Jump to content

Շիմոն Փերես

Շիմոն Փերես
եբր.՝ שמעון פרס‎
Ծննդեան անուն լեհ.՝ Szymon Perski
եբր.՝ שמעון פרסקי‎
Ծնած է 2 Օգոստոս 1923(1923-08-02)[1][2]
Ծննդավայր Վիշնևա, Valozhyn County, Նովոգրուդյան վոյեվոդություն, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն
Մահացած է 28 Սեպտեմբեր 2016(2016-09-28)[3][4][5][…] (93 տարեկանին)
Մահուան վայր Խաիմ Շիբայի անվան բժշկական կենտրոն, Ռամատ Գան, Թել Ավիվի մարզ, Իսրայէլ[6]
Քաղաքացիութիւն  Իսրայէլ
 Մանդատային Պաղեստին
 Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն
Կրօնք Յուդայականութիւն
Ուսումնավայր Նիւ Եորք Համալսարան
Հարուըրտ Համալսարան
Նիւ Սքուլ
New School for Social Research?
Ironi Alef High School?
Մասնագիտութիւն քաղաքական գործիչ, գրագէտ, բանաստեղծ, նախարար
Աշխատավայր Մոսադ?
Վարած պաշտօններ Իսրայելի վարչապետ?, Իսրայելի վարչապետ?, Իսրայելի նախագահ?, Իսրայելի արտաքին գործերի նախարար?, Իսրայելի արտաքին գործերի նախարար?, Իսրայելի արտաքին գործերի նախարար?, Իսրայելի կապի նախարար?[7], Իսրայելի պաշտպանության նախարար?[8], Իսրայելի պաշտպանության նախարար?[8], Իսրայելի առանց պորտֆելի նախարար?[9], Իսրայելի պաշտպանության փոխնախարար?[8], Իսրայելի պաշտպանության փոխնախարար?[8], Իսրայելի պաշտպանության փոխնախարար?[8], Իսրայելի պաշտպանության փոխնախարար?[8], Քնեսեթի պատգամավոր?[10], Քնեսեթի պատգամավոր?[10], Իսրայելի ֆինանսների նախարար?, Իսրայելի տրանսպորտի և ճանապարհների նախարար?, Իսրայելի փոխվարչապետ?, Իսրայելի վարչապետ? եւ Կրոնական ծառայությունների նախարար?
Կուսակցութիւն Քադիմա?, Ավոդա?, ՌԱՖԻ? եւ ՄԱՊԱՅ?
Ամուսին Սոնիա Պերես?
Ծնողներ հայր՝ Isaac Peres?, մայր՝ Sara Meltzer?[11]
Երեխաներ Ցվա Վալդեն?, Յոնի Պերես? եւ Chemi Peres?
Ստորագրութիւն

Շիմոն Փերես (listen (ինֆո), ծնեալ՝ Սիմոն Փերսքի, 2 Օգոստոս 1923(1923-08-02)[1][2], Վիշնևա, Valozhyn County, Նովոգրուդյան վոյեվոդություն, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն - 28 Սեպտեմբեր 2016(2016-09-28)[3][4][5][…], Խաիմ Շիբայի անվան բժշկական կենտրոն, Ռամատ Գան, Թել Ավիվի մարզ, Իսրայէլ[6]}}), լեհական ծագումով իսրայէլցի պետական գործիչ, Իսրայէլի իններորդ նախագահը՝ 2007 - 2014։ 2013-էն մինչեւ իր պաշտօնը ձգելը եղած է մոլորակի ամէնէն տարեց գործող պետութեան ղեկավար։ Ան երկու անգամ ծառայած է իբրեւ Իսրայէլի վարչապետ, երկու անգամ՝ իբրեւ վարչապետի տեղակալ եւ իր աւելի քան 66 տարիներու քաղաքական ասպարեզի ընթացքին եղած է Իսրայէլի 12 կաբինետներու անդամ[12]: Փերես 1959-ի Նոյեմբերին ընտրուած է Քնեսէթի, բացի 2006-ի երեք ամիսներու ընդմիջումէն, շարունակաբար ծառայեց մինչեւ 2007, երբ ան դարձաւ երկրի նախագահ։

Ան տարբեր դիւանագիտական եւ ռազմական պաշտօններ ստանձնած է 1948-ի Արաբ-Իսրայէլյան անկախութեան պատերազմի ընթացքին եւ անկէ ետք։ Անոր առաջին բարձրաստիճան պաշտօնը եղած է Պաշտպանութեան գլխաւոր տնօրէնի տեղակալ 1952-ին, եւ ապա՝ Պաշտպանութեան գլխաւոր տնօրէն՝ 1953 – 1959 թուականներուն[13]:

Իր ասպարեզի ընթացքին ան Քնեսէթի մէջ ներկայացբւցած է հինգ քաղաքական կուսակցութիւն, որոնցմէ երկուքին՝ Հաւասարեցում եւ Աշխատանքային կուսակցութիւններու առաջնորդն էր։ 1994-ին Փերես Եիտզակ Ռապինի եւ Եասեր Արաֆաթի հետ միասին, իբրեւ Իսրայէլի արտաքին գործոց նախարար, Խաղաղ բանակցութիւններու մասնակցելու եւ Օսլոյի համաձայնագիրը ձեւաւորելու համար արժանացած է Խաղաղութեան Նոպէլեան մրցանակի[13]։

2007-ին Քատիմա կուսակցութեան կողմէ Փերես կ'առաջադրուի նախագահի թեկնածու եւ Քնեսէթի կողմէ կ'ընտրուի Իսրայէլի նախագահ։ 25 Յուլիս 2007-ին Շիմոն Փերես կը ստանձնէ Իսրայէլի նախագահի պաշտօնը եօթը տարուան ժամանակաշրջանով[14][15]: Ան առաջին նախկին վարչապետն էր, որ Իսրայէլի նախագահ ընտրուած է։ 2014-ին, իր թոշակի անցնելու ժամանակ ան աշխարհի ամէնէն ատարեց պետութեան ղեկավարն էր։

2008-ին Փերես արժանացաւ Սուրբ Միքայէլ եւ Սուրբ Գէորգ Մեծ Խաչի Ասպետի պատուաւոր կոչման[16]։

Կենսագրութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Շիմոն Փերես (կանգնած, աջէն երրորդը) իր ընտանիքին հետ, 1930

Շիմոն Փերեսը (Սիմոն Փերսկին) ծնած է 2 Օգոստոս 1923-ին[17][18], Լեհաստանի Վիշնեւա բնակավայրին մէջ (այժմ Վիշնեւօ, Պելառուս), Եիտզակ (1896–1962) եւ Սառա (1905–1969 Մելտցըր) Փերսկիներու ընտանիքին մէջ[13][19]։

Ընտանիքը տան մէջ կը խօսէր եբրայերէն, իտիշ եւ ռուսերէն, եւ Փերես լեհերէն սորվեցաւ դպրոցը։ Ան այժմ եբրայերէնին զուգահեռ կը խօսի նաեւ անգլերէն ու ֆրանսերէն[20]։ Անոր հայրը հարուստ փայտանիւթի վաճառական էր, հետագային ընդգրկելով այլ ապրանքատեսակներ, իսկ անոր մայրը գրադարանավարուհի էր։ Փերես փոքր եղբայր ունի՝ Գերշոն[21], եւ յանգուցեալ ամերիկեան շարժապատկեռի աստղ Լորէն Պեքոլի (ծնունդով Պէթթի Ճոան Փերսկի) ազգականն էր[22][23]։

Փերես Ռապի Շներսոնին պատմած է, որ ինք ծնած է ծնողներուն տուած Ռեպպէի օրհնութեան շնորհիւ, եւ ինք հպարտ է անոր համար[24]։ Փերեսի մեծ հայրը՝ Ռապպի Զվի Մելցըրը մեծ ազդեցութիւն ունեցած է Փերեսի կեանքին վրայ։ Հարցազրոյցներէն մէկուն ընթացքին, ան նշած է․ "Մանուկ հասակիս մեծցած եմ իմ մեծ հօրս տունը,... Ան է կրթած է ինծի։... Մեծ հայրս ինծի Թալմուտ ուսուցանած է։ Անիկա հեշտ չէ, ինչպէս կը թուի։ Ընտանիքս հետեւողներէն չէր։ Իմ ծնողներս Առաքելական չէին, բայց ես Հարետի էի։ Անգամ մը լսեցի, որ ծնողներս շաբաթ օրը ձայնասփիւռ կը լսէին եւ կոտրեցի զայն[25]։ Չորս տարեկանին հայրը Փերեսը տարաւ Ռատուն, որպէսզի Իսրայէլի Մէյր Կագանի օրհնութիւնը ստանայ։

1932-ին, Փերեսի հայրը գաղթեց Պաղեստին եւ հաստատուեցաւ Թէլ Աւիւի մէջ։ 1934-ին ընտանիքը հետեւեցաւ անոր[21]: Ան այցելեց Պելֆոր կրթարան, եւ Կելա Կրթարան (Առեւտուրի աւագ դպրոց) Թէլ Աւիւի մէջ։ 15 տարեկանին ան կը տեղափոխուի Պէն Շեմենի գիւղատնտեսական դպրոց եւ քանի մը տարի կ'ապրի Գեւա կիբուցի մէջ[21]։ Փերես Ալումոթ կիբուցի հիմնադիրներէն մէկն էր։ 1941-ին ան ընտրուեցաւ երիտասարդ աշխատաւորներու սիոնիստական շարժման քարտուղար եւ 1944-ին կը վերադառնայ Ալումոթ, ուր ան կ'աշխատի իբրեւ կթուոր, չոբան եւ կիբուցի քարտուղար։

20 տարեկանին, ան ընտրուած էր "Աշխատող եւ սորվող երիտասարդութիւն" ազգային քարտուղարութեան կազմի անդամ, ուր ան 12 անդամներէն Մապայ կուսակցութեան երկու աջակիցներէն էր։ Երեք տարի ետք ան իր ձեռքը վերցուց շարժումը եւ մեծամասնութեան յաղթեց։ Մապայ կուսակցութեան առաջնորդներ Տաւիտ Պէն-Գուրիոն եւ Բերլ Կացելսոն սկսան հետաքրքրուիլ անով, եւ զայն ընդգրկեցին Մապայի քարտուղարութեան մէջ։[26]

1944-ին, Փերեսը առաջնորդեց ապօրինի արշաւ դէպի Նեգեւ, այնուհետեւ մուտքի արտօնութիւն պահանջող ռազմական փակ գօտի։ Արշաւախումբը, որ բաղկացած էր պատանիներու խումբէ, Պալմախ հետախոյզէ, կենդանաբանէ եւ հնագէտէ, կը ֆինանսաւորէր Պէն Գուրիոն եւ ծրագրած էր Եիձակ Սադեհի առաջնորդ Պալմախ, ապագայ հրէական բնակավայրը Հրէական պետութեան կազմին մէջ ընդգրկելու ծրագիրի մէկ մասն էր։ Խումբը ձերբակալուեցաւ Բրիտանական սպայի գլխաւորած Պետեւին ուղտի պարեկային ծառայութեան կողմէ։ Սկիզբը անոնց տարին Բեյէր Շեւա, այնուհետեւ արաբական փոքր քաղաք մը եւ երկու շաբաթ ազատազրկեցին տեղական բանտին մէջ։ Փերես ի յաւելում ազատազրկման, շատ մեծ տուգանք ստացաւ։[27]

Փերեսի բոլոր ազգանակները, որորնք մնացած էին Վիշնեւայի մէջ, Հոլոքոսթի ընթացքին սպաննուեցան,[28] անոնք հրդեհուեցան սինագոգի մէջ։[29]

1945-ին, Փերես կ'ամուսնանայ Սոնիա Գելմանի հետ, որ գերադասեց հանրային աչքէ հեռու մնալ։ Անոնք ունեցան երեք երեխայ։ Սոնիա Փերես առողջութեան պատճառով 2007-ի նախագահական երդմնակալութեան արարողութեան չկրցաւ ներկայ գտնուիլ։[30] Ան մահացաւ 20 Յունուար 2011-ին՝ 87 տարեկան հասակին։[31]

1946-ին Փերես եւ Մոշէ Տայան ընտրուեցան Մապայի պատուիրակության երիտասարդ անդամներ Պազէլի Սիոնիստական քոնկրէսին մասնակցելու։[26]

1947-ին, Փերես միացաւ Իսրայէլեան պաշտպանութեան ուժերու նախորդող Հագանահին։ Տաւիտ Պէն Գուրիոն զայն դարձուց անձնակազմի եւ ռազմական գնումներու պատասխանատու։ Փերես կը ղեկավարէր պաշտպանութեան նախարարութեան պատուիրակութիւնը ԱՄՆ-ի մէջ։ Այդ ընթացքին ան կ'ուսանէր անգլերէն, տնտեսագիտութիւն, եւ փիլիսոփայութիւն Նիւ Եորքի համալսարանին մէջ, եւ յառաջադէմ կառավարում՝ Հարվարտի համալսարանին մէջ։[32][33][34]

Պաշտպանութեան Նախարարութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Փերես (կեդրոնը) Էզէր Վայցմանի եւ Նեփալի Մահենտրայի հետ 1958-ին

1952-ին Փերես նշանակուեցաւ Իսրայէլի պաշտպանութեան նախարարութեան գլխաւոր տնօրէնի տեղակալ, յաջորդ տարի ան դարձաւ գլխաւոր տնօրէն։ Ան այդ պաշտօնը ստանձնեց 29 տարեկանին, ըլլալով ամէնէն երիտասարդը այդ պաշտօնին մէջ։

Ան կը մասնակցէր զինամթերքի ձեռքբերման գործարքներուն եւ ռազմավարական դաշինքներու կնքմանը, որ շատ կարեւոր էր Իսրայէլ պետութեան համար։ Ան կարեւոր դեր ունեցաւ Ֆրանսայի հետ սերտ յարաբերութիւններու հաստատման գործին մէջ, ապահովելով հսկայական ծաւալի որակեալ զէնքի ձեռքբերում, որուն շնորհիւ տարածաշրջանին մէջ յաջողեցաւ հաւասարակշռութիւն ապահովել։[35]

Փերեսի շնորհիւ Իսրայէլը ձեռք բերաւ կատարելագործուած Տասօ Միրաժ III ֆրանսական հակազդեցիկ կործանիչ, հիմնադրեց Նեգեւի միջուկային կեդրոնը, եւ Ֆրանսայի, Միացեալ Թագաւորութեան եւ Իսրայէլի միջեւ եռակողմ համաձայնագիր ձեռք բերաւ Սուէզի ճգնաժամի վերաբերեալ։

1956 Սուէզի Ճգնաժամը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1954-էն Փերես, ըլլալով Պաշտպանութեան նախարարութեան գլխաւոր տնօրէն, ներգրաւուած էր Ֆրանսայի եւ Բրիտանիոյ հետ համագործակցութեամբ 1956-ի Սուէզի պատերազմի ծրագրման մէջ։ Պէն Գուրիոն Փերեսը գործուղած էր Փարիզ, Ֆրանսայի կառավարութեան հետ գաղտնի բանակցութիւններ վարելու համար։[36] Փերես վճռորոշ դերակատարութիւն ունեցաւ Ֆրանսական եւ Իսրայէլեան ռազմական յարձակման պայմանագիրի բանակցություններուն մէջ։[37] 1954-ի Նոյեմբերին Փերես այցելեց Փարիզ, ուր Ֆրանսայի պաշտպանութեան նախարար Մարի-Փիեռ Քիոնիկ հաստատեց, որ կամայական զէնք, որ Իսրայէլը կը ցանկայ ձեռք բերել Ֆրանսան կը վաճառէ։[38] 1955-ի սկզբներին, Ֆրանսիան մեծ քանակությամբ զենք առաքեց Իսրայել։[38] 1956-ի Ապրիլին, Փերեսի յաջորդ այցելութեան ժամանակ, Ֆրանսան համաձայնեցաւ անտեսել եռակողմ հռչակագիրը եւ Իսրայէլին աւելի շատ զէնք տրամադրել։[39] Նոյն այցելութեան ընթացքին Փերես տեղեկացուցած էր ֆրանսացիներուն, որ Իսրայէլ որոշած է 1956-ին Եգիպտոսի հետ պատերազմիլ։[40] 1956-էն Ֆրանսան դարձաւ Իսրայէլի ամենամօտիկ դաշնակիցը եւ գործընկերը Մերձաւոր Արեւելքի մէջ։

Սեւրի մէջ, Փերես Ֆրանսայի եւ Բրիտանիոյ պաշտպանութեան եւ արտաքին գործոց նախարարութիւններու բարձրաստիճան պաշտօնեաներու հետ ծրագրեցին Սուէզի ճգնաժամի կարգագորումը։[41] Բրիտանիան եւ Ֆրանսան հաստատեցին իրենց աջակցութիւնը Իսրայէլին՝ Եգիպտոսի դէմ դաշինքին միանալով։ Կողմերը պայմանաւորուեցան, որ Իսրայէլը պիտի ներխուժէ Սինայ։ Բրիտանիան եւ Ֆրանսիան պիտի միջամտեն, իբրեւ թէ անջատելու Իսրայէլի եւ Եգիպտոսի ուժերը, երկուքին հրահանգելով ջրանցքի երկու կողմէն 16 քմ հեռաւորութիւն պահպանել։[42] Այնուհետեւ ըստ ծրագիրին Բրիտանիան եւ Ֆրանսան պիտի պնդեն, որ այդպիսի կարեւոր երթուղիի վերահսկողութիւնը Եգիպտոսի կողմէ անապահով է, ուստի անհրաժեշտ է իրականացնել Անգլո-Ֆրանսական վերահսկողութիւն։ Սեւրի համաձայնագիրը Բրիտանիոյ վարչապետի կողմէ ներկայացուած է իբրեւ "պետականութեան բարձրագոյն ձեւ"։[43] Երեք դաշնակիցները, յատկապէս Իսրայէլը յաջողութեամբ իրականացուցին իրենց ռազմական նպատակները։ Այնուամենայնիւ ԱՄՆ եւ ԽՍՀՄ ծայրահեղ բացասական արձագանգը ստիպեցին Բրիտանիոյ եւ Ֆրանսային դուրս գալ տարածաշրջանէն։

Քաղաքական Ասպարեզը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Փերես Քնեսէթի մէջ առաջին անգամ ընտրուեցաւ 1959-ի ընտրութիւններու ժամանակ, Մափայ կուսակցութեան կողմէ։ Ան ստանձնեց Պաշտպանութեան փոխնախարարի պաշտօնը եւ մնաց մինչեւ 1965։ Փերես եւ Մոշէ Դայան լքեցին Մափայ կուսակցութիւնը, Տաւիտ Պէն-Գուրիոնի հետ նոր` Ռաֆի կուսակացութիւն հիմնելու համար, որ հաշտուեցաւ Մափայի հետ եւ 1968-ին միացաւ հաւասարեցում ձախակողմեան դաշինքին։

1969-ին, Փերես նշանակուեցաւ Իսրայէլի Ներգաղթեալներու հարցերու նախարար եւ 1974-ին, որոշ ժամանակ Տեղեկատուութեան նախարարի պաշտօնը ստանձնելէ ետք, ան նշանակուեցաւ Պաշտպանութեան նախարար Եիձակ Ռապինի կառավարութեան տակ։ Կոլտա Մայերի հրաժարականէն ետք դարձաւ վարչապետի աթոռի համար պայքարի Ռապինի գլխաւոր մրցակիցը։ Այդ ընթացքին Փերես կը շարունակէր Ռապինի հետ մրցիլ կուսակցութեան ղեկավարի պաշտոնը ստանձնելու համար, սակայն 1977-ի կուսակցութեան ընտրութիւններուն ան կրկին պարտուեցաւ։

Փերես դարձաւ կուսակցութեան ղեկավար մինչեւ ընտրությունները, երբ Ռապին հրաժարական տուաւ արտարժոյթի սկանդալի մէջ իր կնոջ ներգրաւուածութեան պատճառով։ Քանի որ իրաւաբանօրէն Ռապին չէր կրնար հրաժարական տալ անցումային կառավարութեան վարչապետի պաշտօնէն, ան պաշտօնապէս մնաց իբրեւ վարչապետ, մինչդեռ գործնականին մէջ գործող վարչապետը Փերեսն էր։ Փերես առաջնորդեց Հաւասարեցումը ընտրութիւններու ընթացքին, որ բերաւ Դաշինքի միակ պարտութիւնը, մինչդեռ Լիքուդը Մենահեմ Բեգինի գլխաւորութեամբ դաշնակցութիւն ձեւաւորելու եւ ձախերը բացառելու համար բաւարար քանակութեամբ մանդատներ ձեռք բերաւ։ Միայն մէկ ամիս ետք Փերես ստանձնեց ընդդիմութեան առաջնորդի դերը։ Միայն 1980-ին Ռապինի հետ վերամիաւորուելէ ետք, 1981-ի ընտրութիւններուն աւելի քիչ կորուստ ունեցաւ։ 1984-ի ընտրութիւններուն դաշինքը յաղթեց միւս կուսակցութիւններուն, սակայն չկրցաւ մեծամասնութիւն կազմել՝ անհրաժեշտ 61 մանդատ, ձեւաւորելու ձախակողմեան դաշնակցութիւնը։ Հաւասարեցումն ու Լիքուդը անսովոր "թաւալական" պայմանաւորուածութիւն ձեռք բերին՝ Վարչապետի պաշտօնը պիտի շարունակէ վարել Փերեսը, իսկ Լիքուդի առաջնորդ Եիձիկ Շամիր պիտի ստանձնէ արտաքին գործոց նախարարի պաշտօնը։ Այդ ժամանակաշրջանի ամենացայտուն դրսեւորումը անոնց համատեղ այցելութիւնն էր Մարոք՝ խորհրդակցելու համար Մարոքի թագաւոր Հասան Բ.-ի հետ։

Իբրեւ գործարքի մաս, երկու տարի ետք, Փերեսն ու Շամիրը տեղերով փոխուեցան։ 1986-ին ան դարձաւ արտաքին գործոց նախարար։ 1988-ին, Փերես Հաւասարեցում դաշինքին տարաւ աւելի նեղ պարտութեան մը։ Ան համաձայնեցաւ Լիքուդի հետ դաշնակցութիւն կազմել, այս անգամ զիջելով վարչապետի աթոռը Շամիրին ամբողջ ժամկէտին։ 1988–90 Ազգային միասնութեան կառավարութեան մէջ, Փերես ստանձնած էր փոխվարչապետի եւ Ֆինանսներու նախարարի պաշտօնը։ Ան եւ Հաւասարեցում դաշինքը վերջնականապէս լքեց կառավարութիւնը 1990-ին, երբ անոր ձախերու հետ դաշնակցութիւն կազմելու փորձերը տապալեցան։

Եիձիկ Ռապին, Շիմոն Փերես եւ Եասեր Արաֆաթ՝ Նոպէլեան մրցանակ ստանալու ժամանակ

1990-էն, Փերես կը ղեկավարէր Քնեսէթի ընդդիմութիւնը մինչեւ 1992-ի սկիզբը, երբ ան պարտուեցաւ Իսրայէլի աշխատաւորական կուսակցութեան ընտրութիւններուն։ Փերես մնաց քաղաքականութեան մէջ 1992-էն որպէս Ռապինի արտաքին գործոց նախարար։ Եասեր Արաֆաթի Պաղեստինի ազատութեան կազմակերպութեան հետ գաղտնի բանակցութիւններու պատճառով Օսլոյի համաձայնագիրը ստորագրուեցաւ, որ Ռապինին, Փերեսին եւ Արաֆաթին ապահովեցին Նոպէլեան մրցանակ։ 1995-ին, Ռապինի սպաննութենէն ետք, Փերես եօթը ամիս պաշտօնավարեց իբրեւ վարչապետ եւ պաշտպանութեան նախարար մինչեւ 1996-ի վարչապետի եւ օրէնսդիր իշխանութեան ընտրութիւնները, որոնց ընթացքին ան կը փորձէր պահպանել խաղաղութեան գործընթացը։[44]

Շիմոն Փերես ԱՄՆ նախագահ Պիլ Քլինթընի հետ Սպիտակ տան մէջ 1996-ի Ապրիլին։

Իր կառավարման ընթացքին, Փերես համացանցը մտցուց Իսրայէլ եւ ստեղծեց Իսրայէլի վարչապետի կայքը։ Միեւնոյնն է 1996-ին, ան վարչապետի ընտրութիւններուն պարտուեցաւ Բենիամին Նեթանիաուին։ 1997-ին ան չփորձեց վերընտրուիլ աշխատաւորական կուսակցութեան առաջնորդ եւ փոխարինվեց Էհուդ Պարաքով։ Պարաք մերժեց Փերեսի փորձը պահպանել կուսակցութեան նախագահի աթոռը եւ 1999-ի կառավարութեան ձեւաւորման ընթացքին զայն նշանակեց նուազագոյն կարեւորութեան պաշտօնի՝ Իսրայէլի մարզային զարգացման նախարար։

2000-ին Փերես մասնակցեցաւ Իսրայէլի նախագահական ընտրութիւններուն, արարողակարգային պաշտօն, որ սովորաբար կը լիազօրէ վարչապետի ընտրութիւնը։ Յաղթելու պարագային ան պիտի ելլար առաջին վարչապետը, որ պիտի դառնար նախագահ։ Ինչեւէ, ան պարտվեց ընտրութիւնները Լիկուդի թեկնածու Մոշր Կացաւէն։

Փերես Տոնալֆ Ռամսֆելֆի հետ Փենթակոնի մէջ, Օգոստոս, 2002

Կացաւի յաղթանակը մասնակիօրէն կը վերագրուէր այն փաստին, որ Փերես ծրագրած էր իր դիրքը օգտագործել աջակցելու Էհուդ Պարաքի կառավարութիւն երթալով ոչ հանրածանօթ խաղաղութեան գործընթացին։[45] 2006-ի օրէնսդրական օրգանի ընտրութիւններու նախաշէմին, Փերես յաղթեց 2005-ի Աշխատաւորներու կուսակցութեան նախագահի ընտրութիւններուն։ Իչրեւ կուսակցութեան առաջնորդ, Փերես յաջողեցաւ կարելի եղածին չափ յետաձգել ընտրութիւնները։ Ան հայտարարեց, որ վաղաժամ ընտրութիւնները պիտի վտանգեն 2005-ի Կազայէն դուրս գալու ծրագիրը եւ կուսակցության դիրքերը Շարոնի հետ ազգային միասնութեան կառավարութեան մէջ։ Սակայն մեծամասնութիւնը վաղ ընտրութիւններուն կը սատարէր, այսպիսով Փերես իր 40% ձայներով, առաջնորդի ընտրութիւններուն, պարտուեցաւ Պերեցին՝ 42.4% ձայներով։[46] Կաղապար:Rquote

Յետ Նախագահական Շրջան

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

2013-ի Ապրիլին, Փերես յայտարարեց, որ ան չ'ուզեր երկարել իր պաշտօնավարումը 2014-էն ետք։ Անոր յաջորդը՝ Րիււէն Րիւլինը, ընտրուեցաւ 10 Յունիս 2014-ին եւ պաշտօնը ստանձնեց 24 Յուլիս 2014-ին։

Մահը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

13 Սեպտեմբեր 2016-ին, Փերես, 93 տարեկանին, ստացած է լայնածաւալ կաթուած" եւ բժշկական հսկողութեան տակ մտած Իսրայէլի Շեպա բժշկական կեդրոնին մէջ։[47] Անոր վիճակը կայունացաւ, սակայն 27 Սեպտեմբեր-ին տեղեկութիւն ստացուեցաւ, որ ան գլխուղեղի անշրջելի կաթուած ստացած է եւ օրգաններու խաթարում։[48] և գտնվում է մահամերձ վիճակում։[49] Նա մահանում է հաջորդ օրը հիվանդանոցում։[48][50] Ըստ Նիւ Եորք Թայմսի Փերես իր երկրի կառուցման համար ըրած է որեւէ մէկէ աւելի ջանք թափած է, կայացնելով հզօր ռազմական բանակ եւ հսկայական աշխատանք տարած է իր արաբ դրացիներուն հետ խաղաղութիւն հաստատելու համար։"[51]

Շիմոն Փերես ստանձնած է նախարարական տարբեր պաշտօններ։ Ան 11 մենագրութիւններու եւ արաբ-իսրայէլեան հակամարտութեան մասին պատմող բազմաթիւ յօդուածներու հեղինակ է։

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ 1,0 1,1 filmportal.de — 2005.
  2. ↑ 2,0 2,1 https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2016/09/28/shimon-peres-l-ancien-president-et-premier-ministre-israelien-est-mort_5004495_3218.html
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Shimon Peres, former president and veteran Israeli statesman, dies at 93 / Z. Klein — Israel: 2016. — ISSN 0792-822X
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 The New York Times / J. Kahn — Manhattan: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2016. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Shimon Peres, the last of Israel’s founding fathers, dies at 93 — 2016.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 הנשיא וראש הממשלה לשעבר שמעון פרס הלך לעולמו בגיל 93 — Ynet.
  7. ↑ כל ממשלות ישראל — הכנסת.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 כל ממשלות ישראל — הכנסת.
  9. ↑ כל ממשלות ישראל — הכנסת.
  10. ↑ 10,0 10,1 חה"כ שמעון פרס — Քնեսեթ.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Pas L. v. Genealogics — 2003.
  12. ↑ Amiram Barkat։ «Presidency rounds off 66-year career»։ Haaretz։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2007-09-04-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-01 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Tore Frangsmyr, խմբգր․ (1995)։ «Shimon Peres, The Nobel Peace Prize 1994»։ The Nobel Foundation 
  14. ↑ «Peres elected President»։ The Jerusalem Post։ 12 June 2007։ արտագրուած է՝ 13 June 2007 
  15. ↑ Jim Teeple, "Shimon Peres Sworn In as Israel's President", VOA News, 15 July 2007.
  16. ↑ «Foreign and Commonwealth Office»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2012-09-25-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-01 
  17. ↑ «Shimon Peres»։ The Knesset's internet site։ արտագրուած է՝ 28 August 2008 
  18. ↑ «Shimon Peres:The Eighth Prime Minister»։ Prime Minister of Israel's internet site։ արտագրուած է՝ 28 August 2008 
  19. ↑ «Location of Wiszniew on the map of the Second Polish Republic in the years 1921–1939, www.jewishinstitute.org.pl»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-07-19-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-01 
  20. ↑ «Knesset Member, Shimon Peres»։ Knesset։ արտագրուած է՝ 13 February 2008 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 «Shimon Peres Biography»։ Academy of Achievement։ 13 February 2008 
  22. ↑ http://www.haaretz.com/life/movies-television/.premium-1.610399
  23. ↑ «Peres: Not such a bad record after all»։ The Jerusalem Post։ 10 November 2005։ արտագրուած է՝ 13 August 2014 
  24. ↑ Joseph Telushkin. Rebbe: The Life and Teachings of Menachem M. Schneerson, the Most Influential Rabbi in Modern History. Page 132. HarperCollins, 2014.
  25. ↑ Judy L. Beckham (2 August 2003)։ «Shimon Peres, 1994 Nobel Peace Prize»։ Israel Times 
  26. ↑ 26,0 26,1 «President Shimon Peres - Seventy years of public service»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-10-01-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-01 
  27. ↑ Gilbert, Martin: Israel: A History (Pages 116–117)
  28. ↑ «Peres to German MPs: Hunt down remaining Nazi war criminals»։ Haaretz։ 27 January 2010։ արտագրուած է՝ 27 January 2010 
  29. ↑ «Address by Peres to German Bundestag»։ Mfa.gov.il։ 2010-01-27։ արտագրուած է՝ 2014-06-12 
  30. ↑ «Sonia Peres regains consciousness»։ Ynetnews։ 25 May 2007։ արտագրուած է՝ 25 May 2007 
  31. ↑ «Sonia Peres, wife of President Shimon Peres, dies at 87»։ Haaretz։ 20 January 2011։ արտագրուած է՝ 20 January 2011 
  32. ↑ «Biography: Shimon Peres»։ American Academy of Achievement։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ March 23, 2015-ին։ արտագրուած է՝ March 14, 2015 
  33. ↑ «Man in the News: Israeli Model of Endurance; Shimon Peres»։ New York Times։ August 6, 1984 
  34. ↑ Bar-Zohar Michael (2007)։ Shimon Peres: The Biography։ New York, NY: Random House։ էջեր 75–76։ ISBN 978-1-40-006292-8 
  35. ↑ Ziv Guy։ «Shimon Peres and the French-Israeli Alliance, 1954–9»։ Journal of Contemporary History 45 (2): 406–429։ doi:10.1177/0022009409356915 
  36. ↑ The Economic Diplomacy of the Suez Crisis, By Diane B. Kunz, Univ of North Carolina Press, 1991, page 108
  37. ↑ Suez: Britain's End of Empire in the Middle East, Keith Kyle, I.B.Tauris, 15 February 2011
  38. ↑ 38,0 38,1 Neff, Donald Warriors at Suez, pp. 162–163.
  39. ↑ Neff, Donald Warriors at Suez, pp. 234–236.
  40. ↑ Neff, Donald Warriors at Suez, p. 235.
  41. ↑ Affaire de Suez, Le Pacte Secret, Peter Hercombe and Arnaud Hamelin, France 5/Sunset Presse/Transparence, 2006
  42. ↑ The Protocol of Sevres 1956 Anatomy of a War Plot. Users.ox.ac.uk. Retrieved 8 September 2011.
  43. ↑ Eden, By Peter Wilby, Haus Publishing, 2006
  44. ↑ Jewish Virtual Library, [յղումը չկայ]
  45. ↑ East Roger, Thomas Richard (2003)։ «Israel»։ Profiles of People in Power: The World's Government Leaders (1st հրտրկթն․)։ Psychology Press։ էջեր 247–251։ ISBN 9781857431261 
  46. ↑ «Israel Labour head to meet Sharon»։ BBC News։ 10 November 2005։ արտագրուած է՝ 13 June 2007 
  47. ↑ Baker Peter (13 September 2016)։ «Shimon Peres, Former Prime Minister of Israel, Suffers a Stroke»։ The New York Times։ ISSN 0362-4331։ արտագրուած է՝ 28 September 2016 
  48. ↑ 48,0 48,1 Wohlgelernter Elli (28 September 2016)։ «Shimon Peres, former president and veteran Israeli statesman, dies at 93»։ Jerusalem Post։ արտագրուած է՝ 28 September 2016 
  49. ↑ Siegel-Itzkovich Judy (27 September 2016)։ «Peres's condition dramatically declines; family urged to say last goodbyes»։ Jerusalem Post։ արտագրուած է՝ 27 September 2016 
  50. ↑ Beaumont Peter (28 September 2016)։ «Former Israeli leader Shimon Peres dies aged 93»։ The Guardian։ արտագրուած է՝ 28 September 2016 
  51. ↑ Bergersept Marilyn (27 September 2016)։ «Shimon Peres Dies at 93; Built Up Israel’s Defense and Sought Peace»։ Նյու Յորք Թայմս։ արտագրուած է՝ 28 September 2016 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Շիմոն_Փերես&oldid=222784» էջէն