Artiko

Ti Artiko ket ti polar a rehion a mabirukan idiay akin-amianan unay a paset iti Daga. Ti Artiko ket buklen ti Taaw Artiko ken dagiti paset ti Kanada, Rusia, ken ti Estados Unidos (Alaska), Dinamarka (Greenland), Norwega, Suesia, Pinlandia, ken Islandia. Ti rehion ti Artiko ket buklen ti nawatiwat, a naabbongan ti yelo a taaw, ken napalikmutan baaen ti awan kayo a permafrost. Ti lugar ket mabalin a maipalawag a kas ti amianan ti Sirkulo ti Artiko (66° 33'N), ti aproksimado a patingga ti init ti tengnga ti rabii ken ti polar a rabii. Iti pay sabali, mabalin pay a maipalawag a kas ti rehion nga ayan ti natimbeng a temperatura para iti kapudotan a bulan (Hulio) ket baba ti 10 °C (50 °F); ti akin-amianan unay a linia ti kayo ket agarup a surotenna ti isotermia idiay pagbeddengan iti daytoy a rehion.^[1]^[2]

Iti sosial ken politikal, ti rehion ti Artiko ket mangiraman kadagiti akin-amianan a teritorio dagiti walo nga estado ti Artiko, uray no babaen dagiti panangipalawag ti masna a siensia iti daytoy a teritorio ket subartiko. Ti rehion ti Artiko ket naisangayan a lugar kadagiti ekosistema ti Daga. Dagiti kultura iti rehion ken indihenio a tattao ti Artiko ket nasanaydan iti kalamiisna ken dagiti nakaro a kondision. Kadagiti naudi a panawen ti gay-at ti yelo ti baybay ket bimmassiten.^[3] Biag idiay Artiko ket mangiraman kadagiti organismo nga agnanaed iti yelo,^[4] zooplankton and pitoplankton, ikan ken dagiti mamalia ti baybay, dagiti billit, dagiti ayup ti daga, mulmula ken dagiti kagimongan ti tao.

Dagiti nagibasaran

^ "arctic." Dictionary.com Unabridged (v 1.1). Random House, Inc. Naala idi Mayo 2, 2009.
^ Addison, Kenneth (2002). Fundamentals of the Physical Environment (iti Ingles). Routledge. p. 482. ISBN 0-415-23293-7.
^ "Global Sea Ice Extent and Concentration: What Sensors on Satellites Are Telling Us About Sea Ice". National Snow and Ice Data Center. 26 Nobiembre 2008. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-03-27. Naala idi 2009-05-01.
^ Krembs, Christopher; Deming, Jody. "Organisms that Thrive in Arctic Sea Ice". Arctic Theme Page (iti Ingles). National Oceanic and Atmospheric Administration. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2006-12-06. Naala idi 2014-05-15.