იხილეთ წყარო გვერდისთვის ალცჰაიმერის დაავადება

{{ინფოდაფა დაავადება
| სახელწოდება           = ალცჰაიმერის დაავადება
| სურათი         = Alzheimer's_disease_brain_comparison.jpg
| alt             = 
| ტიტრი         = თავის ტვინის ნორმალური აგებულება (მარცხნივ) და ალცჰაიმერის დაავადების მქონე ადამიანის თავის ტვინი (მარჯვნივ). მახასიათებლები, რომლებიც მათ ერთმანეთისგან განასხვავებთ.
| წარმოთქმა       =
| დარგი          = [[ნევროლოგია]]
| DiseasesDB      = 490
| ICD10           = {{ICD10|G|30||g|30}}, {{ICD10|F|00||f|00}}
| ICD9            = {{ICD9|331.0}}, {{ICD9|290.1}}
| ICDO            = 
| OMIM            = 104300
| MedlinePlus     = 000760
| MeSH            = D000544
| GeneReviewsNBK  = NBK1161
| GeneReviewsName = 
| Orphanet        =
}}
'''ალცჰაიმერის დაავადება''' ('''AD'''), ასევე ცნობილი, როგორც '''ალცჰაიმერი''' — ქრონიკული ნეიროდეგენერაციული დაავადება ([[ნერვული სისტემა|ნერვული სისტემის]] დეგენერაციული დაავადება), რომელიც თავდაპირველად ნელა ვითარდება და დროთა განმავლობაში უარესდება<ref name="BMJ2009">{{cite journal | vauthors = Burns A, Iliffe S | title = Alzheimer's disease | journal = BMJ | volume = 338 | pages = b158 | date = February 2009 | pmid = 19196745 | doi = 10.1136/bmj.b158 |issn = 0959-8138 }}</ref><ref name="WHO2017">{{cite web|url=http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/dementia|title=Dementia Fact sheet|date=December 12, 2017|publisher=World Health Organization}}</ref><ref name=WHO2017/>. დემენციის გამომწვევ მიზეზებს შორის, ალცჰაიმერი ყველაზე ხშირად — გამოვლენილ შემთხვევათა 60-70%-ში სახელდება. დაავადების განვითარების საწყის ეტაპზე, ძირითადი სიმპტომია ბოლო დროს განვითარებული მოვლენების დავიწყება<ref name="BMJ2009"/>. დაავადების პროგრესირებისთანავე, სიმპტომები შესაძლოა მოიცავდეს მეტყველების პრობლემებს, დეზორიენტაციას, ხასიათიში გამოვლენილ ცვლილებებს, მოტივაციის დაკარგვას და ქცევითი საკითხების გართულებას<ref name=BMJ2009/><ref name=WHO2017/>. მდგომარეობის გაუარესებასთან ერთად, ალცჰაიმერის დიაგნოზის მქონე ადამიანი ოჯახთან და საზოგადოებასთან არსებულ ურთიერთობას წყვეტს<ref name="nihstages">{{cite web|title=About Alzheimer's Disease: Symptoms|url=http://www.nia.nih.gov/alzheimers/topics/symptoms|publisher=National Institute on Aging|access-date=28 December 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20120115201854/http://www.nia.nih.gov/alzheimers/topics/symptoms|archive-date=15 January 2012|df=dmy-all}}</ref>. თანდათან, სასიცოცხლო ფუნქციები ირღვევა, რაც საბოლოოდ, ფატალური შედეგით მთავრდება<ref name="nihstages"/>. მიუხედავად იმისა, რომ ალცჰაიმერის პროგრესირება ინდივიდუალურია, დაავადების განვითარების საწყისი პერიოდიდან დაავადებული ადამიანის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა 3-9 წელია<ref name=NEJM2010>{{cite journal | vauthors = Querfurth HW, LaFerla FM | title = Alzheimer's disease | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 362 | issue = 4 | pages = 329–44 | date = January 2010 | pmid = 20107219 | doi = 10.1056/NEJMra0909142 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Todd S, Barr S, Roberts M, Passmore AP | title = Survival in dementia and predictors of mortality: a review | journal = International Journal of Geriatric Psychiatry | volume = 28 | issue = 11 | pages = 1109–24 | date = November 2013 | pmid = 23526458 | doi = 10.1002/gps.3946 }}</ref>.

ალცჰაიმერის დაავადების გამომწვევი მიზეზების დადგენა, ხშირ შემთხვევაში, ვერ ხერხდება<ref name=BMJ2009/>. დაავადების გამომწვევი რისკების დაახლოებით 70%, [[გენეტიკა|გენეტიკურ]] ფაქტორებს უკავშირდება. ასევე, ალცჰაიმერი, შესაძლოა გამოიწვიოს თავის ქალის დაზიანებამ, [[დეპრესია]]მ ან არტერიულმა ჰიპერტენზიამ<ref name=BMJ2009/>.

==დაავადების ძირითადი ნიშნები და სიმპტომები==
{{quote box
|title=ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების ეტაპები<ref name="BBDAlzheimers">{{vcite news | work = [[Consumer Reports]] [[Drug Effectiveness Review Project]] |date =May 2012 |title = Evaluating Prescription Drugs Used to Treat: Alzheimer's Disease Comparing Effectiveness, Safety, and Price |publisher = Consumer Reports  |url = http://www.consumerreports.org/health/resources/pdf/best-buy-drugs/AlzheimersFINAL.pdf |format=PDF | accessdate = 1 May 2013 }}</ref>
|
;სიბერესთან დაკავშირებული მეხსიერების დაკარგვის სიმპტომები
*პერიოდულად, რაღაცების დავიწყება;
*სხვადასხვა ნივთების არასწორ ადგილას მოთავსება;
*მოკლევადიანი მახსოვრობა;
*ზუსტი დეტალების ვერ დამახსოვრება.
;ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების ადრეული ეტაპი
*ეპიზოდების ვერ დამახსოვრება და გულმავიწყობა; 
*ოჯახის წევრების და მეგობრების სახელების დავიწყება;
*ხშირ შემთხვევაში, ცვლილებებს მხოლოდ ახლო მეგობრები და ნათესავები ამჩნევენ; 
*ყოველდღიურობისგან განსხვავებულ სიტუაციებში დაბნეულობა.
;ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების გარდამავალი ეტაპი
*ბოლო პერიოდში გაგებული ინფორმაციის დამახსოვრებასთან არსებული პრობლემების გახშირება; 
*სხვადასხვა გარემოებებში დაბნეულობის გახშირება; 
*ძილთან დაკავშირებული პრობლემები;
*საკუთარი ადგილმდებარეობის დადგენასთან დაკავშირებული პრობლემები.
;ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების საბოლოო ეტაპი
*ფიქრის უნარის გაუარესება/დაკარგვა;
*მეტყველებასთან დაკავშირებული პრობლემები; 
*ერთი და იგივე სიტყვის და დიალოგის მრავალჯერ გამეორება; 
*დაავადებული კარგავს სიმშვიდეს და ხდება პარანოიდული.
}}
დაავადების განვითარების პერიოდი იყოფა ოთხ ეტაპად, შემეცნებითი და ფუნქციური უნარების გაუარესების დონის მიხედვით.

===დემენციამდელი ეტაპი===
თავდაპირველ სიმპტომებს შეცდომით უკავშირებენ სიბერეს ან სტრესს.<ref name="pmid17222085">{{cite journal | vauthors = Waldemar G, Dubois B, Emre M |display-authors=etal | title = Recommendations for the Diagnosis and Management of Alzheimer's Disease and Other Disorders Associated with Dementia: EFNS Guideline | journal = European Journal of Neurology | volume = 14 | issue = 1 | pages = e1–26 | date = January, 2007 | pmid = 17222085 | doi = 10.1111/j.1468-1331.2006.01605.x }}</ref> დეტალურ ნეიროფსიქოლოგიურ ტესტს შეუძლია გამოავლინოს მსუბუქი კოგნიტური გართულებები დაახლოებით რვა წლით ადრე, ვიდრე ალცჰაიმერის დაავადება პროგრესირებადი გახდება.<ref name="pmid15324363">{{cite journal | vauthors = Bäckman L, Jones S, Berger AK, Laukka EJ, Small BJ | title = Multiple Cognitive Deficits During the Transition to Alzheimer's Disease | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-internal-medicine_2004-09_256_3/page/195 | journal = Journal of Internal Medicine | volume = 256 | issue = 3 | pages = 195–204 | date = Sep, 2004 | pmid = 15324363 | doi = 10.1111/j.1365-2796.2004.01386.x }}</ref> ადრეული სიმპტომები გავლენას ახდენენ ყოველდღიურ ცხოვრებაზე.<ref>{{cite journal | author = Nygård L | title = Instrumental Activities of Daily Living: A Stepping-stone Towards Alzheimer's Disease Diagnosis in Subjects with Mild Cognitive Impairment? | journal = Acta Neurologica Scandinavica | volume = Suppl | issue = 179 | pages = 42–6 | date = 2003 | pmid = 12603250 | doi = 10.1034/j.1600-0404.107.s179.8.x }}</ref> მათგან ყველაზე მეტად შესამჩნევია მოკლევადიანი მახსოვრობა, რაც იწვევს ბოლო პერიოდში შესწავლილი ფაქტების დამახსოვრების პრობლემებს და ახალი ინფორმაციის მოპოვების უნარის დაკარგვას.<ref name="pmid15324363"/><ref name="pmid12603249">{{cite journal | vauthors = Arnáiz E, Almkvist O | title = Neuropsychological Features of Mild Cognitive Impairment and Preclinical Alzheimer's Disease | journal = Acta Neurologica Scandinavica | volume = 179 | pages = 34–41 | year = 2003 | pmid = 12603249 | doi = 10.1034/j.1600-0404.107.s179.7.x }}</ref>

ყურადღების კონცენტრაციასთან, დაგეგმვის უნართან, მოქნილობასთან, აბსტრაქტულ აზროვნებასთან და სემანტიკური მეხსიერების გაუარესებასთან დაკავშირებული მცირედ გამოვლენილი პრობლემები, შესაძლოა, ალცჰაიმერის დაავადების ადრეული ეტაპის მომასწავებელი იყოს.<ref name="pmid15324363"/> ალცჰაიმერის განვითარების ამ ეტაპზე ვლინდება აპათია, რომელიც დაავადების განვითარების მთელი პროცესის განმავლობაში, დეპრესიასთან, მგრძნობიარობასთან და ცნობიერებასთან დაკავშირებულ გართულებებთან ერთად<ref>{{cite book|title=Bradley's neurology in clinical practice.|url=https://archive.org/details/bradleysneurolog00unse|year=2012|publisher=Elsevier/Saunders|location=Philadelphia, PA|isbn=1-4377-0434-4|vauthors=Murray ED, Buttner N, Price BH |edition=6th|veditors=Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J |chapter=Depression and Psychosis in Neurological Practice}}</ref>, ყველაზე მტკიცე და ქრონიკულ ნეიროფსიქიატრიულ სიმპტომად რჩება.<ref>{{cite journal | vauthors = Landes AM, Sperry SD, Strauss ME, Geldmacher DS | title = Apathy in Alzheimer's Disease | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-the-american-geriatrics-society_2001-12_49_12/page/1700 | journal = Journal of the American Geriatrics Society | volume = 49 | issue = 12 | pages = 1700–7 | date = Dec, 2001 | pmid = 11844006 | doi = 10.1046/j.1532-5415.2001.49282.x }}</ref> დაავადების კლინიკამდელი პერიოდი ასოცირდება შემეცნებითი უნარების მცირედ გაუარესებასთან (''MCI'', ასევე ცნობილი, როგორც ''ადრეული დემენცია'').<ref name="pmid12603249"/> ხშირ შემთხვევაში, ეს არის გარდამავალი ეტაპი სიბერესთან დაკავშირებულ მეხსიერების პრობლემებსა და დემენციას შორის. აგრეთვე, „MCI“ შესაძლოა გამოვლინდეს განსხვავებული სიმპტომებით და იმ შემთხვევაში, თუ მეხსიერების დაკარგვა სიმპტომთა შორის დომინანტია, აღნიშნულ დაავადებას „ამნესტური (მეხსიერების დაკარგვის გამომწვევი) MCI“ ეწოდება და ხშირად მიიჩნევა ალცჰაიმერის დაავადების მაუწყებელ ეტაპად.<ref name="Grundman">{{cite journal  |vauthors=Grundman M, Petersen RC, Ferris SH, et al.  |title=Mild cognitive impairment can be distinguished from Alzheimer disease and normal aging for clinical trials |journal=Arch. Neurol. |volume=61 |issue=1 |pages=59–66 |year=2004 |pmid=14732621 |doi=10.1001/archneur.61.1.59}}</ref>

===ადრეული ეტაპი===
ალცჰაიმერით დაავადებული ადამიანი სწავლის და მახსოვრობის უნარს თანდათან კარგავს. დაავადებულთა მცირე ნაწილში, მეტყველებასთან, ძირითად ფუნქციებთან, [[აღქმა|აღქმასთან]] (აგნოზია) და გადაადგილებასთან დაკავშირებული სირთულეები უფრო დომინანტურია, ვიდრე მეხსიერების პრობლემები.<ref name="pmid10653284">{{cite journal | vauthors = Förstl H, Kurz A | title = Clinical Features of Alzheimer's Disease | journal = European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience | volume = 249 | issue = 6 | pages = 288–290 | year = 1999 | pmid = 10653284 | doi = 10.1007/s004060050101 }}</ref> დაავადება გავლენას მეხსიერების თითოეულ უნარზე თანაბრად არ ახდენს. ადამიანის ძველ მოგონებებზე (ეპიზოდური მეხსიერება), ნასწავლ ფაქტებზე (სემანტიკური მეხსიერება) და იმპლიციტურ მეხსიერებაზე (მეხსიერება, რომლის საშუალებითაც, მაგალითად, ჩანგალს ვიყენებთ სწორად) ალცჰაიმერის დაავადება ნაკლებად ზემოქმედებს, ვიდრე ახალ ამბებსა და ფაქტებზე.<ref name="pmid1300219">{{cite journal | vauthors= Carlesimo GA, Oscar-Berman M | title = Memory Deficits in Alzheimer's Patients: A Comprehensive Review | journal = Neuropsychology Review | volume = 3 | issue = 2 | pages = 119–69 | date = June, 1992 | pmid = 1300219 | doi = 10.1007/BF01108841 }}</ref><ref name="pmid8821346">{{cite journal | vauthors = Jelicic M, Bonebakker AE, Bonke B | title = Implicit Memory Performance of Patients with Alzheimer's Disease: A Brief Review | journal = International Psychogeriatrics | volume = 7 | issue = 3 | pages = 385–392 | year = 1995 | pmid = 8821346 | doi = 10.1017/S1041610295002134 }}</ref>

მეტყველების პრობლემები, ძირითადად, ლექსიკის შემცირებით და სიტყვათა სიმწყობრის დაქვეითებით ხასიათდება.<ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid1856925">{{cite journal | vauthors = Taler V, Phillips NA | title = Language Performance in Alzheimer's Disease and Mild Cognitive Impairment: a comparative review | journal = Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology | volume = 30 | issue = 5 | pages = 501–56 | date = July 2008 | pmid = 18569251 | doi = 10.1080/13803390701550128 }}</ref> დაავადების განვითარების ამ ეტაპზე, ადამიანს კვლავ აქვს ძირითად იდეებთან ადეკვატური კომუნიკაციის უნარი.<ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid1856925"/><ref name="pmid7967534">{{cite journal | author = Frank EM | title = Effect of Alzheimer's Disease on Communication Function | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-the-south-carolina-medical-association_1994-09_90_9/page/417 | journal = Journal of the South Carolina Medical Association | volume = 90 | issue = 9 | pages = 417–23 | date = September, 1994 | pmid = 7967534 }}</ref> წერასთან, ხატვასთან, გარკვეული მოძრაობის შესრულებისას კოორდინაციასთან და დაგეგმვასთან დაკავშირებული სირთულეები, შესაძლოა არსებობდეს, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში, მათი შემჩნევა რთულია.<ref name="pmid10653284"/> დაავადების პროგრესირების მიუხედავად, რიგ შემთხვევაში, ალცჰაიმერით დაავადებულ ადამიანს კვლავ აქვს დამოუკიდებლად ცხოვრების უნარი, მაგრამ შესაძლოა, სჭირდებოდეს დახმარება ან ზედამხედველობა იმ აქტივობების განხორციელებისას, რომლებიც შემეცნებით უნარებზეა დაფუძნებული.<ref name="pmid10653284"/>

===გარდამავალი ეტაპი===
[[File:'Senile dementia' patient at West Riding Lunatic Asylum Wellcome L0019062.jpg|thumb|დემენციის მქონე პაციენტი]]
დაავადების პროგრესირება ხელს უშლის ყოველდღიური აქტივობების დამოუკიდებლად შესრულებას.<ref name="pmid10653284"/> ამნესტური აფაზიიის (აფაზიის სახეობა, რომელიც ხასიათდება სიტყვების, სახელების და რიცხვების გახსენების პრობლემებით) გამო, მეტყველების პრობლემები სისტემატურ სახეს იძენს, რაც პარაფაზიამდე (მეტყველების ელემენტების დამახინჯება) მიდის. ალცჰაიმერის დაავადების მქონე ადამიანი, თანდათან კითხვის და წერის უნარსაც კარგავს.<ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid7967534"/> დაავადების პროგრესირებასთან ერთად, ადამიანი კოორდინაციას ვერ ინარჩუნებს, რის გამოც, დაცემის რისკი იზრდება.<ref name="pmid10653284"/> ამ ეტაპის განმავლობაში, მეხსიერების პრობლემები იმდენად ხშირდება, რომ დაავადებული პაციენტი ოჯახის წევრებს ვერ ცნობს.<ref name="pmid10653284"/> დიდი ხნის წინ ნასწავლი ფაქტები და ინფორმაცია, რომელზეც დაავადება განვითარების საწყის ეტაპზე არ ზემოქმედებდა, ალცჰაიმერის დიაგნოზის მქონე ადამიანის მეხსიერებიდან იკარგება.<ref name="pmid10653284"/>

ქცევითი და ნეიროფსიქიატრიული ცვლილებები ხშირდება. ძირითადი სიმპტომებია მიზნის გარეშე სიარული, გაღიზიანებადობა, ფსევდობულბარული აფექტი (ემოციური ცვალებადობა), წინასწარგანუზრახველი აგრესიული ქცევა და პასუხისმგებელი პირისთვის წინააღმდეგობის გაწევა.<ref name="pmid10653284"/> შესაძლოა, გამოვლინდეს მზის ჩასვლის სინდრომიც (სინდრომი, რომლის მქონე ადამიანს მზის ჩასვლისასას ქცევითი პრობლემები ეწყება).<ref>{{cite journal | vauthors = Volicer L, Harper DG, Manning BC, Goldstein R, Satlin A | title = Sundowning and Circadian Rhythms in Alzheimer's Disease | url = https://archive.org/details/sim_american-journal-of-psychiatry_2001-05_158_5/page/704 | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 158 | issue = 5 | pages = 704–11 | date = May, 2001 | pmid = 11329390 | doi = 10.1176/appi.ajp.158.5.704 }}</ref> ალცჰაიმერით დაავადებულთა დაახლოებით 30%-ს უვითარდება ბოდვითი, არასწორი იდენტიფიკაციის სინდრომი (სინდრომი, რომლის მქონე ადამიანიც ვერ ახდენს საგნების, ადამიანების და სხვათა იდენტიფიკაციას) და სხვა ბოდვითი სიმპტომები.<ref name="pmid10653284"/> ზოგჯერ, დაავადებული კარგავს საკუთარი დაავადების განვითარების პროცესის არსში გარკვევის უნარს („ანოზოგნოზია“, ასევე ცნობილი, როგორც „იოზეფ ბაბინსკის სინდრომი“)<ref name="pmid10653284"/> შესაძლოა, განვითარდეს შარდის შეუკავებლობა.<ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid7806732">{{cite journal | vauthors = Gold DP, Reis MF, Markiewicz D, Andres D | title = When Home Caregiving Ends: A Longitudinal Study of Outcomes for Caregivers of Relatives with Dementia | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-the-american-geriatrics-society_1995-01_43_1/page/10 | journal = Journal of the American Geriatrics Society | volume = 43 | issue = 1 | pages = 10–6 | date = January, 1995 | pmid = 7806732 | doi=10.1111/j.1532-5415.1995.tb06235.x}}</ref>

===საბოლოო ეტაპი===
ალცჰაიმერის განვითარების საბოლოო ეტაპზე, დაავადებული პაციენტი სრულიად დამოკიდებული ხდება ოჯახის წევრებზე.<ref name="pmid10653284"/> მას მარტივი ფრაზების და ზოგიერთ შემთხვევაში, მხოლოდ გარკვეული სიტყვების წარმოთქმა შეუძლია, რაც მეტყველების უნარის დაკარგვამდე მიდის. 
<ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid7967534"/> მეტყველების უნარის დაკარგვის მიუხედავად, ხშირად, დაავადებულებს ემოციის აღქმის და გამოხატვის უნარი მაინც გააჩნიათ. მიუხედავად იმისა, რომ მათთვის აგრესიულობა ერთ-ერთი მახასიათებელი ნიშანია, აპათია და დაღლილობა ძირითად სიმპტომებად რჩება. საბოლოოდ, ალცჰაიმერის დიაგნოზის მქონე ადამიანი უმარტივესი საკითხების და მოქმედებათა განხორციელებასაც ვერ ართმევს თავს დამოუკიდებლად. კუნთების მასა და მოძრაობის უნარი თანდათან მცირდება, რაც დაავადებულს საწოლს მიჯაჭვულს ხდის. მათი გარდაცვალების ძირითადი მიზეზი, ხანდახან არა ალცჰაიმერის დაავადება, არამედ, ნაწოლები ან [[პნევმონია]] ხდება.<ref name="pmid10653284"/><!-- cites previous 4 sentences -->

==გამომწვევი მიზეზები==
ალცჰაიმერის დაავადების გამომწვევი მიზეზი, უმეტეს შემთხვევაში, უცნობია. გარდა შემთხვევათა 1-5%-ისა, როდესაც, გენეტიკური ფაქტორები ვლინდება.<ref>{{cite web|url=http://www.alz.org/research/science/alzheimers_disease_causes.asp|title=What We Know Today About Alzheimer's Disease|publisher=Alzheimer's Association|accessdate=1 October 2011|quote=While scientists know Alzheimer's disease involves progressive brain cell failure, the reason cells fail isn't clear.}}     
</ref><ref>{{Cite journal|last=Reitz|first=Christiane|last2=Mayeux|first2=Richard|date=2014-04-15|title=Alzheimer disease: Epidemiology, Diagnostic Criteria, Risk Factors and Biomarkers|journal=Biochemical Pharmacology|volume=88|issue=4|pages=640–651|doi=10.1016/j.bcp.2013.12.024|issn=0006-2952|pmc=3992261|pmid=24398425}}</ref>

არსებობს დაავადების გამომწვევი მიზეზის ახსნის რამდენიმე ჰიპოთეზა:

===გენეტიკა===
ალცჰაიმერის დაავადების გენეტიკური მემკვიდრეობითობა, რომელიც დაფუძნებულია გენეალოგიურ კვლევაზე, ვლინდება დაავადებულთა 49-79%-ში.<ref name="pmid20930268">{{cite journal | vauthors = Wilson RS, Barral S, Lee JH |display-authors=etal | title = Heritability of different forms of memory in the Late Onset Alzheimer's Disease Family Study.  | journal = Journal of Alzheimer's Disease | volume = 23 | issue = 2 | pages = 249–55 | year = 2011 | pmid = 20930268 | doi = 10.3233/JAD-2010-101515 }}</ref><ref name="pmid16461860">{{cite journal | vauthors = Gatz M, Reynolds CA, Fratiglioni L |display-authors=etal |  title = Role of genes and environments for explaining Alzheimer disease  | journal = Arch. Gen. Psychiatry | volume = 63 | issue = 2 | pages = 168–74 | date = Feb, 2006 | pmid = 16461860 | doi = 10.1001/archpsyc.63.2.168 }}</ref> შემთხვევათა დაახლოებით 0.1%-ის გამომწვევი მიზეზი, აუტოსომური (არასასქესო) დომინანტური მემკვიდრეობის მონათესავე ფორმებს უკავშირდება. ამ შემთხვევაში, დაავადება 65 წლამდე ასაკში ვლინდება.<ref name="pmid16876668">{{cite journal | vauthors = Blennow K, de Leon MJ, Zetterberg H | title = Alzheimer's Disease | journal = Lancet | volume = 368 | issue = 9533 | pages = 387–403 | date = July, 2006 | pmid = 16876668 | doi = 10.1016/S0140-6736(06)69113-7 }}</ref> ალცჰაიმერის ეს ფორმა ცნობილია, როგორც ''ადრეულ ასაკში გამოვლენილი გენეტიკური ალცჰაიმერის დაავადება''. აღნიშნულის გამომწვევ მიზეზად, სამი გენიდან ერთ-ერთის მუტაცია ითვლება: ამილოიდის წინამორბედი ცილის მაკოდირებელი გენი (APP), პრესენილინ-1 (PS-1) ან პრესენილინ-2 (PS-2) გენი.<ref name="pmid18332245">{{cite journal | vauthors = Waring SC, Rosenberg RN | title = Genome-wide association studies in Alzheimer disease | journal = Archives of Neurology | volume = 65 | issue = 3 | pages = 329–34 | date = March, 2008 | pmid = 18332245 | doi = 10.1001/archneur.65.3.329 }}</ref> APP და პრესენილინ გენების მუტაციათა უმეტესობა, ცილა Aβ42-ის რაოდენობის ზრდას იწვევს, რომელიც სენილური ფოლაქების მთავარი შემადგენელი ნაწილია.<ref name=Selkoe>{{cite journal | author = Selkoe DJ | title = Translating cell biology into therapeutic advances in Alzheimer's disease | journal = Nature | volume = 399 | issue = 6738 Suppl | pages = A23–31 | date = June, 1999 | pmid = 10392577 | doi = 10.1038/19866}}</ref>

===ქოლინერგიული ჰიპოთეზა===
ყველაზე ძველი ჰიპოთეზა, რომელზეც ამჟამად ხელმისაწვდომი მედიკამენტური თერაპიების უმეტესობაა დაფუძნებული, ''ქოლინერგიული ჰიპოთეზაა'',<ref name="pmid10071091">{{cite journal | vauthors = Francis PT, Palmer AM, Snape M, Wilcock GK | title = The Cholinergic Hypothesis of Alzheimer's Disease: a Review of Progress | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-neurology-neurosurgery-and-psychiatry_1999-02_66_2/page/137 | journal = Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry | volume = 66 | issue = 2 | pages = 137–47 | date = February, 1999 | pmid = 10071091 | pmc = 1736202 | doi = 10.1136/jnnp.66.2.137 }}</ref> რომლის მიხედვითაც, ალცჰაიმერის დაავადების გამომწვევი მიზეზი, ნეირომედიატორ აცეტილქოლინის სინთეზის დაქვეითებაა. ქოლინერგიულმა ჰიპოთეზამ მასშტაბური აღიარება ვერ მოიპოვა, რადგან აცეტილქოლინის დეფიციტის აღმოსაფხვრელად განკუთვნილმა პრეპარატებმა, ალცჰაიმერზე ეფექტიანი გავლენა ვერ იქონიეს.<ref>{{Cite journal|last=Martorana|first=Alessandro|last2=Esposito|first2=Zaira|last3=Koch|first3=Giacomo|date=2010-08-01|title=Beyond the cholinergic hypothesis: do current drugs work in Alzheimer's disease?|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20560995|journal=CNS neuroscience & therapeutics|volume=16|issue=4|pages=235–245|doi=10.1111/j.1755-5949.2010.00175.x|issn=1755-5949|pmid=20560995}}</ref> არსებობს ჰიპოთეზის სხვა ნაწილებიც, მაგალითად, ამილოიდების გაერთიანება,<ref name="pmid15236795">{{cite journal | author = Shen ZX | title = Brain Cholinesterases: II. The Molecular and Cellular Basis of Alzheimer's Disease | journal = Medical Hypotheses | volume = 63 | issue = 2 | pages = 308–21 | year = 2004 | pmid = 15236795 | doi = 10.1016/j.mehy.2004.02.031 }}</ref> რაც ნეიროანთებით სრულდება.<ref name="pmid12934968">{{cite journal | author = Wenk GL | title = Neuropathologic Changes in Alzheimer's Disease | journal = The Journal of Clinical Psychiatry | volume = 64 Suppl 9 | pages = 7–10 | year = 2003 | pmid = 12934968 }}</ref>

===ამილოიდური ჰიპოთეზა===
1991 წელს, ამილოიდური ჰიპოთეზის გათვალისწინებით ჩამოყალიბდა მოსაზრება, რომლის მიხედვითაც, დაავადების ძირითადი გამომწვევი მიზეზი არაუჯრედოვანი ბეტა ამილოიდების დალექვაა.<ref name="pmid1763432">{{cite journal | vauthors = Hardy J, Allsop D | title = Amyloid Deposition as the Central Event in the Aetiology of Alzheimer's Disease | journal = Trends in Pharmacological Sciences | volume = 12 | issue = 10 | pages = 383–88 | date = October, 1991 | pmid = 1763432 | doi = 10.1016/0165-6147(91)90609-V }}</ref><ref name="pmid11801334">{{cite journal | vauthors = Mudher A, Lovestone S | title = Alzheimer's disease-do tauists and baptists finally shake hands? | url = https://archive.org/details/sim_trends-in-neurosciences_2002-01_25_1/page/22 | journal = Trends in Neurosciences | volume = 25 | issue = 1 | pages = 22–26 | date = January, 2002 | pmid = 11801334 | doi = 10.1016/S0166-2236(00)02031-2 }}</ref> აღნიშნული მოსაზრების განმამტკიცებელია ის ფაქტი, რომ APP — ამილოიდის წინამორბედი ცილის მაკოდირებელი გენი განლაგებულია 21-ე ქრომოსომაში და ამავდროულად, [[დაუნის სინდრომი]]ს მქონე ადამიანებსის უმეტესობას, 40 წლის ასაკიდან, ალცჰაიმერის ადრეული ეტაპის სიმპტომებიც კი უვლინდებათ.<ref name="pmid16904243">{{cite journal | vauthors = Nistor M, Don M, Parekh M |display-authors=etal | title = Alpha- and Beta-secretase Activity as a Function of Age and Beta-amyloid in Down Syndrome and Normal Brain | url = https://archive.org/details/sim_neurobiology-of-aging_2007-10_28_10/page/1493 | journal = Neurobiology of Aging | volume = 28 | issue = 10 | pages = 1493–1506 | date = October, 2007 | pmid = 16904243 | pmc = 3375834 | doi = 10.1016/j.neurobiolaging.2006.06.023 }}</ref><ref name="pmid15639317">{{cite journal | vauthors = Lott IT, Head E | title = Alzheimer Disease and Down Syndrome: Factors in Pathogenesis | journal = Neurobiology of Aging | volume = 26 | issue = 3 | pages = 383–89 | date = March, 2005 | pmid = 15639317 | doi = 10.1016/j.neurobiolaging.2004.08.005 }}</ref> ამასთანავე, აპოლიპოპროტეინის ერთ-ერთი იზოფორმა — APOE4 ალცჰაიმერის განვითარების ძირითადი გენეტიკური რისკ-ფსაქტორია. იმ დროს, როცა აპოლიპოპროტეინები ზრდიან ბეტა ამილოიდების ფუნქციის რღვევას, მათი ზოგიერთი იზოფორმა, მაგალითად, APOE4, ტვინში ამილოიდის ჭარბ კონცენტრაცას იწვევს.<ref name="pmid7566000">{{cite journal | vauthors = Polvikoski T, Sulkava R, Haltia M |display-authors=etal | title = Apolipoprotein E, Dementia, and Cortical Deposition of Beta-amyloid Protein | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 333 | issue = 19 | pages = 1242–47 | date = November, 1995 | pmid = 7566000 | doi = 10.1056/NEJM199511093331902 }}</ref> აღნიშნული მტკიცებულება გამომდინარეობს იქიდან, რომ ტრანსგენურ თაგვებს, რომლებიც ადამიანის APP გენის მუტანტურ ფორმას წარმოადგენენ, უვითარდებათ ბოჭკოვანი ამილოიდური ფოლაქები და ალცჰაიმერის მსგავსი ტვინის პათოლოგია სივრცის აღქმის დეფექტებით.<ref>Transgenic mice:
* {{cite journal | vauthors = Games D, Adams D, Alessandrini R |display-authors=etal | title = Alzheimer-type Neuropathology in Transgenic Mice Overexpressing V717F Beta-amyloid Precursor Protein | journal = Nature | volume = 373 | issue = 6514 | pages = 523–27 | date = February, 1995 | pmid = 7845465 | doi = 10.1038/373523a0 }}
* {{cite journal | vauthors = Masliah E, Sisk A, Mallory M, Mucke L, Schenk D, Games D | title = Comparison of Neurodegenerative Pathology in Transgenic Mice Overexpressing V717F Beta-amyloid Precursor Protein and Alzheimer's Disease | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 16 | issue = 18 | pages = 5795–811 | date = September, 1996 | pmid = 8795633 }}
* {{cite journal | vauthors = Hsiao K, Chapman P, Nilsen S |display-authors=etal | title = Correlative Memory Deficits, Abeta Elevation, and Amyloid Plaques in Transgenic Mice | journal = Science | volume = 274 | issue = 5284 | pages = 99–102 | year = 1996 | pmid = 8810256 | doi = 10.1126/science.274.5284.99 }}
* {{cite journal | vauthors = Lalonde R, Dumont M, Staufenbiel M, Sturchler-Pierrat C, Strazielle C | title = Spatial Learning, Exploration, Anxiety, and Motor Coordination in Female APP23 Transgenic Mice with the Swedish Mutation | journal = Brain Research | volume = 956 | issue = 1 | pages = 36–44 | year = 2002 | pmid = 12426044 | doi = 10.1016/S0006-8993(02)03476-5 }}</ref>

აღმოაჩინეს ექსპერიმენტული ვაქცინა, რომელსაც ამილოიდური ფოლაქების გაწმენდის უნარი აქვს, მაგრამ ცდებით დამტკიცდა, რომ იგი დემენციაზე ეფექტიან გავლენას ვერ ახდენს.<ref name="pmid18640458">{{cite journal | vauthors = Holmes C, Boche D, Wilkinson D |display-authors=etal | title = Long-term Effects of Abeta42 Immunisation in Alzheimer's Disease: Follow-up of a Randomised, Placebo-controlled Phase I Trial | journal = Lancet | volume = 372 | issue = 9634 | pages = 216–23 | date = July, 2008 | pmid = 18640458 | doi = 10.1016/S0140-6736(08)61075-2 }}</ref> მკვლევარებს გაუჩნდათ ეჭვი, რომ არაფოლაქოვანი A<sub>β</sub> ოლიგომერები, A<sub>β</sub>-ის დაწყებით პათოგენურ ფორმას წარმოადგენენ. აღნიშნული ტოქსიკური ოლიგომერები, ასევე ცნობილნი, როგორც  ამილოიდებისგან წარმოქმნილი დიფუზირებადი ლიგანდები (მოლეკულა, რომელიც უკავშირდება უფრო დიდ მოლეკულას), ემაგრებიან [[ნეირონი|ნეირონებზე]] მოთავსებულ რეცეპტორთა ზედაპირს და ცვლიან [[სინაფსი|სინაფსის]] სტრუქტურას. ამგვარად, ირღვევა ნეირონული, ნერვულ უჯრედებთან დაკავშირებული კომუნიკაცია.<ref name="pmid17251419">{{cite journal | vauthors = Lacor PN, Buniel MC, Furlow PW |display-authors=etal | title = Aß Oligomer-Induced Aberrations in Synapse Composition, Shape, and Density Provide a Molecular Basis for Loss of Connectivity in Alzheimer's Disease | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 27 | issue = 4 | pages = 796–807 | date = January, 2007 | pmid = 17251419 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.3501-06.2007 }}</ref> ბეტა ამილოიდური (A<sub>β</sub>) ოლიგომერებისთვის არსებული რეცეპტორი, შესაძლოა იყოს პრიონების ცილა, რომელიც დაკავშირებულია მსხვილფეხა რქოსან პირუტყვთა ფოროვან ენცეფალოპათიასთან და იაკობ-კრეიტცფელდტის დაავადებასთან. ამგვარად, აღნიშნული დაავადებები უკავშირდება ნეიროდეგენერაციული დარღვევების იმ ძირითად მექანიზმს, რომელზეც დაფუძნებულია ალცჰაიმერის დაავადება.<ref name="pmid19242475">{{cite journal | vauthors = Laurén J, Gimbel DA, Nygaard HB, Gilbert JW, Strittmatter SM | title = Cellular Prion Protein Mediates Impairment of Synaptic Plasticity by Amyloid-β Oligomers | journal = Nature | volume = 457 | issue = 7233 | pages = 1128–32 | year = 2009 | pmid = 19242475 | pmc = 2748841 | doi = 10.1038/nature07761 }}</ref> ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, ჩამოყალიბდა შესაძლო მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ ბეტა-ამილოიდური პათოლოგია ადამიანიდან ადამიანზე გადაცემადია.<ref>{{cite journal|last1=Jaunmuktane|first1=Z|last2=Mead|first2=S|last3=Ellis|first3=M|last4=Wadsworth|first4=JD|last5=Nicoll|first5=AJ|last6=Kenny|first6=J|last7=Launchbury|first7=F|last8=Linehan|first8=J|last9=Richard-Loendt|first9=A|last10=Walker|first10=AS|last11=Rudge|first11=P|last12=Collinge|first12=J|last13=Brandner|first13=S|title=Evidence for human transmission of amyloid-β pathology and cerebral amyloid angiopathy.|journal=Nature|date=10 September 2015|volume=525|issue=7568|pages=247–50|pmid=26354483|doi=10.1038/nature15369}}</ref>

===ტაუ ჰიპოთეზა===
[[File:TANGLES HIGH.jpg|300px|thumb|ალცჰაიმერის დაავადების განვითარებისას ტაუ ცილაში მიმდინარე ცვლილებები, [[თავის ტვინი]]ს უჯრედებში არსებული მიკრომილაკების შემადგენელ ნაწილებად დაყოფამდე მიდის.]]
''ტაუ ჰიპოთეზის'' მიხედვით, ტაუ [[ცილები]]ს სტრუქტურაში მიმდინარე გარკვეული დარღვევები ალცჰაიმერის განვითარების საწინდარია.<ref name="pmid11801334"/> ამ შემთხვევაში, ჰიპერფოსფორილირებული ტაუ იწყებს სხვა ტაუ ცილის ბოჭკოებთან დაწყვილებას. განსაკუთრებით, ისინი ორგანოებში ნეირობოჭკოვან მიკრომილაკებს აყალიბებენ.<ref name="pmid1669718">{{cite journal | vauthors = Goedert M, Spillantini MG, Crowther RA | title = Tau Proteins and Neurofibrillary Degeneration | journal = Brain Pathology | volume = 1 | issue = 4 | pages = 279–86 | date = July, 1991 | pmid = 1669718 | doi = 10.1111/j.1750-3639.1991.tb00671.x }}</ref> აღნიშნული პროცესის მიმდინარეობისას, მიკრომილაკები შემადგენელ დაწილებად იშლებიან და უჯრედის [[ციტოჩონჩხი]]ს ([[ციტოპლაზმა|ციტოპლაზმის]] საყრდენი სტრუქტურები) სტრუქტურის დარღვევას იწვევს, რაც [[ნეირონი]]ს სატრანსპორტო სისტემის მოშლას განაპირობებს.<ref name="pmid15615638">{{cite journal | vauthors = Iqbal K, Alonso Adel C, Chen S |display-authors=etal | title = Tau Pathology in Alzheimer Disease and Other Tauopathies | journal = Biochimica et Biophysica Acta | volume = 1739 | issue = 2–3 | pages = 198–210 | date = January, 2005 | pmid = 15615638 | doi = 10.1016/j.bbadis.2004.09.008 }}</ref> პროცესის ერთ-ერთი პირველი შესაძლო შედეგი, ნეირონებს შორის არსებული [[ბიოქიმია|ბიოქიმიური]] კომუნიკაციის ფუნქციის დარღვევაა, ხოლო შემდეგ — [[უჯრედი|უჯრედების]] კვდომა.<ref name="pmid17127334">{{cite journal | vauthors = Chun W, Johnson GV | title = The Role of Tau Phosphorylation and Cleavage in Neuronal Cell Death | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 12 | pages = 733–56 | year = 2007 | pmid = 17127334 | doi = 10.2741/2097 }}</ref>

==პრევენცია==
[[File:Honoré Daumier 032.jpg|right|thumb|ეპიდემიოლოგიური კვლევების მიხედვით, [[ინტელექტი|ინტელექტუალური]] აქტივობები, მაგალითად, [[ჭადრაკი]]ს თამაში ან საზოგადოებასთან რეგულარული ურთიერთობა, ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების რისკს ამცირებს.]]

დღესდღეობით, არ არსებობს ალცჰაიმერის დაავადების პრევენციის არანაირი ეფექტიანი საშუალება.<ref>პრევენციის საშუალების არარსებობის წყაროები:
* {{cite journal | author = Kawas CH | title = Medications and Diet: Protective Factors for AD? | journal = Alzheimer Disease and Associated Disorders | volume = 20 | issue = 3 Suppl 2 | pages = S89–96 | year = 2006 | pmid = 16917203 | doi=10.1097/00002093-200607001-00014}}
* {{cite journal | vauthors = Luchsinger JA, Mayeux R | title = Dietary Factors and Alzheimer's Disease | journal = Lancet Neurology | volume = 3 | issue = 10 | pages = 579–87 | year = 2004 | pmid = 15380154 | doi = 10.1016/S1474-4422(04)00878-6 }}
* {{cite journal | vauthors = Luchsinger JA, Noble JM, Scarmeas N | title = Diet and Alzheimer's Disease | journal = Current Neurology and Neuroscience Reports | volume = 7 | issue = 5 | pages = 366–72 | year = 2007 | pmid = 17764625 | doi = 10.1007/s11910-007-0057-8 }}
* {{cite press release|url=http://www.nih.gov/news/health/apr2010/od-28.htm|title=Independent Panel Finds Insufficient Evidence to Support Preventive Measures for Alzheimer's Disease|date=28 April 2010|publisher=National Institutes of Health}}
* {{cite web|url=http://consensus.nih.gov/2010/alzstatement.htm|title=NIH State-of-the-Science Conference: Preventing Alzheimer's Disease and Cognitive Decline|date=26–28 April 2010|author=Daviglus ML|display-authors=etal|accessdate=15 სექტემბერი 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100503054126/http://consensus.nih.gov/2010/alzstatement.htm|archivedate=3 მაისი 2010}}</ref> დაავადების პრევენციის და მისი პროგრესის შენელების გზათა აღმოსაჩენად ჩატარებული გლობალური კვლევები, ძირითადად წარუმატებელი აღმოჩნდა. ეპიდემიოლოგიური კვლევების მიხედვით, არსებობს გარკვეულ ცვალებად ფაქტორებთან კავშირი, როგორიცაა, დიეტა, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებათა განვითარების რისკი, ფარმაცევტული პროდუქცია, ინტელექტუალური აქტივობები და პოპულაციაში ალცჰაიმერის განვითარების ალბათობა. დამატებითი განხილვის, მათ შორის, კლინიკური კვლევების შედეგად, გამოვლინდება — შესაძლებელია, თუ არა აღნიშნული ფაქტორების მეშვეობით დაავადების პრევენცია.<ref>{{cite journal | vauthors = Szekely CA, Breitner JC, Zandi PP | title = Prevention of Alzheimer's Disease | journal = International Review of Psychiatry | volume = 19 | issue = 6 | pages = 693–706 | year = 2007 | pmid = 18092245 | doi = 10.1080/09540260701797944 }}</ref>

===მედიკამენტური მკურნალობა===
მიუხედავად იმისა, რომ გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკ-ფაქტორებს, როგორიცაა [[ჰიპერქოლესტერინემია]] (ჭარბი [[ქოლესტერინი]] სისხლში), ალცჰაიმერის განვითარების შედარებით დაბალი რისკი გააჩნიათ, ვიდრე [[ჰიპერტენზია]]ს, [[შაქრიანი დიაბეტი|შაქრიან დიაბეტს]] და მწეველობას<ref name="pmid18299540">{{cite journal | vauthors = Patterson C, Feightner JW, Garcia A |display-authors=etal | title = Diagnosis and Treatment of Dementia: 1. Risk Assessment and Primary Prevention of Alzheimer Disease | journal = Canadian Medical Association Journal | volume = 178 | issue = 5 | pages = 548–56 | date = February, 2008 | pmid = 18299540 | pmc = 2244657 | doi = 10.1503/cmaj.070796 }}</ref><ref name="pmid17483665">{{cite journal | vauthors = Rosendorff C, Beeri MS, Silverman JM | title = Cardiovascular Risk Factors for Alzheimer's Disease | journal = The American Journal of Geriatric Cardiology | volume = 16 | issue = 3 | pages = 143–9 | year = 2007 | pmid = 17483665 | doi = 10.1111/j.1076-7460.2007.06696.x }}</ref>, სტატინს, [[ქოლესტერინი]]ს მარეგულირებელ პრეპარატს, დაავადების პრევენციის ან მისი განვითარების პროცესის შენელების ეფექტიანი უნარი არ აქვს.<ref name="pmid17927279">{{cite journal | vauthors = Reiss AB, Wirkowski E | title = Role of HMG-CoA Reductase Inhibitors in Neurological Disorders: Progress to Date | journal = Drugs | volume = 67 | issue = 15 | pages = 2111–20 | year = 2007 | pmid = 17927279 | doi = 10.2165/00003495-200767150-00001 }}</ref><ref name="pmid17877925">{{cite journal | author = Kuller LH | title = Statins and Dementia | journal = Current Atherosclerosis Reports | volume = 9 | issue = 2 | pages = 154–61 | date = August, 2007 | pmid = 17877925 | doi = 10.1007/s11883-007-0012-9}}</ref><ref>{{cite journal|last1=McGuinness|first1=B|last2=Craig|first2=D|last3=Bullock|first3=R|last4=Malouf|first4=R|last5=Passmore|first5=P|title=Statins for the treatment of dementia.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=8 July 2014|volume=7|pages=CD007514|pmid=25004278|doi=10.1002/14651858.CD007514.pub3}}</ref>

არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების ხანგრძლივი გამოყენება, ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების ალბათობის შემცირებასთანაა დაკავშირებული.<ref name="pmid17612054">{{cite journal | vauthors = Szekely CA, Town T, Zandi PP | title = NSAIDs for the Chemoprevention of Alzheimer's Disease | journal = Sub-Cellular Biochemistry | volume = 42 | pages = 229–48 | year = 2007 | pmid = 17612054 | doi = 10.1007/1-4020-5688-5_11 | isbn = 978-1-4020-5687-1 | series = Subcellular Biochemistry }}</ref> ასევე, აღნიშნული მტკიცებულება მოიცავს მოსაზრებას, რომლის მიხედვითაც, ზემოხსენებული პრეპარატები [[ამილოიდი|ამილოიდებთან]] დაკავშირებულ ანთების წარმოშობის რისკს ამცირებენ.<ref name="pmid17612054"/> პრევენციული კვლევები არ არის ჩატარებული<ref name="pmid17612054"/>, რადგანაც მიიჩნევა, რომ ჩატარების შემთხვევაში, უშედეგოდ დასრულდება.<ref>{{cite journal|vauthors=Hoozemans JJ, Veerhuis R, Rozemuller JM, Eikelenboom P |title=Soothing the inflamed brain: effect of non-steroidal anti-inflammatory drugs on Alzheimer's disease pathology|journal=CNS & Neurological Disorders Drug Targets|date=February 2011|volume=10|issue=1|pages=57–67|pmid=21143138|doi=10.2174/187152711794488665}}</ref>

ზოგიერთ შემთხვევაში, ჰორმონოთერაპია [[დემენცია|დემენციის]] განვითარების რისკებს ზრდის.<ref name="pmid22786488">{{cite journal | vauthors = Marjoribanks J, Farquhar C, Roberts H, Lethaby A | title = Long term hormone therapy for perimenopausal and postmenopausal women | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 7 | issue =  | pages = CD004143 | year = 2012 | pmid = 22786488 | doi = 10.1002/14651858.CD004143.pub4 | url =  | editor1-last = Farquhar | editor1-first = Cindy }}</ref>

===ცხოვრების წესი===
ადამიანები, რომლებიც ჩართულნი არიან ინტელექტუალურ აქტივობებში, კითხულობენ წიგნებს, თამაშობენ სამაგიდო თამაშებს, ავსებენ [[კროსვორდი|კროსვორდებს]], უკრავენ [[მუსიკალური ინსტრუმენტი|მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე]] ან რეგულარულად ურთიერთობენ საზოგადოებასთან, ალცჰაიმერის განვითარების შემცირებული რისკი გააჩნიათ.<ref name="pmid16917199">{{cite journal | author = Stern Y | title = Cognitive reserve and Alzheimer disease | journal = Alzheimer Disease and Associated Disorders | volume = 20 | issue = 2 | pages = 112–117 | date = July 2006 | pmid = 16917199 | doi = 10.1097/01.wad.0000213815.20177.19 | issn = 0893-0341 | month =  }}</ref> აღნიშნული ფაქტი თავსებადია კოგნიტური რესურსების თეორიასთან, რომელიც ამტკიცებს, რომ ზოგიერთი ცხოვრებისეული გამოცდილება, რომელიც ნერვულ ფუნქციონირებას უფრო ქმედითს ხდის, ადამიანს ისეთ შემეცნებით რესურსებს ანიჭებს, რომ დემენციის განვითარება ფერხდება.<ref name="pmid16917199"/> უცხო ენის შესწავლა, მათ შორის, ზრდასრულ ასაკში, დაავადების განვითარების რისკის შემცირებას უწყობს ხელს.<ref>{{cite news|url=http://www.denverpost.com/ci_17427474|publisher=The Denver Post|agency=Associated Press|title=Speaking 2 Languages May Delay Getting Alzheimer's|date=19 February 2011|first=Lauran|last=Neergaard}}</ref>
ასევე, ფიზიკური აქტივობაც ალცჰაიმერის განვითარების რისკთა ერთ-ერთი შემამცირებელი ფაქტორია.

===დიეტა===
ადამიანები, რომლებიც ჯანსაღად იკვებებიან ან იცავენ [[იაპონური სამზარეულო|იაპონურ]] და/ან [[ხმელთაშუა ზღვის დიეტა]]ს, ალცჰაიმერის განვითარების დაბალი რისკი აქვთ.
<ref name=Hu2013>{{cite journal | vauthors = Hu N, Yu JT, Tan L |display-authors=etal | title = Nutrition and the Risk of Alzheimer's Disease | journal = BioMed Research International | volume = 2013 | pmid = 23865055 | year = 2013  | doi = 10.1155/2013/524820 | type = Review | pmc=3705810}}</ref> ხოლო ადამიანები, რომლებიც ცხიმებით გაჯერებულ და მარტივი ნახშირწყლების ([[მონოსაქარიდი|მონოსაქარიდები]] და [[დისაქარიდი|დისაქარიდები]]) შემცველი საკვებით იკვებებიან, დაავადების განვითარების შედარებით მაღალი რისკი გააჩნიათ.<ref>{{cite journal | vauthors = Kanoski SE, Davidson TL | title = Western diet consumption and cognitive impairment: links to hippocampal dysfunction and obesity | journal = Physiology & Behavior | volume = 103 | issue = 1 | pages = 59–68 | date = 18 April 2011 | pmid = 21167850 | pmc = 3056912 | doi = 10.1016/j.physbeh.2010.12.003 | type = Review }}</ref> ხმელთაშუა ზღვის დიეტის სასარგებლო გავლენა გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე, შემუშავებულია, როგორც სამოქმედო მექანიზმი.<ref name="pmid18088206">{{cite journal | vauthors = Solfrizzi V, Capurso C, D'Introno A |display-authors=etal | title = Lifestyle-related Factors in Predementia and Dementia Syndromes | journal = Expert Review of Neurotherapeutics | volume = 8 | issue = 1 | pages = 133–58 | date = January, 2008 | pmid = 18088206 | doi = 10.1586/14737175.8.1.133 }}</ref>

არსებობს რამდენიმე მტკიცებულება, რომელთა მიხედვითაც, [[ალკოჰოლური სასმელი|ალკოჰოლური სასმლის]], კერძოდ, წითელი [[ღვინო|ღვინის]] ზომიერი მიღება, ალცჰაიმერის განვითარების შემცირებულ რისკთანაა დაკავშირებული.<ref>{{cite journal | vauthors = Panza F, Capurso C, D'Introno A |display-authors=etal | title = Alcohol Drinking, Cognitive Functions in Older Age, Predementia, and Dementia Syndromes | journal = Journal of Alzheimer's Disease | volume = 17 | issue = 1 | pages = 7–31 | date = May 2009 | pmid = 19494429 | doi = 10.3233/JAD-2009-1009 | last13 = Solfrizzi | first12 = A | first13 = V | last12 = Capurso }}</ref> ერთ-ერთი ექსპერიმენტული მტკიცებულების მიხედვით, [[კოფეინი|კოფეინის]] მიღება, პრევენციისთვის ერთ-ერთი ეფექტიანი ფაქტორია.<ref name="pmid20182026">{{cite journal | vauthors = Santos C, Costa J, Santos J, Vaz-Carneiro A, Lunet N | title = Caffeine intake and dementia: systematic review and meta-analysis | journal = Journal of Alzheimer's Disease | volume = 20 Suppl 1 | issue =  | pages = S187–204 | year = 2010 | pmid = 20182026 | doi = 10.3233/JAD-2010-091387 | url =  }}</ref> საკვების გარკვეული სახეობები, რომლებიც [[ფლავონოიდი|ფლავონოიდების]] დიდ რაოდენობას შეიცავენ, მაგალითად, [[კაკაო]], წითელი [[ღვინო]] და [[ჩაი]], დაავადების განვითარების შემამცირებელ რისკ-ფაქტორებს მიეკუთვნებიან.<ref>{{cite journal | author = Nehlig A | title = The neuroprotective effects of cocoa flavanol and its influence on cognitive performance | journal = British Journal of Clinical Pharmacology | volume = 75 | issue = 3 | pages = n/a–n/a | date = July 2012 | pmid = 22775434 | doi = 10.1111/j.1365-2125.2012.04378.x | type = Review }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Stoclet JC, Schini-Kerth V | title = [Dietary flavonoids and human health] | journal = Annales Pharmaceutiques Françaises | volume = 69 | issue = 2 | pages = 78–90 | date = March 2011 | pmid = 21440100 | doi = 10.1016/j.pharma.2010.11.004 }}</ref>

[[ვიტამინები|ვიტამინების]] და [[მინერალები|მინერალების]] განხილვის შემდეგ, ვერ მოხდა მათთვის რეკომენდაციის გასაწევად საკმარისი მდგრადი მტკიცებულებების ჩამოყალიბება. ზემოხსენებულის შემადგენლობაში შედიან: [[ვიტამინი A]],<ref>{{cite journal | vauthors = Ono K, Yamada M | title = Vitamin A and Alzheimer's disease | journal = Geriatrics & Gerontology International | volume = 12 | issue = 2 | pages = 180–8 | date = April 2012 | pmid = 22221326 | doi = 10.1111/j.1447-0594.2011.00786.x | type = Review }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Lerner AJ, Gustaw-Rothenberg K, Smyth S, Casadesus G | title = Retinoids for treatment of Alzheimer's disease | journal = BioFactors | volume = 38 | issue = 2 | pages = 84–9 | date = Mar–April 2012 | pmid = 22419567 | doi = 10.1002/biof.196 }}</ref> [[ვიტამინი C]],<ref>{{cite journal | vauthors = Heo JH, Lee KM | title = The possible role of antioxidant vitamin C in Alzheimer's disease treatment and prevention | journal = American Journal of Alzheimer's Disease & Other Dementias | volume = 28 | issue = 2 | pages = 120–5 | date = March 2013 | pmid = 23307795 | doi = 10.1177/1533317512473193 | type = Review }}</ref><ref name="pmid16227450">{{cite journal | vauthors = Boothby LA, Doering PL | title = Vitamin C and Vitamin E for Alzheimer's Disease | url = https://archive.org/details/sim_annals-of-pharmacotherapy_2005-12_39_12/page/2073 | journal = The Annals of Pharmacotherapy | volume = 39 | issue = 12 | pages = 2073–80 | date = December, 2005 | pmid = 16227450 | doi = 10.1345/aph.1E495 }}</ref> [[ვიტამინი E]],<ref name="pmid16227450"/><ref>{{cite journal|last1=Farina|first1=N|last2=Isaac|first2=MG|last3=Clark|first3=AR|last4=Rusted|first4=J|last5=Tabet|first5=N|title=Vitamin E for Alzheimer's dementia and mild cognitive impairment.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=14 November 2012|volume=11|pages=CD002854|pmid=23152215|doi=10.1002/14651858.CD002854.pub3}}</ref> [[სელენიუმი]],<ref>{{cite journal | vauthors = Loef M, Schrauzer GN, Walach H | title = Selenium and Alzheimer's disease: a systematic review | journal = Journal of Alzheimer's Disease | volume = 26 | issue = 1 | pages = 81–104 | year = 2011 | pmid = 21593562 | doi = 10.3233/JAD-2011-110414 | type = Review }}</ref> [[თუთია]],<ref>{{cite journal | vauthors = Loef M, von Stillfried N, Walach H | title = Zinc diet and Alzheimer's disease: a systematic review | journal = Nutritional Neuroscience | volume = 15 | issue = 5 | pages = 2–12 | date = 1 September 2012 | pmid = 22583839 | doi = 10.1179/1476830512Y.0000000010 | type = Review }}</ref> და [[B ვიტამინები#B9 ფოლიუმის მჟავა|ფოლიუმის მჟავა]] [[B ვიტამინები#B12 ციანკობალამინი|ვიტამინ B<sub>12</sub>]]-ის შემცველობით, ან მის გარეშე.<ref>{{cite journal | vauthors = Malouf R, Grimley Evans J | title = Folic Acid with or without Vitamin B<sub>12</sub> for the Prevention and Treatment of Healthy Elderly and Demented people | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 4 | pages = CD004514 | year = 2008 | pmid = 18843658 | doi = 10.1002/14651858.CD004514.pub2 }}</ref> ამასთან დამატებით, ვიტამინი E ჯანმრთელობის გაუარესებასთან დაკავშირებულ რისკებთან ასოცირდება.<ref name="pmid16227450"/> [[B ვიტამინები#B9 ფოლიუმის მჟავა|ფოლიუმის მჟავაზე]]  (B<sub>9</sub>) და სხვა [[B ვიტამინები|B ვიტამინებზე]] ჩატარებულ ექსპერიმენტთა შედეგებმა, შემეცნებითი უნარების დაქვეითებასთან არსებული მნიშვნელოვანი კავშირი ვერ გამოავლინეს.<ref>{{cite journal | vauthors = Wald DS, Kasturiratne A, Simmonds M | title = Effect of Folic Acid, with or without other B vitamins, on Cognitive Decline: Meta-analysis of Randomized trials | url = https://archive.org/details/sim_american-journal-of-medicine_2010-06_123_6/page/522 | journal = The American Journal of Medicine | volume = 123 | issue = 6 | pages = 522–527.e2 | date = June 2010 | pmid = 20569758 | doi = 10.1016/j.amjmed.2010.01.017 }}
</ref>
ალცჰაიმერით დაავადებული ადამიანების დიეტურ რაციონში [[ომეგა-3|ომეგა-3-ის]] ცხიმოვანი მჟავის დამატებამ, დაავადების განვითარების შენელებისთვის სასარგებლო შედეგი ვერ გამოიღო.<ref>{{cite journal | vauthors = Cunnane SC, Chouinard-Watkins R, Castellano CA, Barberger-Gateau P | title = Docosahexaenoic acid homeostasis, brain aging and Alzheimer's disease: Can we reconcile the evidence? | journal = Prostaglandins, Leukotrienes, and Essential Fatty Acids | volume = 88 | issue = 1 | pages = 61–70 | date = January 2013 | pmid = 22575581 | doi = 10.1016/j.plefa.2012.04.006 }}</ref>

[[2010]] წელს, მიუხედავად ცხოველების შესახებ არსებული ექსპერიმენტული მტკიცებულებებისა, ადამიანებისთვის [[კურკუმინი]]ს სარგებლიანობა არ დადასტურდა.<ref>{{cite journal | vauthors = Hamaguchi T, Ono K, Yamada M | title = REVIEW: Curcumin and Alzheimer's disease | journal = CNS Neuroscience & Therapeutics | volume = 16 | issue = 5 | pages = 285–97 | date = October 2010 | pmid = 20406252 | doi = 10.1111/j.1755-5949.2010.00147.x | url =  }}</ref> არსებობს მერყევი და დაუსაბუთებელი მტკიცებულება, რომლის მიხედვითაც, [[გინგკო]]ს ნაყოფი დემენციის განვითარებას და შემეცნებითი ფუნქციების დაქვეითების პროცესს აფერხებს.<ref>{{cite journal | vauthors = Birks J, Grimley Evans J | title = Ginkgo Biloba for Cognitive Impairment and Dementia | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 1 | pages = CD003120 | year = 2009 | pmid = 19160216 | doi = 10.1002/14651858.CD003120.pub3 }}</ref> 2008 წლის მონაცემებით, არ არსებობს კონკრეტული დამამტკიცებელი საბუთი, რომლის მიხედვითაც, კანაბინოიდები ალცჰაიმერის დაავადების რისკს და დემენციის სიმპტომების რაოდენობას გაზრდიდა.<ref name="pmid19370677">{{cite journal | vauthors = Krishnan S, Cairns R, Howard R | title = Cannabinoids for the treatment of dementia | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume =  | issue = 2 | pages = CD007204 | year = 2009 | pmid = 19370677 | doi = 10.1002/14651858.CD007204.pub2 | url =  | editor1-last = Krishnan | editor1-first = Sarada }}</ref>

==ისტორია==
[[File:Auguste D aus Marktbreit.jpg|thumb|left|ალოის ალცჰაიმერის პაციენტი [[ავგუსტ დეტე]], [[1902]] წელი. იგი პირველი ადამიანი იყო, რომლის დიაგნოზსაც ალცჰაიმერის დაავადება ეწოდა.]]
[[ძველი ბერძნები|ძველი ბერძენი]] და [[რომაელები|რომაელი]] [[ფილოსოფოსი|ფილოსოფოსები]] და [[ფიზიკოსი|ფიზიკოსები]], დემენციის განვითარებას ხანდაზმულ ასაკს უკავშირებდნენ<ref name="pmid9661992"/>. [[1901]] წელს, [[გერმანელები|გერმანელმა]] [[ფსიქიატრია|ფსიქიატრმა]], [[ალოის ალცჰაიმერი|ალოის ალცჰაიმერმა]], 50 წლის ქალის, ავგუსტ დეტეს დაავადება შეისწავლა, რომელსაც შემდეგ ალცჰაიმერის დაავადება ეწოდა. [[ალოის ალცჰაიმერი|ალცჰაიმერი]] ამ დაავადების კვლევას [[1906]] წლამდე, ავგუსტის გარდაცვალებამდე ახორციელებდა.<ref>Auguste D.:
* {{cite journal|author=Alzheimer Alois|title=Über eine eigenartige Erkrankung der Hirnrinde|trans-title=About a peculiar disease of the cerebral cortex|journal=Allgemeine Zeitschrift fur Psychiatrie und Psychisch-Gerichtlich Medizin|volume=64|issue=1–2|pages=146–148|year=1907|language={{de icon}}}}
* {{cite journal | author = Alzheimer Alois | title = About a Peculiar Disease of the Cerebral Cortex | journal = Alzheimer Disease and Associated Disorders | volume = 1 | issue = 1 | pages = 3–8 | year = 1987 | pmid = 3331112 | author2 = L. Jarvik |translator= H. Greenson }}
* {{cite book |author1=Maurer Ulrike |author2=Maurer Konrad |title=Alzheimer: The Life of a Physician and the Career of a Disease|url=https://archive.org/details/alzheimerlifeofp00maur |publisher=Columbia University Press|location=New York|year=2003|page=[https://archive.org/details/alzheimerlifeofp00maur/page/270 270]|isbn=0-231-11896-1}}</ref> მომავალი ხუთი წლის განმავლობაში, სამედიცინო ლიტერატურაში 11 მსგავსი შემთხვევა გამოქვეყნდა, რომელთაგან ზოგიერთი, მას „ალცჰაიმერის დაავადების“ სახელწოდებით მოიხსენიებდა.<ref name="pmid9661992">{{cite journal | vauthors = Berchtold NC, Cotman CW | title = Evolution in the Conceptualization of Dementia and Alzheimer's Disease: Greco-Roman Period to the 1960s | journal = Neurobiology of Aging | volume = 19 | issue = 3 | pages = 173–189 | year = 1998 | pmid = 9661992 | doi = 10.1016/S0197-4580(98)00052-9 }}</ref>  დაავადების კლინიკური ([[ჰალუცინაცია|ჰალუცინაციები]], [[ბოდვა]]) და პათოლოგიური ([[ათეროსკლეროზი|ათეროსკლეროზული]] ცვლილებები) გამოვლინებების შესწავლის შემდეგ, გერმანელმა [[ფსიქიატრია|ფსიქიატრმა]] [[ემილ კრეპელინი|ემილ კრეპელინმა]], იგი განსაკუთრებული მახასიათებლების მქონე დაავადებად მოიხსენია.<ref>{{cite journal|author=Berrios G E|title=Alzheimer's Disease: A Conceptual History|journal=Int. J. Ger. Psychiatry|volume=5|issue=6|pages=355–365|year=1990|doi=10.1002/gps.930050603}}</ref> [[1910]] წლის [[15 ივლისი|15 ივლისს]], კრეპელინმა, საკუთარი ფსიქიატრიული სახელმძღვანელოს მე-8 გამოცემაში, ინფორმაცია ალცჰაიმერის დაავადების შესახებაც შეიტანა, რომელსაც „ასაკობრივი დემენცია — კრეპელინის ავტორობით“ უწოდა.<ref name="isbn1-4325-0833-4">{{cite book|author=Kraepelin Emil |translator=Diefendorf A. Ross |title=Clinical Psychiatry: A Textbook For Students And Physicians (Reprint)|url=https://archive.org/details/clinicalpsychiat0000emil |publisher=Kessinger Publishing|date=17 January 2007|page=[https://archive.org/details/clinicalpsychiat0000emil/page/568 568]|isbn=1-4325-0833-4}}</ref>

[[XX საუკუნე|XX საუკუნეში]], დემენციის სიმპტომების მქონე 45-დან 60 წლამდე ასაკის ადამიანების დიაგნოზს ალცჰაიმერის დაავადებას არ უწოდებდნენ. [[1977]] წელს, დაავადების შესახებ გამართულ კონფერენციაზე გამოქვეყნდა დასკვნა, რომლის მიხედვითაც, ნაადრევ სიბერესთან დაკავშირებული და დემენციის პათოლოგიური გამოვლინებები თითქმის იდენტურია.<ref name="isbn0-89004-225-X">{{cite book |editor=Katzman Robert |editor2=Terry Robert D |editor3=Bick Katherine L |title=Alzheimer's Disease: Senile Dementia and Related Disorders|publisher=Raven Press|location=New York|year=1978|page=595|isbn=0-89004-225-X}}</ref> აღნიშნული ფაქტით დამტკიცდა, რომ ალცჰაიმერის დაავადება ასაკზე არ არის დამოკიდებული.<ref name="pmid9702682">{{cite journal | vauthors = Boller F, Forbes MM | title = History of Dementia and Dementia in History: An Overview | journal = Journal of the Neurological Sciences | volume = 158 | issue = 2 | pages = 125–33 | date = June, 1998 | pmid = 9702682 | doi = 10.1016/S0022-510X(98)00128-2}}</ref> ტერმინი ''მოხუცებულობის დემენცია'' (SDAT) გამოიყენებოდა ალცჰაიმერის დაავადების მქონე იმ ადამიანების დიაგნოზის აღსაწერად, რომლებიც 65 წელს იყვნენ გადაცილებულნი. საბოლოოდ, სამედიცინო ტერმინოლოგიაში დამკვიდრდა ტერმინი — ''ალცჰაიმერის დაავადება'', რომელიც საერთო იყო ყველა ასაკის ადამიანის დიაგნოზის აღსაწერად.<ref name="pmid3531918">{{cite journal | vauthors = Amaducci LA, Rocca WA, Schoenberg BS | title = Origin of the Distinction between Alzheimer's Disease and Senile Dementia: How History Can Clarify Nosology | journal = Neurology | volume = 36 | issue = 11 | pages = 1497–9 | date = November, 1986 | pmid = 3531918 | doi = 10.1212/wnl.36.11.1497 }}</ref>

==საზოგადოება და კულტურა==
===ალცჰაიმერით დაავადებული გამოჩენილი ადამიანები===
ალცჰაიმერის ისტორიაში, დაავადების მქონე ადამიანთა რიცხვს მიეკუთვნებიან გამოჩენილი ადამიანები: [[აშშ]]-ის ყოფილი [[აშშ-ის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] — [[რონალდ რეიგანი]], ირანელი მწერალი — [[აირის მიორდოკი]]<ref name="pmid15574466">{{cite journal | vauthors = Garrard P, Maloney LM, Hodges JR, Patterson K | title = The Effects of Very Early Alzheimer's Disease on the Characteristics of Writing by a Renowned Author | journal = Brain | volume = 128 | issue = Pt 2 | pages = 250–60 | date = February, 2005 | pmid = 15574466 | doi = 10.1093/brain/awh341 | url = http://brain.oxfordjournals.org/cgi/content/full/128/2/250 }}</ref><ref name="pmid15461232">{{cite journal | author = Sherman FT | title = Did President Reagan Have Mild cognitive Impairment While in Office? Living Longer with Alzheimer's Disease | journal = Geriatrics | volume = 59 | issue = 9 | pages = 11, 15 | date = September, 2004 | pmid = 15461232 | url = http://www.modernmedicine.com/modernmedicine/article/articleDetail.jsp?id=121676 }}</ref><ref name="pmid15788549">{{cite journal | vauthors = Venneri A, Forbes-Mckay KE, Shanks MF | title = Impoverishment of Spontaneous Language and the Prediction of Alzheimer's Disease | journal = Brain | volume = 128 | issue = Pt 4 | pages = E27 | date = April, 2005 | pmid = 15788549 | doi = 10.1093/brain/awh419 }}</ref> , [[უნგრელი]] ფეხბურთელი — [[ფერენც პუშკაში]]<ref name="pmid15574466"/><ref name="pmid15461232"/><ref name="pmid15788549"/>, ყოფილი [[პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრები]] — [[ჰაროლდ უილსონი]] ([[გაერთიანებული სამეფო]]) და [[ადოლფო სუარესი]] ([[ესპანეთი]])<ref>{{cite web|url=http://www.number10.gov.uk/history-and-tour/prime-ministers-in-history/harold-wilson|title=Prime Ministers in History: Harold Wilson|publisher=10 Downing Street|location=London|accessdate=18 August 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080825211328/http://www.number10.gov.uk/history-and-tour/prime-ministers-in-history/harold-wilson| archivedate= 25 August 2008 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.elpais.com/articulo/espana/padre/reconocio/Rey/noto/carino/elpepiesp/20080718elpepinac_11/Tes|title=Mi padre no reconoció al Rey pero notó el cariño|publisher=El País|location=Madrid|year=2008|accessdate=1 October 2008}}</ref>, [[ინდოელი]] პოლიტიკოსი — [[ჯორჯ ფერნანდესი]]<ref>{{cite web|url=http://www.dnaindia.com/india/report_george-fernandes-being-treated-for-alzheimer-s-by-yoga-guru-ramdev_1336547|title=George Fernandes Being treated for Alzheimer's by Yoga Guru Ramdev|publisher=''[[Daily News and Analysis|DNA]]''|accessdate=19 January 2010|date=19 January 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100122212320/http://www.dnaindia.com/india/report_george-fernandes-being-treated-for-alzheimer-s-by-yoga-guru-ramdev_1336547|archivedate= 22 January 2010 |url-status=live}}</ref>, მსახიობები — [[რიტა ჰეივორთი]]<ref>{{cite web|url=http://www.alz.org/galas/Rita/overview.asp|title=Chicago Rita Hayworth Gala|publisher=Alzheimer's Association|year=2007|accessdate=3 February 2010}}</ref> და [[ჩარლტონ ჰესტონი]]<ref>{{cite news|url=http://archives.cnn.com/2002/US/08/09/heston.illness/|title=Charlton Heston has Alzheimer's Symptoms|publisher=CNN|date=9 August 2002|accessdate=25 January 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080201123928/http://archives.cnn.com/2002/US/08/09/heston.illness/|archivedate=1 February 2008 |url-status=live}}</ref>, მსახიობი და რეჟისორი — [[რობერტ ლოჯია]], მწერლები — [[ჰერნეტ კენი]]<ref>{{cite web|url=http://www.nytimes.com/1984/09/14/obituaries/harnett-t-kane-73-author-of-books-about-the-south.html|title=Harnett T. Kane, 73, Author of Books About the South|date=14 September 1984|publisher=''[[The New York Times]]''|accessdate=2 August 2014}}</ref> და [[ტერი პრეტჩეტი]]<ref>{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/books/2007/dec/12/news.michellepauli1|author=Pauli Michelle|title=Pratchett Announces He Has Alzheimer's|publisher=Guardian News and Media|date=12 December 2007|accessdate=18 August 2008|location=London|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080929202626/http://www.guardian.co.uk/books/2007/dec/12/news.michellepauli1|archivedate=29 September 2008 |url-status=live}}</ref>, [[ნობელის პრემიის ლაურეატები ფიზიკის დარგში|ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკის დარგში]] — ჩარლზ კაო<ref>{{cite web|url=http://www.chinadaily.com.cn/hkedition/2009-10/09/content_8768287.htm|title=Nobel Winner Kao Coping with Fame and Alzheimer's|publisher=China Daily|accessdate=6 February 2011|date=9 October 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110124104804/http://www.chinadaily.com.cn/hkedition/2009-10/09/content_8768287.htm|archivedate=24 January 2011 |url-status=live}}</ref>, რეჟისორი — [[ჟაკ რივეტი]]<ref>{{cite web|url=http://www.nytimes.com/2016/01/30/movies/jacques-rivette-french-director-dies.html?_r=0|title=Jacques Rivette, Enigmatic French New Wave Director, Dies at 87|publisher=[[New York Times]].com|accessdate=30 January 2016|date=29 January 2016}}</ref>, პოლიტიკოსი და აქტივისტი — [[სარჯენტ შრაივერი]]<ref>{{cite news |last=McFadden |first=Robert D. |date=18 January 2011|title=R. Sargent Shriver, Peace Corps Leader, Dies at 95|url=http://www.nytimes.com/2011/01/19/us/politics/19shriver.html |newspaper=The New York Times |location= |access-date=18 August 2015 }}</ref>, მოკრივე [[მუჰამედ ალი]] და სხვები.

===ალცჰაიმერის დაავადებაზე დაფუძნებული ფილმები===
ალცჰაიმერის დაავადება საფუძვლად არაერთ ფილმს დაედო: „[[აირისი (ფილმი)|აირისი]]“ ([[2011 წელი კინოში|2001]]);<ref>{{cite book|title=Iris: A Memoir of Iris Murdoch|author=Bayley John|publisher=Abacus|location=London|year=2000|isbn=978-0-349-11215-2|oclc=41960006}}</ref> [[ნიკოლას სპარქსი]]ს ამავე სახელწოდების [[უბის წიგნაკი (რომანი)|რომანზე]] დაფუძნებული ფილმი —„[[უბის წიგნაკი (ფილმი)|უბის წიგნაკი]]“ ([[2004]]);<ref>{{cite book|title=The notebook|url=https://archive.org/details/notebook00spar_1|author=Sparks Nicholas|year=1996|publisher=Thorndike Press|location=Thorndike, Maine|page=[https://archive.org/details/notebook00spar_1/page/268 268]|isbn=0-7862-0821-X}}</ref> „[[მომენტი დასამახსოვრებელია (ფილმი|მომენტი დასამახსოვრებელია]]“ ([[2004]]); „[[მოლეკულა (ფილმი)|მოლეკულა]]“ ([[2005]]);<ref>{{cite web|url=http://www.webindia123.com/movie/regional/thanmatra/index.htm|title=Thanmathra|publisher=Webindia123.com|accessdate=24 January 2008}}</ref> „[[ხვალინდელი მოგონებები (ფილმი)|ხვალინდელი მოგონებები]]“ ([[2006]]);<ref>{{cite book|author=Ogiwara Hiroshi|year=2004|title=Ashita no Kioku|url=https://archive.org/details/ashitanokioku0000ogiw|location=Tōkyō|publisher=Kōbunsha|isbn=978-4-334-92446-1|oclc=57352130|language=ja}}</ref> [[ელის მანრო]]ს მოთხრობის, „დათვი მოვიდა მთაზე“  მიხედვით — „[[მისგან შორს (ფილმი)|მისგან შორს]]“ ([[2006]]);<ref>{{cite book|title=Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage: Stories]]|author=Munro Alice|location=New York|publisher=A.A. Knopf|year=2001|isbn=978-0-375-41300-1|oclc=46929223}}</ref> [[ლიზა ჯენოვა]]ს [[ჯერ კიდევ ელისი|ამავე სახელწოდების რომანზე]] დაფუძნებული ფილმი — „[[ჯერ კიდევ ელისი (ფილმი)|ჯერ კიდევ ელისი]]“ ([[2014]]), მთავარი პერსონაჟი — ელის ჰოულენდი [[ჰარვარდის უნივერსიტეტი|ჰარვარდის]] პროფესორია, ადრეულ ასაკში აღმოცენებული ალცჰაიმერის დიაგნოზით. ელისის როლს ასრულებს [[ჯულიანა მური]]; ალცჰაიმერის დაავადებაზე დაფუძნებული დოკუმენტური ფილმები: „მალკოლმი და ბარბარა: სიყვარულის ისტორია“ ([[1999]]) და „მალკოლმი და ბარბარა: სიყვარულზე გამომშვიდობება“.<ref>{{cite web|url=http://www.dfgdocs.com/Directory/Titles/700.aspx|title=Malcolm and Barbara: A love story|publisher=Dfgdocs|accessdate=24 January 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080524213821/http://www.dfgdocs.com/Directory/Titles/700.aspx|archivedate=24 მაისი 2008}}</ref><ref>
{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/cambridgeshire/content/articles/2007/08/06/pointon_audio_feature.shtml|title=Malcolm and Barbara: A love story|publisher=BBC Cambridgeshire|accessdate=2 March 2008}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/media/2007/aug/07/broadcasting.itv|title=Alzheimer's film-maker to face ITV lawyers|publisher=Guardian Media|date=7 August 2007|accessdate=24 January 2008|location=London|author=Plunkett J| archiveurl= https://web.archive.org/web/20080115132419/http://www.guardian.co.uk/media/2007/aug/07/broadcasting.itv| archivedate= 15 January 2008 |url-status=live}}</ref>

==ლიტერატურა==
* {{cite book|title=Alzheimer's Disease: Unraveling the Mystery|url=http://www.nia.nih.gov/alzheimers/publication/alzheimers-disease-unraveling-mystery|publisher=US Department of Health and Human Services, National Institute on Aging, NIH|year=2008|accessdate=2018-09-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120108204115/http://www.nia.nih.gov/alzheimers/publication/alzheimers-disease-unraveling-mystery|archivedate=2012-01-08}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120108204115/http://www.nia.nih.gov/alzheimers/publication/alzheimers-disease-unraveling-mystery |date=2012-01-08 }}
* {{cite book|title=Can Alzheimer's Disease Be Prevented?|url=http://www.globalaging.org/health/us/2009/prevented.pdf|publisher=US Department of Health and Human Services, National Institute on Aging, NIH|year=2009|accessdate=2018-09-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502233551/http://www.globalaging.org/health/us/2009/prevented.pdf|archivedate=2013-05-02}}
* {{cite book|title=Caring for a Person with Alzheimer's Disease: Your Easy-to-Use Guide from the National Institute on Aging|url=http://www.nia.nih.gov/alzheimers/publication/caring-person-alzheimers-disease|publisher=US Department of Health and Human Services, National Institute on Aging, NIH|year=2009|accessdate=2013-09-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120108193219/http://www.nia.nih.gov/alzheimers/publication/caring-person-alzheimers-disease|archivedate=2012-01-08}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120108193219/http://www.nia.nih.gov/alzheimers/publication/caring-person-alzheimers-disease |date=2012-01-08 }}
* {{cite web|title=Alzheimer's Behavior Management: Learn to Manage Common Behavior Problems|url=http://www.helpguide.org/elder/alzheimers_behavior_problems.htm|vauthors=Russell D, Barston S, White M |publisher=helpguide.org|date=19 December 2007|accessdate=29 February 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080223082753/http://www.helpguide.org/elder/alzheimers_behavior_problems.htm|archivedate=23 February 2008 |url-status=live}}
* {{cite journal | author = Irvine K |author2=Laws KR |author3=Gale TM |author4=Kondel TK | title = Greater cognitive deterioration in women than men with Alzheimer's disease: a meta analysis | journal = Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology | volume = 34 | issue = 9 | pages = 989–98 | date = 2012 | pmid = 22913619 | doi  = 10.1080/13803395.2012.712676 | type = Meta-analysis }}
{{refend}}

==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commons category|Alzheimer's disease}}
* {{dmoz|Health/Conditions_and_Diseases/Neurological_Disorders/Alzheimer%27s/}}

==სქოლიო==
<div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox">{{reflist}}</div>

[[კატეგორია:პათოფსიქოლოგია]]
[[კატეგორია:დაავადებები უცნობი წარმოშობით]]
[[კატეგორია:მეხსიერების დარღვევები]]