Քաղցկեղածին գործոններ

Քաղցկեղածին գործոններ, (լատին․՝ cancer - քաղցկեղ և հունարեն՝ genos), օնկոգեն, բլաստոմոգեն գործոններ, ֆիզիկական գործոններ, քիմիական նյութեր և կենսաբանական օրգանիզմներ, որոնք, ազդելով կենդանի հյուսվածքների վրա, առաջացնում են չարորակ նորագոյացություններ։

Քիմիական գործոններ

Քիմիական գործոնները կարող են առաջացնել քաղցկեղ և այլ չարորակ ու բարորակ ուռուցքներ՝ մաշկի վրա, շնչուղիներ ու մարսողական ուղիներ ընկնելիս և միզային համակարգով օրգանիզմից հեռանալիս։ Քիմիական գործոնները պարունակվում են տարբեր ծխերի մեջ, արդ. թափոններում և ներքին այրման շարժիչների արտանետած գազերում (ավտոտրասպորտ, ավիացիա և այլն)։ Որոշ մասնագիտությունևերի բնագավառում աշխատողներ կարող են հիվանդանալ քաղցկեղով, որի պատճառն այս կամ այն քիմիական նյութի հետ երկարատև շփումն է. ծխնելույզ մաքրողները հիվանդանում են մաշկի, իսկ անիլինային ներկերի արտադրությունում աշխատողները՝ միզապարկի քաղցկեղով։ Ճառագայթաակտիվ հանքապար արդյունահանողները և ռենտգենյան սարքերը սպասարկող բժշկական և տեխնիկական անձնակազմը իոնացնող ճառագայթների ազդեցությամբ կարող են հիվանդանալ չարորակ ուռուցքներով։ Մթնոլորտի օդի աղտոտվածության նվազեցման աշխատանքները, ծխելու դեմ պայքարը, արտադրանքի շարժընթացի հերմետիկացումը և փակ տեխնոլոգիան դադարեցնում են աշխատողների շփումը վնասակար նյութերի հետ, դրանով կանխարգելում թոքերի քաղցկեղը։ Ներքին այրման շարժիչների կատարելագործումը, ջեռուցման համակարգերում վառելանյութի այրման ռացիոնալացումը, մետաղաձող, արդյունաբերության մեջ տեխնոլոգիայի կատարելագործումը նպաստում են քիմիական գործոնների թափոնների նվազեցման։ Նպատակահարմար քաղաքաշինությունը, փողոցների օդափոխելիությունը և այլն կանխում են տրանսպորտի արտանետած գազերի կուտակումը։ Շրջակա միջավայրի աղտոտման հաստատված են քիմիական գործոնների սահմանային մթնոլորտում, ջրային ավազաննետոտվածության կանխման համար թույլատրելի կոնցենտրացիաներում և հողում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։