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի հայտարարած՝ Աստանայում «նորմանդական քառյակի» գագաթնաժողովը, որը պլանավորված էր 2015 թվականի հունվարի 15-ին, չեղարկվել էր, քանի որ Բեռլինում հանդիպած արտգործնախարարներն այդպես էլ չկարողացան հաղթահարել Մինսկի համաձայնությունների իրագործման առանցքային պայմանների շուրջ տարաձայնությունները[9][10][11]։ Ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման ուղղությամբ դիվանագիտական ջանքերի ձախողումը համընկավ հակամարտության գոտում իրավիճակի աննախադեպ վատթարացման հետ։ Հունվարի 10-11-ը, ԵԱՀԿ դիտորդների տվյալներով, զգալիորեն ավելացել է հրադադարի ռեժիմի խախտումների թիվը։ Վոլնովախա ավանի մոտ խաղաղ բնակիչների հետ ավտոբուսի գնդակահարությունը և Դոնեցկի օդանավակայանի համար կտրուկ սաստկացված մարտերը ավելի ու ավելի իրական դարձրին լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների վերսկսումը։
2015 թվականի հունվարի 22-ին Բեռլինում տեղի ունեցան Ռուսաստանի, Ուկրաինայի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարարների բանակցությունները։ Դրանց ավարտից հետո Սերգեյ Լավրովը հայտնել է, որ նախարարներն այս անգամ պաշտպանել են սահմանազատման գծից ծանր սպառազինությունների հետքաշման պլանը, որն ամրագրված է 2014 թվականի սեպտեմբերի 19-ի Մինսկի հուշագրում[12]։
_04.jpeg)
Փետրվարի 5-6-ը Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը և Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Օլանդը այցելել են Կիև և Մոսկվա, որտեղ քննարկել են հակամարտության կարգավորման իրենց առաջարկած ծրագիրը[13][14]։
Փետրվարի 9-ին Անգելա Մերկելն այցելել է Վաշինգտոն, որտեղ Ուկրաինայի շուրջ խորհրդակցություններ է անցկացրել ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի հետ, այդ թվում՝ քննարկելով խաղաղ բանակցությունների ձախողման դեպքում Ուկրաինային զենքի փոխանցման հարցը[15]։
Փետրվարի լույս 10-ի գիշերը Բեռլինում կայացել են բանակցություններ, որոնց մասնակցել են «նորմանդական քառյակի» երկրների արտաքին գործերի փոխնախարարները, որից հետո հայտարարվել Է Մինսկում Ռուսաստանի, Ուկրաինայի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի ղեկավարների հանդիպումը[14]։
Փետրվարի 11-ին Վլադիմիր Պուտինը, Անգելա Մերկելը, Ֆրանսուա Օլանդը և Պետրո Պորոշենկոն ժամանել են Մինսկ։ Եզրափակիչ փուլում նրանց է միացել Ուկրաինայի իրադրության կարգավորման կոնտակտային խմբում ԵԱՀԿ-ի նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Հայդի Տալյավինին։ Հանդիպումը տեղի է ունեցել Մինսկի Անկախության պալատում։ Բանակցությունները տևել են 16 ժամ[16]։
Ռուսական կողմից հանդիպմանը մասնակցել են նաև արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը, արտաքին գործերի փոխնախարար Գրիգորի Կարասինը, նախագահի օգնական Յուրի Ուշակովը, նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը[16]։
Փետրվարի 12-ին Մինսկ են ժամանել ինքնահռչակ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարներ Ալեքսանդր Զախարչենկոն և Իգոր Պլոտնիցկին[17]։
Բանակցությունների արդյունքում «քառյակի» առաջնորդները հռչակագիր են ընդունել ի պաշտպանություն Մինսկի համաձայնագրերի կատարման համալիր միջոցառումների, որն ընդունվել է Ուկրաինայի իրադրության կարգավորման կոնտակտային խմբի կողմից։ Մինսկի համաձայնությունների կատարման միջոցառումների համալիրը նախատեսում էր «Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում կրակի անհապաղ և համապարփակ դադարեցում և դրա խիստ կատարում» Կիևի ժամանակով փետրվարի 15-ի ժամը 00:00-ից, անվտանգության գոտու ստեղծման նպատակով երկու կողմերի միջև հավասար հեռավորությունների համար ծանր սպառազինությունների հետքաշումը, ինչպես նաև ԵԱՀԿ-ի կողմից հրադադարի ռեժիմի մոնիթորինգն ու ստուգումը և ծանր սպառազինության դուրսբերումը բոլոր անհրաժեշտ տեխնիկական համակարգերի, ներառյալ արբանյակները, անօդաչու թռչող սարքերն ու ռադիոլոկացիոն համակարգերը[17]։
Նոր համաձայնագիրը ստորագրել են Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և ԵԱՀԿ-ի ներկայացուցիչները[17], ինչպես նաև Ալեքսանդր Զախարչենկոն և Իգոր Պլոտնիցկին՝ առանց պաշտոնի և կարգավիճակի նշման[17][18]։
Բովանդակություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].svg)
Համաձայնագրով նախատեսվում էր[19]․
1. 2015 թվականի փետրվարի 15-ից անհապաղ և համապարփակ հրադադար։
2.«Տոռնադո-Ս», «Ուրագան», «Սմերչ» և «Տոչկա» մարտավարական հրթիռային համակարգերի համար երկու կողմերի միջև բոլոր ծանր զինտեխնիկան հավասար հեռավորությունների հետ քաշելու նպատակով 100 մմ և ավելի տրամաչափի հրետանային համակարգերի համար առնվազն 50 կմ լայնությամբ անվտանգության գոտի ստեղծելու նպատակով 70 կմ լայնությամբ և 140 կմ լայնությամբ անվտանգության գոտիներ ստեղծելու նպատակով
- ուկրաինական զորքերի համար՝ շփման փաստացի գծից
- «Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների» զինված կազմավորումների համար շփման գծից՝ համաձայն 2014 թվականի սեպտեմբերի 19-ի Մինսկի հուշագրի․
Ծանր սպառազինությունների հետքաշումը պետք է սկսվեր հրադադարից ոչ ուշ, քան երկրորդ օրը և ավարտվեր 14 օրվա ընթացքում։
3. Հրադադարի ռեժիմի մոնիթորինգ և ստուգում, տեխնիկական միջոցների կիրառմամբ ԵԱՀԿ կողմից ծանր սպառազինությունների հետքաշում։
4. Ուկրաինայի օրենսդրությանը և Ուկրաինայի «Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում տեղական ինքնակառավարման ժամանակավոր կարգի մասին» օրենքին համապատասխան տեղական ընտրությունների անցկացման մոդալությունների, ինչպես նաև այդ շրջանների ապագա ռեժիմի մասին երկխոսության մեկնարկը նշված օրենքի հիման վրա։ Ուկրաինայի Գերագույն ռադայի կողմից որոշման ընդունումը՝ նշելով այն տարածքը, որի վրա տարածվում է հատուկ ռեժիմը, տվյալ օրենքին համապատասխան՝ այն գծի հիման վրա, որը սահմանված է 2014 թվականի սեպտեմբերի 19-ի Մինսկի հուշագրում։
5. Հակամարտությանը մասնակցած անձանց հետապնդումն ու պատիժն արգելող օրենքի ընդունումը և ուժի մեջ մտնելը։
6. Բոլոր պատանդների և ապօրինաբար պահվող անձանց ազատ արձակումն ու փոխանակումը՝ «բոլորը բոլորի հետ» սկզբունքով։
7. Միջազգային մեխանիզմի հիման վրա մարդասիրական օգնության ապահով մուտքի, առաքման, պահպանման և բաշխման ապահովում։
8. Տարածքների հետ սոցիալ-տնտեսական կապերի վերականգնում, այդ թվում՝ կենսաթոշակների և բնակչության այլ վճարումների կատարում, Ուկրաինայի իրավական դաշտի շրջանակներում հարկման վերսկսում։
9. Ուկրաինայի կառավարության կողմից հակամարտության ամբողջ գոտում պետական սահմանի լիակատար վերահսկողության վերականգնումը, որը պետք է սկսվեր տեղական ընտրություններից հետո առաջին օրը և ավարտվեր համապարփակ քաղաքական կարգավորումից հետո (Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում տեղական ընտրությունները՝ Ուկրաինայի օրենքի հիման վրա և սահմանադրական բարեփոխումը) մինչև 2015 թվականի վերջը՝ 11-րդ կետի կատարման պայմանով։
10. Բոլոր ապօրինի զինված կազմավորումների, ռազմական տեխնիկայի, ինչպես նաև վարձկանների դուրսբերումը Ուկրաինայի տարածքից։
11. Ուկրաինայում սահմանադրական բարեփոխումների անցկացումն ու 2015 թվականի վերջին նոր Սահմանադրության ուժի մեջ մտնելը, որը որպես հանգուցային տարր ենթադրում է ապակենտրոնացում (հաշվի առնելով Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների առանձնահատկությունները, որոնք համաձայնեցված են այդ շրջանների ներկայացուցիչների հետ), ինչպես նաև մինչև 2015 թվականի վերջը Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների հատուկ կարգավիճակի մասին մշտական օրենսդրության ընդունումը։
12. Տեղական ընտրություններին վերաբերող հարցերի համաձայնեցումը Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների ներկայացուցիչների հետ եռակողմ կոնտակտային խմբի շրջանակներում։ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի կողմից ընտրությունների անցկացումը։
13. Եռակողմ կոնտակտային խմբի գործունեության ակտիվացում, այդ թվում՝ Մինսկի համաձայնագրերի համապատասխան ասպեկտների կատարման ուղղությամբ աշխատանքային խմբերի ստեղծման միջոցով։
Ստորագրող կողմեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նորմանդական քառյակի առաջնորդների կողմից համաձայնեցված փաստաթուղթը ստորագրել են[20]․
- եռակողմ կոնտակտային խմբի մասնակիցները․
- ինքնահռչակ հանրապետությունների ղեկավարներ (առանց պաշտոնների նշման)։
.svg){kind=small}
Ձեռք բերված պայմանավորվածությունների գնահատականներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համաձայնագրի ստորագրումը համաշխարհային հանրության հավանությանն է արժանացել։ 2015 թվականի փետրվարի 17-ին համաձայնագրերին աջակցող բանաձևն ընդունել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը[21]։
«Նորմանդական քառյակի» երկրների առաջնորդներն ու արտգործնախարարները տարիներ շարունակ բազմիցս ընդգծել են, որ Մինսկի համաձայնություններին այլընտրանք գոյություն չունի[22]։
Ինչպես հաղորդվում է ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հարցերով գերագույն հանձնակատարի վարչության զեկույցում, որը պատրաստվել Է ՄԱԿ-ի մոնիթորինգային առաքելության աշխատանքի արդյունքներով, 2014 թվականի ապրիլի 14-ից մինչև 2019 թվականի փետրվարի 15-ը Դոնբասում զոհվել է առնվազն 3023 քաղաքացիական անձ, իսկ հաշվի առնելով «Մալայզիական ավիաուղիների» ԱԱՆ-17 չվերթի ինքնաթիռի աղետը՝ հակամարտության կապակցությամբ քաղաքացիական բնակչության շրջանում զոհվածների ընդհանուր թիվը կազմում է առնվազն 3 321 մարդ։ Վիրավոր քաղաքացիական անձանց թիվը, ըստ գնահատումների, գերազանցում է յոթ հազարը։ Հակամարտության առաջին տասը ամիսներին (2014 թվականի ապրիլի կեսերից մինչև 2015 թվականի փետրվարի կեսերը) բաժին է ընկել քաղաքացիական բնակչության շրջանում բոլոր զոհվածների 81,9 %-ը (2 713), իսկ Մինսկի համաձայնությունների կատարման համալիր միջոցառումների ընդունումից հետո՝ չորս տարով՝ 18,1 %-ը (608 զոհ)[23]։
Իմպլեմենտացիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուկրաինայում ԵԱՀԿ հատուկ մոնիթորինգային առաքելություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուկրաինայում ԵԱՀԿ հատուկ դիտորդական առաքելության տեղակայման մասին որոշումն ընդունվել էր դեռ 2014 թվականի մարտի 21-ին ԵԱՀԿ Մշտական խորհրդի լիագումար նիստում[24]։ Այդ որոշման համաձայն՝ 100 դիտորդ է տեղակայվել Խերսոնում, Օդեսայում, Լվովում, Իվանո-Ֆրանկովսկում, Խարկովում, Դոնեցկում, Դնեպրոպետրովսկում, Չերնովցիում, Լուգանսկում։ Մինսկի համաձայնագրերի ստորագրումից հետո առաքելության վրա դրվել են կողմերի ակտիվության մոնիթորինգի և սպառազինությունների տեղակայման գործառույթներ։ Առաքելությունը պարբերաբար հրապարակում է իր գործունեության վերաբերյալ հաշվետվություններ[25]։
2014-2019 թվականներին ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ-ն ղեկավարել է Էրթուրուլ Ապականը։ 2019 թվականի հունիսի 1-ից առաքելությունը գլխավորում է Թուրքիայի դեսպան Յաշար Հ. Չևիկը[26][27]։
Ուկրաինայի իրադրության կարգավորման կոնտակտային խումբ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2014 թվականի հունիսի 23-ին Մինսկում ինտենսիվ մարտական գործողությունների ֆոնին, որոնք ծավալվել են Ուկրաինայի արևելքում, սկսվել են հակամարտության կարգավորման շուրջ բանակցությունները։ Բանակցությունները կազմակերպվել են Ուկրաինայի իրադրության կարգավորման կոնտակտային խմբի շրջանակներում, որում ընդգրկվել են Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և ԵԱՀԿ-ի ներկայացուցիչները։ Շփման խմբի աշխատանքին մասնակցում են նաև ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ներկայացուցիչները։ Ուկրաինայի իշխանությունները, սակայն, չեն ճանաչում նրանց որպես բանակցությունների կողմ և շփման խումբը անվանում են բացառապես «եռակողմ»։ Ռուս դիվանագետներն, իրենց հերթին, խուսափում են «եռակողմ» բառից՝ ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն դիտարկելով որպես շփման խմբի լիարժեք մասնակիցներ[28]։ Մինսկում Ռուսաստանը ներկայացրել է Ուկրաինայում Ռուսաստանի դեսպան Միխայիլ Զուրաբովը, որը փետրվարի 23-ին Մոսկվա էր կանչվել նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչի իշխանությունից հեռանալուց հետո և Կիև էր վերադարձել հունիսի 7-ին[29]։
Սկզբում շփման խմբի կազմում էին նաև Ուկրաինայի նախկին նախագահ Լեոնիդ Կուչման և Հայդի Տալյավինին (ԵԱՀԿ նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ)։ 2014 թվականի սեպտեմբերի 5-ին շփման խմբի բանակցությունների արդյունքում ստորագրվել Է Մինսկի արձանագրությունը, 2015 թվականի փետրվարի 12-ին՝ Մինսկի համաձայնագրերի կատարման միջոցառումների համալիր, որը համաձայնեցվել է «նորմանդական քառյակի» պետությունների ղեկավարների կողմից (Գերմանիա, Ֆրանսիա, Ռուսաստան, Ուկրաինա)։
2015 թվականի ապրիլի 27-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի կարգադրությամբ շփման խմբում Ռուսաստանի հատուկ ներկայացուցիչ է դարձել կադրային դիվանագետ, Սիրիայում Ռուսաստանի նախկին դեսպան Ազամաթ Քուլմուհամետովը։ 2015 թվականի ամռանը Տալյավինին փոխարինել է ավստրիացի դիվանագետ Մարտին Սայդիկը։ 2015 թվականի դեկտեմբերի 26-ին նախագահ Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել Ռուսաստանի Անվտանգության խորհրդի անդամ Բորիս Գրիզլովին կոնտակտային խմբում Ռուսաստանի լիազոր ներկայացուցիչ նշանակելու մասին (Ազամաթ Կուլմուխամետովը շարունակել է աշխատանքը շփման խմբում՝ որպես Ռուսաստանի հատուկ ներկայացուցիչ[30][31])։
2018 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Լեոնիդ Կուչման ավարտեց իր աշխատանքը որպես կոնտակտային խմբում Ուկրաինայի լիազոր ներկայացուցիչ։ Հոկտեմբերի 16-ին Ուկրաինան կոնտակտային խմբի հերթական նիստին ներկայացրել էր Ուկրաինայի նախագահ Պորոշենկոյի դիվանագետ և խորհրդական Ռուսլան Դեմչենկոն։ Նոյեմբերի 22-ին նախագահ Պորոշենկոն կոնտակտային խմբում Կիևի լիազոր ներկայացուցիչ է նշանակել Եվգենի Մարչուկին, որն ավելի վաղ զբաղեցնում էր Ուկրաինայի վարչապետի, Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության ղեկավարի և պաշտպանության նախարարի պաշտոնները։ Մարչուկը մինչ այդ աշխատել է անվտանգության ենթախմբում[32]։
2019 թվականի հունիսի 3-ին Ուկրաինայի ընտրված նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին կրկին Լեոնիդ Կուչման նշանակել Է Ուկրաինայի ներկայացուցիչ եռակողմ կոնտակտային խմբում[33]։
2015
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հրադադար և ծանր սպառազինությունների հետքաշում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պայթունավտանգ է դարձել Դեբալցևի շուրջ ստեղծված իրավիճակը, որտեղ համաձայնագրի ստորագրման պահին մնում էր ուկրաինական զորքերի խոշոր խմբավորումը[34]։ Ըստ Մինսկի պայմանավորվածությունների, կողմերը պետք է հեռացնեին ծանր սպառազինությունը շփման գոյություն ունեցող գծից, սակայն հակամարտության երկու կողմերն էլ ունեին իրենց սեփական տեսլականը Դեբալցևի վերաբերյալ. ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն Դեբալցևոյին դիտարկում էին որպես իրենց ներքին տարածքը, որտեղ շրջապատված էին ուկրաինական զորքերը, մինչդեռ ուկրաինական իշխանությունները պնդում էին, որ զինադադարի մասին համաձայնագրի առաջին կետի անվերապահ կատարումը, պնդելով, որ զորքերը շրջապատված չեն և լիովին վերահսկում են[35]։
Չնայած փետրվարի 15-ից հայտարարված հրադադարին, Դեբալցևի և Շիրոկինո Ավանի շրջաններում շարունակվել են լուրջ մարտեր։ ԵԱՀԿ հատուկ մոնիթորինգային առաքելությունը հրադադարի մասին պայմանավորվածությունների խախտումներ է արձանագրել նաև Սևերոդոնեցկում, Լուգանսկում և Դոնեցկում[36]։ Այդ կապակցությամբ երկու կողմերն էլ ձեռնամուխ չեն եղել ծանր սպառազինության հետքաշմանը, թեև համաձայնագրով նախատեսվում էր հետքաշում սկսել հրադադարի պահից երկու օր անց (այսինքն՝ փետրվարի 17-ին) և այն ավարտել երկու շաբաթվա ընթացքում[37][38]։
Դեբալցևում ԴԺՀ զինված կազմավորումների ակտիվ մարտական գործողությունների դատապարտմամբ հանդես են եկել ԵԽԽՎ նախագահ Անն Բրասերը և ԵՄ արտաքին քաղաքականության և անվտանգության քաղաքականության հարցերով գերագույն ներկայացուցիչ Ֆեդերիկա Մոգերինին, վերջինս նաև կոչ է արել անհապաղ հասանելիություն ապահովել ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ ներկայացուցիչներին՝ Դեբալցևոյում և հարակից շրջաններում իրադրությունը գնահատելու համար[39][40]։
Փետրվարի 18-ին ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ-ն արձանագրել է, որ ուկրաինական բանակը պատրաստ է պահպանել հրադադարի համաձայնեցված ռեժիմը, այն դեպքում, երբ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի կազմավորումները հրաժարվում են դա անել։ ԵԱՀԿ-ն նաև ԴԺՀ-ին և ԼԺՀ-ին մեղադրել է այն բանում, որ նրանք սահմանափակում են հակամարտության գոտում ՍՄՄ-ի անդամների տեղաշարժի ազատությունը[41][42][43]։
Կրակի հարաբերական դադարեցումը տեղի է ունեցել փետրվարի վերջին (ընդ որում փոխհրաձգությունները մշտապես գրանցվել են Շիրոկինո Ավանի, Դոնեցկի օդանավակայանի, Գորլովկայի շրջանում), սակայն ծանր տեխնիկայի հեռացումը ուշացումով էր ընթանում, և չնայած ԵԱՀԿ-ն արձանագրել է տեխնիկայի մի մասի հետքաշումը երկու կողմերի կողմից, այն միշտ չէ, որ կարող էր համոզվել, որ տեխնիկան հատկացված է պատշաճ հարթակներ։
Միայն փետրվարի 21-ին, Դեբալցևի շրջանում մարտերի ավարտից և ուկրաինական ստորաբաժանումների դուրսբերումից հետո, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի իշխանությունները ստորագրել են ծանր սպառազինությունների հետքաշման ծրագիրը[44] և փետրվարի 24-ին սկսել են այն[45]։ Փետրվարի 26-ին ուկրաինական կողմը նույնպես սկսել է ծանր սպառազինությունների հետքաշումը[46][47]։
Մարտի 1-ին ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն հայտարարել են ԵԱՀԿ ներկայացուցիչների հսկողության ներքո ծանր սպառազինությունների հետքաշման ավարտի մասին[48]։
Մարտի 9-ին կայացած բրիֆինգի ժամանակ հակաահաբեկչական գործողության պաշտոնական ներկայացուցիչ Անդրեյ Լիսենկոն հայտարարել է, որ Ուկրաինան չի կարող լիովին «մերկացնել» Դոնբասը՝ Մինսկում համաձայնեցված սպառազինությունների հետքաշման շրջանակներում, քանի որ նրանք ապստամբների կողմից տեխնիկայի հետքաշման մասին հաստատում չունեն[49]։
Ապրիլի 9-ին ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ ներկայացուցիչ Մայքլ Բոցյուրկիվը բարձրացրել է Շիրոկինո բնակավայրի (Մարիուպոլի ուղղություն) ապառազմականացման անհրաժեշտության հարցը։ Ապրիլի 15-ին նման առաջարկ է արել բանակցային խումբը՝ նախկին նախագահ Լեոնիդ Կուչմայի գլխավորությամբ։
Մայիսի 6-ին գործարկվել Է Ուկրաինայի հարցով շփման խմբի անվտանգության հարցերով աշխատանքային ենթախումբը, որը զբաղվում է հրադադարի և շփման գծից ծանր սպառազինությունների հետքաշման խնդիրներով։
Մայիսի 13-ին ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ փոխնախագահ Ալեքսանդր Հուգը արձանագրեց համաձայնագրի չկատարումը երկու կողմերի կողմից[50][51][52]։
Մինսկի համաձայնությունների ստորագրումից հետո ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում սկսվել է զինաթափման և առանձին գումարտակների ընդգրկման գործընթացը միասնական հրամանատարության ներքո կանոնավոր ջոկատների կազմում։ Ուկրաինական կողմից սկսվել է կամավորական գումարտակների ինտեգրումը կանոնավոր զորամասերի կազմում։ Պորոշենկոն շարունակել է մեղադրել Ռուսաստանին, որ Ուկրաինայի տարածքում գտնվում է մինչև 9000 ռուս զինվորական։ Ռուսաստանը դա հերքել է՝ ի պատասխան նշելով, որ ուկրաինական իշխանությունների կողմից կռվում են օտարերկրացիները։
Հունիսի 3-ին Դոնեցկի մարզի սահմանազատման գծի երկայնքով վերսկսվել են մարտական գործողությունները։ Զինված բախումներ են տեղի ունեցել Մարյինկայի, Կրասնոգորովկի, Արտեմովսկայի և Ձերժինսկի շրջանում։ Մարինկայում մարտերը դարձել են փետրվարին ձեռք բերված պայմանավորվածությունների ամենախոշոր խախտումը[53][54][55][56]։ Մարինկայում տեղի ունեցած բախումից մի քանի ժամ առաջ ԵԱՀԿ դիտորդները նշել են ԴԺՀ-ի ծանր տեխնիկայի շփման գիծը տեղափոխելը, իսկ մարտերի սկսվելուց հետո ուկրաինական կողմը ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ-ին տեղեկացրել է, որ հակաահաբեկչական գործողության ուժերը շփման գծում իրենց զենքերն են տեղադրում մարտական գործողությունների ակտիվացման պատճառով «իրական սպառնալիքի» դեմ պայքարելու համար[57]։
Դրանից կարճ ժամանակ անց հայտնի է դարձել, որ Ուկրաինայի հարցով ԵԱՀԿ հատուկ ներկայացուցիչ Հայդի Տալյավինին լքում է իր պաշտոնը. փորձագետների կարծիքով՝ այդ որոշումը պայմանավորված է Դոնբասում մարտական գործողությունների տեղի ունեցած սրմամբ և հակամարտությունը ոչ թե քաղաքական, այլ ռազմական ճանապարհով լուծելու երկու կողմերի ակնհայտ ձգտմամբ[58]։
Հունիսի 16-ին Մինսկում տեղի են ունեցել կոնտակտային խմբի և պրոֆիլային ենթախմբերի հանդիպումներ։ Հանդիպումները տեղի են ունեցել Կիևի և ԴԺՀ և ԼԺՀ ներկայացուցիչների՝ գնդակոծությունների և Մինսկյան պայմանավորվածությունները խախտելու մեջ չդադարող փոխադարձ մեղադրանքների ֆոնին[59]։
Հուլիսի 1-ին ԴԺՀ-ի իշխանությունները Շիրոկինոյին ապառազմականացված գոտի են հայտարարել։ Հուլիսի 2-ին ապստամբները լքել են Շիրոկինոն և հեռացել Սախանկա և Բեզիմենոե գյուղերը, որոնք գտնվում են Շիրոկինից 2 կմ դեպի արևելք։ Ավանում ակտիվ բախումները դադարել են։
Հուլիսի 18-ին ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն սկսել են 100 մմ-ից պակաս տրամաչափի ծանր սպառազինության հետքաշումը։ Հուլիսի 21-ին Ուկրաինայի կոնտակտային խումբը համաձայնեցրել է 100 մմ-ից պակաս տրամաչափի ծանր սպառազինության հետքաշման պլանը։
Օգոստոսի 9-ի լույս 10-ի գիշերը տեղի են ունեցել մարտեր Ստարոգնատովկայի շրջանում (Մարիուպոլսկի ուղղություն)։ Հակամարտության կողմերը միմյանց մեղադրել են հրադադարի խախտման մեջ։
Օգոստոսի 16-ի երեկոյան գնդակոծվել են Ուկրաինայի Լեբեդինսկոյե բնակավայրերը։ Նովոազովսկի շրջան) և Սարտանա (Մարիուպոլի Իլյիչևսկի շրջան)։ Արդյունքում զոհվել է երկու խաղաղ բնակիչ, վեցը վիրավորվել են, վնասվել է մոտ 50 տուն։ ԵԱՀԿ-ի ներկայացուցիչները, ուսումնասիրելով արկերի ձագարափոսերը, պարզել են, որ գնդակոծությունը հիմնականում ընթացել է արևելքից՝ ապստամբների կողմից՝ 122 մմ կամ 152 մմ հրետանային արկերի կիրառմամբ։ Ապստամբներն իրենց հերթին մեղադրել են ուկրաինացի զինվորականների գնդակոծման մեջ։
Օգոստոսի 26-ին Մարյինկայի Ալեքսանդրովկայի շրջանում մարտ է տեղի ունեցել ապստամբների և ուկրաինացի զինվորականների միջև։ Նույն օրը շփման խումբը հրադադարի մասին պայմանավորվել է սեպտեմբերի 1-ից։ Սեպտեմբերի 27-ին Ուկրաինայի նախագահի աշխատակազմի պաշտոնական ներկայացուցիչ Ալեքսանդր Մոտուզինյակը հայտարարել էր, որ Դոնբասում անդորրը պահպանվում է մոտ մեկ ամիս։
Սեպտեմբերի 29-ին Ուկրաինայի հարցով կոնտակտային խումբը փաստաթուղթ է ստորագրել 100 մմ-ից պակաս տրամաչափի ծանր սպառազինությունների հետքաշման մասին՝ որպես 2015 թվականի փետրվարի 12-ի միջոցառումների համալիրի լրացում։ Փաստաթղթի համաձայն՝ 100 մմ-ից պակաս տրամաչափի սպառազինությունը պետք է տրամադրվի երկու կողմերի կողմից շփման գծից 15 կմ հեռավորության վրա։ Սեպտեմբերի 30-ին ինքնահռչակ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարները ստորագրել են այդ համաձայնագիրը։ Նույն օրը ԴԺՀ-ի Ժողովրդական խորհրդի նախագահ Դենիս Պուշիլինը հայտարարել է, որ այդ համաձայնագրի ստորագրումը փաստացի Դոնբասում պատերազմի ավարտն է։
Հոկտեմբերի 3-ին ԼԺՀ-ի կազմավորումները սկսել են տանկերի հետքաշումը շփման գծից։ Հոկտեմբերի 5-ին ուկրաինացի զինվորականները սկսել են հետ քաշել իրենց տանկերը։ Հոկտեմբերի 6-ին Ուկրաինայի ԶՈՒ-ն հայտարարել է, որ ավարտել է Լուգանսկի մարզում տանկերի հեռացումը։ Հոկտեմբերի 9-ին ուկրաինացի զինվորականները սկսել են հրետանային զենքի դուրսբերումը՝ այն ավարտելով հոկտեմբերի 11-ին։ Հոկտեմբերի 15-ի առավոտյան ԼԺՀ-ի կազմավորումները սկսել են ականանետերի հետքաշումը՝ այն ավարտելով նույն օրը։ Նույն օրը ԶՈՒ-ն նույնպես սկսել է ականանետերի հետքաշումը և հոկտեմբերի 16-ին ավարտել է այն։ Հոկտեմբերի 17-ին ԴԺՀ-ի պաշտպանության նախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Էդուարդ Բասուրինը հայտարարել է, որ ԴԺՀ-ի զինված ուժերը հոկտեմբերի 18-ից մինչև 21-ը տեղափոխել են 100 միլիմետրանոց սպառազինությունը, քանի որ արձանագրվել են հրադադարի ռեժիմի մի քանի խախտումներ։ Հոկտեմբերի 20-ին Ուկրաինայի ԶՈՒ-ն սկսել է Դոնբասի շփման գծից 100 մմ-ից պակաս տրամաչափի զինատեսակների հետքաշումը։ Հոկտեմբերի 21-ին ԴԺՀ-ի կազմավորումները սկսել են իրենց սպառազինության դուրսբերումը 100 մմ-ից պակաս տրամաչափով։ Հոկտեմբերի 22-ին ապստամբները սկսել են տանկերի դուրսբերումը Հորլովկայից, Դոնեցկից և այլ սահմանամերձ քաղաքներից։ Նույն օրը հակամարտության երկու կողմերն էլ ավարտել են տանկերի հեռացումը։ Հոկտեմբերի 28-ի առավոտյան ԴԺՀ-ի և ԶՈՒ-ի կազմավորումները սկսել են հրետանու հետքաշումը շփման գծից և նույն օրվա երեկոյան ավարտել այն։ Նոյեմբերի 5-ի առավոտյան ԴԺՀ-ի կազմավորումները սկսել են ականանետերի հետքաշումը և մի քանի ժամ անց ավարտել այն։ Նույն օրը ուկրաինացի զինվորականները նույնպես սկսել են ականանետերի հետքաշումը և նոյեմբերի 7-ին ավարտել այն։
2015 թվականի նոյեմբերի ողջ ընթացքում շփման գծի ողջ երկայնքով տեղի են ունեցել լոկալ մարտեր հրաձգային զենքի, ինչպես նաև խոշոր տրամաչափի գնդացիրների, ՀԱՆ-ի, 82-120 միլիմետրանոց ականանետերի կիրառմամբ, ինչպես նաև տեղի է ունեցել ծանր հրետանու կիրառում երկու կողմերից։
Դեկտեմբերի 22-ին Ուկրաինայի հարցով կոնտակտային խումբը պայմանավորվել է լիակատար և անվերապահ հրադադարի մասին։ Համաձայնագիրը, սակայն, ձախողվեց[60]։
Թեմատիկ (աշխատանքային) ենթախմբերի ստեղծում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուկրաինայի իրադրության կարգավորման կոնտակտային խմբի աշխատանքային ենթախմբերի ստեղծումը նախատեսված էր 2015 թվականի փետրվարի 12-ի միջոցառումների համալիր ծրագրով, սակայն այդ հարցը լուծվել է միայն մայիսի սկզբին՝ «նորմանդական քառյակի» պետությունների ղեկավարների միջամտությունից հետո[61]։
Մայիսի 6-ին չորս թեմատիկ ենթախմբեր են աշխատել՝ անվտանգության, քաղաքականության, տնտեսության և հումանիտար հարցերով։ Անվտանգության ենթախմբում քննարկվում են կրակի դադարեցման, շփման գծից ծանր սպառազինությունների հետքաշման հարցերը, հումանիտար հարցերի ենթախմբում՝ Դոնբաս հումանիտար օգնություն հասցնելու, ենթակառուցվածքների վերականգնման և գերիների փոխանակման հարցերը, տնտեսության ենթախմբում՝ Դոնբասի և Ուկրաինայի տնտեսական կապերի վերականգնման, Դոնբասի տնտեսական շրջափակման վերացման, ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում բանկային համակարգի վերականգնման հարցերը, ինչպես նաև ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում Ուկրաինայի աշխատավարձերի, կենսաթոշակների և սոցիալական նպաստների վճարման վերսկսման հարցերը, քաղաքականության ենթախմբում՝ Դոնբասի առանձին շրջանների հատուկ կարգավիճակ, տեղական ընտրություններ և սահմանադրական բարեփոխում, որը պետք է հանգեցնի իշխանության ապակենտրոնացմանը։
Իշխանության ապակենտրոնացումը, Դոնբասի հատուկ կարգավիճակ և տեղական ընտրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2015 թվականի փետրվարի 12-ի համաձայնագրի 11-րդ կետի համաձայն՝ Ուկրաինայի իշխանությունները պետք է անցկացնեին սահմանադրական բարեփոխում, որի առանցքային տարրը պետք է լիներ իշխանության ապակենտրոնացումը և տեղական ինքնակառավարման մարմինների լիազորությունների ընդլայնումը։ Ենթադրվում էր հատուկ կարգավիճակ սահմանել, այսպես կոչված, «Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջանների առանձին շրջանների համար», որոնք գտնվում են ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի վերահսկողության տակ։
Մարտի 12-ին Ուկրաինայի ազգային անվտանգության ծառայությունը սահմանեց տարածքի սահմանները, որը պետք է հատուկ կարգավիճակ ստանար։ ԱԱՊԽ-ն հրաժարվել է Դեբալցևոյին ընդգրկել ՕՐԴԼՈՅԻ կազմում՝ վկայակոչելով Մինսկում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները, թեև քաղաքն ու հարակից տարածքները վերահսկվում են ապստամբների կողմից։ ԴԺՀ-ում ԱԱՊԽ-ի որոշումը բնութագրել են որպես Մինսկի համաձայնագրերի խախտում։ Այն շրջանների և բնակավայրերի ամբողջական ցանկը, որոնցում տեղական ինքնակառավարման հատուկ կարգ է սահմանվում, հաստատվել է Ուկրաինայի Գերագույն ռադայի որոշմամբ, որն ընդունվել է 2015 թվականի մարտի 17-ին[62]։
Մարտի 17-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան ընդունել է Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում տեղական ինքնակառավարման հատուկ կարգի մասին օրենքի նոր տարբերակը։ Նոր խմբագրության համաձայն՝ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի բոլոր հատուկ լիազորությունները կստանան միայն տեղական ընտրությունների անցկացումից հետո, որոնք ուկրաինական իշխանությունները մտադիր են անցկացնել Ուկրաինայի օրենքներով և միջազգային չափանիշներով՝ Ուկրաինայի բոլոր քաղաքական ուժերի մասնակցությամբ։ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ներկայացուցիչները հանդես են եկել այդ օրենքի դեմ և Կիևին մեղադրել են Մինսկի համաձայնությունները տապալելու մեջ, սակայն միջազգային մակարդակով խորհրդակցություններից հետո կողմերը վերադարձել են շփման խմբի ձևաչափով բանակցությունների անցկացմանը։
Ապրիլի 6-ին աշխատանքն է սկսել Սահմանադրական հանձնաժողովը, որը պետք է նախապատրաստեր սահմանադրական բարեփոխումների նախագիծը։
Մայիսի 6-ին գործարկվել է քաղաքական հարցերի կոնտակտային խմբի ենթախումբը, որի շրջանակներում քննարկվել են ՕՐԴԼՈ-ի հատուկ կարգավիճակը, իշխանության ապակենտրոնացումը և տեղական ընտրությունները։
Մայիսի 13-ին ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ներկայացուցիչներ Դենիս Պուշիլինը և Վլադիսլավ Դեյնեգոն հայտնել են Ուկրաինայի Սահմանադրության բարեփոխման իրենց առաջարկների մասին, որոնք նրանց կողմից ուղարկվել են Ուկրաինայի սահմանադրական հանձնաժողով և Մինսկի կոնտակտային խումբ։ Այդ առաջարկները նախատեսում էին Ուկրաինայի Սահմանադրության մեջ ներառել լրացուցիչ բաժին, որն ամրագրում է լայն ինքնավարություն՝ Դոնբասի առանձին շրջանների հատուկ իրավական կարգավիճակը։ Առաջարկությունները վերաբերում էին տեղական իշխանությունների վերահսկողության տակ գտնվող ժողովրդական միլիցիայի ջոկատների ստեղծմանը, ռուսաց լեզվի պաշտոնական կարգավիճակին, հատուկ տնտեսական ռեժիմի ներդրմանը։ Նախատեսված էր Ուկրաինայի կենտրոնական իշխանությունների և Դոնբասի միջև պայմանագրերի և համաձայնագրերի կնքման հնարավորություն, ինչպես նաև Ուկրաինայի արտադաշինքային կարգավիճակի սահմանադրական ամրագրում։ Դեյնեգոն նշել է, որ «Ուկրաինայի, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի սահմանադրական բարեփոխումների սինքրոնացումն ու ներդաշնակեցումը միասնական քաղաքական տարածքի վերստեղծման և Մինսկյան համաձայնագրերի կատարման միակ հնարավոր մոդելն է»[63]։ Ներկայացուցիչները Սահմանադրական հանձնաժողովի, սակայն, հայտարարել են, որ ոչ մի ներկայացուցիչների մասնակցությունը գերազանցել հանձնաժողովի աշխատանքներին անհնար է, Դոնբաս հանձնաժողովում ներկայացնում են օրինական ճանապարհով ընտրված իշխանությունները, այլ առաջարկի գերազանցել Սահմանադրական հանձնաժողովը չի ստացել։
Հուլիսի 2-ին ԴԺՀ-ի ղեկավար Ալեքսանդր Զախարչենկոն հայտարարել է, որ Մինսկի համաձայնագրերով նախատեսված քաղաքների և շրջանների ղեկավարների տեղական ընտրությունները կանցկացվեն 2015 թվականի հոկտեմբերի 18-ին։ Զախարչենկոն ԵԱՀԿ-ին և այլ միջազգային կազմակերպություններին առաջարկել է մասնակցել դրանց դիտարկմանը[64][65]։ Հուլիսի 6-ին ԼԺՀ-ի ղեկավար Իգոր Պլոտնիցկին հայտարարել է, որ ԼԺՀ-ում տեղական ընտրությունները տեղի կունենան նոյեմբերի 1-ին։ Ուկրաինայի նախագահ Պյոտր Պորոշենկոն այդ ընտրությունները որակել Է անօրինական և Մինսկի համաձայնություններին հակասող[66][67]։ Հուլիսի 14-ին Գերագույն ռադան տեղական ընտրությունների մասին օրենք է ընդունել՝ դրանք նշանակելով հոկտեմբերի 25-ին։ Հոկտեմբերի 18-ին ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարության կողմից պլանավորված ընտրությունները նախապես անվավեր են ճանաչվել։
Սեպտեմբերի 16-ին Նախագահ Պորոշենկոն հրամանագիր է ստորագրել Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների ընդլայնման մասին։ Հայտարարվել է, որ այդ հրամանագիրը Կիևի պատասխանն է ռուսական ղեկավարության գործողություններին, որը, Ուկրաինայի իշխանությունների կարծիքով, պաշտպանում է ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում ընտրությունների անցկացման գաղափարը։ «Այսպես կոչված ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարները հրապարակել են որոշումը, որը նրանք ընդունել են Ռուսաստանի Դաշնության հետ համակարգմամբ, կեղծ, անօրինական, Մինսկի պայմանավորվածություններին չհամապատասխանող ընտրությունների անցկացման մասին։ Նման արկածախնդիր, անպատասխանատու որոշումը պահանջում է մեր համակարգված արձագանքը Մինսկի համաձայնությունների կողմից ստեղծված այդ սպառնալիքին՝ պատժամիջոցների շարունակման և ընդլայնման տեսքով»։ Ընդլայնված պատժամիջոցների ցուցակում հայտնվել է ավելի քան 400 մարդ։ Նրանց թվում են Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն, Պետդումայի խոսնակ Սերգեյ Նարիշկինը, Չեչնիայի ղեկավար Ռամզան Կադիրովը, մանկական օմբուդսմեն Պավել Աստախովը, Պետդումայի պատգամավոր Իոսիֆ Կոբզոնը, «Արդար Ռուսաստանի» առաջնորդ Սերգեյ Միրոնովը, Ռուսաստանի նախագահի խորհրդական Սերգեյ Գլազևը։ Ցուցակում ընդգրկվել են նաև Լիտվայի, Իսպանիայի, Իսրայելի, Մեծ Բրիտանիայի և այլ երկրների քաղաքացիներ։ Սահմանափակումները վերաբերել են մի շարք ԶԼՄ-ների, մասնավորապես՝ «ՏԱՍՍ»-ի, «Առաջին ալիքի», «ՆՏՎ»-ի, «Ռոսիա-24»-ի, «ՌՏՌ-Պլանետա»-ի և բրիտանական BBC-ի[68][69]։
Հետագայում ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում տեղական ընտրությունների անցկացման օրը բազմիցս հետաձգվել է[70][71][72][73]։ Ի վերջո, ընտրություններն անցկացվել են 2018 թվականի նոյեմբերին։
Հուլիսի 31-ին Ուկրաինայի Սահմանադրական դատարանը հավանություն տվեց Ուկրաինայի Սահմանադրության մեջ փոփոխությունների նախագծին, որոնք վերաբերում էին իշխանության ապակենտրոնացմանը, սակայն հատուկ կարգավիճակ չէին նախատեսում ՕՐԴԼՈՅԻ համար։ Փոփոխությունները նաև համաձայնեցվել և հավանության են արժանացել Սահմանադրական հանձնաժողովի կողմից։ Օգոստոսի 31-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան առաջին ընթերցմամբ ընդունել է Ուկրաինայի Սահմանադրության փոփոխությունները։ Քվեարկության օրը Ռադայի շենքի մոտ դաժան բախումներ են տեղի ունեցել իրավապահ մարմինների հետ բարեփոխումների հակառակորդների միջև ազգային գվարդիայի չորս մարտիկներ զոհվել են, ավելի քան հարյուր մարդ վիրավորվել է։ Ավելի շատ խորհրդարանականներ այդ հարցին չեն վերադարձել[60][74]։
Ուկրաինայի հետ Դոնբասի սոցիալ-տնտեսական կապերի վերականգնման հարցեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2015 թվականի փետրվարի 12-ի Մինսկի համաձայնագրի համաձայն՝ նախատեսվում էր վերականգնել Ուկրաինայի հետ Դոնբասի սոցիալ-տնտեսական կապերը, մասնավորապես՝ կենսաթոշակների, սոցիալական նպաստների և հակամարտության գոտու բնակիչների աշխատավարձերի վճարման վերսկսումը, Դոնբասում բանկային համակարգի վերականգնումը։ Այս ոլորտում գործնական քայլեր, սակայն, չձեռնարկվեցին, իսկ Ուկրաինայի կողմից չճանաչված հանրապետությունների տնտեսական շրջափակումը միայն ուժեղացավ։
Փետրվարի 18-ին ուկրաինական «Նավթոգազը» դադարեցրել է գազի մատակարարումը ԴԺՀ-ին և ԼԺՀ-ին՝ իր որոշումը պատճառաբանելով նրանով, որ Դոնբասում ուկրաինական գազատրանսպորտային համակարգի առանձին հատվածներ վնասվել են մարտական գործողությունների ընթացքում։ Ժողովրդական հանրապետությունների իշխանությունները գազի մատակարարումների դադարեցումը համարել են տնտեսական շրջափակման ուժեղացում։ Դրանից հետո ռուսական «Գազպրոմը» սկսել է գազի մատակարարումը Դոնեցկ և Լուգանսկ։ «Գազպրոմում» նշել են հումանիտար օգնության այդ մատակարարումները։
Մարտի 9-ին ԴԺՀ-ում հայտարարել են, որ Ուկրաինան ուժեղացնում է տնտեսական շրջափակումը։ ԴԺՀ-ի Ժողովրդական խորհրդի խոսնակ Անդրեյ Պուրգինը հայտարարել է, որ ուկրաինացի զինվորականները ԴԺՀ-ի տարածք չեն թողնում Ուկրաինայից եկող բեռնատար մեքենաները։
Մարտի 13-ին Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունը սահմանեց շփման գծի երկայնքով տեղաշարժի վերահսկողության ժամանակավոր կարգ, որը սահմանում է Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից չվերահսկվող տարածք մուտք գործելու և դրանից դուրս գալու կարգը՝ համակարգող խմբերի կողմից տրված անձնագրի և անցակետի ներկայացման պայմանով[75]։
Ապրիլի կեսերին ԴԺՀ-ում եղել են մասնագետներ Գերմանիայից և Ֆրանսիայից՝ Դոնբասում բանկային համակարգի վերականգնման համար։
Ապրիլի 19-ին Ուկրաինայի վարչապետ Արսենի Յացենյուկը հայտարարել է, որ Ուկրաինան պատրաստ է վերականգնել իր բանկերի աշխատանքը Դոնեցկում և Լուգանսկում, սակայն դրա համար ապստամբները պետք է Ուկրաինայի վերահսկողությանը հանձնեն ռուս-ուկրաինական սահմանը և տեղական ընտրություններ անցկացնեն ուկրաինական օրենսդրության համաձայն։ ԴԺՀ ղեկավար Ալեքսանդր Զախարչենկոն հայտարարել է, որ Ուկրաինան անիրագործելի պայմաններ է առաջադրում Դոնբասում բանկային համակարգի վերականգնման համար։ Նա նաև հայտարարել է, որ ԴԺՀ-ն ունի իր կենտրոնական բանկը, որը ԴԺՀ-ի բնակիչներին վճարում է աշխատավարձեր, թոշակներ և սոցիալական նպաստներ, և այդ պատճառով ԴԺՀ-ի ուկրաինական բանկերը սկզբունքորեն անհրաժեշտ չեն։
Մայիսի 6-ին սկսել է աշխատել Մինսկի կոնտակտային խմբի տնտեսական ենթախումբը։ Այս ենթախումբը զբաղվում է Ուկրաինայի տնտեսական եև տրանսպորտային կապերի վերականգնմամբ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի հետ, տնտեսական շրջափակման վերացման և Ուկրաինայի ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում կենսաթոշակների և նպաստների վճարման վերականգնման հետ կապված հարցերով։
Մայիսի 5-ին Լուգանսկում սկսվել է ԼԺՀ քաղաքացիների անձնագրերի հանձնումը։ Մայիսի 13-ին Լուգանսկի մարզային ռազմա-քաղաքացիական վարչակազմի ղեկավար Գենադի Մոսկալը արգելել է անցնել ուկրաինական իշխանությունների կողմից վերահսկվող տարածք և հակառակ ուղղությամբ այն անձանց, որոնք անցակետերում անձնագրեր են ներկայացնում կամ ԼԺՀ-ի և ԴԺՀ-ի կողմից տրված այլ փաստաթղթեր։ Նրա պաշտոնական կայքում հայտարարվել է, որ նման փաստաթղթերը առգրավվելու են բլոկպոստերում։ Երկու ուղղություններով սահմանազատման գծի հատումը հնարավոր է բացառապես Ուկրաինայի քաղաքացու անձնագրի հիման վրա[76][77]։
Հունիսի 3-ին Ուկրաինայի իշխանությունները փակել են ԼԺՀ-ի ջրամատակարարումը, ինչը ԼԺՀ-ին ստիպել է անցնել պահուստային ջրամատակարարման։ Նույն օրը Գերագույն ռադայի պատգամավորներն առաջարկել են պարենային շրջափակել Դոնբասը։ Հաջորդ օրը նախագահ Պորոշենկոն հայտարարել է, որ պատրաստ է վերականգնել տնտեսական կապերը ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի հետ՝ Ռուսաստանի հետ պետական սահմանին Ուկրաինական վերահսկողությունը վերականգնելու դեպքում:Հունիսի 6-ին ՄԱԿ-ը կոչ է արել Ուկրաինային հանել շրջափակումը Դոնբասից և սկսել հումանիտար օգնությունը թողնել Դոնեցկ և Լուգանսկ։
Հունիսի 10-ին Ուկրաինան վերսկսել է ԼԺՀ-ի ջրամատակարարումը։
Հունիսի 22-ին Ուկրաինան ամբողջությամբ փակել է ավտոբուսային հաղորդակցությունը ԴԺՀ-ից և ԼԺՀ-ից։
Օգոստոսի 17-ին ԴԺՀ-ի իշխանությունները հայտարարել են ԴԺՀ-ի և Ռուսաստանի սահմանին ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու մտադրության մասին։
Օգոստոսի 19-ին ԴԺՀ-ի իշխանությունները հայտարարել են, որ պարենի 78 %-ը գալիս է Ռուսաստանից։
Սեպտեմբերի 1-ից ԼԺՀ-ում պաշտոնական արժույթ է դարձել ռուսական ռուբլին։ ԼԺՀ ղեկավարության հայտարարության համաձայն՝ այդ որոշման պատճառը Ուկրաինայի կողմից տնտեսական շրջափակումն է եղել։
Սեպտեմբերի 8-ին ԴԺՀ-ն դադարեցրել է ածուխի մատակարարումներն Ուկրաինա։ ԴԺՀ-ի իշխանությունները հայտարարել են, որ ածխի մատակարարումները կվերսկսվեն միայն այն բանից հետո, երբ Ուկրաինան հանի տնտեսական շրջափակումը Դոնբասից։
Հոկտեմբերի 5-ին ԴԺՀ-ն վերսկսել է ածուխի մատակարարումներն Ուկրաինա այն բանից հետո, երբ Ուկրաինան թուլացրել Է Դոնբասի տնտեսական շրջափակումը և վերսկսել է վառելիքի մատակարարումը ԴԺՀ-ին։
Նոյեմբերի 24-ին ԴԺՀ-ն ամբողջությամբ դադարեցրել է ածուխի մատակարարումն Ուկրաինա Ուկրաինայի կողմից Ղրիմի սկսված էներգետիկ շրջափակման պատճառով։ Դեկտեմբերի 9-ին ԴԺՀ-ն վերսկսել է ածուխի մատակարարումները Ուկրաինա։
Դեկտեմբերի 23-ին ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն պայմանավորվել են 2016 թվականի սկզբից հանրապետությունների միջև մաքսային անցակետերի վերացման մասին։
Մարդասիրական օգնություն և գերիների փոխանակում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մինսկի համաձայնագրերը նախատեսում էին գերիների փոխանակում «բոլորը բոլորի հետ» սկզբունքով։ Փետրվարի 21-ին Լուգանսկում տեղի է ունեցել գերիների առաջին փոխանակումը Մինսկ-2-ի ստորագրումից հետո։ ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն Ուկրաինային են փոխանցել 139 ուկրաինացի զինծառայող, իսկ Ուկրաինան չճանաչված հանրապետություններին է հանձնել միայն 52 ապստամբների։ Դրանից հետո գերիների փոխանակումը դադարեցվել էր։
Մայիսի 6-ին գործարկվել Է Մինսկի շփման խմբի մարդասիրական հարցերով ենթախումբը, որը վերաբերում է գերիների փոխանակմանը, ենթակառուցվածքների վերականգնմանը և մարդասիրական օգնությանը։
Ռուսաստանի հումանիտար ավտոշարասյունները շարունակել են ժամանել ԴԺՀ և ԼԺՀ տարածք, մինչդեռ ԴԺՀ և ԼԺՀ-ում ուկրաինական հումանիտար օգնությունը գրեթե չի ստացվել։
Հուլիսի 10-ին կայացել է «10-ից 10» բանաձևով գերիների փոխանակումը Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետության և Ուկրաինայի միջև։
Օգոստոսի 6-ին ԴԺՀ-ի Մարդու իրավունքների գծով լիազոր Դարյա Մորոզովան հայտնել է, որ Ուկրաինան ԴԺՀ-ի ներկայացուցիչներին է փոխանցել վեց մարդու։
Օգոստոսի 26-27-ը ԴԺՀ-ի և Ուկրաինայի միջև տեղի է ունեցել գերիների փոխանակում «12-ից 12» բանաձևով։ Օգոստոսի 26-ին Ուկրաինան ապստամբներին է փոխանցել ԴԺՀ բանակի 12 զինծառայող։ Հաջորդ օրը ապստամբները պետք է Ուկրաինային հանձնեին 12 ուկրաինացի զինվորականների, սակայն արդյունքում փոխանցվել է 11 մարդ, քանի որ ուկրաինական բանակի մեկ զինծառայող որոշել է մնալ ԴԺՀ-ում։
Սեպտեմբերի 8-ին Մարյինկայի շրջանում չեզոք գոտում գերիների փոխանակում է տեղի ունեցել Ուկրաինայի և ԴԺՀ-ի միջև։
Մինչև տարեվերջ «բոլորին բոլորի հետ» սկզբունքի հիման վրա պատանդներին ազատ արձակել այդպես էլ չհաջողվեց։ Այս մասին հայտարարել է երկրի ռազմական գլխավոր դատախազը։ Դրա փոխարեն ազատ է արձակվել 81-րդ բրիգադի զինծառայող Անդրեյ Գրեչանովը, որը գերի էր ընկել Դոնեցկի օդանավակայանի համար մղվող մարտերի ժամանակ։
2016 թվականի հունվարի 13-ին Ուկրաինայի հարցով կոնտակտային խումբը պայմանավորվել է գերիներին փոխանակել «36-ը 25-ի» ձևաչափով։
Փետրվարի 20-ին Ուկրաինայի և ԴԺՀ-ի միջև գերիների փոխանակում է տեղի ունեցել «3-ը 6-ի» բանաձևով։
Մարտի 15-ին Դոնեցկի և Ուկրաինայի միջև տեղի է ունեցել վեց գերիների փոխանակում։
Մինսկի համաձայնագրի իրականացման ժամկետի փոփոխում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2015 թվականի նոյեմբերի 26-ին Ուկրաինայի կոնտակտային խմբում Ուկրաինայի ներկայացուցիչ Լեոնիդ Կուչման հայտարարել է, որ մինսկյան համաձայնագրերը չեն կարող լիարժեք իրականացվել մինչև 2015 թվականի վերջը։ Դեկտեմբերի 22-ին Ուկրաինայի հարցով կոնտակտային խումբը պայմանավորվել է շարունակել իր աշխատանքը 2016 թվականին։
Դեկտեմբերի 30-ին «նորմանդական քառյակ» երկրների ղեկավարները պայմանավորվել են Մինսկի համաձայնագրերի գործողությունը 2016 թվականի համար երկարացնելու շուրջ։
2016
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հունվարի 13-ին կոնտակտային խմբի նիստին առաջին անգամ մասնակցել է բանակցություններում ՌԴ-ի նոր ներկայացուցիչ Բորիս Գրիզլովը։ Փորձագետների կարծիքով՝ Գրիզլովի նշանակումը կոչված էր Արևմուտքին ազդանշան ուղարկել ուկրաինական ճգնաժամի լուծման գաղափարին Ռուսաստանի հավատարմության մասին։ Շփման խումբը պաշտպանել է Գրիզլովի նախաձեռնությունը հունվարի 14-ից լիակատար հրադադարի մասին, իսկ հունվարի 20-ին պայմանավորվել Է Դոնբասում երկու ամսվա ընթացքում հանգուցային օբյեկտների ականազերծման շուրջ։
Հունվարի 15-ին Վլադիմիր Պուտինի նստավայրում տեղի է ունեցել ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով տեղակալ Վիկտորիա Նուլանդի և ՌԴ նախագահի օգնական Վլադիսլավ Սուրկովի հանդիպումը, որը ղեկավարում է ուկրաինական ուղղությունը։ Քննարկման առանցքային թեմաներից մեկը դարձել է Մինսկի պայմանավորվածությունների կետերի կատարման հաջորդականությունը։ Այդ հանդիպման անցկացման մասին Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի նախագահներ Վլադիմիր Պուտինն ու Բարաք Օբաման պայմանավորվել են հունվարի 13-ին կայացած հեռախոսազրույցի ընթացքում[78]։
Փետրվարին ԵԱՀԿ փոխղեկավար Ալեքսանդր Հուգը «Ուկրաինսկայա Նովոստիին» տված հարցազրույցում նշել էր, որ միջադեպերի մեծ մասը տեղի է ունեցել ոչ ծանր սպառազինության կիրառմամբ (որոնց թվին են պատկանում նաև նռնականետերը), իսկ շփման գծի առանձին հատվածներում հակամարտության կողմերը սկսել են մերձեցում (ինչը խախտում է Մինսկի պայմանավորվածությունները)։ Նա նաև նշել է, որ խախտումների մեծ մասը տեղի է ունենում այն տարածքում, որը չի վերահսկվում կառավարության կողմից՝ 90 %-ից ավելի[79]։
Մարտի 2-ին Ուկրաինայի հարցով կոնտակտային խումբը Դոնբասում ականազերծման համաձայնագիր է ստորագրել։ Մինչև մարտի 31-ը հակամարտության կողմերը պետք է ապահովեին ականապատ շրջանների նշումը։ Նույն օրը հակամարտության կողմերը պայմանավորվել են ամբողջությամբ դադարեցնել մարտի 4-ից շփման գծում մարտական հրաձգությամբ զորավարժությունները[80]։
Մարտի առաջին օրերին սրվել է իրավիճակը Յասինովատայի շրջանում։ Գնդակոծության տակ են հայտնվել և Ռուսաստանի ներկայացուցիչները հրադադարի վերահսկման և համակարգման համատեղ կենտրոնում, և ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ ներկայացուցիչները, և ռուս լրագրողները։ Շփման գծի մի շարք հատվածներում զինված ուժերի ստորաբաժանումները փորձեր են ձեռնարկել չեզոք գոտի զբաղեցնել՝ ԴԺՀ և ԼԺՀ կազմավորումների դիրքերին մոտենալու համար։ Մարտի 13-ին ուկրաինացի ուժայինների գնդակոծության տակ է հայտնվել Դոնեցկի ֆիլտրի կայանի տարածքը։ Մարտի 14-ին Զայցևո ավանում ուկրաինացի զինվորականների գնդակոծության տակ են հայտնվել ՎԳՏՌԿ-ի, Առաջին ալիքի, չինական «Սինհուա» գործակալության թղթակիցները և ԴԺՀ-ի լրագրողները։
Մարտի 17-ին Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն իր անհանգստությունն է հայտնել Դոնբասում իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Մարտի 21-ին ԵԱՀԿ փոխղեկավար Ալեքսանդր Հուգը հայտարարել էր, որ իրավիճակը Յասինովատի բլոկպոստի և Դոնեցկի ֆիլտրի կայանի շրջանում կայունացել է։
Մարտի 23-ին շփման խմբի հերթական նիստում կողմերը պայմանավորվել են մշակել գերիներին ազատ արձակելու «ճանապարհային քարտեզ» և քննարկել բնապահպանական հարցերով միջազգային մասնագետներին մի շարք արդյունաբերական ձեռնարկությունների հրավիրելու հնարավորությունը՝ շրջակա միջավայրի աղտոտումից խուսափելու համար[81]։
«Նորմանդական քառյակի» հանդիպումը ԱԳ նախարարների մակարդակով, որը տեղի է ունեցել մայիսի 11-ին Բեռլինում, լուրջ տարաձայնություններ է բացահայտել մի շարք առանցքային հարցերի շուրջ, մասնավորապես, Դոնբասի տեղական ընտրությունների հարցի շուրջ[82]։
Մինսկի պայմանավորվածությունների իրականացման հետ կապված փակուղային իրավիճակի ֆոնին ամռանը հակամարտության գոտում իրավիճակի սրում է տեղի ունեցել[83][84][85][86]։
Հուլիսի 28-ին Միխայիլ Զուրաբովը, որին Ուկրաինայի նախագահ Պյոտր Պորոշենկոյի հետ կապում են բարեկամական և գործնական հարաբերությունները, ազատվել է Ուկրաինայում Ռուսաստանի դեսպանի պարտականություններից[87][88][89]։ Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն հրաժարվել է համաձայնեցնել նոր թեկնածությունը՝ Միխայիլ Բաբիչին։ Հաշվի առնելով, որ Ուկրաինայի դեսպանը հեռացվել է Ռուսաստանից, այդ կերպ հաստատվել է ստատուս-քվոն. երկու երկրներն էլ մնացել են առանց դիվանագիտական բարձր ներկայացուցիչների, ինչը նշանակում է դիվանագիտական հարաբերությունների մակարդակի նվազում[90]։
Օգոստոսին Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև հարաբերությունների կտրուկ սրացում տեղի ունեցավ՝ կապված Ղրիմի տարածքում դիվերսանտների երկու խմբի ձերբակալման հետ, որոնց, նրանց ցուցմունքներով, խնդիր դրվեց մի շարք պայթյուններ անցկացնել թերակղզու զբոսաշրջային օբյեկտներում, ձերբակալման գործողության ընթացքում զոհվեցին երկու ռուս զինծառայողներ։ ԱԴԾ-ի տվյալներով՝ Ղրիմում դիվերսանտների ձերբակալությունից հետո բացահայտվել է Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության հետախուզության գլխավոր վարչության գործակալական ցանցը։ Տեղի ունեցած միջադեպերը երկու կողմերից էլ ծայրահեղ հայտարարությունների առիթ են տվել։ Օգոստոսի 11-ին ՌԴ Անվտանգության խորհրդի խորհրդակցության ժամանակ քննարկվել են «Ղրիմի քաղաքացիների և ենթակառուցվածքի կենսական օբյեկտների անվտանգության ապահովման լրացուցիչ միջոցները», մանրամասն քննարկվել են «հակաահաբեկչական անվտանգության միջոցառումների սցենարները ցամաքային սահմանին, ծովային ջրատարածքում և Ղրիմի օդային տարածքում»։ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն հանդես է եկել հայտարարությամբ, որում Ուկրաինայի ղեկավարությանը նախազգուշացրել է, որ «ռուսական կողմին հասցված վնասը, ռուս զինծառայողների մահն անհետևանք չի մնա»[91]։ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ մինչև «ահաբեկչության և սադրանքների քաղաքականությունից հրաժարվելը» Ուկրաինայի ղեկավարության կողմից իմաստ չունի հանդիպումներ անցկացնել «նորմանդական ձևաչափով» (հերթական նման հանդիպումը նախատեսվում էր անցկացնել սեպտեմբերին Չինաստանում G20-ի գագաթնաժողովի «շրջանակներում»)[92][93]։
Իր հերթին նախագահ Պորոշենկոն սադրանք է անվանել Ուկրաինայի քաղաքացիների կողմից Ղրիմում ահաբեկչական գործողություններ կազմակերպելու մեղադրանքը։ Պորոշենկոն Ուկրաինայի ԱԳՆ-ին հանձնարարել է հեռախոսային բանակցություններ կազմակերպել Պուտինի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի ղեկավարության, ինչպես նաև ԱՄՆ-ի փոխնախագահ Ջոզեֆ Բայդենի և Եվրախորհրդի ղեկավար Դոնալդ Տուսկի հետ, և կարգադրել Է Ուկրաինայի զինված ուժերի լրացուցիչ ստորաբաժանումներ ներգրավել Ղրիմի հետ վարչական սահմանին և Դոնբասում սահմանազատման գծում[94][95]։
Ղրիմի իրադարձությունները քննարկվել են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստում։ Ռուսաստանի ղեկավարությունը Արևմուտքից պահանջել է ճնշում գործադրել ուկրաինական իշխանությունների վրա։ Ռուսաստանի կառավարության նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը հայտարարել է Ուկրաինայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները խզելու հնարավորության մասին։ Արևմուտքը, սակայն, հրաժարվել է Ռուսաստանին Ղրիմում Ուկրաինական դիվերսիայի զոհ ճանաչել։ ԱՄՆ-ի, Եվրամիության և Արևմուտքի ղեկավարների հայտարարությունների գերակշռող տոնը, ընդհանուր առմամբ, հանգեցրել է նրան, որ երկու կողմերը պետք է խուսափեն հետագա էսկալացիայից և չընդհատվեն Դոնբասի վերաբերյալ Մինսկի համաձայնագրերի իրագործման աշխատանքները։
Օգոստոսի 22-ին Ուկրաինայի գլխավոր դատախազ Յուրի Լուցենկոն հայտարարել էր, որ Ուկրաինայի Գլխավոր դատախազությունը քրեական վարույթ է սկսել մի խումբ ռուս քաղաքացիների նկատմամբ՝ «Ուկրաինայի ազգային անվտանգության, հասարակական անվտանգության, խաղաղության և միջազգային իրավակարգի հիմքերի դեմ առանձնապես ծանր հանցագործություններ կատարելու համար»։ Կասկածյալների թվում են ՌԴ նախագահի խորհրդական Սերգեյ Գլազևը, Ղրիմի դաշնային օկրուգում ՌԴ նախագահի նախկին լիազոր ներկայացուցիչ Օլեգ Բելավենցևը, Պետդումայի նախկին պատգամավոր Կոնստանտին Զատուլինը, ՌԴ պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն և նրա երկու տեղակալներն ու ևս տասը գեներալներ ՌԴ զինված ուժերի բարձրագույն հրամանատարական կազմից։ Ուկրաինայի գլխավոր դատախազությունը հայտարարում է, որ կասկածյալների գործողությունները «հանգեցրել են Ուկրաինայի առնվազն 2 263 ռազմական ուժերի և այլ ռազմական կազմավորումների առնվազն 8 394 զոհվելու, ինչպես նաև 1,3 տրիլիոն գրիվնայի չափով ռազմական տեխնիկայի, սպառազինության և այլ ռազմական գույքի ոչնչացման տեսքով նյութական կորուստների»[96]։
Օգոստոսի 24-ին հայտնի է դարձել, որ Ռուսաստանի Քննչական կոմիտեն քրեական գործ է հարուցել Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության ղեկավարության դեմ, որը հեռակա կարգով կասկածվում է Դոնբասում հրադադարի կնքումից հետո պատերազմի արգելված մեթոդներ վարելու մեջ։ Գործով կասկածյալներն են Ուկրաինայի պաշտպանության նախարար Ստեփան Պոլտորակը, գլխավոր շտաբի պետ Վիկտոր Մուժենկոն, ԶՈՒ ցամաքային զորքերի նախկին հրամանատար Անատոլի Պուշնյակովը, ԶՈՒ ցամաքային զորքերի գործող հրամանատար Սերգեյ Պոպկոն, ինչպես նաև Ուկրաինայի ազգային գվարդիայի հրամանատար Յուրի Ալերովը, որոնց հրամանով անօրինական գործողություններ են իրականացվել քաղաքացիական բնակչության նկատմամբ[97]։
Քննչական կոմիտեի հաղորդագրության մեջ նշվում է. «հետաքննության շրջանակներում պարզվել է, որ եռակողմ կոնտակտային խմբի (Ուկրաինա, Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետություն, Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետություն) համաձայնագիրը՝ 2015 թվականի փետրվարի 15-ից Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում հրադադարի ռեժիմի դադարեցման, 2016 թվականի անցած ժամանակաշրջանում ծանր սպառազինությունների հետքաշման մասին, բազմիցս խախտվել է ուկրաինական կողմը։ Մասնավորապես, Ուկրաինայի Ազգային գվարդիայի և Ուկրաինայի Զինված ուժերի զինծառայողների կողմից պարբերաբար իրականացվել են նշված տարածքներում ռազմական թիրախներ չհանդիսացող քաղաքացիական ենթակառուցվածքի օբյեկտների նշանառուական հրետակոծություններ՝ կիրառելով ծանր զինատեսակներ, որոնք ունեն բարձր խոցող հատկություններ։ Հրետանային գնդակոծությունների հետևանքով մասնակիորեն և ամբողջությամբ ավերվել են Ուկրաինայի հարավ-արևելքի քաղաքացիական ենթակառուցվածքի և կենսապահովման ավելի քան 183 օբյեկտներ, զոհվել է 7 քաղաքացիական անձ, 74-ը վնաս է հասցվել տարբեր աստիճանի ծանրության առողջությանը, այդ թվում՝ 7 անչափահասի»[98]։
Քրեական գործը քննվում է Ուկրաինայի տարածքում խաղաղ քաղաքացիների դեմ միջազգային բնույթի հանցագործությունների հետաքննության մասնագիտացված վարչության կողմից, որը ստեղծվել է ՌԴ Քննչական կոմիտեի կազմում։ Ինչպես նշված է ՌԴ Քննչական կոմիտեի պաշտոնական կայքում, «վարչությունը կգործի այնքան ժամանակ, քանի դեռ բոլոր ուկրաինացի զինվորականներն ու խաղաղ քաղաքացիների դեմ հանցագործություններ կատարող անձինք քրեական պատասխանատվության չեն ենթարկվի։ Հատուկ վարչության աշխատանքին կներգրավվեն ՌԴ ՔԿ բոլոր քննչական ստորաբաժանումները, որոնց տարածքում են գտնվում փախստականները Ուկրաինայից»[99]։
Սեպտեմբերին Դոնբասում հրադադարի մասին նոր պայմանավորվածության ֆոնին ուկրաինական կառավարությունը հավանություն է տվել «ժամանակավորապես օկուպացված տարածքներում» խաղաղության վերականգնման ռազմավարությանը։ Խաղաղ պլանի գերակա դրույթը, որը հրապարակել է վարչապետ Վլադիմիր Գրոյսմանը, դարձել է սոցիալ-տնտեսական միջոցառումների համալիրի իրագործումը՝ «տնտեսական ակտիվության և բնակչության կենսամակարդակի աճի, ավերված ենթակառուցվածքի վերականգնման և սոցիալական կայունության համար պայմանների ստեղծման ուղղությամբ»[100]։ Սակայն այդ հայտարարությանը հաջորդած Դոնբասի տրանսպորտային շրջափակումը, որը նախաձեռնել էին «հակաահաբեկչական գործողության վետերանները» և նրանց հետևում կանգնած օլիգարխները, հանգեցրել է նրան, որ Գրոյսմանի պլանը հռչակագիր է մնացել[101]։
Սեպտեմբերի 15-ին ավարտվել է Ֆրանսիայի և Գերմանիայի ԱԳ նախարարներ Ժան Մարկ Էրոյի և Ֆրանկ Վալտեր Շտայնմայերի այցը Ուկրաինա։ Դրա գլխավոր արդյունքը Դոնբասում խաղաղ կարգավորման նոր ռազմավարության հրապարակումն էր, որը շատ ավելի մոտ էր այն տարբերակին, որն առաջարկում էր Ռուսաստանը, քան այն տարբերակին, որով պնդում էր Ուկրաինան։ Եվրոպական միջնորդների առաջարկած ժամանակացույցի համաձայն՝ Ուկրաինային Դոնբասի չճանաչված հանրապետությունների հետ Ռուսաստանի սահմանի նկատմամբ վերահսկողության փոխանցումը կլինի խաղաղ ծրագրի իրագործման միայն վերջին փուլը[102]։
Ինչպես Կիևում կայացած մամուլի ասուլիսում հայտնել է Ժան Մարկ Էրոն, Մինսկի համաձայնագրերի իրագործման առաջին փուլում խոսքը պետք է գնա կրակի դադարեցման և սահմանազատման գծում զորքերի դուրսբերման մասին։ Միաժամանակ պետք է մշակվեն Դոնբասի ընտրությունների և տարածաշրջանի հատուկ կարգավիճակի մասին օրենքները։ Երկրորդ փուլում Գերագույն ռադան պետք է օրենքներ ընդունի տեղական ընտրությունների և հատուկ կարգավիճակի մասին, ապահովվի «անվտանգության գոտիների» քանակի ավելացում երեքից մինչև տասը, ծանր սպառազինության հետքաշում, դիտորդների հասանելիություն տարածաշրջանի ողջ տարածք, ԵԱՀԿ-ի «դիտարկման առաջադեմ բազաների» ստեղծում։ Երրորդ փուլը պետք է դառնա Դոնբասում տեղական ընտրությունների անցկացման Ռադայի հաստատումը, ապակենտրոնացման մասով սահմանադրական բարեփոխումների ավարտը, մարտական գործողությունների մասնակիցների համաներումը, նոր անցակետերի ստեղծումը, «անօրինական պահվող բոլոր անձանց» ազատ արձակումը և, վերջապես, Ուկրաինայի ուժային կառույցների կողմից Ռուսաստանի հետ սահմանին հասանելիության բացումը։
Հնչեցված ռազմավարությունը բացասական արձագանք է գտել Ռադայում։ Իշխող կոալիցիայում հայտարարել են, որ նախագահը չի կարողանա խորհրդարանում ստանալ ձայների մեծամասնությունը Դոնբասի հատուկ կարգավիճակի մասին օրենքի օգտին կամ երկրորդ ընթերցմամբ Սահմանադրության փոփոխությունների ընդունման օգտին։ Արմատական կուսակցությունը, «Բատկիվշչինան» և ԱԱՊ դաշինքից մի շարք պատգամավորներ, որոնք իրենց ներկայացնում էին որպես ծայրահեղ հայրենակիցներ, ՕՐԴԼՈՅԻ կարգավիճակի վերաբերյալ ցանկացած զիջում ընկալում էին որպես ազգային դավաճանություն։
Պորոշենկոն և Կլիմկինը նաև պնդել են, որ քաղաքական քայլերը, որոնք Կիևից պահանջվում են Մինսկի համաձայնագրերին համապատասխան (Դոնբասի ընտրությունների մասին օրենքների ընդունում, տարածաշրջանի հատուկ կարգավիճակի, համաներման մասին, ինչպես նաև Սահմանադրության փոփոխություններ), կարող են իրականացվել միայն Ռուսաստանի և Դոնբասի ինքնահռչակ հանրապետությունների միջև սահմանի նկատմամբ Ուկրաինայի վերահսկողության վերականգնումից հետո։
Սեպտեմբերի 15-ին ուժի մեջ է մտել ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարության հայտարարած միակողմանի հրադադարը։ Ուկրաինայի ղեկավարությունը Ֆրանսիայի և Գերմանիայի ԱԳ նախարարների հետ բանակցությունների ժամանակ հայտնել է, որ նույնպես հավատարիմ է լինելու հրադադարին։ Սեպտեմբերի 21-ին շփման խմբի կողմից ստորագրվեց ուժերի և միջոցների տարածման մասին շրջանակային որոշում, որի նախապատրաստման համար պահանջվեց երեք ամիս։ Որպես «պիլոտային տեղամասեր» դրա իրականացման համար ընտրվել են Լուգանսկի ստանիցան, Պետրովսկոյե գյուղը և Զոլոտոյե քաղաքը[103][104][105][106][107]։ Սակայն հոկտեմբերի 9-ին Լուգանսկի ստանիցայում ուժերի շատացումը խափանվել է ուկրաինական կողմից[103] և հետագայում Ուկրաինայի կողմից չեղյալ է հայտարարվել շուրջ 80 անգամ[108]։ Հոկտեմբերի 13-ին Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչ Անդրեյ Լիսենկոն Կիևում կայացած ճեպազրույցի ժամանակ մեղադրել է ԼԺՀ-ի կազմավորումներին այն բանում, որ նրանք խախտում են հրադադարի ռեժիմը Լուգանսկի ստանիցա շրջանում։ «Դա վկայում է այն մասին, որ այդ շրջանում ուկրաինացի զինվորականների և հակառակորդի ուժերի և միջոցների տարածումն անհնար է»[109]։
Ինչպես պնդում է արտաքին գործերի փոխնախարար Գրիգորի Կարասինը, դրա մեղքը կրում է ուկրաինական կողմը. Նրա խոսքով՝ Ուկրաինայի ԶՈՒ-ն ոչ միայն չի ձեռնամուխ եղել Լուգանսկի ստանիցայում տարածմանը, չնայած այն բանին, որ ԵԱՀԿ-ի հատուկ մոնիթորինգային առաքելությունը բազմիցս հաստատել է դրա համար անհրաժեշտ պայմանների պահպանումը, բայց ավելին՝ վերադարձրել են տեխնիկան, նոր դիրքեր են շենացրել և սկսել են ամրապնդել դրանք Պետրովսկի և Ոսկե բնակավայրերում, որտեղ տարածումն արդեն իրականացվել է[110]։ Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարությունը շրջանակային որոշումը տապալելու մեջ մեղադրում է ապստամբների զինված կազմավորումներին, որոնք գնդակոծում են ուկրաինական դիրքերը, այդ թվում՝ հրետանային և ականանետերից[111][112]։ 2018 թվականի հունիսին ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ ղեկավարի առաջին տեղակալ Ալեքսանդր Հուգը «Կոմերսանտ» թերթին տված հարցազրույցում նշել է, որ, իր կարծիքով, ուժերի բաժանման մասին պայմանավորվածության ձախողման համար մեղավոր են երկու կողմերը. Եվ միաժամանակ, առաքելությունը չի նկատել այդ վայրում ուժերի և միջոցների տարածման ոչ մի նշան՝ կողմերից ոչ մեկը, որը պարտավորվել է դա անել։ Մինչև ուժերի և միջոցների աճեցում տեղի չունենա ինչպես տվյալ շրջանում, այնպես էլ մյուս վայրերում, որտեղ կողմերը գտնվում են միմյանցից մոտ, խախտումները կշարունակվեն[113]։
Սեպտեմբերի 21-ին շփման խմբի նիստում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել գերիներին փոխանակել «բոլորին բոլորի հետ» բանաձևով։ Չճանաչված հանրապետությունները պետք է Ուկրաինային փոխանցեին 47 մարդ (այդ թվում՝ ԴԺՀ 42-ը), Ուկրաինան պարտավորվել է հանձնել 618 մարդու[114]։ Ավելի ուշ, սակայն, բանակցությունները ձախողվել են Մոսկվայում Ռոման Սուշչենկոյի ձերբակալության կապակցությամբ, որը մեղադրվում էր Ուկրաինայի օգտին լրտեսության մեջ։ Ուկրաինան ռուսական իշխանություններին մեղադրել է նոր պատանդ վերցնելու փորձի մեջ։ Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ Ուկրաինայի քաղաքացիների համար Ռուսաստան այցելությունները վտանգավոր են։ Դա բացասական ազդեցություն է ունեցել ինչպես շփման խմբի աշխատանքի, այնպես էլ գերիների փոխանակման հեռանկարների վրա[115]։
Հոկտեմբերի 12-ին ԴԺՀ-ի օպերատիվ հրամանատարության հրամանատարի տեղակալ Էդուարդ Բասուրինը հայտնել է, որ Կոմինտերնովո և Լենինսկոյե բնակավայրերի միջև բախման հետևանքով զոհվել են 15 ուկրաինացի զինվորականներ և երկու աշխարհազորայիններ[116]։ Հոկտեմբերի 14-ին Էդուարդ Բասուրինը հայտնել Է ուկրաինական ուժերի հարձակման մասին Լենինսկի բնակավայրի շրջանում աշխարհազորայինների դիրքերի վրա[117]։
Հոկտեմբերի 15-ին Ուկրաինայի նախագահ Պորոշենկոն հայտարարել է, որ Կիևը չի առաջ ընթանա Մինսկի համաձայնությունների կատարման հարցում, քանի դեռ չի լուծվել տարածաշրջանում անվտանգության ապահովման հարցը։ Նրա խոսքով՝ «անվտանգության փաթեթը» ենթադրում է մարտական գործողությունների լիակատար դադարեցում, ուկրաինա-ռուսական սահմանի չվերահսկվող հատվածի փոխանցում Կիևին, ծանր տեխնիկայի և հրետանու հետքաշում, Դոնբասի ամբողջ տարածքում ԵԱՀԿ-ի տեսուչների մուտքը օբյեկտներին[118]։ Վլադիմիր Պուտինն այդ հայտարարությունը համարել է Մինսկի պայմանավորվածությունների քաղաքական մասը չկատարելու պատրվակ։ Նա նաև հայտարարել Է Ուկրաինայի Սահմանադրության մեջ Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի հատուկ կարգավիճակի մասին Ռադայի ընդունած օրենքի դրույթների ամրագրման անհրաժեշտության մասին[119]։
Հոկտեմբերի 16-ին ահաբեկչության հետևանքով զոհվել է ԴԺՀ-ի ամենահայտնի դաշտային հրամանատարներից մեկը՝ Արսենի Պավլովը, որը հայտնի է Մոտորոլի անվան տակ։ Չճանաչված հանրապետությունների առաջնորդները, մեկնաբանելով նրա մահը, հասկացրել են, որ այդ իրադարձությանը կարող է հաջորդել շփման գծի երկայնքով սրացման նոր փուլ։ Հոկտեմբերի 19-ին Մոտորոլայի հուղարկավորության ժամանակ ԴԺՀ-ի ղեկավար Ալեքսանդր Զախարչենկոն խոստացել է Սլավյանսկում կանգնեցնել զոհված ընկերոջ հուշարձանը[120]։ Հոկտեմբերի 17-ին ԴԺՀ-ի պաշտպանության նախարարությունը հայտնել էր, որ հակառակորդն ուժերը մինչ վաշտը փորձել են գրոհել ԴԺՀ-ի դիրքերը Լենինսկի բնակավայրի շրջանում։ ԴԺՀ-ի ներկայացուցիչների տեղեկատվության համաձայն՝ հարձակվողները զոհվել են հինգ մարդ, ևս տասը վիրավորվել են[121]։
Հոկտեմբերի 19-ին Բեռլինում կայացել են Ուկրաինայի իրադրության կարգավորման «նորմանդական ձևաչափով» բանակցությունները՝ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի, Գերմանիայի դաշնային կանցլեր Անգելա Մերկելի, Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Օլանդի և Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի մասնակցությամբ[122]։
Այդ բանակցությունների արդյունավետության մեջ ամենասկզբից մեծ կասկածներ կային, քանի որ Մոսկվայում և Կիևում միանգամայն տարբեր կերպ են մեկնաբանում Մինսկի երկրորդ համաձայնագիրը։ Փարիզում և Բեռլինում, սակայն, հույս ունեին, որ «նորմանդական քառյակի» ղեկավարների հանդիպումը կարող է նպաստել Մինսկի գործընթացի վերագործարկմանը։ Բայց միակ բանը, ինչի մասին պայմանավորվել էին Բեռլինում, Այն էր, որ նախարարների հանձնարարությունը առաջնորդներին «ճանապարհային քարտեզ» է ստորագրելու մինսկյան համաձայնագրերի կատարման վերաբերյալ մինչև նոյեմբերի վերջ։ Ուկրաինայի վարկածի համաձայն՝ այդ փաստաթղթի նպատակը պետք է լիներ սահմանի անվերահսկելի հատվածը Ուկրաինայի վերահսկողությանը հանձնելը։ Ռուսաստանի վարկածի համաձայն՝ բանակցությունների մասնակիցները պայմանավորվել են շարունակել աշխատանքն Ուկրաինայում Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների հատուկ կարգավիճակի մասին օրենքի ընդունման ուղղությամբ։ Բանակցություններում քննարկվել է և իրավասությունների ընդլայնում՝ ԵԱՀԿ դիտորդական առաքելության ներկայացուցիչները. Սակայն նախագահ Պորոշենկոյի մեկնաբանությամբ նման ոստիկանական առաքելությունը պետք է «անարգել մուտք ստանա ամբողջ օկուպացված տարածք՝ և շփման գիծ, և տեխնիկայի հետքաշման վայրեր, և ռուս-ուկրաինական սահմանի անվերահսկելի հատված»։ Իսկ Վլադիմիր Պուտինը բանակցությունների արդյունքների վերաբերյալ իր հայտարարության մեջ ասել է, որ Ռուսաստանը միայն «պատրաստ է ընդլայնել ԵԱՀԿ առաքելությունը հեռացման գոտում և ծանր տեխնիկայի պահպանման կետերում»[123]։
2017
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հունվարի 25-ին կամավորական գումարտակների վետերանները և ուկրաինական ազգայնական կազմակերպությունների ակտիվիստներն սկսել են երկաթուղու շրջափակումը Լուգանսկի և Դոնեցկի մարզերում՝ պահանջելով դադարեցնել առևտուրը Ուկրաինայի իշխանություններին չվերահսկվող տարածքների հետ։ Այդ գործողությունները պաշտպանել են և գլխավորեցին ներկայացուցիչներ խորհրդարանական կուսակցությունների «Սամոպոմոշի» և «Բատկիվշչինա». փետրվարի 2-ին փակվել է Դոնեցկի մարզի Բախմութ և Դոնեցկի վերահսկողության տակ գտնվող Հորլովկայի միջև գիծը, փետրվարի 11-ին արգելափակվել է Յասինովատայա-Կոնստանտինովկա մայրուղին, իսկ փետրվարի 27-ին շրջափակման մասնակիցները հայտարարել են, որ իրենց հսկողության տակ են վերցնում մարիուպոլյան ուղղությամբ երթևեկությունը՝ սահմանելով առաջին բլոկպոստը Նովոտրոիցկոյե ավանի շրջանում[124]։ Արդեն փետրվարին ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում գտնվող մետալուրգիական գործարաններին հումքի մատակարարումների տրանսպորտային շրջափակման հետևանքով դադարեցին։
Հունվարի 29-ին Դոնբասի շփման գծի միանգամից մի քանի հատվածներում վերսկսվել են մարտական գործողությունները։ Դիմակայության էպիկենտրոնը դարձել են Ավդեևկա և Յասինովատայա բնակավայրերը Դոնեցկի մերձակայքում, ինչպես նաև Մարիուպոլի ուղղությամբ Կոմինտերնովո ավանը։ Երկու կողմերն էլ միմյանց մեղադրել են Մինսկի համաձայնագրերով արգելված ծանր սպառազինությունների օգտագործման մեջ։ Հունվարի 31-ին ԵԱՀԿ Մշտական խորհուրդը հատուկ նիստ էր հրավիրել՝ նվիրված Ավդեևկայի շուրջ ստեղծված իրավիճակին։ Ուկրաինան ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում իրավիճակի քննարկում է նախաձեռնել[125]։ Հունվարի 31-ին ուկրաինացի զինվորականները աշխարհազորի դիրքերը ճեղքելու երկու փորձ են կատարել՝ ծանր կորուստներ կրելով[126][127][128]։
Փետրվարի 1-ին Մինսկում կայացել է Ուկրաինայի արևելքում իրադրության կարգավորման կոնտակտային խմբի հանդիպումը, որը գումարվել է հակամարտության կտրուկ սրումից հետո։ Մասնակիցները կոչ են արել «լիակատար հրադադարի» և շփման գծից սպառազինությունների հետքաշման[129]։ Փետրվարի 15-ին Մինսկում կոնտակտային խումբը պայմանավորվել է ծանր սպառազինությունների հետքաշման մասին։
Փետրվարի 18-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել Ուկրաինայի քաղաքացիներին և քաղաքացիություն չունեցող անձանց, որոնք մշտապես բնակվում են Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների տարածքներում տրված տրանսպորտային միջոցների փաստաթղթերը և գրանցման նշանները Ռուսաստանի Դաշնությունում ճանաչելու մասին։ Այդ հրամանագրի հիման վրա Ռուսաստանի իշխանությունները ժամանակավորապես, մինչև Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում իրավիճակի քաղաքական կարգավորումը Մինսկի համաձայնագրերի հիման վրա, կճանաչեն նշված տարածքներում փաստացի գործող մարմինների (կազմակերպությունների) կողմից տրվող փաստաթղթերը, իսկ այդ տարածքների բնակիչները կկարողանան մուտք գործել Ռուսաստան և դուրս գալ Ռուսաստանից առանց վիզաների ձևակերպման՝ նշված տարածքներում փաստացի գործող մարմինների կողմից տրված անձը հաստատող փաստաթղթերի հիման վրա[130]։ Արևմուտքն ու ուկրաինական իշխանություններն այդ որոշումը գնահատել են որպես Մինսկի համաձայնագրերի կատարմանը հասնելու Ռուսաստանի ցանկության հաստատում, Դոնբասում իրավիճակի միտումնավոր սրում և ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի անկախության փաստացի ճանաչման առաջին քայլ[131][132]։
Փետրվարի 27-ին ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարներ Ալեքսանդր Զախարչենկոն և Իգոր Պլոտնիցկին համատեղ հայտարարություն են արել, որում ուկրաինական իշխանություններից պահանջել են մինչև գարնան սկիզբը վերացնել Դոնբասի շրջափակումը, եթե մինչև մարտի 1-ը շրջափակումը դադարեցվի, ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն պատասխան տնտեսական միջոցներ ձեռնարկեն. «մենք կդադարեն ածուխ մատակարարել Ուկրաինային։ Համար մատակարարման ածուխի չկա ոչ հնարավորություն, ոչ էլ Վճարման սխեման». ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարները խոստովանել են, որ շրջափակման հետևանքով շատ ձեռնարկություններ արդեն դադարեցրել են իրենց աշխատանքը, և հայտարարել են «բոլոր արտադրական գործընթացները վերակառուցելու և դրանք Ռուսաստանի և այլ երկրների շուկաներ ուղղելու մտադրության մասին»[133]։
Նույն օրը ԴԺՀ-ի ղեկավար Ալեքսանդր Զախարչենկոն հրամանագիր է ստորագրել Դոնբասում գոյություն ունեցող սահմանազատման գծի՝ ԴԺՀ-ի պետական սահմանի կարգավիճակի շնորհման մասին։ Մարտի 13-ին հրամանագիրը հրապարակվել է ԴԺՀ պետանվտանգության նախարարության կայքում։ Հրամանագրով արգելվում է «ԴԺՀ պետական անվտանգության նախարարության սահմանապահ պահպանության ծառայության սահմանային հսկողության կետերից դուրս ֆիզիկական անձանց տեղափոխումը»։ Շփման գծով տեղափոխելու դեպքում ֆիզիկական անձինք պարտավոր են գրանցվել սահմանային հսկողության կետերում։ ԴԺՀ-ում հայտարարել են, որ այսուհետ շփման գիծը ապօրինի հատելու բոլոր փորձերը «որակվելու են ԴԺՀ-ի Քրեական օրենսգրքին համապատասխան»։ Ավելի վաղ ԴԺՀ-ում հաստատվել էին սեփական պետական ատրիբուտները՝ զինանշանը, դրոշը, պետական պարգևները։ Մարտի 1-ին հայտնի է դարձել, որ ԴԺՀ-ում քրեական պատասխանատվություն է սահմանվել Հանրապետության օրհներգի աղավաղված կատարման համար։
Մարտի 15-ին «Մետինվեստ»-ը հայտարարել էր վերահսկողության կորստի մասին[134]։
Մարտի 16-ին Պորոշենկոն զիջումների է գնացել ռադիկալներին և հրամանագիր է ստորագրել, որով գործողության մեջ է դրվել Ազգային անվտանգության խորհրդի 2017 թվականի մարտի 15-ի «Ուկրաինայի ազգային անվտանգության հիբրիդային սպառնալիքներին հակազդելու անհետաձգելի լրացուցիչ միջոցառումների մասին» որոշումը, որը նախատեսում էր դադարեցնել բեռների տեղափոխումը Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերում բախման գծով ժամանակավորապես, մինչև 2015 թվականի փետրվարի 12-ի Մինսկի «միջոցառումների համալիրի» 1-ին և 2-րդ կետերի իրագործումը, ինչպես նաև մինչև Բացառություն է արվել միայն հումանիտար բնույթ ունեցող և ուկրաինական ու միջազգային հումանիտար կազմակերպությունների կողմից տրամադրվող բեռների համար։ ՆԳՆ-ին, ոստիկանությանը, ազգային գվարդիային ՈՒԱԾ-ի մասնակցությամբ հանձնարարվել է ապահովել այդ որոշման կատարումը՝ դադարեցնելով բեռների տեղափոխումը երկաթուղային և ավտոմոբիլային տրանսպորտով բախման գծով, ինչպես նաև պայմաններ ստեղծել այդ որոշմամբ նախատեսված միջոցառումների իրականացման նկատմամբ հանրության ներգրավման համար[135][136]։
ԱԱՊԽ քարտուղար Ալեքսանդր Տուրչինովը հայտարարել է, որ շրջափակումը մտցվում է այն պատճառով, որ Ռուսաստանը սկսել է պետական մակարդակով ճանաչել ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի փաստաթղթերը, մինչդեռ անջատողական իշխանությունները իրենց վերահսկողությունը հաստատել են իրենց տարածքում գտնվող ուկրաինական ձեռնարկությունների նկատմամբ[137]։
Երկաթուղային հաղորդակցության դադարեցումը ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի կողմից վերահսկվող տարածքների և Ուկրաինայի մնացած մասի միջև հանգեցրել է ածուխի մատակարարման ամբողջական դադարեցմանը։ ԱՄՆ-ում Պորոշենկոյի հունիսյան այցի ընթացքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Ուկրաինային 700 հազար տոննա ամերիկյան անտրացիտ մատակարարելու մասին մինչև 2017 թվականի վերջը։ ԱՄՆ-ից պետական գծով հայտարարված մատակարարումները կազմում են Ուկրաինայում ընդհանուր սպառման 2 %-ը[138]։ Հետագայում Ուկրաինան անտրացիտ (փաստացի Դոնբասի) էր գնում Ռուսաստանից և Բելառուսից։
Հունիսին Ուկրաինայի նախագահ Պորոշենկոյին (ԱՄՆ այցի նախաշեմին) Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից վերահսկվող Դոնեցկի շրջաններ այցելության ժամանակ նախագահը հայտարարել է օրինագծի նախապատրաստման մասին, որը նախատեսում է «հակաահաբեկչական գործողության» դադարեցում և «Դոնբասի գրավյալ տարածքների խաղաղ վերաինտեգրում»։
Հուլիսի 18-ին Ալեքսանդր Զախարչենկոն առաջ քաշեց Մալորոսիա պետության ստեղծման գաղափարը[139][140][141][142][143], որի մեջ դաշնային հիմքի վրա, ԴԺՀ-ից և ԼԺՀ-ից բացի, պետք է մտնեին Ուկրաինայի բոլոր շրջանները, բացառությամբ Ղրիմի «Իրավիճակը խուլ փակուղի է մտել։ Մենք առաջարկում ենք երկրի վերաինտեգրման ծրագիր... քաղաքացիական պատերազմը դադարեցնելու համար մենք քննարկել ենք իրավիճակը և եկել այն եզրակացության, որ Ուկրաինան իրեն ցույց է տվել որպես չկայացած պետություն։ Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն հայտարարել է, որ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև նոր համաձայնագիր կստորագրվի»[144][145][146][147][148][149][150]։
Պորոշենկոյի՝ ԱՄՆ կատարած այցի արդյունքներով Ուկրաինայի ղեկավարությունը, հաշվի առնելով այն, որ «նորմանդական ձևաչափով» (Ռուսաստան, Ուկրաինա, Գերմանիա, Ֆրանսիա) ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման գործընթացը Մինսկի համաձայնագրերի հիման վրա հասել է փակուղի, շեշտը դրել է ամերիկյան նոր վարչակազմի հետ շփումների ամրապնդման վրա[151]։ Հուլիսի 7-ին Ուկրաինայի հարցով ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի հատուկ ներկայացուցիչ է նշանակվել Կուրտ Վոլքերը։ Կուրտ Վոլկերի և Ռուսաստանի նախագահի օգնական Վլադիսլավ Սուրկովի միջև խորհրդակցությունների առաջին փուլը կայացել է օգոստոսի 21-ին Մինսկում։ Հաջորդ ամիսների ընթացքում տեղի են ունեցել այդ բանակցությունների մի քանի փուլեր։
Սեպտեմբերի 5-ին Չինաստանի Սյամեն քաղաքում ԲՐԻԿՍ-ի գագաթնաժողովի արդյունքներով կայացած մամուլի ասուլիսում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է իր նոր նախաձեռնությունը.Ռուսաստանն առաջարկել է Ուկրաինայի հարավ-արևելքում ԵԱՀԿ հատուկ մոնիթորինգային առաքելության պահպանման ՄԱԿ-ի առաքելություն սահմանել՝ ներուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման վերաբերյալ Մինսկի պայմանավորվածությունների խիստ և համապարփակ կատարմանը նպաստելու նպատակով։ Ընդ որում, խաղաղապահները պետք է գտնվեն կողմերի սահմանազատման գծում, այլ ոչ թե ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի տարածքում (ավելի ուշ, Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի հետ խոսելուց հետո, Պուտինը հնարավոր է համարել, որ խաղաղապահները կարող են գտնվել ոչ միայն շփման գծում, այլև այն վայրերում, որտեղ գործում է ԵԱՀԿ մոնիթորինգային առաքելությունը[152]): Ռուսական կողմը կարծում է, որ խաղաղապահների տեղակայումը կարող է տեղի ունենալ «միայն կողմերի բաժանումից և ծանր տեխնիկայի հեռացումից հետո»։ Բացի այդ, տարածաշրջանում ՄԱԿ-ի կոնտինգենտի տեղակայման համար անհրաժեշտ է «անմիջական շփում» հաստատել ուկրաինական իշխանությունների և ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ներկայացուցիչների միջև։ Ռուսաստանը համապատասխան բանաձևի նախագիծ է ներկայացրել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի քննարկմանը[153]։ Ավելի ուշ Ուկրաինան ներկայացրել է իր նախագիծը։ Համաձայն այս նախագծի, ՄԱԿ-ի խաղաղապահ առաքելության համար առաջարկվել է «խաղաղության գործողություն» կամ «խաղաղության վերականգնման գործողություն» ձևաչափը, որը, Ուկրաինայի տեսանկյունից, պետք է հաստատի «Ռուսաստանի դերը որպես ագրեսոր»։
Ուկրաինայի ղեկավարությունը խոսել է առնվազն 2015 թվականի փետրվարից Դոնբաս խաղաղապահներ մտցնելու անհրաժեշտության մասին։ 2017 թվականի օգոստոսի 22-ին Նախագահ Պորոշենկոն հայտարարել էր այդ առաջարկը ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի նստաշրջանում ներկայացնելու մտադրության մասին։ Ռուս պաշտոնյաներն ավելի վաղ դեմ էին արտահայտվել խաղաղապահների ներգրավմանը՝ վկայակոչելով Մինսկի պայմանավորվածություններում համապատասխան դրության բացակայությունը, սակայն նշել էին, որ լրացուցիչ համաձայնագրեր կարող են ստորագրվել, եթե Ուկրաինան ուղիղ երկխոսության մեջ մտնի ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի հետ։
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում խաղաղապահ առաքելության հարցի քննարկումը ռուսական և ուկրաինական մոտեցումներում էական տարբերություններ է հայտնաբերել։ Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն իր ելույթում ընդգծել է, որ խաղաղապահ առաքելությունն արդյունավետ չի լինի առանց տարածաշրջանից «ամբողջ օտարերկրյա ռազմական անձնակազմի, վարձկանների, նրանց զենքի և միջոցների դուրսբերման» և ռուս-ուկրաինական սահմանի նկատմամբ միջազգային վերահսկողության հաստատման։ ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովն ի պատասխան Ուկրաինայի իշխանություններին մեղադրել Է Մինսկի պայմանավորվածությունների իրականացումից «խուսափելու» մեջ։ Դրան հաջորդած մի քանի ամիսներին Դոնբասում ՄԱԿ-ի ենթադրյալ խաղաղապահ առաքելության ձևաչափը քննարկվել է ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի հատուկ ներկայացուցիչներ Կուրտ Վոլկերի և Վլադիսլավ Սուրկովի բանակցություններում։ ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի դիրքորոշումների միջև հիմնական տարաձայնությունն այն է, որ Ռուսաստանը պնդում է խաղաղապահների տեղակայումը բացառապես հակամարտող կողմերի սահմանազատման գծում, մինչդեռ ԱՄՆ-ն (և Ուկրաինան) պնդում են, որ խաղաղապահները գրավեն ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի կողմից վերահսկվող ողջ տարածքը, ինչը, մասնավորապես, ենթադրում է վերահսկողություն ռուս-ուկրաինական սահմանի նկատմամբ՝ չճանաչված հանրապետություններին զենքի մատակարարումը կանխելու համար[154]։
Հոկտեմբերի 6-ին մեկ տարով երկարաձգվել է «Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում տեղական ինքնակառավարման ժամանակավոր կարգի մասին» օրենքի գործողությունը, որն ընդունվել է 2014 թվականի հոկտեմբերին։ Ընդ որում, օրենքի տեքստում փոփոխություններ են կատարվել, որոնցում նշվում էր, որ հատուկ կարգավիճակն ուժի մեջ կմտնի միայն Ուկրաինայի կողմից տարածքների նկատմամբ լիակատար վերահսկողություն ձեռք բերելու պահից[155]։
Հոկտեմբերի 20-ին ուկրաինական կողմը, չնայած ԼԺՀ-ի կոչերին, միակողմանի կարգով մի քանի հարյուր մարդ է բաց թողել ականապատված «գորշ գոտի»՝ «Զոլոտոյե» հսկիչ կետի շրջանում, որը նախատեսվում էր բացել Լուգանսկի մարզի շփման գծում։ Ի պատասխան այդ գործողությունների՝ Մինսկում կայացած բանակցություններում ԼԺՀ-ի լիազոր ներկայացուցիչ Վլադիսլավ Դեյնեգոն հայտնել է, որ ԼԺՀ-ն «դադարեցնում է նախապատրաստական աշխատանքները» («Զոլոտոյե» ԿՊՎ-ի շրջանում) և հայտարարում է, որ այդ կետը կարող է բացվել միայն «ուկրաինական զինված ուժերի դուրսբերումից հետո՝ Լուգանսկի ստանիցայի մերձակա հատվածում՝ երջանկության անցման կետի բացման հետ միաժամանակ» և «միջազգային կազմակերպությունների կողմից նախապատրաստական աշխատանքների ֆինանսավորման աղբյուրի ապահովման և ոսկով անցակետի կահավորման դեպքում»։ ԼԺՀ-ի պատասխանատվության գոտում միակ պաշտոնապես աշխատող անցակետը գտնվում է Լուգանսկի ստանիցայի շրջանում, որտեղ շփման գիծը անցնում է Հյուսիսային Դոնեց գետի վրայով։ Գետով անցնող կամրջով քայլարշավը, որը մասնակիորեն ավերվել էր 2015 թվականի մարտին ուկրաինացի ուժայինների կողմից պայթելու հետևանքով, իրականացվում է ժամանակավոր փայտե աստիճաններով և հատակներով։ Կամուրջով տրանսպորտի երթևեկությունն անհնար է[156]։
Նոյեմբերի 15-ին «Ուկրաինական ընտրություն՝ Ժողովրդի իրավունք» հասարակական շարժման առաջնորդ Վիկտոր Մեդվեդչուկը դիմել է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին՝ խնդրելով աջակցել Ուկրաինայի և չճանաչված հանրապետությունների միջև գերիների փոխանակման անցկացմանը։ Դրա շնորհիվ փոխանակման պայմանների համաձայնեցումը սկսեց արագ տեմպերով առաջ շարժվել։ Մասնավորապես, Վլադիմիր Պուտինը հեռախոսով խոսել է ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարներ Ալեքսանդր Զախարչենկոյի և Իգոր Պլոտնիցկու հետ, որոնք պաշտպանել են գերիների փոխանակումն արագացնելու առաջարկը[157][158]։
Նոյեմբերի 24-ին «Լուգանսկինֆորմկենտրոն» լրատվական կայքում հրապարակվել է ԼԺՀ պետանվտանգության նախարար Լեոնիդ Պասեչնիկի հայտարարությունը Իգոր Պլոտնիցկու հրաժարականի մասին անդրադարձել են բազմաթիվ մարտական վերքեր, կոնտուզիայի հետևանքներ։ Նրա որոշմամբ ես հանրապետության ղեկավարի պարտականությունների կատարմանն եմ անցնում այսուհետ մինչև առաջիկա ընտրությունները[159]։ Ավելի վաղ՝ նոյեմբերի 23-ին, Իգոր Պլոտնիցկին հանրապետության ներքին գործերի նախարարության ղեկավարության հետ հակամարտության սրումից հետո լքել է Լուգանսկը և ուղևորվել Մոսկվա «կոնսուլտացիաների»։ ԼԺՀ-ի ժողովրդական խորհուրդը որոշում է կայացրել վաղաժամկետ դադարեցնել նրա լիազորությունները[160]։
Դեկտեմբերի 19-ին ռուս ռազմական դիտորդները պաշտոնապես դուրս եկան ՀՎՀԿ-ի կազմից և լքեցին Ուկրաինան[161]։
2018
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2018 թվականի ընթացքում Ուկրաինայի ղեկավարությունը բոլոր մակարդակներում կոչ է արել շուտափույթ սկսել Դոնբասում ՄԱԿ-ի խաղաղապահ առաքելությունը, սակայն այդ նախաձեռնության և դրա իրականացման ձևաչափի քննարկմանը ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ներկայացուցիչների մասնակցության վերաբերյալ նրա դիրքորոշումը նախկինի պես հակառակն է մնացել ռուսականին. եթե Ռուսաստանը չճանաչված հանրապետությունների մասնակցությունը համարում է Դոնբասում ՄԱԿ-ի առաքելության ձևաչափի, կազմի և նպատակների շուրջ բանակցություններին, ապա Ուկրաինան հրաժարվում է «այդ հարցը համաձայնեցնել ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի», իսկ ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն՝ «ավազակային կազմավորումներով»[162]։ ԱՄՆ-ը և ԵՄ-ը պաշտպանում են ուկրաինական դիրքորոշումը[163]։
Տարեսկզբին ԴԺՀ-ի և ՉԺՀ-ի ղեկավարության ներկայացուցիչները հայտարարել էին աշնանը չճանաչված հանրապետությունների և այդ կազմավորումների խորհրդարանների ղեկավարների ընտրություններ անցկացնելու մտադրության մասին[164][165]։
Հունվարի 18-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան օրենք է ընդունել Դոնբասի վերաինտեգրման մասին («Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջաններում ժամանակավորապես օկուպացված տարածքների նկատմամբ Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանության ապահովման պետական քաղաքականության առանձնահատկությունների մասին»), որը կանոնակարգում է հարաբերությունները ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի հետ և Ուկրաինայի կազմ նրանց վերադառնալու մեխանիզմը։ Ըստ որոշ գնահատականների՝ օրենքն իր վերջնական տեսքով փաստացի արձանագրել է Ուկրաինայի իշխանությունների հեռացումը Մինսկի համաձայնագրերից, որոնք դրանում նույնիսկ չեն հիշատակվում։ Ռուսաստանը փաստաթղթում անվանել է «ագրեսոր», իսկ Ուկրաինայի կառավարությանը չվերահսկվող տարածքները՝ «օկուպացված»։ «Ժամանակավորապես օկուպացված տարածքների» նկատմամբ ինքնիշխանության վերադարձը հայտարարվում է Ուկրաինայի քաղաքականության անժամկետ գերակայություն։ «Հակաահաբեկչական գործողություն» տերմինը փոխարինվում է «ռուսական ագրեսիան հետ մղելու միջոցներ» հասկացությամբ։ Օրենքի համաձայն՝ հակաահաբեկչական գործողությունն անցնում է «միացյալ ուժերի ռազմական գործողության» ռեժիմին։ Բոլոր ուժերը, որոնք ներգրավված են «ռուսական ագրեսիայի հետ մղման» մեջ, ներառյալ բանակը, սահմանապահ զորքերը, Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության և ՆԳՆ հատուկ ստորաբաժանումները, ազգային գվարդիան և այլն,- ենթարկվում են միասնական մարմնին՝ զինված ուժերի միավորված շտաբին՝ զինված ուժերի հրամանատարի գլխավորությամբ, որին, իր հերթին, նշանակում է Ուկրաինայի նախագահը։ Այդ գոտիների ներսում Ուկրաինական ուժային գերատեսչությունները ստանում են ընդլայնված լիազորություններ. նրանք կարող են ցանկացած ժամանակ մտնել մասնավոր կացարաններ, խուզարկություններ և ձերբակալություններ իրականացնել, ուսումնասիրել և ռեկվիզացնել ավտոտրանսպորտը և այլն։ Ուկրաինան հրաժարվել է ուղիղ երկխոսությունից «Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների» ներկայացուցիչների հետ, որոնք նախատեսված են Մինսկի պայմանավորվածություններով՝ պնդելով վիճելի հարցերի լուծումը բացառապես «ագրեսոր երկրի» հետ, որի վրա այդ օրենքի ընդունմամբ պատասխանատվություն է դրվում այն ամենի Մինսկի համաձայնագրերով նախատեսված համաներման փոխարեն քրեական պատասխանատվություն է սահմանվել «օկուպացիոն վարչակազմի գործունեությանը մասնակցելու» և «Ուկրաինային վնաս հասցնելու» համար[166][167][168]։
Փետրվարի 2-ին ԵԱՀԿ-ում Ռուսաստանի մշտական ներկայացուցիչ Ալեքսանդր Լուկաշևիչը ԵԱՀԿ Մշտական խորհրդի նիստում հայտարարել է, որ ռուս զինվորականներին ետ վերադարձնելու համար անհրաժեշտ է համաձայնեցնել և հաստատել նրա աշխատանքի կանոնակարգը, որն ամրագրում է աշխատակիցների իրավական կարգավիճակը. «պետք է նախատեսվի Ուկրաինա նրանց մուտքի/ելքի նորմալ կարգ։ Բնականաբար, խոսք լինել չի կարող Ուկրաինայում ռուս զինվորականների՝ որպես «ագրեսոր երկրի» ներկայացուցիչների աշխատանքի մասին»[169]։
Փետրվարի 20-ին Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն ստորագրել է «Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերում ժամանակավորապես օկուպացված տարածքների նկատմամբ Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանության ապահովման պետական քաղաքականության առանձնահատկությունների մասին» օրենքը։
Մարտի 16-ին Պորոշենկոն հայտարարել Է Դոնբասում այսպես կոչված «հակաահաբեկչական գործողության» ձևաչափի ավարտի և այն «միավորված ուժերի օպերացիայով» փոխարինելու մասին[170]։
Մարտի 29-ին «նորմանդական ձևաչափի» երկրների ղեկավարները համատեղ հայտարարություն են ընդունել, որում հավաստել են «բոլոր ասպեկտների (անվտանգության, քաղաքական, հումանիտար և տնտեսական հարցերի) վերաբերյալ Մինսկի պայմանավորվածությունների իրականացման իրենց հանձնառությունը» և հայտարարել են «առաջիկա ամիսներին պայմանավորվածությունների իրականացումն արագացնելու հնարավոր ուղիները» դիտարկելու մտադրության մասին[171]։
Ապրիլի 11-ին Ռուսաստանի Քննչական կոմիտեն գործ է հարուցել 2018 թվականի ապրիլի 7-ին Ելենովկա ավանի շրջանում հսկիչ-անցագրային կետի գնդակոծման փաստով։ Քննիչների տվյալներով՝ ինքնաձիգից թիրախավորված գնդակոծությունն իրականացվել է ուկրաինացի զինծառայողների կողմից։ Ինչպես նշված է ՌԴ Քննչական կոմիտեի կայքում հրապարակված հաղորդագրության մեջ, «հանցագործության հետևանքով վիրավորվել է զինված հակամարտությանը չմասնակցող 1963 թվականի ծնված խաղաղ բնակչուհին։ Քննությամբ ստացված տվյալները վկայում են այն մասին, որ ուկրաինացի զինծառայողները գործել են միտումնավոր՝ քաղաքացիական բնակչությանը սպանելու նպատակով»։ Քրեական գործը հարուցվել է ՌԴ Քրեական օրենսգրքի 356-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության հատկանիշներով (պատերազմ վարելու արգելված միջոցների և մեթոդների կիրառում)[172]։
Ապրիլի 13-ին Ռուսաստանի Քննչական կոմիտեն նոր գործ է հարուցել ուկրաինացի զինծառայողների դեմ քրեական օրենսգրքի 356-րդ հոդվածի 1-ին մասով։ Քննության վարկածով՝ ապրիլի 11-ին նրանք գնդակոծել են Դոնեցկը՝ ավերելով առնվազն 12 շինություն և վիրավորելով երեք մարդու[173]։
Ռուսական կողմի գնահատմամբ՝ այն բանից հետո, երբ ապրիլի 30-ին, այսպես կոչված, հակաահաբեկչական գործողությունը Դոնբասում վերածվեց միացյալ ուժերի գործողության, իրադրությունը նկատելիորեն սրվել է շփման գծի գրեթե ողջ երկայնքով։ Դոնբասում ուժային գործողության ընդհանուր հրամանատարության անցումը իրավապահ մարմիններից զինված ուժերին փաստացի ազդանշան է տվել Ուկրաինայի կողմից ռազմական սցենարի իրականացման համար։ Կտրուկ ավելացել է հրադադարի ռեժիմի խախտումների, բնակավայրերի գնդակոծումների, խաղաղ բնակչության շրջանում զոհերի և քաղաքացիական ենթակառուցվածքների ավերածությունների թիվը։ Օգտագործելով «սողացող հարձակման» մարտավարությունը՝ ԶՈՒ-ն առաջ է շարժվում «Գորշ» գոտիներում։ Ռուսական կողմը մատնանշել է լարվածության վտանգավոր էսկալացիա, որը սպառնում է հանգեցնել լայնածավալ ռազմական գործողությունների վերսկսմանը[174]։
Մայիսի 29-ին Նյու Յորքում տեղի է ունեցել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 2017 թվականի փետրվարից ի վեր առաջին բաց նիստը, որը նվիրված էր Ուկրաինայի արևելքում տիրող իրավիճակին։ ԵԱՀԿ հատուկ մոնիթորինգային առաքելության ղեկավար Էրթուղրուլ Ապականը իր զեկույցում հայտնել է, որ տարածաշրջանում հրադադարի ռեժիմը չի աշխատում. կազմակերպության վիճակագրության համաձայն՝ միայն 2018 թվականի սկզբից այն խախտվել է 100 հազար անգամ, զոհվել է 107 խաղաղ քաղաքացի։ Վերջին ամիսներին ամենօրյա գնդակոծությունները հաճախակի են դարձել, և դրանց պատճառով շարունակում է քանդվել տարածաշրջանի քաղաքացիական ենթակառուցվածքը։ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի հումանիտար հարցերով օգնական Ուրսուլա Մյուլլերը բողոքել է միջոցների սղությունից Արևելյան Ուկրաինայի բնակիչներին հումանիտար օգնություն ցուցաբերելու համար։ ՄԱԿ-ում ԱՄՆ մշտական ներկայացուցիչ Նիկի Հեյլին հերթական անգամ հակամարտության շարունակման պատասխանատվությունը բարդել Է Ռուսաստանի վրա՝ ընդգծելով, որ «ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման բանալին» գտնվում է Մոսկվայի ձեռքում, հակամարտությունը կարելի է ավարտել միայն երկրի տարածքից ռուսական սպառազինությունների դուրսբերումից հետո և Ղրիմի վերադարձից հետո[175]։
Հունիսի 1-ին ՌԴ փոխարտգործնախարար Գրիգորի Կարասինը ՌԲԿ-ին տված հարցազրույցում հայտնել է, որ Ռուսաստանը պատրաստ է քննարկել իր զինվորականներին վերահսկողության և համակարգման համատեղ կենտրոն վերադարձնելու հնարավորությունը, «բայց որոշակի պայմանների դեպքում՝ Ուկրաինայում նրանց իրավական կարգավիճակի և անվտանգության երաշխիքների օրենսդրական ամրագրումը, ուկրաինական կողմի կողմից սահմանի հատման ժամանակ ռուս զինծառայողների կողմից իրենց կենսաչափական և անձնական տվյալները փոխանցելու պահանջի վերացումը։ Անհրաժեշտ է տեսնել նաև Դոնբասի հանրապետությունների ներկայացուցիչների վերադարձը ԵԿԿ-ի կազմ, որոնք արդեն մասնակցել են նրա աշխատանքին ավելի վաղ»։
Հունիսի 6-ին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կայքում հրապարակվել է հայտարարություն, որում ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն խորը մտահոգություն է հայտնել Ուկրաինայի արևելքում իրավիճակի սրման և խաղաղ բնակչության վրա դրա ազդեցության կապակցությամբ։ Խորհուրդը դատապարտել է հրադադարի ռեժիմի խախտումները, ծանր սպառազինությունների օգտագործումը, կոչ է արել կատարել Մինսկի համաձայնագրերը, ինչպես նաև աջակցություն է հայտնել Ուկրաինայի ինքնիշխանությանն ու անկախությանը[176]։
Հունիսի 7-ին նախագահ Պուտինի ուղիղ գծի ընթացքում, որը մեկնել էր ԴԺՀ-ի կողմից պատերազմելու, ռուս գրող Զախար Պրիլեպինը ենթադրություն է հայտնել, որ Ուկրաինան կարող է վերսկսել ակտիվ մարտական գործողությունները Դոնբասում ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության ժամանակ։ «Ես հույս ունեմ, որ նման սադրանքների բանը չի հասնի, Իսկ եթե դա տեղի ունենա, կարծում եմ, որ դա շատ ծանր հետևանքներ կունենա ուկրաինական պետականության համար»,- ասել է Պուտինը։ Նա կարծիք է հայտնել, որ Ուկրաինայի գործող իշխանություններն ի վիճակի չեն լուծել Դոնբասի խնդիրը, քանի որ նրանք արդեն ներքաշվել են ընտրական փուլի մեջ, որը կավարտվի միայն 2019 թվականի աշնանը Գերագույն ռադայի ընտրություններով։ Մինչ այս պահը Ուկրաինայի ղեկավարության հետ Դոնբասի կարգավիճակի շուրջ համաձայնության գալու շանսերը նվազագույն են։ Պուտինը համոզված է, որ Ուկրաինայի իշխանությունները շահագրգռված չեն, որպեսզի խորհրդարանական և նախագահական ընտրություններին կարողանան մասնակցել Դոնբասի բնակիչները[177][178]։
Հունիսի 9-ին Ռուսաստանի և Ուկրաինայի նախագահներ Վլադիմիր Պուտինը և Պետրո Պորոշենկոն հեռախոսազրույց են ունեցել, որի ընթացքում կարևոր համաձայնության են հասել կալանավորների փոխանակման հարցում. երկու երկրների Մարդու իրավունքների լիազորները «մոտ ժամանակներս» կկարողանան այցելել արտասահմանում բանտերում գտնվող հայրենակիցներին[179]։
Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն հանդես է եկել հայտարարությամբ, որում Ուկրաինային մեղադրել Է Դոնբասի վերաբերյալ մինսկյան պայմանավորվածությունները չկատարելու մեջ․ «Վերջին շրջանի իրադարձությունները վկայում են, որ Կիևի իշխանությունները մտադիր չեն կատարել Մինսկի համաձայնությունները, կոպտորեն խեղաթյուրում են նրանց տրամաբանությունն ու հետևողականությունը, արհեստականորեն կապում են քաղաքական ուղու վրա Դոնբասի լիակատար ռազմական կապիտուլյացիայով, Ռուսաստանի հետ սահմանի վերահսկողությամբ առաջ շարժվելու իրենց պատրաստակամությունը։ Ընդ որում, ուկրաինական կողմը հարավ-արևելքի բնակիչներին ոչ մի քաղաքական երաշխիք չի առաջարկում, ամեն կերպ լարվածություն հրահրելով շփման գծում, օգտագործում է ցանկացած հնարավորություն տարածաշրջանի տնտեսական, առևտրային և տրանսպորտային շրջափակումը խստացնելու համար»[180]։
Հունիսի 13-ին կոնտակտային խմբում Ռուսաստանի ներկայացուցիչ Բորիս Գրիզլովը հայտարարել է, որ ռուսական կողմը պնդում է, որ գերիների փոխանակման ցուցակներում վերադարձվի ռուս քաղաքացիներին, որոնք միակողմանիորեն հեռացվել էին նրանցից Ուկրաինայի կողմից 2017 թվականի դեկտեմբերին նախորդ փոխանակման ժամանակ։ 2017 թվականի դեկտեմբերի 27-ին Ուկրաինան Դոնբասի հռչակված հանրապետություններին 233 գերիներ է փոխանցել և ստացել 73 մարդ, սակայն Ուկրաինայի կողմից ազատ արձակված անձանց թիվն ավելի քիչ է եղել, քան նախկինում սահմանված էր։ Մասնավորապես, ցուցակներից հանել են Ռուսաստանի բոլոր քաղաքացիներին, որոնք ձերբակալվել են երկրի արևելքում հակամարտության ընթացքում։ Ավելի ուշ Կիևում սկսեցին հայտարարել, որ ռուս քաղաքացիները (Կիևի տվյալներով՝ ձերբակալվածների թվում 23 մարդ կա) չեն կարող փոխանակվել Մինսկի գործընթացի շրջանակներում։ Դրա փոխարեն Ուկրաինան առաջարկում է դրանք փոխանակել ուկրաինացի քաղաքացիների հետ, որոնք դատապարտվել և պատիժ են կրում Ռուսաստանում[181]։
Հուլիսի 2-ին Գերագույն ռադայի փոխխոսնակ Իրինա Գերաշչենկոն նշել է Ուկրաինայում դատապարտված ռուս քաղաքացիների անունները, որոնց Ուկրաինան պատրաստ է փոխանակել Ռուսաստանում պահվող ուկրաինացի կալանավորների հետ։ Խոսքը, նրա խոսքով, Ռուսաստանի քաղաքացիների մասին է, որոնք դատապարտվել են Դոնբասում ահաբեկչական գործողություններ նախապատրաստելու կամ ռազմական գործողություններին մասնակցելու համար[182][183]։
Հունիսի 18-ին Ռուսաստանի Քննչական կոմիտեն մի քանի քրեական գործ է հարուցել ուկրաինացի զինծառայողների դեմ ՌԴ Քրեական օրենսգրքի 356-րդ հոդվածի 1-ին մասով (պատերազմ վարելու արգելված միջոցների և մեթոդների կիրառում)։ Ինչպես հայտնում է Քննչական կոմիտեն, հունիսի 7-ին և 8-ին զինվորականները գնդակոծել են Դոնեցկի մարզի Նովոազովսկի շրջանի Սախանկա գյուղի քաղաքացիական ենթակառուցվածքների օբյեկտները։ Հունիսի 8-ին գնդակոծվել է նաև Գորլովկի Զայցևո գյուղը, հունիսի 9-ին՝ Վասիլևկա գյուղը, հունիսի 11-ին՝ Դոնեցկի Կույբիշևսկի շրջանը։ Բացի այդ, հունիսի 12-ին ուկրաինացի զինվորականները կրակ են բացել Դոկուչաևսկ քաղաքի քաղաքացիական օբյեկտների վրա, իսկ հունիսի 13-ին՝ Ալեքսանդրովկա քաղաքային տիպի Ավանի համանման օբյեկտների վրա։ Գնդակոծության հետևանքով վիրավորվել է 10 խաղաղ բնակիչ, ավերվել են տներ, վնասվել է Դոկուչաևսկի «Գորոդոկալան»-ի շենքը[184]։
Հունիսի 26-ին Ռուսաստանի Քննչական կոմիտեն չորս քրեական գործ է հարուցել ՌԴ Քրեական օրենսգրքի 356-րդ հոդվածի 1-ին մասով՝ ուկրաինացի զինծառայողների դեմ։ Ինչպես հայտնում է Քննչական կոմիտեն, հունիսի 20-24-ը «Ուկրաինայի Զինված ուժերի և Ազգային գվարդիայի դեռևս չպարզված զինծառայողները» ծանր զինատեսակներից գնդակոծել են քաղաքացիական ենթակառուցվածքի օբյեկտները։ Հունիսի 20-ին գնդակոծության է ենթարկվել Գորլովկի քաղաքի արևմտյան մասը, հունիսի 21-ին՝ Կոմինտերնովո գյուղը, հունիսի 23-ին՝ Դոկուչաևսկ քաղաքը, հունիսի 24-ին՝ Սախանկա գյուղը։ Արդյունքում վիրավորվել է 4 խաղաղ քաղաքացի[185]։
Հուլիսի 9-ին Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն Եվրախորհրդի ղեկավար Դոնալդ Տուսկի և Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ժան Կլոդ Յունկերի հետ բանակցությունների արդյունքում հայտարարել է, որ, իր կարծիքով, «իրադրությունը փոխելու միակ միջոցը ռուս-ուկրաինական սահմանի անվերահսկելի մասն է կնքել ագրեսոր պետության հետ և ապահովել մինսկյան համաձայնագրերի կատարումը»[186]։
Հուլիսի 17-ին Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը, ելույթ ունենալով Համառուսաստանյան երիտասարդական կրթական համաժողովում, հայտարարել է, որ նորմանդական ձևաչափով նոր գագաթնաժողով անցկացնելը նպատակահարմար չէ մինչև Դոնբասում ուժերի բուծման շուրջ պայմանավորվածությունների կատարումը. «քանի դեռ նորմանդական քառյակի պետությունների առաջին դեմքերի կոնկրետ պայմանավորվածությունը երեք կոնկրետ բնակավայրերի մասին չի կատարվի, ես կարծում եմ, որ հերթական գագաթնաժողովն անցկացնելն այնքան էլ լավ չի լինի նորմանդական ձևաչափի հեղինակության»[187]։
Օգոստոսի 17-ին Ռուսաստանի Քննչական կոմիտեն ևս երկու քրեական գործ է հարուցել Դոնբասի խաղաղ բնակիչների գնդակոծության պատճառով։ Դրանք կապված են օգոստոսի 5-ին Հորլովկայում և օգոստոսի 14-ին Կոմինտերնովո գյուղում տեղի ունեցած հրետակոծությունների հետ[188]։
Կիևում իրենց հասցեին մեղադրանքները հերքել են՝ ենթադրելով, որ Ալեքսանդր Զախարչենկոյի մահը ԴԺՀ-ում ներքին հակամարտության հետևանք է[189][190][191]։ Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության ղեկավար Վասիլի Գրիցակը հայտարարել է, որ խոսքը «բոլոր նրանց մեթոդական զտման մասին է, ովքեր 2014 թվականին աջակցել են Դոնբաս ռուսական զորքերի ներմուծմանը, ովքեր աջակցել են կեղծանուն հանրապետությունների ստեղծմանը»[192]։ ԴԺՀ-ի ղեկավարի ժամանակավոր պաշտոնակատար է դարձել նախարարների խորհրդի փոխնախագահ Դմիտրի Տրապեզնիկովը, բայց այն բանից հետո, երբ գլխավոր դատախազությունը նրա նշանակումն անօրինական է ճանաչել, ԴԺՀ-ի ժողովրդական խորհուրդը նշանակել է նոր պաշտոնակատար՝ խորհրդարանի խոսնակին և կոնտակտային խմբում Հանրապետության ներկայացուցիչ Դենիս Պուշիլինին։ Բացի այդ, ժողովրդական խորհուրդը որոշել է արտահերթ ընտրությունների հարցը։ Թե ԴԺՀ-ում, թե հարևան Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունում դրանք նշանակվել են նոյեմբերի 11-ին[193]։ Կարծիք է հայտնվել, որ ինքնահռչակ հանրապետություններում ընտրությունների անցկացման մասին որոշումն ընդունվել է Մոսկվայում, և որ Պուշիլինի թեկնածությունն աջակցում են Վյաչեսլավ Սուրկովին՝ Դոնբասի հարցով նախագահ Պուտինի հատուկ ներկայացուցչին[194][195]։ Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ Ուկրաինան չի ճանաչում ընտրությունները։ Ուկրաինայի նախկին նախագահ Լեոնիդ Կուչման, ելույթ ունենալով շփման խմբի նիստում, ասել է. «այդ որոշումը լիովին հակասում է Մինսկի համաձայնագրերին։ Դա չի նշանակում, որ կողմերը պետք է համաձայնության գան։ Սա շատ լուրջ քայլ է, որը կարող է խաչ քաշել Մինսկի գործընթացի վրա»[196]։ Ընտրությունները որակելով «ֆեյք»՝ նա հայտարարել է, որ ընտրությունները չեն համապատասխանում Մինսկի գործընթացի մասնակիցներից որևէ մեկի շահերին[197]։
Եվրոպական արտաքին կապերի ծառայությունից հայտնել են․ «Եվրամիությունը լիովին աջակցում է Ուկրաինայի անկախությանը, ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը։ Այդ կապակցությամբ, «Դոնեցկի և Լուգանսկի ժողովրդական հանրապետություններում», 2018 թվականի նոյեմբերի 11-ին, այսպես կոչված, «ընտրությունների» անցկացման մասին հայտարարությունը հակասում է Մինսկի համաձայնագրերի ոգուն և տառին, որոնցում հատուկ դրույթներ կան այդ տարածաշրջանում տեղական ընտրությունների կազմակերպման մասին»։ «Մինսկի համաձայնությունների կատարման միջոցառումների համալիրում» իսկապես նշված է, որ ընտրությունները պետք է անցնեն Ուկրաինայի օրենսդրությանը և Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում տեղական ինքնակառավարման ժամանակավոր կարգի մասին «օրենքին համապատասխան», ինչպես նաև ԵԱՀԿ-ի ժողովրդավարական ինստիտուտների և մարդու իրավունքների բյուրոյի վերահսկողության ներքո։ Սակայն 2015 թվականի օգոստոսից Ուկրաինայի Սահմանադրության փոփոխությունների մշակումը, որոնք պահանջում են Մինսկի համաձայնագրերը, այդպես էլ տեղից չշարժվեց։ Չի հաստատվել նաև Ուկրաինայի իշխանություններին չվերահսկվող տարածքներում ընտրությունների անցկացման կարգը։
ԴԺՀ-ի ղեկավարի պաշտոնում իրենց թեկնածությունն են առաջադրել տասը մարդ։ «Վոստոկ» բրիգադի հրամանատար Ալեքսանդր Խոդակովսկին, որը համարվում էր ԴԺՀ ղեկավարության ամենավտանգավոր մրցակիցներից մեկը՝ Դենիս Պուշիլինի գլխավորությամբ, այն օրը, երբ սկսվում էր ԿԸՀ փաստաթղթերի ներկայացումը, ռուս սահմանապահները թույլ չէին տվել մտնել Հանրապետության տարածք, որտեղ նա ցանկանում էր հայտնվել Ռոստովի մարզից։ Դոնեցկի մարզի «ժողովրդական նահանգապետ» ընտրված Պավել Գուբարևը, որը 2014 թվականի գարնան առաջին բողոքի ալիքի ժամանակ ընտրվել էր Դոնեցկի մարզի ժողովրդական նահանգապետ, և ԴԺՀ-ի պաշտպանության առաջին նախարար Իգոր Խակիմզյանովը։ ԴԺՀ զինված ուժերի նախկին հրամանատար Իգոր Ստրելկովը սոցիալական ցանցերում իր էջերից դերի բնակիչներին կոչ է արել մասնակցել ընտրություններին և քվեարկել ցանկացած թեկնածուի օգտին, բացի Դենիս Պուշիլինից[198][199]։
Նախընտրական քարոզարշավն ուղեկցվել է մի շարք միջադեպերով։ Այսպես, սեպտեմբերի 29-ին Դոնեցկի ԴՀ կոմկուսի համագումարում տեղի է ունեցել անվնաս սարքի պայթյուն, որի հետևանքով տուժել է չորս մարդ, այդ թվում՝ Իգոր Խակիմզյանովը, որը դրանից հետո հանել է իր թեկնածությունը ընտրություններից։ Նույն օրը Դոնեցկում կորել է Պավել Գուբարևի կինը, որը պետք է մասնակցեր «Ազատ Դոնբաս» հասարակական շարժման համագումարին, որը Գուբարևին առաջադրել էր ԴԺՀ-ի ղեկավարի ընտրություններում թեկնածու (ըստ լուրերի, նա ձերբակալվել է տեղի հատուկ ծառայությունների կողմից)[200]։ Համագումարը չի կայացել[201]։ ԴԺՀ-ի ղեկավարի պաշտոնի թեկնածուների վերջնական ցուցակում, բացի Դենիս Պուշիլինից, ընդգրկվել են չորս քիչ հայտնի քաղաքական գործիչներ։ Պավել Գուբարևին գրանցումը մերժվել է «ԿԸՀ-ում ներկայացված ստորագրաթերթերում ԴԺՀ-ի բնակիչների ստորագրությունների ոչ հավաստի լինելու պատճառով»։ Իգոր Ստրելկովի կարծիքով՝ ընտրություններին Գուբարևի մասնակցությունից հեռացումը, որը «իսկապես կարող էր իրական մրցակցություն կազմել» ԴԺՀ-ի իշխանություններին, նշանակում է, որ նախագահ Պուտինի օգնական Վլադիսլավ Սուրկովը նախկինի պես համակված է ԴԺՀ-ում։ ԼԺՀ-ում ի սկզբանե հայտ ներկայացրած ութ թեկնածուների թվում չկար ոչ մի հայտնի քաղաքական գործիչ, բացի հանրապետության ղեկավարի ժամանակավոր պաշտոնակատար Լեոնիդ Պասեչնիկից։ ԼԺՀ-ի ԿԸՀ-ն այդ ցուցակը կրճատել է մինչև չորս մարդու[202]։
Հոկտեմբերի 2-ին Ուկրաինայի նախկին նախագահ Լեոնիդ Կուչման ավարտել է իր աշխատանքը որպես Դոնբասի հակամարտության կարգավորման եռակողմ կոնտակտային խմբում Ուկրաինայի լիազոր ներկայացուցիչ։
Ինչպես լրագրողներին հայտնել է շփման խմբում Ռուսաստանի լիազոր ներկայացուցիչ Բորիս Գրիզլովը, խմբի մասնակիցները համաձայնեցրել են Լուգանսկի ստանիցայի շրջանում ուժերի բուծման հերթական ամսաթիվը՝ հոկտեմբերի 5-ին։ «Ցավոք, ուկրաինական կողմը չի համաձայնել ԵԱՀԿ-ի, Ռուսաստանի, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի աջակցությամբ քաղաքացիական օբյեկտների գնդակոծման արգելքի և հակամարտության կողմերի տարածքներում հետախուզական-դիվերսիոն գործունեության արգելքի մասին առաջարկին»,-հավելել է Գրիզլովը։ Ավելի վաղ Լուգանսկի ստանիցայի մոտ ուժերի հետքաշումն ավելի քան 70 անգամ ընդհատվել էր[203]։
ԵԱՀԿ ԱԳՆԽ-ն անցած շաբաթվա իր հաշվետվության մեջ հայտնել է, որ սեպտեմբերի 28-ին իր անօդաչու թռչող սարքը գրանցել է ուկրաինական «Բուկ» (9K37) երեք զենիթահրթիռային համալիրներ՝ Լուգանսկից 84 կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվող Ռուբեժնոյե բնակավայրի երկաթուղային կայարանում։ Նույն օրը արձանագրվել են «Օսա» 9Կ33 ԶՀՀ-ներ Դոնեցկից 35 կմ հյուսիս գտնվող Կալինովո բնակավայրում։ Այդ համալիրները գտնվում էին հեռացման գծերի հետևում, բայց սպառազինության պահպանման առանձնացված վայրերից դուրս։ Սեպտեմբերի 29-ին ԵԱՀԿ-ի տվյալներով, մեկ «Բուկ»-ը նախկինի պես գտնվում էր երկաթուղային կայարանում։ Ավելի ուշ ԵԱՀԿ-ն ևս մեկը ֆիքսել է կայանի հարևանությամբ բեռնատար-հարթակի վրա[204]։
Հոկտեմբերի 4-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան երկարաձգել է Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններին ինքնակառավարման հատուկ կարգավիճակ տրամադրելու մասին օրենքի գործողությունը մինչև 2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ը։ Այս օրենքով տեղական ինքնակառավարման հատուկ կարգն ուժի մեջ կմտնի բոլոր ապօրինի զինված կազմավորումների և ռազմական տեխնիկայի դուրսբերումից հետո։ Նախագահ Պորոշենկոն օրինագիծ է ներկայացրել Գերագույն ռադա՝ «անհետաձգելի» նշումով։ Նա նշել է, որ եթե օրենքի գործողությունը չերկարաձգվի, դա «Մոսկվային հնարավորություն կտա Ուկրաինային մեղադրել Մինսկի համաձայնությունները չկատարելու մեջ և այդպիսով հասնել պատժամիջոցների թուլացմանը»[205]։
Հոկտեմբերի 12-ին նախագահ Պորոշենկոն Ուկրաինայի զինված ուժերի բրիգադի, Ազգային գվարդիայի և պետական սահմանապահ ծառայության հրամանատարների հետ հանդիպման ժամանակ Խմելնիցկի մարզում «Մաքուր երկինք» վարժանքների այցելության ժամանակ Դոնբասում միացյալ ուժերի գործողության ղեկավարներին հրամայել է որպես պատասխան կրակ կիրառել ուկրաինացի զինծառայողների կյանքի պահպանման համար իրենց տրամադրության տակ եղած բոլոր ուժերն ու միջոցները. «Թույլ եմ տալիս և հրամայում եմ կիրառել ձեր տրամադրության տակ եղած բոլոր ուժերն ու միջոցները՝ որպես պատասխան կրակ մեր մարդկանց կյանքը պահպանելու համար»[206]։ Ինչպես լրագրողներին հայտնել Է Պուտինի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը, այդ հրամանը հակասում է Մինսկի պայմանավորվածություններին շփման գծից ծանր սպառազինությունների դուրսբերման վերաբերյալ[207]։
Հոկտեմբերի 18-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը «Վալդայ» բանավիճային ակումբի նիստում, մեկնաբանելով Դոնբասի իրադրությունը, հայտարարել է, որ Ուկրաինայի հատուկ ծառայությունները համարում են «ահաբեկչական գործողությունների և մարդկանց սպանությունների կազմակերպումը, որոնք բնակչության կողմից ընտրվել են այդ տարածաշրջանները ղեկավարելու համար, այդ տարածքների հետ հարաբերությունները կարգավորելու ամենավատ միջոցը»[208]։
Նոյեմբերի 9-ին Ուկրաինայի իշխանությունների վերահսկողության տակ գտնվող Դոնեցկի մարզի մի մասի դատախազությունը քրեական գործ է հարուցել ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում Ժողովրդական խորհուրդների ղեկավարների և պատգամավորների ընտրությունների կազմակերպման կապակցությամբ «հանցագործության հատկանիշներով, որը նախատեսված է «Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականության և անձեռնմխելիության դեմ ոտնձգություն» հոդվածով։ Դատախազությունում հայտարարել են, որ ընտրությունների կազմակերպման և անցկացման հետևում կանգնած են Ռուսաստանի Դաշնության իշխանության ներկայացուցիչները, որոնք մտադիր են ուժեղացնել իրենց վերահսկողությունը գրավյալ տարածքների նկատմամբ օկուպացիոն վարչակազմի ներկայացուցիչների օրինականացման միջոցով»[209]։
Նոյեմբերի 10-ին Եվրամիությունը հայտարարել է ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ընտրությունների արդյունքները չճանաչելու մասին։ «ԵՄ-ն դատապարտում է այդ «ընտրությունները», քանի որ նրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, խախտում են ստանձնած պարտավորությունները գերմանացի մի խումբ պատգամավորների և խախտում ինքնիշխանության և Ուկրաինայի օրենքը»,- ասված էր հայտարարության մեջ բարձր ներկայացուցչի, ԵՄ արտաքին գործերի՝ ֆեդերիկա Մոգերինիի[210]։
Նոյեմբերի 11-ին Դոնբասում տեղի են ունեցել Դոնեցկի և Լուգանսկի ժողովրդական հանրապետությունների ղեկավարների և պատգամավորների ընտրություններ։ Ինչպես և սպասվում էր, հաղթանակ են տարել ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարներ Դենիս Պուշիլինը և Լեոնիդ Պասեչնիկը։ Խորհրդարանական ընտրություններում մարդիկ իրենց ձայնը տվել են «Դոնեցկի հանրապետություն» և «Խաղաղ Լուգանշչինա» կառավարամետ կազմակերպություններին։ Ռուսաստանում նոյեմբերի 11-ի ընտրություններն անհրաժեշտ քայլ են համարել, Արևմուտքում նրանց դատապարտել են՝ քվեարկությունն սպառնալիք համարելով խաղաղ գործընթացին։ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը և Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ընտրությունները որակել են «հարված Ուկրաինայի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը»[211]։
Նոյեմբերի 15-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել էր, որ Ուկրաինայում սկսված նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում «Նորմանդական քառյակի» նոր հանդիպման իմաստ չի տեսնում։ Նրա խոսքով՝ Ուկրաինայի գործող իշխանությունները ոչինչ չեն արել Մինսկյան համաձայնագրերի կատարման համար։ Ռուսաստանի նախագահը, մասնավորապես, մեղադրել Է ուկրաինական իշխանություններին այն բանում, որ նրանք չեն ցանկանում փոխանակել ապօրինի պահվող անձանց․ «Ուկրաինայի իշխանությունները մարդկանց մի մասին հայտարարում են քրեական հանցագործներ, որոնք քրեական հետապնդման են ենթարկվում Ուկրաինայում գործող օրենքի շրջանակներում»,-ասել է նա[212]։
Դեկտեմբերի 1-ին ԴԺՀ-ի ժողովրդական խորհուրդը հաստատել էր նոր վարչապետին:Պաշտոնը ստանձնել է նախարարների խորհրդի փոխնախագահի պաշտոնակատար Ալեքսանդր Անանչենկոն[213]։
2018 թվականի ընթացքում հակամարտության կողմերը մի քանի անգամ պայմանավորվել են հրադադարի մասին․
- մարտի 30-ից՝ Զատկի տոների կապակցությամբ,
- հուլիսի 1-ից՝ բերքահավաքի հետ կապված,
- օգոստոսի 29-ից՝ ուսումնական տարվա մեկնարկի կապակցությամբ,
- դեկտեմբերի 29-ից՝ Նոր տարվա կապակցությամբ։
Դեկտեմբերին ԵԱՀԿ հատուկ ներկայացուցիչ Մարտին Սայդիկը հայտնել էր, որ 2018 թվականին արձանագրվել է Դոնբասում խաղաղ բնակիչների շրջանում զոհերի թվի զգալի նվազում[214]։
2019
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Փետրվարի 12-ին Նյու Յորքում կայացել է Ուկրաինայի վերաբերյալ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստը՝ նվիրված Մինսկի համաձայնագրերի («Մինսկ-2») ստորագրման չորրորդ տարեդարձին։ Նիստի մեկնարկից առաջ ՄԱԿ-ում Մեծ Բրիտանիայի մշտական ներկայացուցչի տեղակալ Ջոնաթան Ալենը ընթերցել է Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի, Բելգիայի և Լեհաստանի համատեղ հայտարարությունը, որում նրանք Ռուսաստանին կոչ են արել «անհապաղ դադարեցնել կոնֆլիկտը» Ուկրաինայում՝ ռազմական և ֆինանսական օգնություն տրամադրելով զինված կազմավորումներին[215]։
Ինչպես ցույց է տվել քննարկումը, 2015 թվականի փետրվարին Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի ղեկավարների կողմից համաձայնեցված խաղաղ ծրագրի իրագործումը փակուղում էր գտնվում։ Նիստի արդյունքներով ՄԱԿ-ում ԱՄՆ-ի մշտական ներկայացուցչի տեղակալ Ջոնաթան Քոենը Ռուսաստանի վրա է բարդել Դոնբասի կարգավորման հարցում առաջընթացի բացակայության ողջ պատասխանատվությունը․ «Դոնբասի վերաբերյալ մեր պատժամիջոցները կգործեն այնքան ժամանակ, քանի դեռ Ռուսաստանն ամբողջությամբ չի կատարել Մինսկի համաձայնությունները»-ասել է նա[1]։
Միաժամանակ Ուկրաինայի ներքին գործերի նախարար Արսեն Ավակովը ԱՄՆ Խաղաղության ինստիտուտում ներկայացրել է «Դոնբասի դեօկուպացիայի» այլընտրանքային ծրագիրը, որը կոչվում է «փոքր քայլերի մեխանիզմ», որը նախատեսում է գրավյալ տարածքների առանձին ընտրված հատվածում անվտանգության ապառազմականացված գոտու ստեղծում, որը պետք է իր հսկողության տակ վերցնի Ուկրաինայի պետական սահմանապահ ծառայությունը՝ Միջազգային Հատուկ խաղաղապահ առաքելության աջակցությամբ։ Նման ապառազմականացված գոտում, հեղինակների մտահղացմամբ, պետք է տեղական ընտրություններ անցկացվեն ուկրաինական օրենսդրության պահպանմամբ և պետք է վերականգնվի Ուկրաինայի բոլոր պետական ինստիտուտների աշխատանքը։ Հետագայում, «երբ մարդիկ տեսնեն, որ ուկրաինական դրոշով մտել է ուկրաինական իշխանությունը, ստեղծել է անցումային փոխզիջումային պայմաններ, ապահովել է այդ մարդկանց կյանքի ու անվտանգության պատշաճ որակը, մնացած բոլոր տարածքները քայլ առ քայլ վերադառնալու են Ուկրաինա»։ Նոր պլանով չէր նախատեսվում որևէ «ֆեդերալացում և ինքնավարություն», և, բնականաբար, «քննարկման ենթակա չէր ԵՄ-ում և ՆԱՏՕ-ում Ուկրաինայի դասընթացի հարցը»։ Դոնբասի ինքնահռչակ հանրապետություններում ներկայացված ծրագիրը կանխատեսելի բացասական արձագանք է առաջացրել[1]։
Փետրվարի 14-ին Մինսկում կայացել է Դոնբասի իրադրության խաղաղ կարգավորման շուրջ բանակցությունների հերթական փուլը։ ԴԺՀ ԱԳՆ-ն հայտնել է, որ հակամարտության ընթացքում Ուկրաինայի իշխանությունները ԴԺՀ-ի բնակիչներին 71,6 միլիարդ գրիվեն (2,6 միլիարդ դոլար) ընդհանուր գումարի կենսաթոշակային վճարումներ են պարտք։ Այս հարցը բարձրացվել է Մինսկում կոնտակտային խմբի տնտեսական հարցերի ենթախմբի նիստում։ Նշվել է, որ ԴԺՀ-ում հաշվառված թոշակառուների ընդհանուր թվից ավելի քան կեսը՝ 370 հազար մարդ, Ուկրաինայում կենսաթոշակ ստանալու հնարավորություն չունեն։ 2019 թվականի փետրվարի 1-ի դրությամբ, նրանց մոտ 40 %-ը քիչ կարիքավոր քաղաքացիներ են։ Չնայած դրան, ենթախմբի նիստում ուկրաինական կողմը հրաժարվել է ներդնել Կարմիր Խաչի Միջազգային Կոմիտեի կողմից առաջարկված փոքրածավալ քաղաքացիների կենսաթոշակների վճարման մեխանիզմը[216]։ Ուկրաինական կողմը շարունակում է պնդել, որ չվերահսկվող տարածքներում կենսաթոշակների վճարումն անհնար է՝ հաշվի առնելով կենսաթոշակ ստացողներին հավատալու հնարավորության բացակայությունը և խուսափել կենսաթոշակների վճարման հարցում մանիպուլյացիաներից ու չարաշահումներից[217][218]։
Փետրվարի 14-ին շփման խմբում ՌԴ լիազոր ներկայացուցիչ Բորիս Գրիզլովը ՏԱՍՍ գործակալությանը հայտնել է, որ ռուսական պատվիրակությունը ԵԱՀԿ-ին կոչ է արել Ուկրաինայից պահանջել կատարել նախկինում ստանձնած պարտավորությունները՝ «բոլոր սահմանված բանաձևով սահմանված բոլոր անձանց ազատ արձակման և փոխանակման վերաբերյալ»։ Նրա խոսքով՝ Ուկրաինան հրաժարվում է շփումներից ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ներկայացուցիչների հետ, չնայած ԵԱՀԿ-ից համակարգող Պիեռ Մորելի՝ ենթախմբի աշխատանքը բացելու փորձերին։ Բացի այդ, Ուկրաինան, Գրիզլովի խոսքով, «նախկինի պես սաբոտաժ է անում Շթայնմայերի բանաձևով Դոնբասի հատուկ կարգավիճակի մասին օրենքի կիրարկումը»[219]։
Մարտի 13-ին Դոնբասի կարգավորման եռակողմ կոնտակտային խմբի հումանիտար ենթախմբում Ուկրաինայի ներկայացուցիչ Իրինա Գերաշչենկոն Ֆեյսբուքում հայտնել է Ուկրաինայում կալանքի մեջ գտնվող 25 ռուս քաղաքացիների «մերոնց հետ» փոխանակելու պատրաստակամության և ԴԺՀ և ԼԺՀ 72 կողմնակիցներին ներում շնորհելու պատրաստակամության մասին՝ Դոնբասում բանտարկության մեջ պահվող 19 ուկրաինացի քաղաքացիների դիմաց։ Իրինա Գերաշչենկոն նաև հայտարարել է, որ ռուսական կողմը խափանում է հումանիտար խմբի բանակցությունները «հայտարարություններով, թե Ռուսաստանն իբր Դոնբասի հակամարտության մասնակից չէ», և «փորձում է Կիևին պարտադրել Դոնեցկի և Լուգանսկի հետ ուղղակի երկխոսության պայմանը»[220]։
Մարտի 23-ին ԴԺՀ-ի արտաքին գործերի նախարար Նատալյա Նիկոնորովան հանդես է եկել հայտարարությամբ՝ կապված Ուկրաինայի՝ միակողմանիորեն ոսկով ԿՊՎ-ն բացելու և Լուգանսկի ստանիցա կամուրջը վերանորոգելու մտադրության հետ՝ դրանք անվանելով «ոչ այլ ինչ, քան սադրանք, որը քողարկված է խաղաղ նախաձեռնությունների ներքո»։ Իրականում, նախարարի խոսքով, ուկրաինական կողմը երկու տարի շարունակ անտեսում է Լուգանսկի շրջանում կամրջի վերականգնման ԿԽՄԿ-ի առաջարկը և սահմանում է ոսկու մեջ նոր ականապատված պատնեշներ։ Նատալյա Նիկոնորովան նշել է, որ «հակամարտության գոտում ցանկացած գործողություն պետք է համաձայնեցվի երկու կողմերի միջև. շփման գծի մերձակայքում որևէ միջոցառումների միակողմանի անցկացումը սպառնում է վտանգ խաղաղ բնակիչների կյանքի և առողջության համար»[221][222]։
Նախագահական ընտրություններում, որոնց առաջին փուլը կայացել է մարտի 31-ին, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի կողմից վերահսկվող տարածքում ընտրատեղամասեր չեն բացվել։ Ինչպես լրագրողներին հայտարարել է ԴԺՀ-ի Ժողովրդական խորհրդի արտաքին քաղաքականության, միջազգային կապերի, տեղեկատվական քաղաքականության և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կոմիտեի նախագահ Վլադիսլավ Բերդիչևսկին․ «ԴԺՀ-ին միևնույն է, թե ով կլինի Ուկրաինայի նախագահը, դա մեր ընտրությունները չեն, և Դոնբասի նկատմամբ Ուկրաինայի քաղաքականության փոփոխություն մենք չենք ակնկալում»։ Նա հիշեցրել է, որ դրանք արդեն երկրորդ նախագահական ընտրություններն են, որոնք անտեսում են ինքնահռչակ հանրապետությունները[223]։
Ապրիլի 15-ին ՌԲԿ գործակալությունը, վկայակոչելով ՌԴ նախագահի վարչակազմին մոտ կանգնած աղբյուրը, հայտնել էր, որ Ուկրաինայում նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլից հետո, որը նշանակված էր ապրիլի 21-ին, Ռուսաստանը կարող է պարզեցված կարգ սահմանել Լուգանսկի և Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետությունների տարածքում բնակվող Ուկրաինայի քաղաքացիներին քաղաքացիություն տրամադրելու համար՝ առանց պարտադիր քննությունների և Ռուսաստանում ավելի քան հինգ տարի բնակվելու պահանջի պահպանման։ Հիմնական պայմանները քաղաքացիների ԴԺՀ և ԼԺՀ անձնագրերի առկայությունն էր։ ԴԺՀ ՆԳՆ-ի տեղեկատվության համաձայն, 2018 թվականի սկզբին ավելի քան 150 000 բնակիչ ունի ԴԺՀ անձնագիր։ Ներքին գործերի նախարարությունում 2017 թվականի վերջին խոսել են 100 հազար անձնագիր տալու մասին։ Երկու հանրապետությունների բնակչության թվաքանակը, ըստ պաշտոնական վիճակագրության կազմել է 3,7 միլիոն մարդ։ Արդեն հիմա ԴԺՀ և ԼԺՀ անձնագրերի տերերը կարող են օգտվել ռուսական երկաթուղու, ավիաընկերությունների և հյուրանոցների ծառայություններից[224]։
Ապրիլի 18-ին՝ նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլից ոչ շատ առաջ, առաջին փուլի արդյունքներով առաջնորդ Վլադիմիր Զելենսկին հայտարարել է, որ ընտրություններում իր հաղթանակի դեպքում ինքը դեմ հանդես կգա Դոնբասին հատուկ կարգավիճակ տրամադրելուն, ինչպես նաև ընդգծել է, որ Դոնբասի զինված կազմավորումների մասնակիցների համար համաներման մասին օրենքը ինքը չի ստորագրի[225][226][227]։
Ապրիլի 21-ին՝ Ընտրությունների ավարտից հետո, Զելենսկին հայտարարել է, որ մտադիր է ինտենսիվացնել Մինսկի գործընթացը․ «Մենք կգործենք, ամեն դեպքում, նորմանդական ձևաչափով, մենք կշարունակենք Մինսկի գործընթացը, կվերաբեռնենք այն, և ես կարծում եմ, որ մենք կադրային փոփոխություններ կունենանք»։ Նրա խոսքով՝ ամեն դեպքում նա մտադիր է «շարունակել հենց Մինսկի ուղղությունը, գնալ մինչև վերջ՝ կրակը դադարեցնելու համար»։ Զելենսկին նաև հայտարարել է, որ մոտ ժամանակներս կներկայացնի Դոնբասում կրակի դադարեցման գործողությունների պլանը. «Մենք շատ հզոր տեղեկատվական պատերազմ կվարենք Դոնբասում կրակը ավարտելու համար»[228]։
Ապրիլի 22-ին Գերագույն ռադայի առաջին փոխխոսնակ Իրինա Գերաշչենկոն հայտարարել է, որ ողջունում է Ուկրաինայի ապագա նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հայտարարությունը Մինսկի գործընթացին աջակցելու մասին․ «Ես մեծ հետաքրքրությամբ եմ հետևում, թե ինչպես է նոր թիմը աջակցել նախագահ Պորոշենկոյի Մինսկի համաձայնություններին, ինչպիսիք են այնպիսիք, որոնք այսօր Դոնբաս խաղաղության վերադարձի միակ իրատեսական ծրագիրն են»,-ասել է նա։ Ընդ որում, նա հիշեցրել է, որ Մինսկի համաձայնագրերը ստորագրվել են եռակողմ ձևաչափով՝ Ուկրաինա, Ռուսաստան, ԵԱՀԿ[229]։
Ապրիլի 22-ին մամուլի համար ճեպազրույցում Զելենսկու շտաբի խոսնակ Դմիտրի Ռազումկովը հասկացրել է, որ Զելենսկու թիմում կասկածում են «ընդդիմադիր պլատֆորմ՝ հանուն կյանքի» կուսակցության քաղխորհրդի նախագահ Վիկտոր Մեդվեդչուկի՝ ռազմագերիների և պատանդների փոխանակման գործընթացին ներգրավելու արդյունավետությանը. «Եթե չեմ սխալվում, Վիկտոր Մեդվեդչուկն առաջին հերթին պետք է պատասխան տար ռազմագերիների ու պատանդների վերադարձի համար, որոնք գտնվում են ինչպես ժամանակավորապես օկուպացված տարածքում, այնպես էլ Ռուսաստանի Դաշնությունում։ Իմ կարծիքով, վերջին լուրջ փոխանակումը տեղի է ունեցել 2017 թվականի դեկտեմբերի 25-ին»[230]։
Ապրիլի 27-ին Չինաստան կատարած աշխատանքային այցի արդյունքների վերաբերյալ մամուլի ասուլիսում պատասխանելով լրագրողների հարցերին, ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն ասել է, որ եթե նա մի ժամանակ հանդիպում ունենա Վլադիմիր Զելենսկու հետ, նախ և առաջ անհրաժեշտ կլինի խոսել այն մասին, թե ինչպես ավարտել հակամարտությունն Ուկրաինայի հարավ‑արևելքում։ Պուտինը համոզմունք է հայտնել, որ դրա համար կա միայն մեկ միջոց՝ դա Մինսկի համաձայնագրերի կատարումն է, որոնց առանցքային դրույթների թվում են համաներումն ու չճանաչված հանրապետությունների համար հատուկ կարգավիճակը․ «եթե ի սկզբանե ապագա նախագահը հայտարարում է այն մասին, որ ինքը չի պատրաստվում կատարել Մինսկի համաձայնագրերը, ապա ինչպես է նա պատրաստվում այդ դեպքում լուծել այդ խնդիրը»[231]։ Նույն օրը Վլադիմիր Զելենսկին Ֆեյսբուքյան իր էջում հայտարարել է, որ պատրաստ է Ռուսաստանի հետ բանակցություններին և հույս է հայտնել, որ «նորմանդական ձևաչափով առաջիկա հանդիպմանը Ռուսաստանը դեէսկալացիայի պատրաստակամություն կցուցաբերի»։ Այդ պատրաստակամության կոնկրետ հաստատումը պետք է լինի մեր քաղաքացիների փոխադարձ փոխանակումը «բոլորի համար» ձևաչափով՝ առանց բացառության[232]։
Ապրիլի 28-ին Գերագույն ռադայի առաջին փոխխոսնակ, եռակողմ կոնտակտային խմբի հումանիտար ենթախմբում Ուկրաինայի ներկայացուցիչ Իրինա Գերաշչենկոն Ֆեյսբուքյան իր էջում հայտարարել է, որ Ուկրաինան կատարել է Մինսկի պայմանավորվածությունների քաղաքական բլոկը՝ ընդունելով համաներման և տեղական ինքնակառավարման առանձնահատկությունների մասին օրենքը, «սակայն այդ օրենքներն ուժի մեջ չեն մտել ՌԴ-ի և Կրեմլի պատճառով, որոնք գրավյալ տարածքներում 2014 և 2018 թվականներին ապօրինի ընտրություններ են անցկացրել»։ Գերաշչենկոն Ռուսաստանի ղեկավարությունից պահանջել Է չեղարկել փաստաթղթերի և անցկացված ընտրությունների արդյունքների ճանաչման մասին հրամանագրերը։ Նա նաև ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինից պահանջել է չեղարկել «ուկրաինացիների անօրինական անձնագրավորման մասին» իր հրամանագրերը, իսկ հետո պետք է անհապաղ լուծարվեն կեղծ իշխանության բոլոր կեղծ մարմինները։ Գերաշչենկոն հայտարարել է, որ Դոնբասի տարածաշրջանային ընտրությունները կարող են տեղի ունենալ միայն ապառազմականացումից հետո և ուկրաինական օրենքներով[233]։
Մայիսի 6-ին Ուկրաինայի նախագահ Պորոշենկոն գեներալ-լեյտենանտ Ալեքսանդր Սիրսկիին նշանակել է միացյալ ուժերի գործողության նոր հրամանատար։ 2018 թվականի մարտից այդ պաշտոնը զբաղեցնում էր գեներալ Սերգեյ Նաևը։ Ալեքսանդր Սիրսկին 2010 թվականի սկզբին զբաղեցրել Է Ուկրաինայի զինված ուժերի միացյալ օպերատիվ հրամանատարության պետի առաջին տեղակալի պաշտոնը։ 2015 թվականի սկզբին մասնակցել է Դեբալցևոյի մարտերին։ 2016 թվականին գլխավորել է ԶՈՒ-ի միացյալ օպերատիվ շտաբը, 2017 թվականին ղեկավարել է հակաահաբեկչական գործողությունը[234]։
Դոնբասի բնակիչների համար ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու պարզեցված կարգի սահմանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ապրիլի 24-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել, որը թույլ էր տալիս Ուկրաինայի հարավ-արևելյան շրջանների մի շարք շրջանների բնակիչներին պարզեցված կարգով ՌԴ քաղաքացիություն ստանալ։ Հրամանագիրը սահմանում է, որ «Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների տարածքներում մշտապես բնակվող անձինք իրավունք ունեն պարզեցված կարգով դիմել Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիություն ստանալու մասին հայտարարություններով»[6][235]։ Վլադիմիր Պուտինը որոշումը բացատրել է մարդու իրավունքների պահպանման անհրաժեշտությամբ. «Հանդուրժել իրավիճակը, երբ Դոնեցկի և Լուգանսկի Հանրապետության տարածքում ապրող մարդիկ ընդհանրապես զրկված են որևէ քաղաքացիական իրավունքներից, դա անցնում է բոլոր սահմանները մարդու իրավունքների տեսանկյունից»-հայտարարել է Պուտինը[236]։ Ավելի ուշ, Չինաստան կատարած աշխատանքային այցի արդյունքների վերաբերյալ մամուլի ասուլիսում պատասխանելով լրագրողների հարցերին, Պուտինն ընդգծել է, որ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի բնակիչներին պարզեցված կարգով ռուսական քաղաքացիություն տրամադրելու մասին որոշումը ինքնաբուխ չի եղել․ «նախքան այդ հրամանագիրը ստորագրելը, մենք բոլորս հաշվել ենք. և մեր անձնագրերի հնարավոր հավակնորդների թիվը, և այդ թվի թոշակառուների թիվը մոտավորապես մեկ երրորդն է այն կոնտինգենտի, որը, ինչպես կարծում ենք, կարող է հավակնել մեր քաղաքացիությանը»։ Պարզվել է, որ ռուսական կենսաթոշակային համակարգի վրա լրացուցիչ ծանրաբեռնվածությունը մի քանի տարվա ընթացքում կարող է կազմել մոտ 100 միլիարդ ռուբլի, ինչը, ինչպես սպասվում է, չի հանգեցնի Ռուսաստանի սոցիալական ապահովության համակարգի խափանումների[231]։
Ռուսաստանի նախագահի օգնական Վլադիսլավ Սուրկովը հայտարարել է, որ «չափազանց կարևոր իրադարձություն» է համարում ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի բնակիչների համար ռուսական քաղաքացիություն ստանալու պարզեցումը, քանի որ, ստանալով ռուսական անձնագրեր, Դոնբասի բնակիչներն «իրենց ավելի պաշտպանված և ազատ կզգան»։ «Դա Ռուսաստանի պարտքն է խոսող և ռուսերեն մտածող մարդկանց առջև, որոնք այժմ հայտնվել են շատ ծանր իրավիճակում Կիևի ռեժիմի բռնաճնշումների պատճառով։ Ուկրաինան հրաժարվում է ճանաչել դրանք իր քաղաքացիների կողմից՝ սահմանելով տնտեսական շրջափակում, թույլ չտալով նրանց մասնակցել ընտրություններին՝ նրանց դեմ կիրառելով ռազմական ուժ։ Այս պայմաններում նախագահի որոշումը բացարձակ արդար է և անխուսափելի»[237]։
Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարար Պավել Կլիմկինը Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների բնակիչներին կոչ է արել չընդունել ՌԴ քաղաքացիություն․ «Կոչ եմ անում Ուկրաինայի քաղաքացիներին Ռուսաստանի կողմից գրավված տարածքներում չընդունել ռուսական անձնագրեր»,- ասել է Կլիմկինը։ «Ռուսաստանը ձեզ զրկել է ներկայից, իսկ հիմա սա ոտնձգություն է ձեր ապագայի նկատմամբ»։ Նա ռուսական իշխանությունների որոշումը «օկուպացիայի նոր փուլ» է անվանել․ «Գրավյալ ուկրաինական տարածքներում ռուսական անձնագրեր տրամադրելու մասին ՌԴ որոշումը ագրեսիայի շարունակությունն է և մեր ներքին գործերին միջամտությունը։ Սա Դոնբասի օկուպացիայի նոր անձնագրային փուլն է»[238]։
Վլադիմիր Զելենսկու թիմում ռուսական իշխանությունների որոշումը գնահատել են որպես Ռուսաստանի կողմից իր «պատասխանատվությունը օկուպանտ պետության» ճանաչում։ «Ուկրաինայի քաղաքացիներին ռուսական անձնագրեր տրամադրելու մասին հրամանագրով, որոնք գտնվում են մեր երկրի ժամանակավորապես չվերահսկվող տարածքներում, Ռուսաստանի Դաշնությունը ճանաչել է իր պատասխանատվությունը որպես օկուպանտ պետություն։ Այդ գործողությունները ևս մեկ ակնհայտ հաստատում են միջազգային հանրության համար Ռուսաստանի՝ որպես ագրեսոր պետության իրական դերի համար, որը պատերազմ է վարում Ուկրաինայի դեմ»։ Զելենսկու թիմի հայտարարության մեջ, որը հրապարակվել է չորեքշաբթի, ընդգծվել է, որ Ուկրաինան «կանի իրենից կախված ամեն ինչ, որպեսզի պաշտպանի, պատշաճ օգնություն ցուցաբերի և ապահովի իր քաղաքացիների իրավունքները, որոնք հարկադրված են գտնվել գրավյալ տարածքներում», ինչպես նաև հույս ունի Ռուսաստանի վրա դիվանագիտական և պատժամիջոցների ճնշման ուժեղացում[239]։
Ուկրաինայի Գերագույն ռադան հանդես է եկել հայտարարությամբ, որը դատապարտում է նախագահ Պուտինի որոշումը. «Ուկրաինայի Գերագույն ռադան վճռականորեն դատապարտում է ՌԴ ղեկավարության ագրեսիվ գործողությունները՝ շեշտը դնելով Մինսկի պայմանավորվածությունների կատարումից խուսափելու և Դոնբասում լարվածության սրման անթույլատրելիության վրա»։ Ռադայում կարծում են, որ խոսքը «Ռուսաստանի ռազմական ներկայությունն արդարացնելու և ընդլայնելու փորձի» մասին է[240]։
ԱՄՆ-ում նախագահ Պուտինի հրամանագիրը դատապարտել են։ Ուկրաինայի հարցով ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտի հատուկ ներկայացուցիչ Կուրտ Վոլքերը հայտարարել է, որ այդ որոշումը խափանում է Մինսկի պայմանավորվածությունները կյանքի կոչելու և Դոնբասը Ուկրաինայի վերահսկողությանը վերադարձնելու փորձերը։ Պետդեպարտամենտի պաշտոնական ներկայացուցիչ Մորգան Օրտագուսը հայտարարել է, որ Պուտինի հրամանագիրը «լուրջ խոչընդոտ է ստեղծում Մինսկի համաձայնագրերի իրականացման և Դոնբասի վերաինտեգրման համար»։ Նրա հայտարարության մեջ Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի տարածքներն անվանվել են «Ռուսաստանի հսկողության տակ»[241]։
Եվրամիության պաշտոնական ներկայացուցիչը հայտարարել է, որ ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի բնակիչներին ռուսական քաղաքացիություն տրամադրելը ևս մեկ ոտնձգություն է Ուկրաինայի ինքնիշխանության նկատմամբ, վկայում է «Ուկրաինայի առավել ապակայունացման և հակամարտությունը սրելու Ռուսաստանի մտադրության մասին»[242]։ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի Եվրոպական անդամ երկրների մշտական ներկայացուցիչները ԱԽ արտահերթ նիստից առաջ, որը հրավիրվել էր Ուկրաինայի խնդրանքով, հայտարարություն են տարածել՝ քննադատելով Դոնբասի բնակիչներին պարզեցված կարգով քաղաքացիություն տրամադրելու մասին Ռուսաստանի որոշումը՝ որպես Մինսկի համաձայնագրերի նպատակներին ու ոգուն հակասող[243]։ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում Ռուսաստանի գործողությունները աջակցություն չեն գտել, սակայն նիստի արդյունքներով ոչ մի բանաձև չի ընդունվել, չնայած ռուսական նախաձեռնությունը դատապարտող փաստաթղթի օգտին քվեարկելու Ուկրաինայի խնդրանքին[244]։
Ռուսաստանի ԱԳՆ Տեղեկատվության և մամուլի դեպարտամենտի տնօրեն Մարիա Զախարովան մամուլի ճեպազրույցի ժամանակ հայտարարել է, որ ԴԺՀ և ԼԺՀ բնակիչներին ռուսական անձնագրերի տրամադրման ընթացակարգի պարզեցման մասին որոշումն ընդունվել է հակամարտության գոտում իրադրության բարելավման հեռանկարների լիակատար բացակայության պատճառով։ Դիվանագետը ուշադրություն է հրավիրել հրադադարի ռեժիմի մշտական խախտումների, Դոնբասի սոցիալ-տնտեսական շրջափակման և Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից տարածաշրջանի բնակիչների հիմնական քաղաքացիական իրավունքների ու ազատությունների պարբերական ոտնահարման վրա[7]։
ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ղեկավարներ Դենիս Պուշիլինը և Լեոնիդ Պասեչնիկը իրենց հանրապետությունների բնակիչների անունից շնորհակալություն են հայտնել նախագահ Պուտինին ընդունած որոշման համար։ Դենիս Պուշիլինի խոսքով՝ այդ որոշումը կարևորագույն պատմական ուղենիշ է «մեր երիտասարդ պետությունների պատմության մեջ»[245]։
Մայիսի սկզբին Դոնբասի չճանաչված հանրապետությունների բնակիչներին ռուսական փաստաթղթերի տրամադրման պարզեցված կարգը սկսել է գործել։ Դոնեցկում և Լուգանսկում պաշտոնապես բացվել են փաստաթղթերի ընդունման կենտրոններ, իսկ Ռոստովի մարզում՝ տրամադրման կենտրոններ, որտեղ Ռուսաստանի Նոր քաղաքացիները կժամանեն պատրաստի անձնագրերի համար։ Ռուսաստանի Դաշնության անձնագրերի տրամադրման կետերը բաց են Նովոշախտինսկում (ԼԺՀ-ի բնակիչների համար) և Ռոստովի մարզի Նեկլինովսկի շրջանի Պոկրովսկի գյուղում (ԴԺՀ-ի բնակիչների համար)։ Ռուսաստանի քաղաքացիություն ստանալու համար ուկրաինական քաղաքացիությունից հրաժարվելու անհրաժեշտություն չկա։ Դիմումների ընդունումը իրականացվում է ԴԺՀ և ԼԺՀ լիազորված անձանց միջոցով։ Դիմումի քննարկման ենթադրական ժամկետը՝ մինչև երեք ամիս։ Քաղաքացիություն ձեռք բերելու մասին դրական որոշման դեպքում ՌԴ քաղաքացու անձնագիր կտրամադրվի Ռոստովի մարզում[246][247]։
Մայիսի 8-ին Ուկրաինայի վետերանների գործերի նախարար Իրինա Ֆրիզը հայտարարել է, որ կառավարությունում քննարկվում է Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջաններում բնակվող և Ռուսաստանի Դաշնության անձնագիր ստացած, Ուկրաինայից սոցիալական վճարումներ և թոշակներ ստանալու իրավունքից զրկելու հարցը[248]։
Ուկրաինայի ժամանակավոր բռնազավթված տարածքների և տեղահանված անձանց հարցերով նախարար Վադիմ Չերնիշը մայիսի 8-ին կառավարության նիստից հետո լրագրողներին հայտնել է, որ կառավարությունը մտադիր է պատրաստել Ռուսաստանի Դաշնության պաշտոնատար անձանց ցանկը, որոնք ներգրավված են Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից չվերահսկվող Դոնբասի տարածքում ռուսական անձնագրերի տրամադրման պարզեցված ընթացակարգի կազմակերպմանն ու իրականացմանը, որոնց նկատմամբ պետք է կիրառվեն անհատական պատժամիջոցներ։ Ուկրաինայի կառավարությունը անօրինական և անվավեր է ճանաչել Դոնբասի «ժամանակավորապես օկուպացված» տարածքներում Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի քաղաքացիներին տրվող անձնագրերը։ Կառավարությունը որոշում է ընդունել ԱԳՆ-ի միջոցով դիմել աշխարհի պետություններին՝ կոչ անելով նաև անվավեր ճանաչել նման փաստաթղթերը[249]։
Մայիսի 8-ին Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարար Պավել Կլիմկինը նամակ է հղել ԵՄ-ին, ՆԱՏՕ-ին, G-7-ին և «գործընկեր երկրներին»՝ պաշտոնապես կոչ անելով դրանք ընդլայնել Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները՝ «դրանում անձնագրային քեյս ընդգրկելու հաշվին»։ Ուկրաինայի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Եկատերինա Զելենկոյի խոսքով՝ Կիևում «ակնկալում է հստակ և հետևողական աջակցություն Ուկրաինայի դիրքորոշմանը», մասնավորապես, այն բանի, որ պարզեցված ընթացակարգով Ուկրաինայի քաղաքացիներին տրվող ռուսական անձնագրերը չեն ճանաչվի, իսկ տնտեսական և անձնական պատժամիջոցները կընդլայնվեն[250]։
Մայիսի 13-ին Կլիմկինը Բրյուսելում ԵՄ անդամ երկրների ԱԳ նախարարների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարել է, որ Ուկրաինան չի կատարի Մինսկի համաձայնագրերը, եթե Եվրոպայի երկրները թուլացնեն Ռուսաստանի նկատմամբ պատժամիջոցային ճնշումը Եվրոպայի խորհրդում[251][252]։
Զելենսկու թիմի քաղաքական հարցերով խոսնակ Դմիտրի Ռազումկովը Newsone հեռուստաալիքի եթերում մեկնաբանելով Կլիմկինի առաջադրած վերջնագիրը, նշել է. «դա նախարարի կողմից շատ լուրջ հայտարարություն է, քանի որ Մինսկին կապված է պատժամիջոցների մեծ մասը, որոնք իրականացվում են Ռուսաստանի նկատմամբ։ Դա նշանակում է, որ Մինսկը պետք է կատարի իր պարտավորությունները»։ Զելենսկու երդմնակալությունից հետո Պավել Կլիմկինը 99 % հավանականությամբ չէր մնա իր պաշտոնում[253]։
Մայիսի 13-ին Վլադիմիր Զելենսկին Ֆեյսբուքի իր էջում տեղադրել է «Դոնբասի խաղաղության ուղերձ»՝ տեսահոլովակ, որտեղ Ուկրաինայի խոշորագույն կրոնական կազմակերպությունների ղեկավարները Դոնբասի բնակիչներին կոչ են արել «առողջ երկխոսություն» և «բանակցություններ»՝ հանուն երկրի արևելքում հակամարտության լուծման։ Հոլովակում նկարահանվել են Մոսկվայի Պատրիարքարանի Ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցու ղեկավար Օնուֆրին (Բերեզովսկի), Կիևի պատրիարքարանի Ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցու ղեկավար Ֆիլարետը Դենիսենկոն, Ուկրաինայի Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու ղեկավար Սվյատոսլավ Շևչուկը, Ղրիմի մուֆթի Այդեր Ռուստեմովը, Ուկրաինայի մի շարք տարածաշրջանների գլխավոր ռաբվինները և ուրիշներ։ Տեսահոլովակի հրապարակված տարբերակում չկա Ուկրաինայի ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ միտրոպոլիտ Եպիֆանիան Դումենկոն, թեև հայտնի է, որ նա մասնակցել է ձայնագրությանը[254][255]։
Մայիսի 19-ին նախագահ Պորոշենկոն իր վերջին կարգադրություններից մեկը Եվգենի Մարչուկին ազատել էր Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի իրադրության խաղաղ կարգավորման եռակողմ կոնտակտային խմբում Ուկրաինայի ներկայացուցչի պարտականություններից[256]։
Մայիսի 20-ին Ռուսաստանի նախաձեռնությամբ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը արտահերթ նիստ է հրավիրել Ուկրաինայում պետական լեզվի մասին օրենքի ընդունման կապակցությամբ, որը, Ռուսաստանի կարծիքով, հակասում է Անվտանգության խորհրդի կողմից հաստատված Մինսկի պայմանավորվածությունների տառին և ոգուն։ ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան, Լեհաստանը, Բելգիան և Գերմանիան, սակայն, արգելափակել են Ռուսաստանի նախաձեռնած քննարկումը։ Ավելի ուշ այդ հարցի քննարկումը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում, այնուամենայնիվ, տեղի է ունեցել[257]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Минские соглашения делают вашингтонскими. Киев продвигает альтернативный план для Донбасса // Коммерсантъ, 13.02.2019
- ↑ «Мирные граждане неоднократно говорили нам, что это не их конфликт». Заместитель главы миссии ОБСЕ на Украине о том, как завершить войну в Донбассе // Газета «Коммерсантъ» № 175 от 26.09.2018
- ↑ К проблеме Донбасса подходят миротворчески. Представители России и Украины разошлись во взглядах на формат возможной миссии ООН // Коммерсантъ, 21.09.2017
- ↑ С Украиной так не договаривались. Рада приняла закон, фактически отменяющий минские соглашения // Коммерсантъ, 19.01.2018
- ↑ Пётр Порошенко подписал закон о реинтеграции Донбасса // Коммерсантъ, 20.02.2018
- ↑ 6,0 6,1 Указ об определении в гуманитарных целях категорий лиц, имеющих право обратиться с заявлениями о приёме в гражданство России в упрощённом порядке
- ↑ 7,0 7,1 Захарова: упрощение выдачи паспортов РФ жителям Донбасса учитывает ситуацию «на земле» // ТАСС, 25.04.2019
- ↑ Берлин на четвёрку. Министры иностранных дел пытаются в Германии спасти мирный процесс на Украине // «Коммерсантъ» от 12.01.2015
- ↑ «Украинский» саммит в Астане откладывается. Встреча лидеров Украины, РФ, Франции и ФРГ перенесена на неопределённый срок // «Коммерсантъ» от 13.01.2015
- ↑ Дмитрий Семушин. Активизация боевых действий на Украине и санкции: донецкий Дейтон?
- ↑ Украинское перемирие всё больше похоже на войну. Переговоры об урегулировании сорваны, бои за аэропорт становятся всё более ожесточёнными // Газета «Коммерсантъ» № 5 от 16.01.2015
- ↑ Остановка на пути урегулирования. Новая трагедия в Донецке поставила под вопрос примирение на Украине // Газета «Коммерсантъ» № 10 от 23.01.2015
- ↑ «Встреча с Ангелой Меркель и Франсуа Олландом» (ռուսերեն). Сайт Президента России. 2015 թ․ փետրվարի 7.
- ↑ 14,0 14,1 Александр Артемьев, Михаил Рубин, Фарида Рустамова (2015 թ․ փետրվարի 10). «Последний шанс: чего ждать от встречи «нормандской четверки» в Минске» (ռուսերեն). РБК.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Без любви, но в согласии. Обама и Меркель сверили часы перед Минском
- ↑ 16,0 16,1 «Переговоры в «нормандском формате»» (ռուսերեն). Сайт Президента России. 2015 թ․ փետրվարի 12.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Елизавета Антонова (2015 թ․ փետրվարի 12). «Лидеры ДНР и ЛНР подписали мирный план по Украине» (ռուսերեն). РБК.
- ↑ Комплекс мер, էջ 4
- ↑ Комплекс мер по выполнению Минских соглашений
- ↑ «Комплекс мер по выполнению Минских соглашений» (ռուսերեն). Официальный сайт ОБСЕ. 2015 թ․ փետրվարի 12. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 12-ին.
- ↑ «Совет Безопасности ООН единогласно одобрил резолюцию по Украине». Центр новостей ООН. 2015 թ․ փետրվարի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 18-ին.
- ↑ «Юрий Бойко: У Украины нет альтернативы прямым переговорам с ОРДЛО». 112.ua. 2019 թ․ մարտի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ Доклад Управления Верховного комиссара ООН по правам человека о ситуации с правами человека в Украине, 16 ноября 2018 года — 15 февраля 2019 года
- ↑ Решение 1117 ОБСЕ «РАЗМЕЩЕНИЕ СПЕЦИАЛЬНОЙ МОНИТОРИНГОВОЙ МИССИИ ОБСЕ НА УКРАИНЕ»
- ↑ Отчёты СММ ОБСЕ
- ↑ Новый руководитель мониторинговой миссии ОБСЕ на Украине приступит к работе в июне // Коммерсантъ, 28.03.2019
- ↑ «Миссию ОБСЕ в Украине возглавил Халит Чевик». 112.ua. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ Все входы расписаны. Какие изменения ожидаются в администрации президента // Коммерсантъ, 31.05.2018
- ↑ МИД РФ вызвал посла на Украине для консультаций в Москву // ИТАР-ТАСС
- ↑ Борис Грызлов займется Минском. Экс-спикер Госдумы назначен представителем России в контактной группе по урегулированию ситуации на Украине // «Коммерсантъ» от 26.12.2015
- ↑ «Мы можем серьёзно продвинуться в реализации Минских соглашений». Борис Грызлов о своем назначении и будущем Донбасса // Коммерсантъ, 18.01.2016
- ↑ Бывший министр обороны Украины стал представителем Киева в контактной группе по Донбассу // Коммерсантъ, 22.11.2018
- ↑ Леонид Кучма возглавил украинскую делегацию в Трехсторонней контактной группе. 03.06.2019
- ↑ Минский план заработает после зачистки в Дебальцево // РБК, 19.02.2015
- ↑ Решение дебальцевского вопроса — продолжение военных действий? // Московский комсомолец, 17.02.2015
- ↑ «ОБСЕ: Режим прекращения огня нарушен в четырех городах Донбасса». Deutsche Welle. 2015 թ․ փետրվարի 16.
- ↑ Сергей Строкань Режим продолжения огня // Коммерсантъ : газета. — № 27 (17 февраля 2015). — С. 6.
- ↑ «Конфликт на Украине: тяжёлые вооружения не отводятся». Русская служба BBC. 2015 թ․ փետրվարի 17.
- ↑ «Президент ПАСЕ осудила вопиющее нарушение сепаратистами режима прекращения огня на Донбассе». Интерфакс-Украина. 2015 թ․ փետրվարի 18.
- ↑ «Могерини: действия пророссийских сепаратистов в Дебальцево нарушают прекращение огня». Интерфакс-Украина. 2015 թ․ փետրվարի 18.
- ↑ «ОБСЕ: Сепаратисты на востоке Украины не готовы прекратить огонь». Deutsche Welle. 2015 թ․ փետրվարի 18.
- ↑ «Оперативный отчет Специальной мониторинговой миссии ОБСЕ в Украине (СММ), 18 февраля 2015 г.: СММ способствует диалогу относительно прекращения огня и доступа в Дебальцево». Официальный сайт ОБСЕ. 2015 թ․ փետրվարի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 31-ին.
- ↑ «Наблюдатели ОБСЕ заявили об обстрелах из центра Донецка». Deutsche Welle. 2015 թ․ փետրվարի 20.
- ↑ В ДНР и ЛНР подготовили план отвода тяжёлых вооружений // Lenta.ru, 21.02.2015
- ↑ В ДНР заявили о начале отвода тяжёлого вооружения // Lenta.ru, 24.02.2015
- ↑ Генштаб Украины заявил о начале отвода тяжёлых вооружений // Lenta.ru, 26.02.2015
- ↑ Ополчение и Киев прячут друг от друга танки // «Взгляд», 26.02.2015
- ↑ Ополченцы объявили о завершении отвода тяжёлых вооружений // Lenta.ru, 01.03.2015
- ↑ «Киев заявил, что пока не будет полностью отводить тяжёлое вооружение». ՌԻԱ Նովոստի. 2015 թ․ մարտի 9.
- ↑ ОБСЕ констатировали невыполнение минских соглашений, Lenta.ru, 13.05.2015.(չաշխատող հղում)
- ↑ ОБСЕ: ни Украина, ни боевики не закончили отвод тяжёлого вооружения
- ↑ Отчёт о работе по состоянию на 20 мая 2015
- ↑ В результате боевых действий под Марьинкой и Донецком 33 человека получили ранения
- ↑ Наступление боевиков вынудило генштаб ВСУ использовать артиллерию
- ↑ В ДНР опровергли информацию Киева о начале наступления
- ↑ В Донбассе снова применили артиллерию. Стороны списывают перестрелку на неудачи последних переговоров в Минске // «Коммерсантъ» от 03.06.2015
- ↑ «Принуждение «Градом»: как бои в Донбассе повлияют на минские переговоры». РБК. 2015 թ․ հունիսի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
- ↑ Хайди Тальявини уходит с миром. Спецпредставитель ОБСЕ по Украине оставляет свой пост // Газета «Коммерсантъ» № 99 от 08.06.2015
- ↑ В контактной группе произошло замыкание. Участники мирных переговоров по Украине вновь разошлись во мнениях // Газета «Коммерсантъ» № 104 от 17.06.2015
- ↑ 60,0 60,1 Борис Грызлов вступил в контакт с Украиной. Экс-спикер Госдумы впервые примерил на себя роль главного переговорщика по Донбассу // Газета «Коммерсантъ» № 3 от 14.01.2016
- ↑ На Украине отступает перемирие. Стране грозит новый виток гражданской войны // Газета «Коммерсантъ» № 77 от 05.05.2015
- ↑ Постановление Верховной Рады Украины от 17 марта 2015 № 252-VIII «Об определении отдельных районов, городов, поселков и сёл Донецкой и Луганской областей, в которых вводится особый порядок местного самоуправления»
- ↑ ДНР и ЛНР огласили предложения по реформе конституции Украины к заседанию профильной комиссии в Киеве // ДАН, 13.05.2015
- ↑ Захарченко назвал дату местных выборов в ДНР // Lenta.ru, 02.07.2015
- ↑ Захарченко объявил в ДНР местные выборы «на основании Закона Украины» // УНИАН, 02.07.2015
- ↑ Попытки «ДНР/ЛНР» провести отдельные выборы на Донбассе 18 октября будут иметь разрушительные последствия — Порошенко // Интерфакс-Украина, 02.07.2015
- ↑ Порошенко назвал «выборы» боевиков 18 октября жёсткой атакой России на Минские договорённости // УНИАН, 02.07.2015
- ↑ «Порошенко решает проблему падения своего рейтинга». Украина расширила антироссийские санкции // «Коммерсантъ FM» от 17.09.2015
- ↑ Украина расширила санкции против России. В чёрном списке — более 400 физических и более 90 юридических лиц // «Коммерсантъ» от 16.09.2015
- ↑ ПАСЕ хочет направить наблюдателей для мониторинга выборов на Украине
- ↑ ТАСС: Международная панорама — ДНР и ЛНР согласились перенести выборы на следующий год
- ↑ ТАСС: Международная панорама — Глава ДНР Александр Захарченко подписал указ о переносе местных выборов на 2016 год
- ↑ Глава ЛНР перенес местные выборы на 21 февраля 2016 года
- ↑ Минск остаётся на второй год. Выполнение соглашений по урегулированию конфликта в Донбассе затягивается // Газета «Коммерсантъ» № 239 от 25.12.2015
- ↑ СБУ разработала порядок электронной выдачи пропусков в ДНР и ЛНР // Электронная газета «Взгляд», 13 марта 2015
- ↑ Москаль запретил проезд через линию разграничения по паспортам ДНР и ЛНР // Электронная газета «Взгляд», 13 мая 2015
- ↑ СБУ закрыла два транспортных коридора для выезда из Донбасса // Электронная газета «Взгляд», 13 мая 2015
- ↑ Донбасс берут мозговым штурмом. Владислав Сурков и Виктория Нуланд взяли минские соглашения в свои руки // Газета «Коммерсантъ» № 5 от 16.01.2016
- ↑ Анна Савчук. Замглавы миссии ОБСЕ Хуг: Более 90 процентов нарушений происходит на неконтролируемой правительством территории Донбасса «Украинские новости», 04.02.2016
- ↑ Донбасс договорились разминировать и готовят к выборам. Контактная группа подписала соглашения по безопасности на востоке Украины // «Коммерсантъ» от 02.03.2016
- ↑ Минская группа поспорила о приоритетах. Эффективно решать вопросы безопасности в Донбассе пока не получается // «Коммерсантъ» от 23.03.2016
- ↑ «Нормандская четвёрка» не пришла к единому мнению. Главы МИДов России, ФРГ, Франции и Украины не смогли договориться о выборах в Донбассе // Газета «Коммерсантъ» № 81 от 12.05.2016
- ↑ Россию и Украину испытывают на разрыв. Сворачивание отношений грозит похоронить мирный процесс в Донбассе и создать Москве новые проблемы с Западом // «Коммерсантъ» от 16.08.2016
- ↑ «В ночь на среду было около 800 обстрелов». В Донбассе стали чаще нарушать минские договорённости // «Коммерсантъ FM» от 28.07.2016
- ↑ «Июнь оказался самым кровопролитным». С начала года в Донбассе погибли 12 гражданских лиц // «Коммерсантъ FM» от 14.07.2016
- ↑ Пётр Порошенко поздравил Славянск с годовщиной возвращения на Украину. До Донецка президент планирует добраться политико-дипломатическим путём // «Коммерсантъ» от 05.07.2016
- ↑ Михаил Зурабов освобождён от обязанностей посла России на Украине. 28 июля 2016 года
- ↑ Михаил Зурабов дождался отставки. После ухода посла на Украине Москва может лишиться прямого канала связи с Петром Порошенко // Газета «Коммерсантъ» № 136 от 29.07.2016
- ↑ «Порошенко и посла РФ Зурабова связывают давние отношения» (ռուսերեն). vesti.ua. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Обострение приведёт не к боевым действиям, а к активизации переговоров». Реплика Дмитрия Дризе // «Коммерсантъ FM» от 05.08.2016
- ↑ Заявление МИД России, 11.08.2016
- ↑ Диверсионный след привёл к Сивашу. В Крыму пресекли подготовку терактов // «Коммерсантъ» от 11.08.2016
- ↑ Владимир Путин: из-за Украины встреча в «нормандском формате» сейчас бессмысленна // Коммерсантъ, 10.08.2016
- ↑ Украинские диверсанты пробиваются в ООН. Киев созвал экстренное совещание Совбеза по ситуации в Крыму // «Коммерсантъ» от 11.08.2016
- ↑ Владимир Путин пошёл на усиление границ. Угрозу диверсий в Крыму обсудили на самом высоком уровне // «Коммерсантъ» от 12.08.2016
- ↑ Украина завела дела на российских чиновников. Генеральная прокуратура страны объявила в розыск 18 россиян, среди которых Сергей Шойгу // Коммерсантъ, 22.08.2016
- ↑ Украинских генералов обвинили в запрещённой войне. СКР возбудил дело против министра обороны и главы генштаба Украины // «Коммерсантъ» от 24.08.2016
- ↑ Возбуждено уголовное дело в отношении министра обороны Украины и ряда высокопоставленных военнослужащих украинской армии // Следственный комитет РФ, 24.08.2016
- ↑ Уголовные дела, расследуемые управлением по расследованию преступлений, связанных с применением запрещённых средств и методов ведения войны ГСУ СК РФ // Следственный комитет России
- ↑ Перетягивание Донбасса. Киев объявляет экономическую войну России на неподконтрольных территориях // Газета «Коммерсантъ» от 31.08.2016
- ↑ В Донбасс пойдут иным путём. В Киеве разработан новый план «мирной реинтеграции» ДНР и ЛНР // Газета «Коммерсантъ» № 107 от 19.06.2017
- ↑ Границу в Донбассе отодвигают на потом. Франция и Германия требуют от Украины мирных шагов не в той последовательности, на которую она рассчитывала // Газета «Коммерсантъ» № 171 от 16.09.2016
- ↑ 103,0 103,1 «Контактная группа обсудила разведение сил в Донбассе» (ռուսերեն). РИА Новости. 2016 թ․ հոկտեմբերի 11. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 23-ին.
- ↑ Мир на пару часов. Развести вооружение в Донбассе снова не вышло // «Коммерсантъ» от 03.10.2016
- ↑ ЛНР и ДНР сообщили о провале разведения сил в Донбассе
- ↑ «Контактная группа по Украине договорилась о разведении сил близ Петровского» (ռուսերեն). РИА Новости. 2016 թ․ հոկտեմբերի 5. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 23-ին.
- ↑ Украина и ДНР отвели свои подразделения в районе села Петровское
- ↑ «Грызлов: РФ призывает Киев и ЛНР полностью выполнить разведение сил у Станицы Луганской». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 23-ին.
- ↑ Минобороны Украины сообщило о невозможности разведения сил в районе станицы Луганской
- ↑ Григорий Карасин — РБК: «Налицо опасная эскалация напряженности» // РБК, 01.06.2018
- ↑ «Бойовики зривають виконання рамкового рішення щодо розведення сил і засобів в районі Станиці Луганської».
- ↑ «Разведение сил на новых участках станет возможно после завершения первого этапа — Дейнего // Луганский информационный центр, 19.07.2019». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-25-ին. Վերցված է 2019-11-17-ին.
- ↑ «Сейчас мы имеем дело с самой напряжённой ситуацией с начала года». Замглавы мониторинговой миссии ОБСЕ на Украине об эскалации обстановки в Донбассе // 19.06.2018
- ↑ ЛНР и ДНР договорились с Киевом об обмене пленными по формуле «всех на всех»
- ↑ «Очень тяжело понять, кто виноват». Киев и ополченцы не смогли создать зону безопасности // «Коммерсантъ FM» от 03.10.2016
- ↑ В Донбассе 17 человек погибли при столкновении ополченцев и силовиков
- ↑ В ДНР сообщают о боестолкновении в районе села Ленинское
- ↑ Пётр Порошенко назвал условия для выполнения Киевом минских соглашений
- ↑ Владимир Путин: Украина ищет предлог не выполнять минские соглашения
- ↑ Донбасс тряхнуло взрывом в лифте. Убийство известного полевого командира угрожает перемирию // Газета «Коммерсантъ» № 193 от 18.10.2016
- ↑ На юге ДНР началось столкновение между украинскими силовиками и ополченцами // Коммерсантъ, 17.10.2016
- ↑ Переговоры в «нормандском формате». 20 октября 2016 года
- ↑ От Нормандии до Берлина. 19 октября состоялась очередная встреча лидеров Германии, Франции, России и Украины // Журнал «Коммерсантъ Власть» № 42 от 24.10.2016
- ↑ Блокаду Донбасса распространяют на Россию. Украинские радикалы перекрывают железнодорожное сообщение между двумя странами // «Коммерсантъ» от 05.03.2017
- ↑ Конфликт в Донбассе достали из-под снега. Обострение ситуации на востоке Украины становится новым испытанием для России и Запада // Коммерсантъ, 31.01.2017
- ↑ В ДНР рассказали о перехвате доклада ВСУ о потерях в Донбассе — РИА Новости, 31.01.2017
- ↑ Ополченцы насчитали 27 погибших украинских военных при штурме Коминтерново: Украина: Бывший СССР: Lenta.ru
- ↑ Киев потерял 17 человек убитыми и ранеными при попытке прорыва на юге ДНР — Международная панорама — ТАСС
- ↑ Минская группа договорилась об отводе вооружений в Донбассе. Однако санкций за невыполнение решения не предусмотрено // «Коммерсантъ» от 01.02.2017
- ↑ Указ о признании документов, выданных гражданам Украины и лицам без гражданства, проживающим на территориях отдельных районов Донецкой и Луганской областей Украины. 18 февраля 2017 года
- ↑ Буквы, отлитые в границе. Указ лидера ДНР присвоил линии фронта новый статус // Коммерсантъ, 13.03.2017
- ↑ Гуманитарно-организационное сопровождение. Россия готова помочь ДНР и ЛНР учётом паспортов // Газета «Коммерсантъ» № 31 от 20.02.2017
- ↑ Донбасс берёт заводы в заложники. ДНР и ЛНР ответили на транспортную блокаду промышленным ультиматумом // «Коммерсантъ» от 27.02.2017
- ↑ В ОРДО запускают «отжатые» предприятия «Метинвеста» и «Донецкстали» на российском ЖРС // Интерфакс-Украина, 22.05.2017
- ↑ Порошенко ввёл в действие решение СНБО о временном прекращении грузоперевозок с ОРДЛО // Интерфакс-Украина, 16.03.2017
- ↑ Порошенко требует от Зеленского объяснить, на каком основании украинская делегация в ТКГ инициировала отмену экономического ограничения с ОРДЛО // Интерфакс-Украина, 05.06.2019
- ↑ Блокада Донбасса становится всё более тотальной. Президент Украины вынужден идти на уступки радикалам // «Коммерсантъ» от 15.03.2017
- ↑ Углезамещение. Покроют ли поставки из США потребности Украины // Коммерсантъ, 23.08.2017
- ↑ «Глава ДНР предложил создать новое государство — Малороссию». Russia Today. 2017 թ․ հուլիսի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 27 июля 2017-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 20-ին.
- ↑ Полина Василькова (18 июля 2017). «Глава ДНР предложил создать государство Малороссия». Կոմսոմոլսկայա պրավդա.
- ↑ «В Донецке провозгласили государство Малороссия». ТАСС. 18 июля 2017. Արխիվացված է օրիգինալից 24 августа 2017-ին.
- ↑ Евгений Калюков, Егор Губернаторов, Павел Кошкин; Екатерина Костина (18 июля 2017). «Глава ДНР объявил о создании Малороссии». РБК. Արխիվացված է օրիգինալից 18 июля 2017-ին.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «Лидер ДНР объявил о создании Малороссии вместо Украины». BBC. 18 июля 2017. Արխիվացված է օրիգինալից 16 августа 2017-ին.
- ↑ «Конституцию Малороссии примут на всенародном референдуме, заявили в ДНР». ՌԻԱ Նովոստի. 18 июля 2017. Արխիվացված է օրիգինալից 27 июля 2017-ին.
- ↑ «В ЛНР не знали об инициативе ДНР по созданию Малороссии и считают ее сомнительной». NEWSru.com. 2017 թ․ հուլիսի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 18 июля 2017-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 20-ին.
- ↑ «В ЛНР назвали создание Малороссии несвоевременным». Lenta.ru. 18 июля 2017. Արխիվացված է օրիգինալից 24 августа 2017-ին.
- ↑ «Глава ДНР заявил, что окончательного решения о создании Малороссии еще нет». ՌԻԱ Նովոստի. 26 июля 2017. Արխիվացված է օրիգինալից 27 июля 2017-ին.
- ↑ «"Вызвало отторжение". Захарченко отказался от названия "Малороссия"». ՌԻԱ Նովոստի. 9 августа 2017. Արխիվացված է օրիգինալից 10 августа 2017-ին.
- ↑ Антон Плющенко (10 августа 2017). ««Малороссии» не будет: Захарченко рассказал об отторжении названия у общественности». Московский комсомолец. Արխիվացված է օրիգինալից 13 августа 2017-ին.
- ↑ Рафаэль Фахрутдинов (9 августа 2017). ««Малороссии не будет, но идея хорошая»: Почему глава ДНР Захарченко отказался от названия «Малороссия»». Газета.Ru. Արխիվացված է օրիգինալից 13 августа 2017-ին.
- ↑ Ближневосточное урегулирование в Донбассе. Владислав Сурков и Курт Волкер ограничились «сверкой часов» по Украине. Газета «Коммерсантъ» № 15 от 27.01.2018
- ↑ «Торг идёт вокруг возможного снятия санкций с Москвы». Обозреватель ИД «Ъ» Максим Юсин — об обсуждении вопроса миротворцев в Донбассе // Коммерсантъ, 11.09.2017
- ↑ Донбасс приобщают к Объединённым Нациям Владимир Путин предложил ввести в регион миротворцев ООН // Коммерсантъ, 06.09.2017
- ↑ Курт Волкер и Владислав Сурков обменялись форматами. Спецпредставитель Госдепа США и помощник президента РФ обсудили размещение в Донбассе миротворцев ООН // «Коммерсантъ», 14.11.2017
- ↑ Порошенко призвал продлить действие закона об особом статусе Донбасса // «Коммерсантъ», 14.11.2017
- ↑ Пушилин назвал предвыборной провокацией Порошенко решение открыть КПП в опасной для людей зоне // ДАН, 23.03.2019
- ↑ Пленные дождались свободы. Стороны конфликта в Донбассе обменялись «заложниками» // Коммерсантъ, 28.12.2017
- ↑ Телефонный разговор с Александром Захарченко и Игорем Плотницким. 15 ноября 2017 года
- ↑ «Заявление Пасечника Л. И. // Луганскинформцентр, 24.11.2017». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
- ↑ Глава ЛНР Игорь Плотницкий ушел в отставку. Ему поручено заняться минскими соглашениями // Коммерсантъ, 24.11.2017
- ↑ Российские военнослужащие не договорились о порядке въезда на Украину. МИД РФ объяснил отказ Москвы от участия в работе центра по прекращению огня в Донбассе // Коммерсантъ, 18.12.2017
- ↑ Миротворцы в Донбассе не согласуются. В ООН не могут прийти к компромиссу по условиям начала миссии на востоке Украины // Коммерсантъ, 20.02.2018
- ↑ МИД России считает, что Курт Волкер работает на разрушение минских соглашений // Коммерсантъ, 12.10.2018
- ↑ Выборы Главы ДНР пройдут в Республике осенью 2018 года — Захарченко // ДАН, 11.01.2018
- ↑ Стала известна дата выборов главы ДНР // РБК, 01.03.2018
- ↑ Донбассу отправили «приглашение вернуться домой». Верховная рада Украины приняла закон о реинтеграции региона // Коммерсантъ, 18.01.2018
- ↑ Рада выбирает выражения. В законы о реинтеграции Донбасса и о защите от коллаборационизма попытаются включить радикальные формулировки // Коммерсантъ, 15.01.2018
- ↑ Закон раздора. Почему Верховная рада проголосовала за «реинтеграцию Донбасса»? // Огонёк № 3 от 29.01.2018
- ↑ Постпред России при ОБСЕ назвал условие возвращения военных в СЦКК // Коммерсантъ, 02.02.2018
- ↑ Петр Порошенко объявил о завершении режима АТО в Донбассе // Коммерсантъ, 16.03.2018
- ↑ Заявление Президента России Владимира Путина, Федерального канцлера Германии Ангелы Меркель, Президента Франции Эммануэля Макрона и Президента Украины Петра Порошенко. 29 марта 2018 года
- ↑ СКР возбудил уголовное дело по факту обстрела КПП в Донбассе // Коммерсантъ, 11.04.2018
- ↑ СКР возбудил ещё одно дело из-за обстрела мирных жителей в Донбассе // Коммерсантъ, 13.04.2018
- ↑ Григорий Карасин — РБК: «Налицо опасная эскалация напряжённости» // РБК, 01.06.2018
- ↑ «Украина живёт в двух параллельных мирах». Члены Совбеза ООН снова искали виновных в затянувшемся кризисе на востоке страны // «Коммерсантъ» от 30.05.2018
- ↑ Condemning Continuous Ceasefire Violations in Eastern Ukraine, Security Council Presidential Statement Expresses Grave Concern about Severe Impact on Civilians. UN Security Council, 06.06.2019
- ↑ Путин пригрозил Украине «тяжелыми последствиями» в случае провокаций в Донбассе // Коммерсантъ, 07.06.2018
- ↑ «Все понимают, что в ближайший год не будет никакого продвижения». Максим Юсин — о заявлениях Владимира Путина по Украине // Коммерсантъ, 07.06.2018
- ↑ К российским и украинским заключённым приедут омбудсмены. Об этом договорились Владимир Путин и Петр Порошенко // «Коммерсантъ» от 09.06.2018
- ↑ Россия обвинила Украину в несоблюдении минских соглашений // «Коммерсантъ», 09.06.2018
- ↑ Грызлов заявил о необходимости включить в списки на обмен в Донбассе граждан России // ТАСС, 13.06.2018
- ↑ Киев назвал имена россиян, которых готов обменять на украинских заключённых // Коммерсантъ, 02.07.2018
- ↑ Украина показала России списки на обмен. Киев предлагает формулу «23 на 23» // «Коммерсантъ» от 02.07.2018
- ↑ СКР возбудил ещё несколько дел из-за обстрелов мирных жителей в Донбассе // «Коммерсантъ» от 18.06.2018
- ↑ СКР возбудил четыре дела из-за обстрелов мирных жителей в Донбассе // «Коммерсантъ» от 26.06.2018
- ↑ Пётр Порошенко призвал «опечатать» границу с Россией // «Коммерсантъ» от 10.07.2018
- ↑ Сергей Лавров пока не видит возможности провести встречу в нормандском формате // «Коммерсантъ» от 17.07.2018
- ↑ СКР возбудил ещё два дела из-за обстрелов мирных жителей в Донбассе // «Коммерсантъ» от 17.08.2018
- ↑ Взрыв на поминках. Убит глава ДНР Александр Захарченко // «Коммерсантъ» от 31.08.2018
- ↑ Теракт между Москвой и Киевом. В Донецке убит Александр Захарченко // Коммерсантъ, 01.09.2018
- ↑ «Вариантов, кому может быть выгодна его смерть, море». Собеседники «Ъ FM» — о гибели главы ДНР Александра Захарченко // «Коммерсантъ FM» от 31.08.2018
- ↑ СБУ отрицает причастность Киева к убийству главы ДНР // Коммерсантъ, 01.09.2018
- ↑ В ДНР передали всю власть Совету. Денис Пушилин стал и. о. главы республики и может выиграть выборы 11 ноября // Коммерсантъ, 07.09.2019
- ↑ «Выборы — идеальный способ покончить с вакуумом власти». Максим Юсин — о политической ситуации в Донбассе // Коммерсантъ, 07.09.2019
- ↑ Владислав Сурков пообещал поддержку новому главе ДНР // Коммерсантъ, 08.09.2019
- ↑ Донбассу придется выбирать. Несмотря на протесты Брюсселя и Киева, в Донецке начинается избирательная кампания // Коммерсантъ, 09.09.2019
- ↑ «Выборы в "ДНР" могут поставить крест на минском процессе, - Кучма». ФОКУС. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 17-ին.
- ↑ Выборы в Донбассе пройдут в авральном режиме. У кандидатов в главы ДНР и ЛНР будет лишь несколько дней на регистрацию // Коммерсантъ, 17.09.2019
- ↑ Выборы в Донбассе зачистили от непредсказуемости. Выдвинуться в лидеры ДНР смогли не все желающие // Коммерсантъ, 25.09.2019
- ↑ Битва за «Минск». Чем опасны выборы в Донбассе? Размышления Виктора Лошака // Журнал «Огонёк» № 39 от 15.10.2018
- ↑ При взрыве в Донецке пострадал кандидат на пост главы ДНР // Коммерсантъ, 29.09.2018
- ↑ Жителям Донбасса почти не оставляют выбора. Лидерам ДНР и ЛНР противопоставили малоизвестных кандидатов // Коммерсантъ, 05.10.2018
- ↑ Отвод сил в станице Луганской в Донбассе намечен на 5 октября // Коммерсантъ, 02.10.2018
- ↑ ОБСЕ заявила об обнаружении трёх комплексов «Бук» в Донбассе // Коммерсантъ, 02.10.2018
- ↑ Верховная рада продлила действие закона о статусе Донбасса // Коммерсантъ, 04.10.2018
- ↑ Пётр Порошенко разрешил войскам в Донбассе стрелять из всего имеющегося оружия // Коммерсантъ, 12.10.2018
- ↑ Кремль напомнил Порошенко о минских договорённостях после его приказа применять оружие в Донбассе // Коммерсантъ, 12.10.2018
- ↑ Путин: печально, если украинские власти пойдут по стопам Михаила Саакашвили // Коммерсантъ, 18.10.2018
- ↑ На Украине возбудили уголовное дело из-за выборов в Донбассе // Коммерсантъ, 09.11.2018
- ↑ ЕС не признает выборы в Донбассе // Коммерсантъ, 10.11.2018
- ↑ Донбасс переизбрался на прежние сложности. Голосование в Донецке и Луганске углубит раскол России и Запада // Коммерсантъ, 12.11.2018
- ↑ Путин считает бессмысленной встречу в «нормандском формате» до выборов на Украине // Коммерсантъ, 15.11.2018
- ↑ Парламент ДНР утвердил нового премьер-министра // Коммерсантъ, 01.12.2018
- ↑ На Украине вступило в силу «новогоднее» перемирие // Коммерсантъ, 29.12.2018
- ↑ Страны ЕС в СБ ООН призвали Россию «прекратить подпитывать» украинский конфликт // Коммерсантъ, 13.02.2019
- ↑ В Донецке заявили, что Киев задолжал пенсионерам ДНР около $2,6 млрд // Коммерсантъ, 14.02.2019
- ↑ «Рева уточнил позицию правительства по выплатам пенсий переселенцам». www.aif.ua. 2018 թ․ դեկտեմբերի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 14-ին.
- ↑ «В МинВОТ разъяснили свою позицию о выплатах пенсии переселенцам» (ռուսերեն). DonPress. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 14-ին.
- ↑ Россия призвала ОБСЕ требовать от Украины выполнения обязательств по обмену пленными // Коммерсантъ, 14.02.2019
- ↑ Украина готова обменять 25 осуждённых россиян на украинцев // Коммерсантъ, 13.03.2019
- ↑ Заявление Никоноровой по поводу минирования украинскими силовиками КПП Золотое // ДАН, 23.03.2019
- ↑ «Позиция Киева на переговорах в Минске базируется на фальсификации фактов — Кобцева // Луганскинформцентр, 27.03.2019». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-03-28-ին. Վերցված է 2021-03-18-ին.
{{cite web}}: no-break space character in|title=at position 73 (օգնություն) - ↑ В Донбассе открыто более 1700 избирательных участков // Коммерсантъ, 31.03.2019
- ↑ Донбасс встал на путь Приднестровья. Что стоит за планом Кремля по выдаче российских паспортов жителям ДНР и ЛНР // РБК, 15.04.2019
- ↑ Донбасс Сегодня (2019 թ․ ապրիլի 18). ««Никакой амнистии и особого статуса!» - Зеленский конкретизировал свою позицию по Донбассу». Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 27-ին.
- ↑ «Владимир Зеленский: Нам выгодно распустить Раду, но будем думать и поступать по закону». РБК-Украина. 2019 թ․ ապրիլի 18. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ Захарова напомнила Волкеру о содержании минских договоренностей и высказываниях Зеленского // ТАСС, 24.04.2019
- ↑ Зеленский назвал свою задачу номер один на посту президента // ТАСС, 21.04.2019
- ↑ И.Геращенко похвалила Зеленского за позицию по Минскому процессу // Interfax-Украина, 22.04.2019
- ↑ Последний обмен пленными произошёл в конце 2017 года, поэтому привлечение Медведчука кажется не очень эффективным — спикер штаба Зеленского // Interfax-Украина, 22.04.2019
- ↑ 231,0 231,1 Пресс-конференция по итогам рабочего визита в Китай. 27 апреля 2019 года
- ↑ Зеленский прокомментировал заявление Путина об упрощённой системе выдачи паспортов для украинцев // Коммерсантъ, 28.04.2019
- ↑ Для реализации политического блока минских договоренностей в РФ должны отменить ряд указов по ОРДЛО // Интерфакс-Украина, 29.04.2019
- ↑ Порошенко сменил командующего военной операцией в Донбассе // «Коммерсантъ», 06.05.2019
- ↑ «Кремль посылает абсолютно чёткий сигнал в Киев». Максим Юсин — о новых правилах получения гражданства России жителями Донбасса // «Коммерсантъ FM» от 24.04.2019
- ↑ Путин объяснил послабления для ДНР и ЛНР гуманитарной необходимостью // Коммерсантъ, 24.04.2019
- ↑ Сурков назвал справедливым упрощение выдачи паспортов РФ жителям Донбасса // Коммерсантъ, 24.04.2019
- ↑ Климкин призвал украинцев оккупированного Донбасса не принимать гражданство РФ // Interfax-Украина, 24.04.2019
- ↑ Решением о паспортизации жителей Донбасса РФ признала свою ответственность в качестве государства-оккупанта — заявление команды Зеленского // Interfax-Украина, 24.04.2019
- ↑ Рада осудила решение России упростить выдачу паспортов жителям Донбасса // ТАСС, 25.04.2019
- ↑ ДНР и ЛНР примеряются к российским паспортам. Заинтересованы ли жители в получении документа // «Коммерсантъ FM» от 25.04.2019 // Коммерсантъ, 25.04.2019
- ↑ Выдача паспортов РФ жителям ОРДЛО является посягательством на суверенитет Украины со стороны России — заявление ЕС // Interfax-Украина, 25.04.2019
- ↑ Страны ЕС в СБ ООН раскритиковали решение РФ об упрощённом гражданстве жителям Донбасса // ТАСС, 25.04.2019
- ↑ Инициативу России в Донбассе не поддержали в Совете безопасности ООН. Как её оценили участники заседания // «Коммерсантъ FM» от 26.04.2019
- ↑ Пушилин назвал исторической вехой решение России о предоставлении гражданства жителям ДНР // ТАСС, 24.04.2019
- ↑ Жители Донбасса смогут обратиться за гражданством России без отказа от украинского // ТАСС, 24.04.2019
- ↑ В Ростов за паспортом. Как жители непризнанных республик становятся гражданами России // Коммерсантъ, 10.05.2019
- ↑ Получившие российские паспорта украинцы из ОРДЛО не смогут получить пенсии и соцвыплаты // Интерфакс-Украина, 08.05.2019
- ↑ Кабмин Украины поставил вне закона российские паспорта жителей Донбасса и готовит перечень причастных к этому чиновников РФ для введения санкций // Интерфакс-Украина, 08.05.2019
- ↑ Климкин написал письмо в НАТО из-за российских паспортов в Донбассе // РБК, 08.05.2019
- ↑ Украина выдвинула ультиматум Европе из-за санкций против России // Газета.ru, 13.05.2019
- ↑ Климкин выдвинул ЕС ультиматум из-за антироссийских санкций // РБК, 13.05.2019
- ↑ В команде Зеленского заявили о 99-процентной отставке Климкина // РБК, 14.05.2019
- ↑ Зеленский записал «послание мира Донбассу» // РБК, 13.05.2019
- ↑ В РПЦ поддержали участие религиозных лидеров Украины в ролике Зеленского // РБК, 13.05.2019
- ↑ РОЗПОРЯДЖЕННЯ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 51/2019-рп «Про представника України у Тристоронній контактній групі з мирного врегулювання ситуації в Донецькій і Луганській областях»
- ↑ Закон о языке вступил в бессилие. На Украине почти никто не верит в его исполнение // Газета «Коммерсантъ» № 124 от 17.07.2019