Տեսանելի աստղային մեծություն

Տեսանելի աստղային մեծություն(m), երկնային մարմնի պայծառության չափը (այդ մարմնի տված լուսավորությունը) երկրային դիտորդի տեսանկյունից։ Սովորաբար օգտագործում են այն մեծությունը, որ կունենար լուսատուն, եթե մթնոլորտը բացակայեր։ Որքան պայծառ է մարմինը, այնքան փոքր է նրա աստղային մեծությունը։

«Տեսանելի» բառը հուշում է, որ այդ մեծությունը տեսանելի է Երկրից, այդ նշումը պետք է, որպեսզի կարողանանք տարբերել «բացարձակ» մեծությունից։ Այն ի նկատի չունի տեսանելի տիրույթը։ Ինֆրակարմիր կամ որոշ այլ միջակայքերում չափվող արժեքները նույնպես կոչվում են տեսանելի։ Տեսանելի միջակայքում չափված արժեքը կոչվում է տեսողական(վիզուալ)։

Աստղային երկնքում, տեսանելի տիրույթի ամենածպայծառ աստղը Սիրիուսն է, իսկ ինֆրակարմիր J-տիրույթում^[en] ՝ Բետելգեյզեն է։

Պատմություն

Անզեն աչքով տեսանելի	Տեսանելի մեծություն	Վեգայի նկատմամբ պայծառություն	Այդ մեծությունից մեծ աստղերի քանակը
Այո	−1,0	250 %	1
	0,0	100 %	4
	1,0	40 %	15
	2,0	16 %	48
	3,0	6,3 %	171
	4,0	2,5 %	513
	5,0	1,0 %	1 602
	6,0	0,40 %	4 800
	6,5	0,25 %	9 096
Ոչ	7,0	0,16 %	14 000
	8,0	0,063 %	42 000
	9,0	0,025 %	121 000
	10,0	0,010 %	340 000

Աստղային մեծությունների ժամանակակից սանդղակը ծագել է Հին Հունաստանում։ Այն առաջարկել է մ.թ.ա. II դարում Հիպարքոսը ՝ աստղերը բաժանելով անզեն աչքով տեսանելի վեց մեծության խմբերի։ Նա անվանել է ամենապայծառ աստղերը առաջին մեծության աստղեր (Symbol support vote.svg), իսկ ամենաթույլերը` վեցերորդ մեծության աստղեր (Symbol support vote.svg): Ժամանակակից աստղագիտությունը չի սահմանափակվում վեց խմբերով կամ միայն տեսանելի լույսով։ Շատ պայծառ օբյեկտները բացասական մեծություն ունեն։

Հաշվարկ

Երկու աստղերի տեսանելի մեծությունը որոշվում է՝

$m_{1}-m_{2}=-2{,}5\,\mathrm {lg} \left({\frac {L_{1}}{L_{2}}}\right)$

որտեղ m — երը մարմինների աստղային մեծություններն են, L —ը՝ դրանց լուսավորությունը ։

Այսպիսով, աստղային 5 մեծությունների տարբերությանը համապատասխանում է լուսավորությունների մեծությունների հարաբերությունը, որը հավասար է 100, իսկ 1 աստղային մեծության տարբերությունը՝ 2,512։

Օրինակներ

Լիալուսնի տեսանելի աստղային մեծությունը հավասար է 12,7, Արեգակի տեսանելի աստղային մեծությունը՝ 26,7.

Աստղային մեծությունների տարբերությունը՝

$m_{1}-m_{2}=(-12,7)-(-26,7)=14,0$

Լուսավորությունների տարբերությունը՝

$L_{2}/L_{1}=2,512^{m_{1}-m_{2}}=2,512^{14,0}\approx 400~000$

Այսպիսով՝ Արեգակը լիալուսնից պայծառ է մոտավորապես 400 000 անգամ։

Արտաքին հղումներ

• The astronomical magnitude scale (International Comet Quarterly)