Պետերիս Վասկս

Պետերիս Վասկս
Ծնվել է	ապրիլի 16, 1946 (78 տարեկան); Aizpute, Կուրլանդիական գուբերնիա
Երկիր	Լատվիա և ԽՍՀՄ
Ժանրեր	սիմֆոնիա
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր
Կրթություն	Յազեպ Վիտոլի անվան Լատվիայի երաժշտական ակադեմիա և Լիտվայի երաժշտության և թատրոնի ակադեմիա
Անդամակցություն	Շվեդիայի թագավորական երաժշտական ակադեմիա
Պարգևներ	և Հերդերի մրցանակ
Կայք	music.lv/Composers/Vasks/

Պետերիս Վասկս (լատիշ․՝ Pēteris Vasks, ապրիլի 16, 1946(1946-04-16)^[1]^[2], Aizpute, Կուրլանդիական գուբերնիա^[2]), լատիշ կոմպոզիտոր։

Կենսագրության և ստեղծագործության ակնարկ

Քահանայի որդի, Ռիգայի Է. Դարզինյայի անվան միջնակարգ հատուկ երաժշտական դպրոցն ավարտելու ժամանակ գաղափարական դատողությունների պատճառով ստիպված էր առաջին բարձրագույն կրթությունը ստանալ ոչ թե իր հայրենիքում, այլև հարևան Լիտվայում։ 1970 թվականին Պետերիս Վասկսն ավարտել է Վիլնյուսում Լիտվայի թատերական և երաժշտական ակադեմիան (Վ. Սերեյկայի թավջութակի դասարանը^[3]): Ի 1963-74 թվականներին նա թավջութակ է նվագել Լիտվայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբում (1966-69), Լատվիայի ֆիլհարմոնիայի կամերային նվագախմբում (1969-70), Լատվիայի ռադիոյի և հեռուստատեսության նվագախմբում (1971-74) և այլն։ 1978 թվականին ավարտել է Լատվիայի Յազեպ Վիտոլի անվան երաժշտական ակադեմիա Ջ. Վիտոլան (դասական կոմպոզիտոր Վ. Ֆ. Ուտկինի դասարան)։ 1989 թվականից դասավանդում է Ռիգայի Է. Դարզինյայի անվան երաժշտական քոլեջում (նախկինում Հատուկ երաժշտական դպրոց)։ Աշակերտների թվում էին Ա. Դզենիիտիսը, Պ. Բուրավիցկին։

Վաղ ստեղծագործության մեջ նա զարգացրել է Լյուտոսլավսկու և Պենդերեցկու ալեատորիկայի և սոնորիստիկայի ավանդույթները։ 1980-ական թվականներին վերջնականապես ձևավորված Վասկսյան ոճով միավորվել են Լատվիայի երաժշտական մշակույթի ավանդույթները և այսպես կոչված էկոլոգիական ուղղության տարրերը (ստեղծագործությունների զգալի մասը նվիրված է բնության թեմային)^[4]՝ կրելով մինիմալիզմի ազդեցությունը (օրինակ, Plainscapes, 2002): Ստեղծագործել է տարբեր ժանրերում տարբեր կատարողական կազմերի համար, այդ թվում՝ նվագախմբի համար (3 սիմֆոնիաներ. 1991, 1998, 2005), երգչախմբի համար (Pater Noster, 1991, Dona nobis pacem, 1996, Մեսսա, 2000, 2005 - բոլորը ավանդական կաթոլիկ տեքստերի հիման վրա), ջութակի և նվագախմբի համար (ջութակի կոնցերտ «Հեռավոր լույս», 1997), երգեհոնի համար («Երգ աշխարհին», 1984, Te Deum, 1991), դաշնամուրի համար («Աշնան երաժշտություն», 1981, «Այրված հողի բնանկարներ», 1992, «Գարունի երաժշտություն», 1995)։

Վասկսի ստեղծագործությունները կատարվում են 20-րդ դարի և 21-րդ դարի սկզբի ականավոր երաժիշտների կողմից, որոնցից են՝ Գ. Կրեմերը, Յու. Սթորգորդսը, Դ. Գերինգասը, Ս. Սոնդեցկիսը, Ա. Բորեյկոն, Պ. Յարվին, Յու. Կանգասը, Յու. Դոմարկասը, Ն. Նովիկը, Ր. Խարաջանյանը, Պ. Մյագին, Տ. Զանդերլինգը, Մ. Պեկարսկին, Տ. Դեկսնիսը, Վ. Շիմկուսը, Քրոնոս-քառյակը և այլն, նրանք բոլորն էլ ընդգրկված են ժամանակից երաժշտության փառատոնների ծրագրերում։ Հայտնի են Վասկսի սիմֆոնիկ երաժշտության հիման վրա բալետային բեմադրություններ։ Ֆիլմի երաժշտության հեղինակ է (տես.՝ [1]): 2011 թվականին Լատվիայում հիմնադրվել է Պ. Վասկսի հիմնադրամը՝ ժամանակակից լատվիական երաժշտության զարգացմանը նպաստելու նպատակով։

2021 թ. միացել է Լատվիայի արվեստագետներն՝ կոչ անելով Ադրբեջանին արագացնել հայ զոհերի մարմինների և գերիների վերադարձը^[5]։

Ճանաչում

Վասկսը պարգևատրվել է Երեք աստղի շքանշանով (2002, Լատվիա), Լատվիայի Երաժշտական մեծ մրցանակով (1993, 1997, 2000), Գերդերի մրցանակով (1996)։ Լատվիայի գիտությունների ակադեմիայի (1994) և Շվեդիայի թագավորական երաժշտական ակադեմիայի (2001) պատվավոր անդամ է։ Լատվիական երաժշտական ակադեմիայի պատվավոր պրոֆեսոր է։

Ընտիր ստեղծագործություններ

Պարտիա թավջութակի և դաշնամուրի համար (1974)
Կամերային երաժշտություն ֆլեյտայի, հոբոյի, կլառնետի, ֆագոտի և հարվածային գործիքների համար (1975)
Փոքրիկ կոնցերտ ձայնի, դիրիժորի և կոմպոզիտորի համար (1976)
Moments musicaux կլառնետի համար սոլո (1977)
Առաջին լարային քառյակ (1977)
Տոկատա երկու դաշնամուրի համար (1977)
Փոքրիկ գիշերային սերենադ (գերմ.՝ Eine kleine Nachtmusik) դաշնամուրի համար (1978)
Կոնցերտ (1978)
Գիրք, թավջութակի համար սոլո (1978)
Մեղմ երգեր, խառը երգչախմբի համար (1979; 2-րդ խմբ. 1992)
Cantabile, լարային գործիքների համար (1979)
Տեսարան թռչուններով, ֆլեյտայի համար սոլո (1980)
Կանտատա կլավեսինի համար (1980)
Quasi una sonata, դաշնամուրի համար (1981)
Ուղերձ, լարայիննվագախմբի, երկու դաշնամուրի և հարվածային գործիքների համար (1982)
Musica dolorosa, լարային նվագախմբի համար (1983)
Cantus ad pacem. Կոնցերտ երգեհոնի համար (1984)
Լարային կվարտետ № 2 (1984)
Ամառային փոքրիկ երաժշտություն, ջութակի և դաշնամուրի համար (1985)
Սոնատ թավջութակի համար (1986)
Գարնանային սոնատ, լարային սեկստետի համար (1987)
Լատվիա։ Կամերային կանտատ (1987)
Մեր երգը, կանանց երգչաղմբի համար (1988)
Երեկոյան երաժշտություն, գալարափողի և երգեհոնի համար (1988)
Musica seria, երգեհոնի համար (1988)
Կոնցերտ անգլիական եղջրափողի համար նվագախմբի հետ (1989)
Միայնության սոնատ, նվագախմբի համար (1990)
Pater noster, երգչախմբի համար նվագախմբի հետ (1991; 2 խմբագրումներ՝ լատիներեն և լատիշերեն)
Te Deum երգեհոնի համար (1991)
Ձայներ. Սիմֆոնիա (№ 1) լարային նվագախմբի համար (1991)
Չարչարված հողի բնանկար։ Ֆանտազիա դաշնամուրի համար (1992)
Կոնցերտ թավջութակի համար նվագախմբի հետ (1994)
Լարային քառյակ № 3 (1995)
Պատուհան, չորս մենակատարների կամ խառը երգչախմբի համար Չ. Միլոշի բանաստեղծություններով (1995)
Ադաջիո լարային նվագախմբի համար (1996)
Ադվենտի երաժշտություն (Musica Adventus), լարային նվագախմբի համար (1996).
Dona nobis pacem, երգչախմբի համար նվագախմբի հետ (1996)
Հեռավոր լույս։ Կոնցերտ ջութակի համար նվագախմբի հետ (1997)
Սիմֆոնիա № 2 (1998)
Մեսսա (երգչախմբի համար առանց նվագակցության, 2000, 2-րդ խմբ. երգչախմբի համար երգեհոնի հետ, 2003; 3-րդ խմբ. для хора и струнного оркестра, 2005)
Լարային քառյակ № 4 (2000)
Viatore, լարային գործիքների և երգեհոնի համար (2001)
Musica appassionata, լարային նվագախմբի համար (2002)
Պարզ բնանկարներ (Plainscapes), ջութակի, թավջութակի և երգչախմբի համար (2002)
Լարային քառյակ № 5 (2004)
Canto di forza, 12 թավջութակների համար (2005)
Սիմֆոնիա № 3 (2005)
Մտորում (Meditation), ջութակի և լարային նվագախմբի համար (2006)
Sala: Սիմֆոնիկ էլեգիա (2007)
Ծնունդ (Birth), երգչախմբի և հարվածային գործիքների համար (2008)
Կոնցերտ ֆլեյտայի համար նվագախմբի հետ (2009)
Credo, սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (2009)
Աստվածահայտնություն (Epifania), լարային նվագախմբի համար
Պարզ բնանկարներ (Plainscapes), ջութակի, թավջութակի և դաշնամուրի համար (2011)
Աղոթք (2011)
Klātbūtne, թավջութակի և լարային նվագախմբի համար (2012)
Լիտվական պար, դաշնամուրի համար (2012)
Լորենի, երգչախմբի համար (2012)
Ամառային փոքրիկ երաժշտություն, ալտի և դաշնամուրի համար (2012)
Սիրո երգեր, նվագախմբի համար (2013)
Լռության պտուղ, երգչախմբի համար դաշնամուրի հետ (2013)
Կոնցերտ ալտի և լարային նվագախմբի համար համար (2015)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Archivio Storico Ricordi — 1808.
↑ Vitautas Sereika.
↑ Васкс (в БРЭ) Արխիվացված 2018-10-28 Wayback Machine.
↑ Լատվիայի արվեստագետներն Ադրբեջանին կոչ են անում արագացնել զոհերի մարմինների և հայ գերիների վերադարձը

Գրականություն

Хараджанян Р. Петерис Васкс: песнопения, послания и птицы// Музыка из бывшего СССР/ Сост. В.Ценова. Вып.2. М.: Композитор, 1996, с.304-319
Хараджанян Р. Латвийский путь жанра фортепианного дуэта // Проблемы ансамблевого исполнительства : Сб. Екатеринбург: 2007(о П.Васксе с. 44-47)
Zemzare I.,Pupa G. Jauno mūzika. Рига, 1979 (на лат. языке). О П. Васксе с.142-150.

Արտաքին հղումներ

Pēteris Vasks Արխիվացված 2007-02-14 Wayback Machine(անգլ.)
Pēteris Vasks(անգլ.)
Pēteris Vasks Արխիվացված 2007-10-06 Wayback Machine(անգլ.)

[_bdd052c4fc993695-1] 1,0 ^1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_8c4690bcf0fc46b7-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Archivio Storico Ricordi — 1808.

[3] Vitautas Sereika.

[4] Васкс (в БРЭ) Արխիվացված 2018-10-28 Wayback Machine.

[5] Լատվիայի արվեստագետներն Ադրբեջանին կոչ են անում արագացնել զոհերի մարմինների և հայ գերիների վերադարձը

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]