Tengnga nga Amerika

Tengnga nga Amerika
Tengnga nga Amerika
Kalawa	523,780 kuadrado kilometro (202,230 sq mi)
Populasion	42,688,190 (2012 karkulo)
Densidad	77 kada kuadrado kilometro (200/sq mi)
Pagpagilian	7
Nagan dagiti umili	Taga-Tengnga nga Amerika, Taga-Sentral nga Amerika
GDP	$107.7 bilion (gatad ti sukat) (2006) ; $226.3 bilion (pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang) (2006).
GDP tunggal maysa a tao	$2,541 (gatad ti sukat) (2006) ; $5,339 (Pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang) (2006).
Dagiti pagsasao	Espaniol, Ingles, Sasao a Mayan, Garifuna, Kreol ti Belis, ken dadduma pay a sasao ti Mesoamerika
Dagiti sona ti oras	UTC−06:00, UTC−05:00
Dagiti kadakkelan a siudad (2010)	Listaan dagiti 10 a kadakkelan a siudad idiay Tengnga nga Amerika; Managua; Tegucigalpa; Siudad ti Guatemala; Siudad ti Panama; Siudad ti San Salvador; San Pedro Sula; San José; San Miguelito; Santa Ana; Choloma

Ti Tengnga nga Amerika wenno Sentral nga Amerika (Espaniol: América Central, América del Centro wenno Centroamérica) ket ti akin-abagatan unay, nga ismo a paset ti kontinente ti Amianan nga Amerika, a mangikapet iti Abagatan nga Amerika iti abagatan a daya. Ti Tengnga nga Amerika bineddengan babaen ti Mehiko iti amianan, ti Colombia iti abagatan a daya, ti Baybay Karibe iti daya, ken ti Taaw Pasipiko iti laud. Ti Tengnga nga Amerika ket buklen dagiti pito a pagilian: ti Belis, Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua, ken Panama. Ti naipagkaykaysa a populasion ti Tengnga nga Amerika ket ti nagbaetan ti 41,739,000 (2009 karkulo)^[1] ken 42,688,190 (2012 karkulo).^[2]

Ti masa ti daga ti Tengnga nga Amerika ket addaan iti kalawa iti 523,780 kuadrado kilometro (202,230 sq mi),^[1] wenno gangani a 0.1% iti rabaw ti Daga. Daytoy ket paset ti hotspot ti biodibersidad ti Mesoamerika, a sumakop manipud iti akin-amianan a Guatemala aginggana ti sentral a Panama. Gapu ti kaadda dagiti nadumaduma nga heolohiko nga aktibo a tukki ken ti Bulkaniko nga Arko ti Tengnga nga Amerika, adu dagiti seismiko nga aktibidad iti daytoy a rehion. Kanayon a mapaspasamak dagiti panagbettak ti bulkan ken dagiti gingined; dagitoy a masna a didigra ket nagresultaan dagiti adu a pannakapukaw iti biag ken adu a tagikua.

Idi panawen ti sakbay ti Colombiano, ti Tengnga nga Amerika ket natagtagitao babaen dagiti patneng a tattao ti Mesoamerika, a naipangpangruna dagiti Mayan ken dagiti Aztec. Kalpasan kadagiti panagbanbanniaga iti Kaamerikan ni Christopher Columbus, dagiti Espaniol ket nangrugrugida a nangkolonia ti Kaamerikaan. Manipud idi 1609 aginggana idi 1821, kaaduan ti teritorio ti uneg ti Tengnga nga Amerika—malaksid dagiti daga nga agbalinto iti Belis ken Panama—ket tinurayan idi a kas ti Kapitania Heneral ti Guatemala. Kalpasan ti pannakagun-od iti wayawaya manipud iti Espania idi 1821, ti dati a Kapitania Heneral ket naisilpo idi iti Umuna nga Imperio ti Mehiko, ngem intono kuan ket pimmanaw manipud iti Mehiko tapno mangporma iti Pederal a Republika ti Tengnga nga Amerika, ken nagpaut daytoy manipud idi 1823 aginggana idi 1838. Dagiti pito a pagilian a kanungpalan a nagbalin a nawaya nga autonomo a pagpagilian, a nangrugi iti Nicaragua, Honduras, Costa Rica, ken Guatemala (1838), ken sinaruno babaen ti El Salvador (1841), kalpasanna ti Panama (1903), ken ti Belis (1981). Ita nga aldaw, kalpasan ti ad-adu ngem dua gasut a tawtawen iti sosial a riribok, naranggas a suppiat ken rebolusion, panglaw, sosial nga inhustisia ken ranggas ken nakaro pay laeng iti amin a paset ti Tengnga nga Amerika.

Dagiti nota

^ ^a ^b ^c "Central America: strategic information". Central America economic integration and cooperation handbook. Vol. 1: Strategic information, organizations and programs (2013 nga ed.). Washington, D.C.: International Business Publications, USA. 2013. p. 8. ISBN 1-4387-4280-0.
^ ^a ^b Index Mundi (2012). "Population – Central America & the Caribbean". Index Mundi. Naala idi 2015-01-01.
^ Hubbard, K (2015). "The biggest cities in Central America". Central America statistics, facts & figures for every country. New York City: About.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-01-20. Naala idi 2015-01-01.

Adu pay a mabasbasa

Central America. Columbia Encyclopedia, 6th ed. 2001–6. New York: Columbia University Press.
American Heritage Dictionaries, Central America.
WordNet Princeton University: Central America^{[permanente a natay a silpo]}.
Central America. Columbia Gazetteer of the World Online^{[permanente a natay a silpo]}. 2006. New York: Columbia University Press.
Hernández, Consuelo (2009). Reconstruyendo a Centroamérica a través de la poesía. Voces y perspectivas en la poesia latinoamericana del siglo XX. Madrid: Visor.

Dagiti silpo ti ruar

Dagiti midia a mainaig iti Tengnga nga Amerika iti Wikimedia Commons

[handbook2013-1] "Central America: strategic information". Central America economic integration and cooperation handbook. Vol. 1: Strategic information, organizations and programs (2013 nga ed.). Washington, D.C.: International Business Publications, USA. 2013. p. 8. ISBN 1-4387-4280-0.

[IndexMundi2012-2] Index Mundi (2012). "Population – Central America & the Caribbean". Index Mundi. Naala idi 2015-01-01.

[Hubbard2015-3] Hubbard, K (2015). "The biggest cities in Central America". Central America statistics, facts & figures for every country. New York City: About.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-01-20. Naala idi 2015-01-01.

[1]

[2]

[3]