Solanum
Solanum Tímabil steingervinga: Snið:Fossil range | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Brazilian nightshade (Solanum seaforthianum)
| ||||||||||||
Vísindaleg flokkun | ||||||||||||
| ||||||||||||
Undirættkvíslir | ||||||||||||
Bassovia | ||||||||||||
Samheiti | ||||||||||||
Androcera Nutt. |
Solanum er stór og fjölbreytt ættkvísl blómstrandi plantna, sem inniheldur tvær mikilvægar nytjaplöntur; kartöflur og tómata. Einnig eru margar skrautplöntur innan ættkvíslarinnar.
Solanum tegundir sýna mikinn breytileika í vaxtareiginleikum, frá einærum plöntum til fjölærra, klifurjurtir, runnar og lítil tré. Margar ættkvíslir sem áður voru taldar sjálfstæðar eins og Lycopersicon (tómatar) og Cyphomandra eru nú settar undir Solanum sem undirættkvíslir eða deildir. Þannig telur ættkvíslin nú um 1,500–2,000 tegundir.
Nafn
[breyta | breyta frumkóða]Ættkvíslarnafnið var fyrst notað af Pliny eldri (23–79) yfir plöntu sem var einnig nefnd strychnos, líklegast S. nigrum. Uppruni orðsins er óviss, hugsanlega dreginn af latneska orðinu sol, í merkingunni "sól", með vísun í að hún væri á sólríkum stað. Annar möguleiki er að rótin er solare, í merkingunni "að róa", eða solamen, í merkingunni "hugga", sem væri vísun í virkni jurtasrinnar.[1]
Matjurtir
[breyta | breyta frumkóða]Mesti partur plantnanna, sérstaklega grænir hlutar og óþroskaðir ávextir eru eitraðir mönnum (en ekki endilega öðrum dýrum), en margar tegundirnar eru með æta hluta, svo sem ber, blöð, eða hnýði. Þrjár tegundir eru sérstaklega mikilvægar í matvælaframleiðslu:
Skrautplöntur
[breyta | breyta frumkóða]Algengustu skrautjurtirnar eru:-
- S. aviculare
- S. capsicastrum
- S. crispum
- S. laciniatum
- S. laxum
- S. pseudocapsicum
- S. rantonnetii
- S. seaforthianum
- S. wendlandii [2]
Flokkun
[breyta | breyta frumkóða]Ættkvíslin var sett af Carl Linnaeus 1753.[3] Niðurdeiling ættkvíslarinnar hefur löngum verið vandamál, en smátt og smátt er að koma samstaða.
Subgenus Bassovia
[breyta | breyta frumkóða]Section Allophylla
Section Cyphomandropsis
- Solanum glaucophyllum Desf.
Section Pachyphylla
- Solanum betaceum Cav. – Tamarillo
- Solanum exiguum
- Solanum roseum
Subgenus Leptostemonum
[breyta | breyta frumkóða]Section Acanthophora
- Solanum aculeatissimum Jacq. –
- Solanum atropurpureum Schrank –
- Solanum capsicoides –
- Solanum mammosum –
- Solanum palinacanthum Dunal
- Solanum viarum Dunal –
Section Androceras: 12 spp.[1]
- Series Androceras
- Series Violaceiflorum
- Series Pacificum
Section Anisantherum
Section Campanulata
Section Crinitum
Section Croatianum
Section Erythrotrichum
- Solanum robustum H.L.Wendl. –
Section GraciliflorumSnið:Verify source
Section Herposolanum
- Solanum wendlandii Hook.f. –
Section Irenosolanum
- Solanum incompletum Dunal –
- Solanum nelsonii Dunal –
- Solanum sandwicense Hook. & Arn. –
Section Ischyracanthum
Section Lasiocarpa
Section Melongena
- Solanum aculeastrum –
- Solanum campechiense –
- Solanum carolinense – Villitómatur
- Solanum citrullifolium A.Braun –
- Solanum dimidiatum Raf. –
- Solanum elaeagnifolium
- Solanum heterodoxum Dunal –
- Solanum incanum L.
- Solanum linnaeanum –
- Solanum macrocarpon L.
- Solanum marginatum L.f. –
- Solanum melongena – Eggaldin (ásamtS. ovigerum)
- Solanum rostratum Dunal –
- Solanum sisymbriifolium Lam. –
- Solanum virginianum L.
Section Micracantha
- Solanum jamaicense Mill. –
- Solanum lanceifolium Jacq. –
- Solanum tampicense Dunal –
Section Monodolichopus
Section Nycterium
Section Oliganthes
- Solanum aethiopicum – (ásamt S. gilo)
- Solanum centrale
- Solanum cleistogamum –
- Solanum ellipticum –
- Solanum pyracanthos Lam. –
- Solanum quadriloculatum F.Muell. – Villitómatar
Section Persicariae
- Solanum bahamense L. –
- Solanum ensifolium Dunal –
Section Polytrichum
Section Pugiunculifera
Section Somalanum
Section Torva
- Solanum asteropilodes
- Solanum chrysotrichum Schltdl.
- Solanum lanceolatum –
- Solanum paniculatum –
- Solanum torvum –
Subgenus Lyciosolanum
[breyta | breyta frumkóða]Subgenus Solanum sensu stricto
[breyta | breyta frumkóða]Section Afrosolanum
Section Anarrhichomenum
Section Archaesolanum
Section Basarthrum
- Solanum catilliflorum[5]
- Solanum muricatum – Melónupera, Pepino
- Solanum perlongistylum[5]
- Solanum tergosericeum[6]
Section Benderianum
Section Brevantherum
Section Dulcamara
- Solanum crispum –
- Solanum dulcamara – Náttskuggi
- Solanum imbaburense
- Solanum laxum Spreng. – Skollakirsi
- Solanum leiophyllum
- Solanum seaforthianum Andrews –
- Solanum triquetrum Cav. –
- Solanum wallacei – villitómatur (ásamtS. clokeyi)
- Solanum xanti –
Section Herpystichum
Section Holophylla
- Solanum diphyllum L. –
- Solanum pseudocapsicum – Jerúsalemskirsuber (ásamtS. capsicastrum)
- Solanum pseudoquina (ásamt S. inaequale Vell.)
Section Juglandifolia
Section Lemurisolanum
Section Lycopersicoides
Section Lycopersicon
- Solanum arcanum Peralta – Villitómatur
- Solanum chilense
- Solanum corneliomulleri
- Solanum huaylasense Peralta
- Solanum peruvianum L. – Villitómatur
- Solanum cheesmaniae (L.Riley) Fosberg
- Solanum chmielewskii
- Solanum galapagense S.C.Darwin & Peralta
- Solanum habrochaites
- Solanum lycopersicum – Tómatur
- Solanum neorickii
- Solanum pennelli
- Solanum pimpinellifolium –
Section Macronesiotes
Section Normania
Section Petota
- Solanum albornozii
- Solanum bulbocastanum –
- Solanum bukasovii Juz. ex Rybin
- Solanum burtonii
- Solanum cardiophyllum –
- Solanum chilliasense
- Solanum commersonii Dunal –
- Solanum demissum Lindl. – Villikartafla
- Solanum jamesii – Villikartafla
- Solanum minutifoliolum
- Solanum paucijugum
- Solanum phureja Juz. & Bukasov
- Solanum pinnatisectum Dunal –
- Solanum regularifolium
- Solanum stoloniferum Schltdl. –
- Solanum stenotomum (ásamt S. goniocalyx)
- Solanum ternatum (ásamtS. ternifolium)
- Solanum tuberosum – Kartafla
Section Pteroidea
Section Quadrangulare
Section Regmandra
Section Solanum
- Solanum adscendens Sendtner –
- Solanum americanum Mill.
- Solanum chenopodioides Lam. – (ásamtS. gracilius)
- Solanum douglasii Dunal –
- Solanum interius Rydb.
- Solanum nigrescens M.Martens & Galeotti –
- Solanum nigrum L. – Húmskuggi
- S. nigrum guineense- "Garden Huckleberry"
- Solanum pseudogracile Heiser –
- Solanum ptychanthum –
- Solanum retroflexum –
- Solanum sarrachoides –
- Solanum scabrum Mill. –
- Solanum triflorum Nutt. –
- Solanum villosum Mill. – Kvöldskuggi
Ýmsar aðrar tegundir
[breyta | breyta frumkóða]- Solanum amygdalifolium Steud.
- Solanum bellum
- Solanum cajanumense
- Solanum chimborazense
- Solanum chrysasteroides
- Solanum cinnamomeum
- Solanum conocarpum Rich. ex Dunal –
- Solanum cowiei Martine
- Solanum cremastanthemum
- Solanum davisense Whalen –
- Solanum densepilosulum
- Solanum donianum Walp. –
- Solanum dolichorhachis
- Solanum fallax
- Solanum ferox L. –
- Solanum fortunense
- Solanum furcatum –
- Solanum glabratum Dunal
- Solanum haleakalaense H.St.John
- Solanum hindsianum Benth. –
- Solanum hypermegethes
- Solanum hypocalycosarcum
- Solanum interandinum
- Solanum latiflorum
- Solanum leucodendron
- Solanum lumholtzianum Bartlett –
- Solanum luteoalbum (ásamt S. semicoalitum)
- Solanum lycocarpum –
- Solanum melissarum Bohs
- Solanum nudum Dunal –
- Solanum ovum-fringillae
- Solanum paralum
- Solanum parishii A.Heller –
- Solanum physalifolium Rusby
- Solanum pinetorum
- Solanum polygamum Vahl –
- Solanum pyrifolium Lam.
- Solanum pubescens Willd.
- Solanum riedlei Dunal –
- Solanum rudepannum Dunal
- Solanum rugosum Dunal –
- Solanum sibundoyense
- Solanum sodiroi (ásamt S. carchiense)
- Solanum sycocarpum
- Solanum tenuipes Bartlett –
- Solanum tobagense
- Solanum trilobatum L.
- Solanum umbelliferum –
- Solanum verrogeneum Berengena
- Solanum violaceum Ortega
- Solanum viride Spreng. – e
- Solanum woodburyi Howard –
Áður undir Solanum
[breyta | breyta frumkóða]Nokkrar tegundir af öðrum ættkvíslum hafa fyrrum verið settar undir Solanum:
- Chamaesaracha coronopus (sem S. coronopus)
- Lycianthes biflora (sem S. multifidum Buch.-Ham. ex D.Don)
- Lycianthes denticulata (sem S. gouakai var. angustifolium and var. latifolium)
- Lycianthes lycioides (sem S. lycioides var. angustifolium)
- Lycianthes mociniana (sem S. uniflorum Dunal in Poir. og S. uniflorum Sessé & Moc.)
- Lycianthes rantonnetii (sem S. rantonnetii, S. urbanum var. ovatifolium og var. typicum)
- Ógreindar eða óljósar tegundir af Lycianthes hefur verið vísað til sem S. chrysophyllum, S. ciliatum Blume ex Miq., S. corniculatum Hiern, S. lanuginosum, S. loxense, S. mucronatum, S. retrofractum var. acuminatum, S. violaceum Blume, S. violifolium f. typicum, S. virgatum notst β albiflorum, S. uniflorum Lag. eða S. uniflorum var. berterianum.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Quattrocchi, U. (2000). CRC World Dictionary of Plant Names. 4 R-Z. árgangur. USA: Taylor and Francis. bls. 2058. ISBN 978-0-8493-2678-3.
- ↑ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. bls. 1136. ISBN 1405332964.
- ↑ „Solanum Phylogeny“. Solanaceae Source. Natural History Museum. Afrit af upprunalegu geymt þann 28. október 2008. Sótt 1. nóvember 2009.
- ↑ Tepe, E. J.; Ridley, G.; Bohs, L. (2012). „A new species of Solanum named for Jeanne Baret, an overlooked contributor to the history of botany“ (pdf). PhytoKeys. 2012 (8): 37–47. doi:10.3897/phytokeys.8.2101. PMC 3254248. PMID 22287929.
- ↑ 5,0 5,1 Anderson, G. J.; Martine, C. T.; Prohens, J.; Nuez, F. (2006). „Solanum perlongistylum and S. catilliflorum, New Endemic Peruvian Species of Solanum, Section Basarthrum, Are Close Relatives of the Domesticated Pepino, S. muricatum“. Novon: A Journal for Botanical Nomenclature. 16 (2): 161–167. doi:10.3417/1055-3177(2006)16[161:SPASCN]2.0.CO;2. ISSN 1055-3177.
- ↑ Ochoa, C. M. (2006). „Solanum tergosericeum (Solanaceae sect. Basarthrum): A new species from Peru“ (PDF). Phytologia. 88 (2): 212–215. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 5. mars 2012. Sótt 3. maí 2018.
Ytri tenglar
[breyta | breyta frumkóða]- Meet the TomTato: Tomatoes and potatoes grown as one – CBS News Geymt 20 október 2013 í Wayback Machine (September 26, 2013)