Dejima
Dejima (japoniana: 出島, "ekiro-insulo"), en anciena westana dokumenti anke Decima, Desjima, Dezima, Disma o Disima, esis nederlandana komerceyo notinda pro esir la unika loko di direta komerco inter Japonia e la extera mondo dum la Edo-periodo.
Ol esis mikra abaniko-forma artificala insulo formacita per exkavar kanalo tra mikra peninsulo en la bayo di Nagasaki en 1634 da lokala komercanti. Dejima konstruktesis por restriktar stranjera komercisti. Originale konstruktita por lojigar portugalana komercisti, ol uzesis da Nederlando kom faktorio de 1641 til 1853. Kovrinta areo de 120 m × 75 m o 9000 m2, ol pose integrigesis aden la urbo per procedo di tero-rigano.
En 1922, Dejima divenis japoniana nacionala historiala sito.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]En 1543, la historio di direta kontakti inter Japonia ed Europa komencis per l'arivo di tempesto-suflita portugalana komercisti en Tanegashima. Sis yari pose la Jezuita misionisto Francis Xavier tervenis en Kagoshima. Unesme portugalana komercisti lojis en Hirado, ma li translojis serche plu bona portuo. En 1570 la daimyō Ōmura Sumitada konvertis su a katolikismo (il selektis Bartolomeu kom sua kristana nomo) e kontratis kun Portugal por developar Nagasaki; balde la portuo esis apertita por komerco. En 1580 Sumitada donis resortiso di Nagasaki a la Jezuiti, e Portugal obtenis de facto la monopolo di la silko-komerco kun Chinia per Makau.
La shoguno Iemitsu imperis konstrukto dil artifical insulo en 1634, por akomodar la portugalana komercisti qui lojis en Nagasaki e preventar la propago di lia religio. To esis un ek la multa edikti emisita da Iemitsu inter 1633 e 1639 qui moderis kontakto inter Japonia ed altra landi. Tamen, responde la revolto da la grandaparte kristana populo en la regiono Shimabara-Amakusa, la Tokugawa-guvernerio decidis ekpulsar la portugalani.
Depos 1609, la Nederlandana Est-India-Kompanio jeris faktorio sur la insulo Hirado. La departo di la portugalani lasis la nederlandana employati di la Vereenigde Oostindische Compagnie kom la sola westani kun komerco-aceso a Japonia. Dum 33 yari li darfis komercar relative libere. En sua zenito la Hirado faktorio kovris grand areo. En 1637 e 1639 petra magazini konstruktesis en la Hirado-faktorio. Kristan-epoka yaro-dati uzesis sur la bosajo dil nova magazini, e ti uzesis en 1640 kom pretexto por demolisar la edifici e rilokizar la faktorio a Nagasaki.
Lor la ekpulso di la lasta portugalani en 1639, Dejima divenis faliinta komerceyo e sen la yarala komerco kun portugalana navi de Makau, la ekonomio di Nagasaki sufris enorme. La nederlandani koaktesis da guvernerio-oficisti translojar de Hirado a Dejima. De 1641, nur chiniana e nederlandana navi permisesis venar a Japonia, e Nagasaki-portuo esis la sola portuo quan li darfis enirar.
Organizo
[redaktar | redaktar fonto]
Ye administrala nivelo, la insulo Dejima esis parto dil urbo Nagasaki. La 25 lokala japoniana familii qui proprietis la tereno recevis yarala rento de la nederlandani. Dejima esis mikra insulo, 120 per 75 metri, ligita kun cetera Japonia per mikra ponto, gardita ye amba lateri, kun pordego ye la nederlandana latero. Ol kontenis domi por c. duadek nederlandani, magazini, e lojeyi por japoniana oficisti. La nederlandani surveyesis da plura japoniana oficisti, pordogardisti, noktovigilisti, e surveyisto (otona 乙名) kun c. kinadek subordiniti. Multa komercisti furnisis vari e nutrivo, e c. 150 interpretisti (tsūji 通詞) servis. Li omna mustis pagesar da la VOC. Quale l'urbo Nagasaki, Dejima esis sub la direta surveyo da Edo per guvernisto (Nagasaki bugyō).
Omna navo qua arivis en Dejima inspektesis. Olua segli ditenesis da la japoniani til ke li liberigis la navo por livar. Li konfiskis religiala libri ed armi. La nederlandani ne darfis facar irga religiala oficii sur la insulo.
Malgre la financala charjo di mantenar la izolita avanposteno sur Dejima, la komerco kun Japonia esis tre profitoza por Nederlando, unesme doninte profito de 50% o plu multo. Komerco diminutis dum la 18ma yarcento, nam nur du navi singlayare darfis endokigesar ye Dejima. Pos la bankroto dil Est-India Kompanio en 1795, la nederlandana guvernerio direktis komerco kun Japonia. Tempi esis aparte desfacila kande Nederlando (lore la Bataviana Republiko) esis sub Franca Napoleonana regno. Omna ligi kun la hemlando ruptesis ye Dejima, e dum kelka tempo ol esis la unika loko en la mondo ube la nederlandana standardo flugetis.
La chefa nederlandana oficisto en Japonia nomizesis Opperhoofd da Nederlando, o Kapitan (de portugalana capitão) da Japonia. Ta deskriptiva titulo ne chanjis kande la komerco dil insulo esis sub nederlandana statala autoritato. Tra ta yari, la projeto esis havar un oficisto singlayare - ma kelkafoye projeti bezonis esar flexebla.
Komerco
[redaktar | redaktar fonto]Originale, Nederlando komercis precipue silko, kotono, e materia medica de Chinia ed India, ma sukro divenis plu importanta pose. Pluse, cervo-feli e sharko-peli transportesis a Japonia de Taiwan, ultre libri, ciencala instrumenti e mult altra raraji de Europa. Kambie, la nederlandana komercisti kompris japoniana kupro, arjento, kamforo, porcelano, lakaji e rizo.
Pluse esis personala komerco da la VOC-employati sur Dejima, importanta revenuo-fonto por li e la japoniani. Li vendis plu kam 10.000 stranjera libri pri diversa ciencala temi a Japonia de la fino dil 18ma til la frua 19ma yarcento. Ti divenis la bazo di savo ed elemento en la Rangaku-movado, o nederlandana studii.