Jump to content

Փրկություն կրոններում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Փրկություն (հունարեն σωτηρία, լատիներեն salus[1]) տարբեր կրոնների վերջնական նպատակն է, վերջնական ազատագրումը չարից ու տառապանքից, գոյության վերջավորության հաղթահարումը։ Փրկության գաղափարը հիմնված է այն գաղափարի վրա, որ աշխարհը և/կամ մարդկային վիճակն այնքան լավը չէ, որքան կարող է լինել։ Փրկությունը արմատական ​​փոխակերպումն է, որը կշտկի դա։ Սկզբում «փրկություն» տերմինը օգտագործվում էր միայն Քրիստոնեության հետ կապված՝ այն այժմ վերաբերում է այլ կրոններին[2][3][4][5][6][7]։

Որոշակի կրոնում փրկության վերաբերյալ հավատալիքներն ու գաղափարները, ինչպես նաև այս թեմայի ուսումնասիրությունը կոչվում են «սոտերիոլոգիա»[8][7]։

Բոլոր կրոնները փրկություն են խոստանում իրենց հետևորդներին։ Մեծ թվով կրոնների առկայությունը վկայում է կարծիքների զգալի բազմազանության մասին, թե ինչ է փրկությունը և ինչպես հասնել դրան։ Այնուամենայնիվ, փրկության գաղափարն ընդհանուր է շատ տարբեր մշակույթների համար[9][10][11]։

Փրկության, այսինքն՝ ողբալի վիճակից ելքի գաղափարը տրամաբանորեն ենթադրում է, որ մարդկությունն ամբողջությամբ կամ մասամբ գտնվում է այդպիսի վիճակում։ Յուրաքանչյուր կրոն յուրովի բացատրում է դրա պատճառը։ Պատճառը մարդու և աշխարհի էության մեջ է, որը հասկացվում է որպես որոշակի կրոն, և փրկությունը նշանակում է անհատի ամբողջական կամ մասնակի փոխակերպում այս աշխարհում կամ դրանից դուրս, կամ կարող է նշանակել աշխարհում փոփոխություն [8][7]։

Տարբեր կրոններ փրկության են հասնում տարբեր ձևերով։ Փրկության հիմնական մեթոդները կարելի է բաժանել հետևյալ խմբերի[12][13][14].

  • հավատ ծիսական մոգության արդյունավետության նկատմամբ,
  • փրկություն սեփական ջանքերով, սովորաբար գիտելիքների ձեռքբերման, ինքնակարգապահության, ինքնախորացման և այլնի միջոցով.
  • փրկություն Աստծո օգնությամբ,սՍովորաբար, փրկվողը ինչ-որ չափով համագործակցում է Աստծո հետ՝ գոնե դիմելով Նրան օգնության համար։

Կան նաև տարբեր պատկերացումներ այն մասին, թե արդյոք փրկությունը տեղի է ունենում մահից հետո, թե այս երկրային կյանքում[15][16][17]։

Կրոնները, որոնք մարդուն համարում են մարմին և հոգի մեկ համալիրում (օրինակ՝ հուդայականություն, քրիստոնեություն, իսլամ, զրադաշտականություն) սովորեցնում են հոգևոր-ֆիզիկական փրկություն՝ հարություն, հետմահու և այլն[18][19][20]։ Մյուս կողմից, կրոնները, որոնք մարմինը դիտում են որպես փրկության խոչընդոտ, որպես ոգու կամ հոգու բանտ (մասնավորապես՝ բուդդիզմ, մանիքեիզմ, գնոստիցիզմ, ​​հինդուիզմ), փրկությունը սովորեցնում են որպես աշխարհից ազատում, ցանկությունների և կրքերի հաղթահարում, ընդհատելով անցանկալի վերածնունդների անվերջ շարքը[21][22][23]։

Գաղափարների զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեռևս պարզունակ ժամանակներից մարդիկ հոգիներից և աստվածներից օգնություն են խնդրել կյանքի իրավիճակներում՝ հաջողություն որսում կամ մարտում։ Փրկությունը հասկացվում էր որպես գործնական օգնություն ներկա իրավիճակի լուծման գործում[1][24][25][26]։ Մարդու փրկությունը պարտադիր և անհրաժեշտ չէ ավանդական հավատալիքների աստվածության համար, սակայն այս ասպեկտը կարևոր է պաշտամունքի համար աստծուն անվանակոչելու պաշտամունքային պրակտիկայի շրջանակներում. աստվածության բոլոր հնարավորություններից ծեսը փնտրում է, անվանել, կախարդական կերպով հորդորել և գործի դրդել հենց նրանց, որոնք կարող են փրկել երկրպագուին։ Հին հունական մի շարք աստվածներ՝ Զևսը, Աթենասը, Դեմետրը, Դիոնիսոսը, Ասկլեպիոսը, Դիոսկուրին և այլն, կրել են «Փրկիչ» անվանումը։ Զարգացած հունահռոմեական կրոնում փրկությունը բարձր բարոյական նշանակություն ուներ (հայրենիքի փրկություն, «հռոմեական ժողովրդի փրկություն» և այլն)։ Այնուամենայնիվ, ավանդական կրոններում փրկությունը մնում է հատուկ և իրավիճակային, մասնավոր և ոչ վերջնական. տիեզերքում բարու և չարի հավերժական ռիթմը կասկածելի է դարձնում ցանկացած անվերապահ փրկություն[1]։

Հին Եգիպտոսում, որտեղ զարգացած էր հավատն անդրշիրիմյան կյանքի նկատմամբ, մարդիկ փրկության համար դիմեցին աստվածներին՝ կապելով այն հավերժության հետ[1][24]։ Փրկչի կամ «մեսիայի» սպասելու գաղափարը, ով հրաշքով կազատի մարդկանց չարից, առկա է Հին Եգիպտոսի և Բաբելոնի տեքստերում՝ զրադաշտականության մեջ[27][28]։ Թորան նշում է, որ բոլոր մարդիկ՝ հրեաները և ոչ հրեաները, ունեն փրկվելու հնարավորություն, ինչի համար հրեաներին անհրաժեշտ է պահել 613 պատվիրանները, իսկ ոչ հրեաները պետք է պահպանեն միայն Նոյի ժառանգների յոթ օրենքները[29]։ Բնօրինակ մեղքի մասին քրիստոնեական վարդապետությունը բացակայում է հուդայականության մեջ։ Հրեաները հավատում են, որ երեխան աշխարհ է մտնում մեղքից զերծ՝ մաքուր, անմեղ ու անարատ հոգո[30]։ Քրիստոնեական ուսմունքն այն մասին, որ մարդկությունը սկզբնական մեղքի պատճառով քավության կարիք ունի, խորթ է միջնադարյան հրեա մտածողների մեծամասնությանը։

Տարբեր կրոններում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուդայականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուդայականության մեջ ազատագրումը աղետից, ճնշումից, մահից և այլն նկարագրվում է որպես գեուլլա (ազատում) և պետք է տեղի ունենա Աստծո միջոցով։ Հրեա ժողովրդի հոգևոր փրկությունը և ազգային ֆիզիկական ազատումը ճնշումներից համարվում են մեկ ամբողջություն։ Գեուլլա տերմինը կարող է նաև նկարագրել հրեա ժողովրդի և ողջ մարդկության մեսիական ազատագրումը։

Քրիստոնեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քրիստոնեական ուսմունքի ձևավորման վրա ազդել է Հուդայի՝ անապատի հրեական խմբերի ուսմունքներում ստեղծված փրկության ուսմունքը[31]։

Քրիստոնեությունը մեծ շեշտ է դնում փրկության վրա, որը գալիս է Քրիստոսից։ Փրկության մասին քրիստոնեական վարդապետությունն ունի մի քանի ասպեկտներ. արդարացում և սրբացում Աստծո շնորհով. վերածնունդ մահից հետո[32]։ Քրիստոնյայի փրկությունը պայմանավորված է նաև Աստծո հանդեպ անկեղծ հավատքով և Նրա կամքին համապատասխան կյանքով։ Քրիստոնյա աստվածաբանները շատ դարեր շարունակ վիճել են այն մասին, թե որքանով է փրկությունը որոշվում Աստծո շնորհով, և որքանով է մարդու ազատ կամքն ու գործողությունները։

Իսլամ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսլամում փրկության ճանապարհը Ալլահին ենթարկվելն է։ Միայն Ալլահին հնազանդվելը կփրկի ապագա պատժից, որը կկիրառվի մեղավորների վրա Վերջին դատաստանի ժամանակ։ Գործնականում մուսուլմանները պետք է հետևեն շարիաթի, որը նրանք համարում են հաջորդ աշխարհում փրկության ճիշտ ճանապարհը։ Ամենատարածված արաբերեն բառը՝ նաջաթ («փրկություն»), օգտագործվում է միայն մեկ անգամ Ղուրանում[33][34][35]։ Իսլամը կարծում է, որ սկզբնական մեղքը ներվել է Ալլահի կողմից, ուստի դրա համար քավության կարիք չկա[35]։

Բուդդիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուդդիզմում համարվում է, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է լինի իր փրկիչը։ Միայն Մահայանա բուդդիզմում կա փրկիչների գաղափար - (բոդհիսատվա)[36][37][38]։

Փրկությունը բուդդիզմում սահմանվում է որպես նիրվանայի ձեռքբերում[39]։ Նիրվանայի վիճակը ներառում է տառապանքի դադարեցում դրա պատճառի վերացման միջոցով՝ բացասական գործողությունների և բացասական հույզերի, որոնք դրդում են նման գործողություններ։ Նիրվանան ձեռք է բերվում կատարելագործման փուլերով անցնելով։ Այս ճանապարհը ներառում է գիտելիք, կարգապահություն և մեդիտացիա, և Բուդդան առաջինն էր, որ քայլեց դրանով։

Հինդուիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հինդուիզմում փրկության արևմտյան հայեցակարգը մոտավորապես համապատասխանում է «ազատագրման» հասկացությանը, որը կոչվում է մոկշա[40]։ Հինդուիզմի որոշ տեսակներ ճանաչում են «փրկչի» օգնությունը, հատկապես Կրիշնայից և նրա ավատար Վիշնունից[41][42]։

Զրադաշտականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զրադաշտականության մեջ ենթադրվում է, որ վերջնական փրկությունը կայանում է բարու տիեզերական սկզբունքի հաղթանակի մեջ, որը մարմնավորված է Ահուրա Մազդա աստվածության մեջ, չարի նկատմամբ, մարմնավորված չար Ահրիմանի ոգով։ Մարդկանց հետմահու տառապանքը համաչափ կլինի այն չարությանը, որը նրանք գործեցին երկրային կյանքում։ Բայց այս փորձությունից հետո բոլորը կզգան վերջնական վերածնունդ և անմահություն[43][44]։

Փրկության հնարավորություն այլ կրոնների հետևորդների համար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ կան շատ տարբեր կրոններ, փիլիսոփաները հաճախ մտածել են, թե ով կարող է հասնել փրկության, ով կարող է հավերժությունն անցկացնել Աստծո ներկայության մեջ[45]։

Կա երկու հակադիր տեսակետ այն մասին, թե արդյոք հնարավոր է փրկություն այլ կրոնների հետևորդների համար։ Բացառիկները կարծում են, որ փրկությունը հասանելի է միայն նրանց, ովքեր համապատասխանում են մեկ կրոնի կողմից սահմանված չափանիշներին։ Ներառյալները կարծում են, որ փրկությունը հասանելի է բոլոր կրոնների ներկայացուցիչներին[46]։

Կան նաև բազմակարծիքներ, ովքեր կարծում են, որ ոչ մի կրոն միակ ճշմարիտը չէ, և հետևաբար չկա փրկության մեկ ճանապարհ[47]։ Այս տեսակետը ներկայացնում է, մասնավորապես, փիլիսոփա Ջոն Հիկը[46]։

Բացառիկներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բացառիկները (անգլերեն exclusivist, անգլիական բացառիկ - հասանելի կամ պատկանող միայն որոշակի մարդկանց, այլոց հետ չհամօգտագործվող) այս հարցում կարծում են, որ միայն նրանք, ովքեր համապատասխանում են մեկ կրոնական տեսակետով սահմանված չափանիշներին, կարող են հավերժություն անցկացնել Աստծո ներկայությունը[48]։

Այս հարցում էքսկլյուզիվիստների թվում են, մասնավորապես, քրիստոնյաները և մուսուլմանները. սակայն, նույն կրոնի հետևորդների մեջ կան տարբեր, և հաճախ հակադիր տեսակետներ փրկության հնարավորության վերաբերյալ։ Օրինակ՝ քրիստոնեության մեջ դարեր շարունակ վեճեր են եղել այն մասին, թե արդյոք մանուկ հասակում մահացած երեխաները դրախտ կգնան[49]։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Спасение / С. С. Аверинцев, протоиерей В. Леонов // Сен-Жерменский мир 1679 — Социальное обеспечение [Электронный ресурс]. — 2015. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 30). — ISBN 978-5-85270-367-5.
  • Аверинцев С. С. Спасение // Новая философская энциклопедия / Ин-т философии РАН; Нац. обществ.-науч. фонд; Предс. научно-ред. совета В. С. Стёпин, заместители предс.: А. А. Гусейнов, Г. Ю. Семигин, уч. секр. А. П. Огурцов. — 2-е изд., испр. и допол. — М.: Мысль, 2010. — ISBN 978-5-244-01115-9.
  • Лысенко В.Г. Ранний буддизм: религия и философия. — М.: ИФРАН, 2003. — ISBN 5-201-02123-9.
  • Brandon S. G. F. (англ.)рус.. Salvation (religion) (англ.) // Britannica.
  • Баукер, Джон (англ.)рус.. Salvation (англ.) // The Concise Oxford Dictionary of World Religions. — Oxford University Press.
  • Эллвуд, Роберт, Ellwood, Gracia Fay. Salvation (англ.) // Contemporary American Religion. — Cengage (англ.)рус..
  • Smart N. (англ.)рус.. Soteriology. — Thomson Gale (англ.)рус./Еncyclopedia.com (англ.)рус., 2005.
  • Basinger, David (англ.)рус.. Religious Diversity (Pluralism) // Stanford Encyclopedia of Philosophy / Edward N. Zalta (англ.)рус.. — 2018. «But with respect to the question of salvation (one’s eternal destiny), a person must come to understand and follow the unique way. Or, to be more specific, as salvific exclusivists see it, the criteria for salvation specified by the one correct religious perspective are both epistemologically necessary in the sense that those seeking salvation must be aware of these conditions for salvation and ontologically necessary in the sense that these conditions must really be met (Peterson et al. 2013, 322).[8] It is important to note, though, that not only Christians are salvific exclusivists. For example, just as Christian salvific exclusivists maintain that only those who respond appropriately to requirements set for in Christian belief can spend eternity in God’s presence, Muslim salvific exclusivists maintain that „whether a person is ‘saved’ or not is principally determined by whether he or she responded appropriately to Islamic belief“ (Aijaz 2014, 194).»

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 НФЭ, 2010
  2. ↑ БРЭ, 2015: «в религиозном мировоззрении предельно желательное состояние человека, характеризующееся избавлением от зла — как морального (порабощённости греху), так и физического (смерти и страдания), полным преодолением отчуждения и несвободы. С. выступает как конечная цель религ. усилий человека и высшее дарение со стороны Бога»
  3. ↑ НФЭ, 2010: «в религиозном мировоззрении предельно желательное состояние человека, характеризующееся избавлением от зла — как морального («порабощённости греху»), так и физического (смерти и страдания), — полным преодолением отчуждения и несвободы. Спасение выступает как конечная цель религиозных усилий человека и высшее дарение со стороны Бога»
  4. ↑ Баукер: «The act or state of being safe in ultimate terms. Although all religions have some sense of a condition which might appropriately be called by this name, the state and the way to it are very differently understood. = действие или состояние безопасности в окончательном, предельном смысле слова. Хотя у всех религий есть определённое ощущение состояния, которое можно было бы назвать таким образом, это состояние и путь к нему понимается очень по-разному»
  5. ↑ Эллвуд: «The idea of salvation is rooted in a conception that the world and the human condition are not as they once were or should be; salvation is the radical change or transformation that sets them right. It may mean a total or partial transformation of the individual, in this world or beyond death; it may mean a change of the social order, or a new cosmos. The term "salvation" originally had only a Christian reference; it is now used to apply also to other religions, especially the so-called Great Religions that originated in the Axial Age (between approximately 600 b.c.e. and 600 c.e.). The cosmic religions that prevailed before this period, and that still do in some places, tend to be this-worldly in their concern. There is resort to Divine figures and/or rituals to meet needs for bodily well-being, for children, for help against impurity, chaos, enemies, death. Although there is interest in a spiritual world to be entered after death, it is not usually the standard by which the present life is judged. = Идея спасения уходит корнями в представление о том, что мир и состояние человека не такие, какими они когда-то были или должны быть; спасение - это радикальное изменение или преобразование, которое их исправляет. Это может означать полное или частичное преобразование личности, в этом мире или за его пределами; это может означать изменение общественного порядка или новое мироустройство. Первоначально термин «спасение» употребляется только в связи с христианством; теперь он применяется и к другим религиям, особенно к так называемым Великим религиям, возникшим в Осевой век (примерно между 600 до н. э. и 600 до н. э.). Возникшие до этого, а в некоторых местах и до сих пор существующие, космологические религии, как правило, посвящены заботам именно этого мира. В них обращаются к Божественным фигурам и/или ритуалам для удовлетворения потребностей в телесном благополучии, для детей, для помощи против нечистоты, хаоса, врагов, смерти. Хотя существует интерес к духовному миру, в который можно войти после смерти, обычно это не является стандартом, по которому оценивается нынешняя жизнь»
  6. ↑ 7,0 7,1 7,2 Лысенко, 2003, էջ 122: «Известно, что все религии обещают своим последователям избавление от самых мучительных состояний, свойственных человеческому существованию, облегчение страданий и преодоление конечности бытия»
  7. ↑ 8,0 8,1 Brandon: «Британника: It could be argued reasonably that the primary purpose of all religions is to provide salvation for their adherents, and the existence of many different religions indicates that there is a great variety of opinion about what constitutes salvation and the means of achieving it. That the term salvation can be meaningfully used in connection with so many religions, however, shows that it distinguishes a notion common to men and women of a wide range of cultural traditions. The fundamental idea contained in the English word salvation, and the Latin salvatio and Greek sōtēria from which it derives, is that of saving or delivering from some dire situation. Вполне резонно, что главной целью всех религий является обеспечение спасения их последователей, и существование множества различных религий свидетельствует о наличии большого разнообразия мнений о том, что такое спасение и каковы средства его достижения. Однако тот факт, что термин "спасение" может быть значимо использован в связи со столь многими религиями, показывает, что он различает понятие, общее для мужчин и женщин с широким спектром культурных традиций. Основная идея английского слова "спасение", а также латинского salvatio и греческого sotēria, от которых оно происходит, заключается в освобождении или спасении от тяжелой ситуации»
  8. ↑ Smart, 2005: «The implication of the idea is that human beings are in some kind of unfortunate condition and may achieve an ultimately good state either by their own efforts or through the intervention of some divine power. Very commonly, there is belief in a savior God, that is, a God whose special concern is with the welfare of the human race. Examples of this idea are, in the ancient world, Isis, Mithra, and Christ; in the Far East, Amida Buddha in Japan and Guanyin in China; and Kṛṣṇa and Rāma in the Hindu tradition. Смысл этой идеи заключается в том, что люди находятся в плачевном состоянии и могут достичь хорошего состояния либо собственными усилиями, либо с помощью вмешательства некоей божественной силы. Очень часто существует вера в Бога-спасителя, то есть в Бога, чья особая забота связана с благосостоянием человечества. Примерами этой идеи являются: в древнем мире - Исида, Митра и Христос; на Дальнем Востоке - Будда Амида в Японии и Гуаньиньин в Китае; и Кришна и Рама в индуистской традиции»
  9. ↑ Эллвуд: «The idea of salvation is rooted in a conception that the world and the human condition are not as they once were or should be; salvation is the radical change or transformation that sets them right. It may mean a total or partial transformation of the individual, in this world or beyond death; it may mean a change of the social order, or a new cosmos. Идея спасения уходит корнями в представление о том, что мир и состояние человека не такие, какими они когда-то были или должны быть; спасение - это радикальное изменение или преобразование, которое их исправляет. Это может означать полное или частичное преобразование личности, в этом мире или за его пределами; это может означать изменение общественного порядка или новое мироустройство»
  10. ↑ Brandon: «The hope of salvation has naturally involved ideas about how it might be achieved. These ideas have varied according to the form of salvation envisaged, but the means employed can be divided into three significant categories: (1) the most primitive is based on belief in the efficacy of ritual magic; initiation ceremonies, such as those of the ancient mystery religions, afford notable examples; (2) salvation by self-effort, usually through the acquisition of esoteric knowledge, ascetic discipline, or heroic death, has been variously promised in certain religions, such as Orphism, Hinduism, and Islam; and (3) salvation by divine aid usually entails the concept of a divine saviour who achieves what humans cannot do for themselves, as in Christianity, Judaism, and Islam. Надежда на спасение, естественно, включала в себя идеи о том, как его достичь. Эти идеи различались в зависимости от предполагаемой формы спасения, но используемые средства можно разделить на три основные категории: 1) самые примитивные основываются на вере в эффективность ритуальной магии; церемонии посвящения, подобные тем, что проводятся в древних мистических религиях, являются яркими примерами; 2) спасение собственными усилиями, обычно путем приобретения эзотерических знаний, аскетической дисциплины или героической смерти, обещалось в различных религиях, таких как орфизм, индуизм и ислам; и 3) спасение с Божьей помощью обычно предполагает идею божественного спасителя, который может совершить то, что люди не могут сделать сами, в частности, в христианстве, иудаизме и исламе»
  11. ↑ НФЭ, 2010: «Яхве должен «спасти» человека или «избранный народ»... Это телесно-духовное и посюсторонне-потустороннее спасение является свободным дарением Бога... Вопрос о том, как соотносятся здесь милость Бога и усилие человека, вызвал в христианской теологии многовековые споры о предопределении, благодати и свободе воли. ... В корне отличное понимание спасения развивается в буддизме, манихействе, гностицизме. Для этого типа учений о спасении характерно представление, согласно которому человек путем самоуглубления и отрешения сам «спасает» себя, а не получает свое спасение из рук божественного спасителя»
  12. ↑ Smart, 2005: «Where God is a personal object of worship typically salvation has to be effected by the deity, and this is where doctrines of grace and their analogues come in. Even here it is assumed in some way that the human being cooperates even if only by calling on the divine name for help. Where there is no such personal God, the individual must prepare himself, often through rigorous methods, in order to be in a position to gain eternal freedom. Там, где Бог является личным объектом поклонения, обычно спасение совершается божеством, и для этого используются доктрины благодати и их аналоги. Даже в этом случае предполагается, что человек хотя бы в какой-то мере сотрудничает - хотя бы призывая на помощь имя бога. Там, где нет такого личного Бога, человек должен подготовить себя, часто с помощью строгих методов, чтобы быть в состоянии получить вечную свободу»
  13. ↑ Smart, 2005: «There are also different emphases as to whether salvation is something that ultimately occurs after death, for instance, by one's being transferred to a heavenly state, or is something attainable in this life. Существуют также различные акценты в отношении того, является ли спасение тем, что в конечном счёте происходит после смерти, например в результате перевода человека в небесное состояние, или же оно достижимо в этой жизни»
  14. ↑ Эллвуд: «It may mean a total or partial transformation of the individual, in this world or beyond death; it may mean a change of the social order, or a new cosmos. Это может означать полное или частичное преобразование личности, в этом мире или за его пределами; это может означать изменение общественного порядка или новое мироустройство»
  15. ↑ Эллвуд: «But in the Great Religions, especially Buddhism, Hindu religion, Zoroastrianism, Christianity, and Islam, a profound otherworldly theme appears, sometimes coexisting with this-worldly concerns. It promises that by means of Divine help, spiritual discipline, or both, radically defective earthly life can be transcended, gradually or all at once. In the five Great Religions named above, such transcendence, whether in the flesh or in a purely spiritual state, is the primary meaning of the term "salvation," whereas resolution of this-worldly needs and distresses may be considered the term's secondary meaning. In Judaism, Confucianism, and Taoism this-worldly concerns tend to be primary. Но в Великих Религиях, особенно буддизме, индуизме, зороастризме, христианстве и исламе, возникает глубокая тема иного мира, иногда сосуществующего с мирскими заботами этого мира. Там обещают, что благодаря Божественной помощи, духовной дисциплине или обеим, радикально порочная земная жизнь может быть преодолена, постепенно или сразу. В названных выше пяти Великих Религиях такое преодоление, будь то во плоти или в чисто духовном состоянии, является главным смыслом термина "спасение", тогда как разрешение нужд и страданий этого мира можно рассматривать как вторичное значение термина. В иудаизме, конфуцианстве и даосизме заботы этого мира, как правило, стоят на первом месте»
  16. ↑ НФЭ, 2010: «оно [спасение] мыслится как духовно-телесное, поскольку включает в себя воскресение и просветление тела»
  17. ↑ Brandon: «In those religions that regard humans as essentially psychophysical organisms (e.g., Judaism, Christianity, Zoroastrianism, Islam), salvation involves the restoration of both the body and soul. Such religions therefore teach doctrines of a resurrection of the dead body and its reunion with the soul, preparatory to ultimate salvation or damnation»
  18. ↑ Smart, 2005: «For instance, in Judaism, Christianity, and Islam, as well as in indigenous Chinese religion and in various others, life stretches essentially from birth or conception to death, and then the question arises about the status of postmortem existence, if any. In Western monotheisms the question is often whether there is an afterlife»
  19. ↑ НФЭ, 2010: «В корне отличное понимание спасения развивается в буддизме, манихействе, гностицизме. Спасение есть освобождение от мира и от жизни в целом, преодоление желаний и привязанностей, «угасание» (см. Мокша, Нирвана). Такое спасение может быть уделом отрешенного духа, но не тела, воспринимаемого как помеха к спасению»
  20. ↑ Brandon: «In contrast, some religions have taught that the body is a corrupting substance in which the soul is imprisoned (e.g., Orphism, an ancient Greek mystical movement; Hinduism; and Manichaeism, an ancient dualistic religion of Iranian origin). In this dualistic view of human nature, salvation has meant essentially the emancipation of the soul from its physical prison or tomb and its return to its ethereal home»
  21. ↑ Smart, 2005: «in the South Asian framework, the condition of living beings is saṃsāra, which implies a potentially endless round of rebirth or reincarnation from which one escapes only through ultimate liberation, or mokṣa. In the Indian tradition the afterlife is a given, and the question is whether one can get out of it»
  22. ↑ 24,0 24,1 БРЭ, 2015
  23. ↑ Гай Музоний Руф. Фрагменты // Институт философии РАН / Столяров А. А.. —М., 2016. — С. 122. — ISBN 978-5-9540-0311-6. Архивировано из первоисточника 20 Հոկտեմբերի 2019.
  24. ↑ Эллвуд: «The idea of salvation is rooted in a conception that the world and the human condition are not as they once were or should be; salvation is the radical change or transformation that sets them right. It may mean a total or partial transformation of the individual, in this world or beyond death; it may mean a change of the social order, or a new cosmos. The term "salvation" originally had only a Christian reference; it is now used to apply also to other religions, especially the so-called Great Religions that originated in the Axial Age (between approximately 600 b.c.e. and 600 c.e.). The cosmic religions that prevailed before this period, and that still do in some places, tend to be this-worldly in their concern. There is resort to Divine figures and/or rituals to meet needs for bodily well-being, for children, for help against impurity, chaos, enemies, death. Although there is interest in a spiritual world to be entered after death, it is not usually the standard by which the present life is judged. = Идея спасения уходит корнями в представление о том, что мир и состояние человека не такие, какими они когда-то были или должны быть; спасение — это радикальное изменение или преобразование, которое их исправляет. Это может означать полное или частичное преобразование личности, в этом мире или за его пределами; это может означать изменение общественного порядка или новое мироустройство. Первоначально термин «спасение» употребляется только в связи с христианством; теперь он применяется и к другим религиям, особенно к так называемым Великим религиям, возникшим в Осевой век (примерно между 600 до н. э. и 600 до н. э.). Возникшие до этого, а в некоторых местах и до сих пор существующие, космологические религии, как правило, посвящены заботам именно этого мира. В них обращаются к Божественным фигурам и/или ритуалам для удовлетворения потребностей в телесном благополучии, для детей, для помощи против нечистоты, хаоса, врагов, смерти. Хотя существует интерес к духовному миру, в который можно войти после смерти, обычно это не является стандартом, по которому оценивается нынешняя жизнь»
  25. ↑ Шульга Е.Н. Когнитивная герменевтика // Институт философии РАН. —М., 2002. — С. 235. — ISBN 5-201-02091-7. Архивировано из первоисточника 20 Հոկտեմբերի 2020.: Հին Կտակարանի հուդայականությունը, համեմատած մերձավորարևելյան մյուս կրոնների հետ, քայլ արեց դեպի փրկության գաղափարների բացարձակացում. այլևս ոչ թե անձնական աղետ ինչ-որ մեկի կյանքում, այլ մարդու և ժողովրդի ողջ կյանքը ներկայացվեց որպես աղետ, որը միայն. Աստված՝ Փրկիչը, կարող է փոխել։ Փրկության մասին հրեական վարդապետությունը բացարձակացնում է այն աղետները, որոնցից Եհովան փրկում է մարդուն կամ նրա ժողովրդին։ Մարդը ոչ միայն դիմում է Աստծուն, այլ «կանչում է», «բղավում» նրան «խորքից» (Սաղմոս 129:1), որը Սաղմոսների գրքի և Մարգարեների գրքերի գերակշռող ինտոնացիան է։ Հին Կտակարանի տիեզերքը, ի տարբերություն հնագույն տիեզերքի, անհասկանալի է և անկանոն՝ երկիրը «ցնցում է», ջրերը «աղմկում են, բարձրանում» (Սաղմ. 45:3–4), լեռները «հալվում են մոմի պես» (Սաղմ. 96:5) և «ցատկեցին խոյերի պես» (Սաղմ. 113:4), հսկա հրեշները զարմանում են մարդկային չափերի հետ իրենց անհամեմատելիությամբ. մարդը կորած է սոցիալական օտարության մեջ (Սաղմ. 12:2): Բայց այս ամենը փրկության մասին լավատեսական Հին Կտակարանի ուսմունքի միայն նախապատմությունն է. Աստծուն ուղղված կոչը լսվեց նրա կողմից, և աղետը, որը կարծես հույս չի թողնում, լուծվում է անհասկանալի և վերջնական փրկությամբ (Սաղմ. 21, Գիրք. Եսթերի և այլն)։ Փրկությունը Հին Կտակարանում նյութական է և բաղկացած է ստրկությունից ազատվելուց, գերությունից վերադարձից, առողջությունից և շատ երեխաներից, առատությունից և հաջողությունից։ Սակայն սրա հետ մեկտեղ բացահայտվում են նաև փրկության էթիկական կողմերը, ինչպիսիք են խաղաղությունն ու արդարությունը (Եսայիա մարգարեի գրքում, սկսած 40-րդ գլխից և այլն)։ Փրկությունը ներկայացվում է որպես ամբողջական՝ ընդգրկելով ողջ մարդկային գոյությունը։ Թալմուդյան դարաշրջանում ձևավորվեց հավատը լավ հանդերձյալ կյանքի, հարության և ապագա աշխարհի հանդեպ, որտեղ կավարտվի փրկությունը։ Այս մարմնական և հոգևոր փրկությունը Աստծո անվճար պարգևն է, «փրկությունը» Աստծո էությունն է (Սղ 27:1-2)։ Քրիստոնեությունը պահպանում է փրկության Հին Կտակարանի ըմբռնումը, բայց ավելի մեծ շեշտադրում է տալիս դրա հոգևոր բաղադրիչին, թեև քրիստոնեական ուսմունքում փրկությունը հասկացվում է որպես հոգևոր-մարմին, քանի որ այն ներառում է հարություն և մարմնական լուսավորություն։ Գոյություն ունեն գաղափարներ կործանումից, մահից և մեղքից ազատվելու, «կյանքի նորոգման» փրկության, «Քրիստոսի մեջ կյանքի», օրենքից և մեղքից ազատվելու մասին։ Փրկությունը կապված է «արդարացման», «սրբության», «իմաստության», հավատքի, հույսի, սիրո և բազմակողմանի «հոգևոր պարգևների» հետ (տես Հռոմեացիներ 6.8; Կող. 3.12-14; Եփես. 2.4-8): Փրկությունը կավարտվի էսխատոլոգիական ապագայում՝ հետմահու դատաստանից հետո։ «Քրիստոսի մեջ կյանքը» պահանջում է «հավիտենական կյանք» ամբողջությամբ ավարտվել։ Աստծո ողորմության և մարդկային արարքների փոխհարաբերության հարցը դարավոր աստվածաբանական բանավեճ է առաջացնում կանխորոշման, շնորհի և ազատ կամքի թեմաների շուրջ։ Զուգահեռաբար փրկության այլ ըմբռնում զարգացավ բուդդիզմում, մանիքեիզմում, գնոստիցիզմում և այլն։ Այն նաև բացարձակացված է, բայց կապված չէ մարմնի և կյանքի շարունակության հետ. փրկությունը կապված է կյանքից ու աշխարհից ազատության, ցանկություններից ու կապվածություններից հրաժարվելու հետ։ Ավելին, այս ուսմունքներից շատերում փրկությունն իրականացվում է ոչ թե աստվածային միջամտությամբ, այլ հավատացյալի զորությամբ։
  26. ↑ , 2010: «Следующий шаг к абсолютизации спасения сравнительно с другими ближневосточными религиями был сделан ветхозаветным иудаизмом. Эмоциональным фоном библейского учения о спасении является абсолютизация бедствий, от которых Яхве должен «спасти» человека или «избранный народ»»
  27. ↑ {{|ссылка=https://iphlib.ru/library/collection/newphilenc/document/HASH0186d364b86fab3de94e2d86%7Cчасть=Талмуд%7Cавтор=Горелик M.Я.}} «В отличие от христианства, в котором утверждается идея спасения лишь в жестких конфессиональных рамках, в Торе содержится мнение, что все люди имеют возможность спасения. Для неевреев оно существенно облегчено, ибо им необходимо соблюдать лишь семь заповедей сынов Ноя, в то время как евреям — 613».
  28. ↑ Issues in Jewish Ethics: Judaism’s Rejection of Original Sin. Jewish Virtual Library Արխիվացված 2017-10-09 Wayback Machine.
  29. ↑ Баукер: «It is in Christianity that great emphasis is laid on salvation, deriving from the centrality of Christ. The Christian doctrine has several aspects: (i) the work of Christ in the atonement (and, broadly, in the incarnation generally); (ii) the justification and sanctification of men and women by God's grace; and (iii) the outcome of death and of history. Именно в христианстве большое внимание уделяется спасению, исходящему из центральной роли Христа. Христианская доктрина имеет несколько аспектов: (i) работу Христа в искуплении (и, в более широком смысле, в воплощении вообще); (ii) оправдание и освящение мужчин и женщин Божьей благодатью; и (iii) исход смерти и истории»
  30. ↑ БРЭ, 2015: «Вопрос о том, как соотносятся здесь милость Бога и усилие человека, вызвал в христианской теологии многовековые споры о предопределении, благодати и свободе воли. ... В христианской сотериологии, осн. принципы которой были сформулированы уже в патристич. период, спасение включает в себя как совершённое Христом искупление (объективная сторона спасения), так и процесс личного усвоения людьми плодов искупительного подвига Христа (субъективная сторона спасения). В объективном плане спасение уже произошло, Христос, став человеком и пострадав за грехи мира, восстановил общение людей с Богом и в Самом Себе положил основание для их обо́жения. Плоды Голгофской жертвы достаточны для спасения всего человечества, но они не делают всех людей автоматически спасёнными: в течение земной жизни каждый человек призван свободно и сознательно самоопределиться в своём отношении к Богу, важнейшим условием этого является искренняя вера в Бога и сознательная жизнь по Его воле. Со стороны Бога людям даётся благодать, силой которой происходит освящение или обожение христианина. В деле спасения мира гл. орудием Бога является Церковь, в духовном пространстве которой происходит благодатное преображение людей. Т. о., спасение человека — это свободное взаимодействие (синергия) двух начал — Божественного и человеческого, спасающей благодати Божией и воспринимающего её человека»
  31. ↑ Баукер: «Again, in Islam, there is much concern with the day of judgement (yaum al-Din) and with the mercy of God, who is constantly invoked bʾismi-Llāhi rahmāni warahīm, ‘in the name of God, merciful and compassionate’. But the most common word for ‘salvation’, najah, is used only once in the Qurʾān. Опять же, в исламе существует большая озабоченность по поводу судного дня (яум ад-Дин) и милосердия Бога, на которого постоянно ссылаются bʾismi-Llāhi rahmāni warahīm, "во имя Бога, милосердный и сострадательный". Но самое распространенное слово "спасение", наджа, используется только один раз в Коране»
  32. ↑ Brandon: «Although the word najāt (Arabic: “salvation”) is used only once in the Qurʾān (the holy book of Islam), the basic aim of Islam is salvation in the sense of escaping future punishment, which will be pronounced on sinners at the Last Judgment. Muhammad did teach that Allah had predestined some humans to heaven and others to hell, but the whole logic of his message is that submission to Allah is the means to salvation, for Allah is merciful. Хотя слово наджат (по-арабски najāt: "спасение") используется только один раз в Коране (священной книге ислама), основной целью ислама является спасение от грядущего наказания, которое будет вынесено грешникам на Страшном Суде. Мухаммад учил, что Аллах предопределил одних людей на небо, а других в ад, но вся логика его послания заключается в том, что покорность Аллаху - это путь к спасению, ибо Аллах милосерден»
  33. ↑ 35,0 35,1 {{|ссылка=https://iphlib.ru/library/collection/newphilenc/document/HASH05149343ad4905d3472a05%7Cчасть=Ислам%7Cавтор=Т. Ибрагим}} «мусульманская антропология (как и иудейская), в отличие от христианской, не придает особого значения первородному греху. Согласно исламу, Бог простил прародителям (Адаму и Еве) их прегрешение, что снимает необходимость в искупительном божественном самопожертвовании (распятии Иисуса)».
  34. ↑ Баукер: «Again, in Buddhism, there is strong emphasis from the Buddha that he is only a physician who can diagnose ills and suggest the path to a cure, but that each person must be his or her own saviour. It is only in Mahāyāna Buddhism that figures akin to saviours (especially bodhisattvas) enter in. В буддизме есть сильный акцент со стороны Будды, что он только врач, который может диагностировать болезни и предлагать путь к исцелению, но каждый человек должен быть собственным спасителем. Только в буддизме махаяны есть буддисты, похожие на спасителей (особенно бодхисаттвы)»
  35. ↑ Лысенко, 2003, էջ 23: «Будда никогда не рассуждал на тему, как устроен мир и как он возник, а если ему задавали подобные вопросы, отказывался отвечать на них, повторяя, что его учение имеет лишь один вкус — вкус спасения: не спасения, приходящего извне, от Бога, а спасения, которое человек способен достичь собственными усилиями, если изменит самого себя, используя методы, открытые Буддой («Будьте сами себе светильниками!»)»
  36. ↑ Лысенко, 2003, էջ 123: «Буддизм не признаёт благодати, а в деле спасения придает сознательным усилиям человека гораздо больший вес, чем какой-либо помощи извне (это касается прежде всего раннего буддизма и тхеравады). ... раз духкха есть механизм, запущенный самим человеком, то кто же, если не сам он, может прекратить действие этого механизма?»
  37. ↑ Лысенко, 2003, էջ 170: «„Вся буддийская этика, — пишет О.О. Розенберг, — построена на идеях спасения, т.е. достижения нирваны и на теории перерождения и возмездия“»
  38. ↑ Генон Р. Общее введение в изучение индуистских доктрин = Introduction générale à l’étude des doctrines hindoues // Ориентиры… : сборник / перевод Т.Б. Любимовой. — М.: ИФ РАН, 2014. — В. 9. — С. 187—189. Архивировано из первоисточника 23 փետրվարի 2020. «…Пример обычной тенденции для западных людей, в силу которой они повсюду хотят видеть просто эквивалент собственным способам мышления. […] Если ограничиться одним типичным случаем среди многих других, то таковым будет сравнение, установленное между метафизической концепцией „освобождения“ в доктрине индуизма и теологической концепцией „спасения“ в западных религиях, существенно различных концепциях, которые одно только непонимание некоторых ориенталистов могло отождествлять, впрочем, чисто словесным образом. Отметим по ходу дела, раз представилась такая возможность, что подобный случай также должен послужить предостережением от вполне реальной опасности: если уверяют индуса, для которого западные концепции являются совершенно чуждыми, что европейцы понимают под „спасением“ точно то же самое, что он понимает под мокшей (moksha), то у него, несомненно, не будет никакой причины оспаривать это утверждение или подозревать неточность; возможно, даже ему самому придется впоследствии, по крайней мере до того, когда он будет лучше осведомлен, использовать это слово „спасение“, чтобы обозначить концепцию, не имеющую ничего теологического. И тогда будет взаимное непонимание и путаница станет непоправимой».
  39. ↑ Баукер: «In Hinduism, the notion is more clearly expressed through terms derived from muc, ‘release from pains or penalties’, such as mukti (mukta) and mokṣa. Help from a ‘saviour’, especially an avatāra of Viṣṇu, and above all from Kṛṣṇa, is acknowledged. В индуизме это понятие более четко выражено в терминах, происходящих от мок, "освобождение от боли или наказания", таких как мукти (мукта) и mokṣa. Признана помощь от "спасителя", особенно от аватары Вишну, и прежде всего от Кришны»
  40. ↑ {{|ссылка=https://iphlib.ru/library/collection/newphilenc/document/HASH523b269b5f21f2427bc452%7Cчасть=Индуизм%7Cавтор=О.В.Мезенцева}}
  41. ↑ Brandon
  42. ↑ {{|ссылка=https://iphlib.ru/library?el=&a=d&c=newphilenc&d=&rl=1%7Cчасть=Зороастризм%7Cавтор=И. К. Петрова}}
  43. ↑ Basinger, 2018: «Historically, however, there has been one specific “diversity issue” with which philosophers have been most concerned: the question of the eternal destiny of humankind, that is, the question of who can spend eternity in God’s presence — who can obtain salvation. Исторически, однако, существовала одна особая «проблема многообразия», которая больше всего волновала философов: вопрос о вечной судьбе человечества, то есть вопрос о том, кто может провести вечность в присутствии Божьем, кто может обрести спасение»
  44. ↑ 46,0 46,1 Basinger, 2018
  45. ↑ Basinger, 2018: «Salvific pluralists, however, find such reasoning no more convincing than that offered by exclusivists. Inclusivists are right, pluralists grant, to say that individuals need not necessarily know of or fulfill certain requirements normally specified in a given religion to attain salvation. But inclusivists, like exclusivists, are wrong to argue that this salvation is, itself, possible only because of certain conditions or events described in the one true religion. There is no one true religion and, therefore, no one, and only one, path to eternal existence with God. Однако плюралисты во взглядах на спасение считают такие рассуждения не более убедительными, чем рассуждения эксклюзивистов. Инклюзивисты правы, утверждают плюралисты, в том, что для достижения спасения человеку не обязательно знать или выполнять определенные требования, обычно установленные в данной религии. Но инклюзивисты, как и эксклюзивисты, ошибаются, утверждая, что это спасение само по себе возможно только благодаря определенным условиям или событиям, описанным в единственной истинной религии. Нет одной-единственной истинной религии, а потому нет одного-единственного пути к вечному существованию с Богом»
  46. ↑ Basinger, 2018: «Those who are religious exclusivists on this question claim that those, and only those, who have met the criteria set forth by one religious perspective can spend eternity in God’s presence. Религиозные эксклюзивисты в этом вопросе утверждают, что те, и только те, кто соответствует критериям, установленным одной религиозной точкой зрения, могут провести вечность в присутствии Божьем»
  47. ↑ Basinger, 2018: «It is important to note, though, that not only Christians are salvific exclusivists. For example, just as Christian salvific exclusivists maintain that only those who respond appropriately to requirements set for in Christian belief can spend eternity in God’s presence, Muslim salvific exclusivists maintain that “whether a person is ‘saved’ or not is principally determined by whether he or she responded appropriately to Islamic belief” (Aijaz 2014, 194). Also important to note is that differing, sometimes even conflicting, exclusivistic claims can exist within the same world religion. For instance, significant intra-Christian debate has centered historically on the eternal fate of young children who die»

Քաղվածելու սխալ՝ «НФЭ—2010——» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:

Քաղվածելու սխալ՝ «БРЭ—2015——» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Փրկություն_կրոններում&oldid=9937264» էջից