Lakagígar

Lakagígar eru gígaröð á 25 km langri gossprungu vestan Vatnajökuls, suð-austan Fögrufjalla. Suð-vestur hluti gígraðarinnar endar ekki langt frá Eldgjá og liggur meðfram Skaftá að Vatnajökli við mót Skaftárjökuls og Síðujökuls. Gígaröðin heitir eftir gömlu móbergsfjalli sem Laki nefnist og er nálægt henni miðri. Lakagígar voru friðlýstir árið 1971. Náttúruvættið sem nú er kallað Lakagígar varð til í Skaftáreldum árin 1783-1784 en það var eitt mesta gos Íslandssögunnar. Áður fyrr var gígaröðin kölluð Eldborgir.

Eldgosið hófst á hvítasunnudag 8. júní 1783 að undangenginni jarðskjálftahrinu. Lakagígar liggja á tíu samhliða sprungum sem hver er 2-5 km löng. Við suðurenda gígaraðarinnar við fjallið Hnúta opnaðist fyrsta sprungan. Gosið kom svo í hrinum sem hófust með jarðskjálftum. Hrinurnar í gosinu hafa sennilega verið tíu eins og sprungurnar sjálfar. Í gosinu mynduðust um 135 gígar og 2-500 metra breiður sigdalur frá rótum Laka og tvo kílómetra suðvestur fyrir hann. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku. Mikil mengun fylgdi móðunni sem olli eitrun í gróðri svo búpeningur féll unnvörpum á Íslandi sem aftur leiddi af sér hungursneyð meðal landsmanna. Móðan og gosaskan ollu líka köldu veðurfari vegna þess að þau drógu úr inngeislun sólar og deyfðu sólskinið. Þetta voru móðuharðindin svokölluðu, mestu harðindi sem dunið hafa yfir Íslendinga. Eldgosið er eitt mannskæðasta eldgos í mannkynssögunni.

Hraunið úr Lakagígum þekur um 600 km² og kaffærði marga bæi.

Tengt efni

Jón Steingrímsson

Tenglar

Vísindavefurinn

Þorvaldur Þórðarson. „Hvernig nákvæmlega voru Skaftáreldarnir? Hvernig var aðdragandinn og hvernig fór þetta allt fram?“ Vísindavefurinn, 1. júlí 2014. Sótt 18. nóvember 2015. http://visindavefur.is/svar.php?id=22048
Þorvaldur Þórðarson. „Höfðu Skaftáreldar einhver áhrif á veðurfar?“ Vísindavefurinn, 10. júní 2013. Sótt 18. nóvember 2015. http://visindavefur.is/svar.php?id=65369.
Þorvaldur Þórðarson. „Hver voru helstu umhverfisáhrif Skaftárelda?“ Vísindavefurinn, 22. apríl 2014. Sótt 18. nóvember 2015. http://visindavefur.is/svar.php?id=67315.
Snæbjörn Guðmundsson. „Eru Lakagígar enn virkir og gætu önnur móðuharðindi dunið yfir okkur?“' Vísindavefurinn, 4. september 2014. Sótt 18. nóvember 2015. http://visindavefur.is/svar.php?id=55722.

Fleiri