იხილეთ წყარო გვერდისთვის გიორგი II (საქართველოს მეფე)

{{მრავალმნიშვნელოვნება*|გიორგი II}}
{{ინფოდაფა მმართველი 
|ქვეყანა               = [[საქართველოს სამეფო|საქართველოს]]
|თანამდებობა          = მეფე 
|სახელი               = გიორგი II
|ორიგინალური სახელი = 
|რიგი              = 
|რიგი-მეუღლეების     = 
|სურათი              = Vie, deteils et peintures de l'eglise de Sion (B).jpg
|წარწერა              = გიორგი II-ის ფრესკა [[ატენის სიონი]]ს მონასტერში.
|მმართველობის დასაწყისი = [[1072]]
|მმართველობის დასასრული = [[1089]]
|კორონაცია  =
|წინამორბედი      = [[ბაგრატ IV (საქართველოს მეფე)|ბაგრატ IV]]
|მემკვიდრე         = [[დავით აღმაშენებელი|დავით IV აღმაშენებელი]]
|სხვა წოდებები     = 
|ვიცე-პრეზიდენტი  = 
|პარტია            = 
|დაბადების თარიღი = 1030–იანი წლების მეორე ნახევარი<ref>'''როინ მეტრეველი''', '''ჯაბა სამუშია''', „მეფეთ მეფე გიორგი II“,  თბილისის  უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2003, გვ. 23 </ref>
|დაბადების ადგილი = [[ქუთაისი]]
|გარდაცვალების თარიღი = [[1112]]
|გარდაცვალების ადგილი = 
|ქორწინება              = [[ელენე (გიორგი II-ის მეუღლე)|ელენე]] 
|შვილები               = [[დავით აღმაშენებელი|დავითი]]
|დინასტია             = [[ბაგრატიონები]]
|მამა                 = [[ბაგრატ IV (საქართველოს მეფე)|ბაგრატ IV]]
|დედა             =  [[ბორენა (დედოფალი)|ბორენა]] 
|ხელმოწერა=Giorgi II, khelrtva (vect).svg}}
'''გიორგი II''' (დ. 1030-იანი წლების მეორე ნახ. — გ. [[1112]]) — [[საქართველოს სამეფო|საქართველოს]] მეფე [[1072]]-[[1089]] წლებში, [[ბაგრატ IV|ბაგრატ IV-ის]] ძე.

==გიორგი II-ის ოჯახი==
გიორგი II-ის ოჯახის წევრების უმრავლესობამ მნიშვნელოვანი კვალი დატოვა საქართველოს თუ მსოფლიო ისტორიაში. მამა, ბაგრატ IV თითქმის ნახევარი საუკუნე მართავდა საქართველოს. დედა, ბორენა დედოფალი, ოვსთა მეფის ასული იყო. ბებია მარიამი, [[ვასპურაკანი]]ს მეფის – [[სენაქერიმ არწრუნი]]ს ასული. მამიდას – გურანდუხტ დედოფალსაც დიდი წვლილი მიუძღვის გიორგის, როგორც პოლიტიკოსის ფორმირებაში. [[მარიამი (ბაგრატ IV-ის ასული)|მართა]], გიორგის და, [[ბიზანტია|ბიზანტიის]] დედოფალი იყო. გიორგის მეუღლეზე, ელენე დედოფალზე, თითქმის არაფერია ცნობილი. XII საუკუნის დასაწყისში იგი უკვე გარდაცვლილი უნდა ყოფილიყო. გიორგის ერთადერთი ვაჟი – დავითი, შემდგომში საქართველოს მეფე გახდა. გიორგი მოესწრო შვილიშვილებსაც – თამარს, [[დემეტრე I|დემეტრეს]] და კატას.

==გიორგი უფლისწული==
გიორგის პატარაობიდანვე მოუწია პოლიტიკურ ეპიცენტრში ყოფნა. [[1051]] წლის ახლო ხანებში [[კლდეკარის საერისთავო|კლდეკარის]] ერისთავი [[ლიპარიტ IV|ლიპარიტ ბაღვაში]] [[სელჩუკთა სახელმწიფო|თურქ–სელჩუკთაგან]] განთავისუფლდა. ეს უკანასკნელი ბიზანტიასთან მეგობრობდა და აღარ ემორჩილებოდა ბაგრატ IV-ის სამეფო ხელისუფლებას. სამხრეთ საქართველოში აღდგა კლდეკარის ერისთავის უპირატესობა. [[მატიანე ქართლისა]]ჲს ავტორის თქმით, „ვერღარა დაუდგა ბაგრატ“ ლიპარიტს<ref>'''მატიანე ქართლისა,''' ქართლის ცხოვრება, ტ.I, ტექსტი დადგენილია ყველა ძრითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, თბ., 1955, გვ. 303</ref>. ასეთ ვითარებაში ბაგრატ IV-მ გადაწყვიტა, თავად ხლებოდა ბიზანტიის იმპერატორს და საქართველო– ბიზანტიის ურთიერთობების საკვანძო საკითხები იქ მოეწესრიგებინა. ბაგრატმა სამეფო თავის ვაჟს, გიორგის დაუტოვა. ბაგრატს სამი წელი მოუწია ბიზანტიის [[საპატიო ტყვეობა]]ში ყოფნა, რომელიც იმპერატორ [[კონსტანტინე IX მონომახი|კონსტანტინე მონომახის]] შუამდგომლობით, ბაგრატსა და ლიპარიტს შორის გარიგებით დასრულდა. ბიზანტიელი ავტორის [[გიორგი კედრენე]]ს თქმით, მათ „ზავი შეკრეს იმ პირობით, რომ ბაგრატი იქნება ბატონი და მთავარი მთელი იბერიისა და აბაზგიისა, ხოლო ლიპარიტი – ერთი ნაწილის, მესხეთის, მთავარი იქნება სიკვდილამდე, ხოლო ბაგრატს სცნობს ბატონად და მეფედ“<ref>'''გიორგი კედრენე''', ისტორიული მიმოხილვა, გეორგიკა, ბიზანტიელი მწერლების ცნობების ცნობები საქართველოს შესახებ, ტექსტტები ქართული თარგმანითურთ გამოსცა და განმარტებები დაურთო სიმონ ყაუხჩიშვილმა, ტ. V, თბ., 1963, გვ. 58</ref>. ხელშეკრულება ითვალისწინებდა იმასაც, რომ გიორგი ლიპარიტის მფარველობის ქვეშ უნდა გაზრდილიყო.
[[სურათი:Ruisichurch.jpg|thumb|300 px|რუისის ტაძარი. აქ მოხდა გიორგის მეფედ კურთხევა]]
საინტერესოა ისიც, რომ „მატიანე ქართლისას“ ცნობით, საქართველოს მეფის ბიზანტიის სამეფო კარზე ყოფნის პერიოდში ლიპარიტ ბაღვაშმა მოიწადინა გიორგი ბაგრატის ძის საქართველოს მეფედ აღიარება და ამ წინადადებით სამეფო კარს მიმართა, რაზეც თანხმობა მიიღო. გიორგი აღმოსავლეთ საქართველოში გადმოიყვანეს და [[რუისის ფერისცვალების საკათედრო ტაძარი|რუისის ტაძარში]] მეფედ აკურთხეს „და მოიყვანეს მზრდელად მისა ლიპარიტ და პატრონად დაჲ ბაგრატისი გუარანდუხტ დედოფალი“<ref>'''მატიანე ქართლისა,''' გვ. 304</ref>.  კურთხევა მოხდა ბაგრატის საქართველოში დაბრუნების წინა ხანებში. ამრიგად, თუ წყაროებს დავუჯერებთ, ლიპარიტი საქართველოს მეფედ ცნობდა როგორც გიორგის, ასევე ბაგრატს. თანამედროვე ქართულ ისტორიოგრაფიაში ამ ფაქტს მიიჩნევენ თანამეფობის ინსტიტუტის შემოღებად<ref>'''როინ მეტრეველი''', '''ჯაბა სამუშია''', მეფეთ მეფე გიორგი II, გვ. 61</ref>.

[[1055]] წელს ბაგრატი საქართველოში დაბრუნდა. მალე სამეფო კარმა ლიპარიტ ბაღვაშის შეპყრობა მოახერხა და თავისი ძალაუფლება აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოზე უწინდებურად განავრცო. ლიპარიტისა და მისი ოჯახის დაპატიმრებისას გიორგი უფლისწული და მისი პატრონი გურანდუხტ დედოფალი [[ჯავახეთი|ჯავახეთში]] იმყოფებოდნენ. შეთქმულების დაწყებისთანავე, მეფე და მისი მამიდა, უსაფრთხოების მიზნით, [[ახალქალაქი|ახალქალაქში]] გახიზნეს. ბაგრატ IV სასწრაფოდ სამხრეთ საქართველოში გადმოვიდა და თავად ჩაუდგა ლიპარიტის მომხრეებთან ბრძოლას სათავეში. მალე კლდეკარის ერისთავის მიერ კონტროლირებადი ტერიტორია სამეფო კარმა უკლებლივ შემოიმტკიცა.

გიორგი მამის გარდაცვალებამდე არაერთ დავალებას ასრულებდა. წყაროებში მას ძირითადად მამამისის გვერდით ვხვდებით. უფლისწული მეფის იმ ამალაში იმყოფებოდა, რომელიც ბედად გადაურჩა [[ხეკრებულნი|ხეკრებულთან]] თურქ–სელჩუკთა დარბევასა და ტყვეობას. გიორგი სარდლობდა [[განძა|განძის]] ამირა [[ფადლონ II]]-ის წინააღმდეგ ბრძოლას. ქართველთა და ოსთა ჯარმა „მოაოჴრა განძა, და აღიღო ტყუე და ნატყუენავი ურიცხჳ“<ref>'''მატიანე ქართლისა,''' გვ 313</ref>. გამარჯვებული გიორგი უფლისწული დიდი ალაფით დაბრუნდა სამშობლოში.

1072 წელს მომაკვდავმა ბაგრატ IV-მ თავისი ვაჟი, გიორგი [[კურაპალატი]] შეავედრა დიდებულებს და მის ერთგულებაზე დააფიცა. იმავე წლის [[24 ნოემბერი|24 ნოემბერს]] ბაგრატი გარდაიცვალა და სამეფო ტახტი გიორგიმ დაიკავა.

==ფეოდალთა გამოსვლები გიორგი II-ის მეფობის დასაწყისში==
[[ფაილი:1072 წელი. მეფე გიორგი II-ის სიგელი შიომღვიმის მონასტრისადმი.jpg|მინი|გიორგი II-ის სიგელი შიომღვიმის მონასტრისადმი, 1072 წ.]]
გიორგი II საგანგებოდ 1072 წლისათვის მეფედ არ უნდა ეკურთხებინათ. ის ერთხელ უკვე რუისის ტაძარში აიყვანეს მეფედ და ხელახალი მირონცხება, საეკლესიო კანონებით, აკრძალული იყო.

მას მძიმე საშინაო და საგარეო პირობებში მოუხდა მეფობა. [[1073]] წლის ზაფხულში მეფეს განუდგნენ დიდგვაროვანი ფეოდალები [[ქუაბულისძე, ნიანია|ნიანია ქვაბულის ძე]], [[ივანე ლიპარიტის ძე]] და [[ვარდან სვანთა ერისთავი]]. ნიანია ქვაბულის ძემ [[ქუთაისი]] დაიკავა და „წარუღო ქუთათისისა საჭურჭლე“, ივანე ლიპარიტის ძემ კახელები მოიშველია და ქსნისპირი დაიპყრო, ხოლო ვარდანმა სვანები ააჯანყა და საეგრო დაარბია. მათი დამორჩილების  შემდგომ გიორგი II გარკვეულ დათმობაზე წავიდა და ურჩი ყმები "წყალობით დაფარა". ივანე ლიპარტის ძეს [[სამშვილდე]] უბოძა, მის ვაჟს ლიპარტს - [[ლოწობანი]] [[რუსთავი]]ს ნაცვლად (ეს უკანასკნელი კახელებს გადაეცა), ნიანია ქვაბულის ძეს - „[[თმოგვი]] და სხუანი საქონელნი რჩეულნი“, ვარდან სვანთა ერისთავს - ასკალანა და სხვ. „მატიანე ქართლისას“ თქმით, „გიორგი მეფემან სძლო სიკეთითა, სიბრძნითა და ძჳრუჴსენებელ იქმნა“<ref>'''მატიანე ქართლისა,''' გვ. 316</ref>.

[[1074]] ივანე ლიპარიტის ძე კვლავ განუდგა მეფეს. გიორგი II-მ მესხთა ლაშქრით და კახთა მეფე [[აღსართან I|აღსართანის]] დახმარებით გამდგარი ფეოდალი დაამარცხა. ლიპარიტს ლოწობანი წაართვეს და სამეფოს შემოუერთეს. მალე მეფე და ივანე ლიპარიტის ძე დაზავდნენ. ივანე ერთგულების პირობით [[კლდეკარის საერისთავო|კლდეკარისა]] და სამშვილდის ერისთავად იქნა დამტკიცებული. მაგრამ ურჩმა ფეოდალმა გიორგი II-ის მეციხოვნეებს [[გაგის ციხე|გაგი]] გამოსტყუა და განძის პატრონს ფადლონს მიჰყიდა<ref>იქვე</ref>.

==თურქ-სელჩუკთა შემოსევა და ფარცხისის ბრძოლა==
{{მთავარი|ფარცხისის ბრძოლა (1074)}}
[[1073]] ან [[1074]] საქართველოს შემოესია "დიდ სელჩუკთა" სახელმწიფოს სულთანი [[მალიქ-შაჰი]]. როცა ის საქართველოს ისტორიულ საზღვრებთან მოძრაობდა, [[ივანე ბაღვაში|ივანე ბაღვაშმა]] თავისი ვაჟი [[ლიპარიტ V|ლიპარიტი]] სულთანს მიაგება, „შეაწყნარა სულთანსა და დაყო მის თანა მცირედი ხანი, და გამოეპარა. და მოვიდა სულთანი, და მოადგა [[სამშვილდე]]სა“<ref>'''მატიანე ქართლისა''', გვ. 316–317.</ref>. სულთანმა აიღო სამშვილდე, ტყვედ იგდო ივანე ლიპარიტის ძე და მისი ოჯახი, ასევე ბაღვაშთან მყოფი აზნაურები. სამშვილდეში სულთნის მეციხოვნეები ჩადგნენ, მოარბია [[ქართლი]] და დიდძალი ტყვიითა და ნადავლით უკან გაბრუნდა. საქართველოდან წასულმა სულთანმა აიღო განძა და [[არანი]]ს გამგებლად თავისი ერთ–ერთი სარდალი სარანგი (არაბულ წყაროებში სავთენგი) დანიშნა. ამის შემდეგ თურქ–სელჩუკთა სარდლობამ გადაწყვიტა საომარი მოქმედებები საქართველოს მიმართულებით წარემართა, მით უმეტეს, რომ ქვემო ქართლში მათ დაკავებული ჰქონდათ ერთ–ერთი ცენტრალური ციხე სამშვილდე. სარანგი განძის, [[დვინი]]ს და [[დმანისი]]ს ამირების თანადგომით შეებრძოლა გიორგი II-ს. გიორგიმ აღსართან კახთა მეფესთან ერთად სოფელ [[ფარცხისის ბრძოლა (1074)|ფარცხისთან]] დახვდა მოწინააღმდეგეს. ბრძოლა საკმაო ხანს გაგრძელდა და მხოლოდ მწუხრისას დასრულდა. ოღუზ–თურქებმა სასტიკი მარცხი იგემეს<ref>ფარცხისის ბრძოლის დათარიღების შესახებ მკვლევართა შორის აზრთა სხვადასხვაობაა. ომი ძირითადად 1074 წლით თარიღდება (მ.ლორთქიფანიძე, დ.ბერძენიშვილი, ზ.პაპასქირი). ივ. ჯავახიშვილი ამ ბრძოლას 1073–1074 წლებით ათარიღებს. თ. ჟორდანია კი 1077 წელს მიიჩნევს. უკანასკნელი გამოკვლევების თანახმად, ბრძოლის გამართვა 1075 წლის აგვისტო–სექტემბერს შორის არის სავარაუდო. დათარიღების შესახებ ვრცლად იხ. '''როინ მეტრეველი, ჯაბა სამუშია''', მეფეთ მეფე გიორგი II, გვ.77–82 </ref>.  ამ გამარჯვების შემდეგ, როგორც "მატიანე ქართლისა" მოგვითხრობს, მეფემ აიღო [[ანაკოფია]], "მრავალნი ციხენი კლარჯეთისა, შავშეთისა, ჯავახეთისა და არტანისა". აგრეთვე კარის ციხე-ქალაქი ("ციხე ქუეყანა"), "სიმაგრენი ვანანდისა და კარნიფორისანი" და გააქცია თურქები<ref>'''მატიანე ქართლისა,''' გვ.317</ref>.
==ბიზანტიელთა საქართველოდან წასვლა და კარის სამეფოს გიორგი II-სათვის გადაცემა==
ფარცხისის ბრძოლის შემდეგ გიორგი II-მ სამეფოს შემოუერთა [[კლარჯეთი|კლარჯეთში]], [[შავშეთი|შავშეთში]], [[ჯავახეთი|ჯავახეთში]], [[არტაანი|არტაანში]] ბიზანტიელთა ხელში მყოფი ციხესიმაგრეები და [[ანაკოფია|ანაკოფიის]] ციხე. „მატიანე ქართლისაში“ აღნიშნულია, რომ მეფემ „წაუხუნა ბერძენთა“ აღნიშნული სიმაგრეები<ref>იქვე</ref>. დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსი ახალ დეტალებს ამატებს ამ ცნობას. ის აღნიშნავს:„ წარვიდა მეფე გიორგი მამულსა თვისსა [[ტაო]]ს, და მოვიდა [[ბანა]]ს. ხოლო მუნ მოვიდა წინაშე მათსა ზორვარი აღმოსავალისა [[გრიგოლ ბაკურიანის ძე]], რომელსა ჰქონდეს [[ოლთისი|ოლთისნი]] და [[კარნუ-ქალაქი|კარნუ–ქალაქი]], და [[ყარსი|კარი]], და დიდად განიხარეს და განისუენეს. და მოსცა გიორგი მეფესა კარის ციხე–ქალაქი და მისი მიმდგომი ქვეყანა, და განიყარნეს. ხოლო მეფემან გიორგი დაუტევნა კარს აზნაურნი შავშნი და წარმოვიდა შინა“<ref>'''ცხოვრება მეფეთ-მეფისა დავითისი''',ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილია ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს.ყაუხჩიშვილის მიერ ტ. I, თბ., 1955, გვ. 318</ref>.

ტაოში გიორგი II-ისა და გრიგოლ ბაკურიანის ძის შეხვედრა [[1076]] წელს უნდა მომხდარიყო<ref>'''როინ მეტრეველი, ჯაბა სამუშია,''' მეფეთ მეფე გიორგი II,გვ. 93</ref>. მასზე საქართველოს „იურიდიულად“ ებოძა მთელი [[ვანანდის სამეფო]], მაგრამ, ფაქტობრივად, გიორგი II-ს მხოლოდ [[კარნიფორი]]ს და ვანანდის ციხეები გადასცეს<ref>'''როინ მეტრეველი, ჯაბა სამუშია,''' მეფეთ მეფე გიორგი II, გვ. 94-95</ref>.
[[ფაილი:Coin of Giorgi II king of GEORGIA.jpg|მარცხნივ|მინი|გიორგი II-ის გამოსახულება მონეტაზე.]]
ის ტერიტორიები, რომელთა დაბრუნებასაც ქართველი მეფეები ათწლეულები ანდომებდნენ, გიორგი მეფემ ერთი ხელისდაკვრით შემოიერთა. თან ისე, რომ, როგორც ჩანს, საქართველოსა და ბიზანტიას შორის ბრძოლა არ მომხდარა. თუ რატომ დათმო ბიზანტიამ ეს ტერიტორიები, ამაზე ქართულ ისტორიოგრაფიაში აზრთა სხვადასხვაობაა. მათგან ყველაზე სარწმუნოა ის ვერსია, რომ თურქ–სელჩუკებისგან შევიწროებულ ბიზანტიელებს არ შეეძლოთ ჯარის იმ კონტინგეტის შენახვა, რომელთაც უნდა დაეცვათ აღნიშნული ციხეები და ამიტომ მათ ეტაპობრივად დაიწყეს ამ სიმაგრეების დაცლა და ქართველებისათვის გადაცემა. ეს ნაბიჯი ასევე წარმოადგენდა ურთიერთთანამშრომლობას საერთო მტრის – სელჩუკების წინააღმდეგ<ref>იქვე</ref>.

მალე ამ ტერიტორიული ცვლილებებით შეშინებულმა თურქ–სელჩუკებმა მიატოვეს მათ მიერ დაპყრობლი ტერიტორიები და „იოტნა თურქნი მის ქვეყნისანი“. ამის შემდეგ საქართველომ, როგორც ჩანს, მთელ კარის ქვეყანაზე განავრცო თავისი გავლენა, მაგრამ ეს წარმატება ხანმოკლე აღმოჩნდა.

==თურქ-სელჩუკთა ახალი აგრესია და „დიდი თურქობა“==
[[მანასკერტის ბრძოლა|მანასკერტის ბრძოლის]] შემდეგ ბიზანტიას აღარ შეეძლო თურქ–სელჩუკების ახალ–ახალი ფართომასშტაბიანი ლაშქრობების მოგერიება. [[1074]] წელს დადებული ხელშეკრულებით მომთაბარეთა ხელში გადავიდა იმპერიის აღმოსავლეთი პროვინციების დიდი ნაწილი. ამის შემდეგ სელჩუკებისთვის გზა საქართველოსკენ ხსნილი იყო. თურქ-სელჩუკებმა პირველი დარტყმა კარის ციხეზე მიიტანეს. მათმა სარდალმა [[ამირა აჰმადი|აჰმად ამირამ]] ფართომასშტაბიანი სამხედრო ოპერაციის წყალობით მოახერხა ციხიდან ქართველ მეციხოვნეთა განდევნა და ქალაქის ხელში ჩაგდება.

ამის შემდეგ თურქ–სელჩუკებმა გიორგი II-ის წინააღმდეგ მძლავრი ლაშქრობა მოაწყვეს. [[ყველისციხე|ყველის ციხესთან]] მდგომ მეფეს „დაესხნეს უგრძნეულად თურქნი დიდნი“<ref>'''ცხოვრება მეფეთ-მეფისა დავითისი,''' ქართლის ცხოვრება, ტ. I, გვ. 319</ref>. ქართველი მემატიანე აღნიშნავს, რომ მტერს ქრისტიან შინაგამცემთა წყალობით მოუხერხებია გიორგი II-ის ბანაკამდე შენიღბულად მისვლა. თავდასხმა იმდენად მოულოდნელი იყო, რომ ქართველებმა წინააღმდეგობის გაწევა ვერ მოახერხეს და უკუიქცნენ. მთელი სამეფო ავლა–დიდება სელჩუკებს ჩაუვარდა ხელში. საქართველოს მეფემ [[აჭარა|აჭარის]] მთებს შეაფარა თავი და აქედან [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]] გადავიდა. ისტორიკოსები ამ ბრძოლის თარიღად [[1080]] წელს უთითებენ. აჰმად ამირა მიღწეულ წარმატებას დასჯერდა და აღარ გააგრძელა გიორგი II–ის დევნა. დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის თქმით, გზაში აჰმად ამირას შემოხვდნენ ბიზანტიაში სალაშქროდ მიმავალი თურქი ამირები [[ისა ბორი|ისა ბარი]] და [[აბუ იაყუბი|ბუიაყუბი]]. აჰმადმა მათ მოახსენა საქართველოში მომხდარი გამარჯვების შესახებ და ისიც აუწყა, რომ საქართველოს მეფე გიორგი II დასავლეთ საქართველოში იყო გახიზნული. მემატიანეს თქმით, აჰმად ამირას თანატომელთათვის ურჩევია „რად წარხვალთ საბერძნეთად? აჰა ქუეყანა საქართველო, უკაცური და სავსე ესევითარითა სიმდიდრითა“<ref>'''ცხოვრება მეფეთ-მეფისა დავითისი,''' ქართლის ცხოვრება, ტ. I, გვ. 319</ref>. თურქ–სელჩუკებს მოსწონებიათ აჰმადის აზრი, ლაშქრობისათვის მიმართულება შეუცვლიათ და კურსი საქართველოსკენ აუღიათ. ისინი „მოეფინნეს პირსა ყოველისა ქვეყანისასა, ვითარცა მკალნი“<ref>იქვე.</ref>. ქართველი მემატიანე ამ სიტყვებით იწყებს [[დიდი თურქობა|დიდი თურქობის]] აღწერას.

სელჩუკებმა თავდაპირველად მოაოხრეს ასისფორნი და კლარჯეთი ზღვისპირამდე. შემდგომში მათი რისხვა დაატყდა შავშეთს, აჭარას, [[სამცხე]]ს, [[ქართლი|ქართლს]], [[არგვეთი (მხარე)|არგვეთს]], [[სამოქალაქო]]ს და [[ჭყონდიდი|ჭყონდიდს]]. მათ ერთ დღეში აიღეს და დაწვეს [[ქუთაისი]]. ამავე დროს, მათმა რაზმებმა ააოხრეს კლარჯეთისა და [[არტანუჯი]]ს უდაბნოები. სელჩუკთა შემოსევამ რამდენიმე თვეს გასტანა. მათ პარპაშს დაერთო მძიმე ზამთარი. გახიზნულ მოსახლეობას სიცივე და შიმშილი კლავდა. ამის შემდეგ ისინი ყოველ გაზაფხულზე ესხმოდნენ თავს აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოს და დაზამთრებამდე რჩებოდნენ.

ასეთ მძიმე პირობებში გიორგი II-მ მოიწვია დიდებულები და მათთან მოთათბირების შემდეგ გადაწყვიტა [[ისპაანი|ისპაჰანში]] ხლებოდა სულთანს. ეს [[1083]] წელს მოხდა. გიორგი II მალიქ–შაჰის მიერ „შეწყნარებულ იქმნა ვითარცა შვილი საყუარელი“. სულთანმა საქართველო გაათავისუფლა „ზედამარბეველთაგან“ და [[კახეთი]] და [[ჰერეთი]] მისცა, რადგან ამ რეგიონზე სულთნისა და საქართველოს მეფის უფლებები არ ვრცელდებოდა. მალიქ–შაჰმა გიორგი II-ს ჰერეთ–კახეთის შემოსაერთებლად ლაშქარი გამოაყოლა. გიორგი II–მ დიდი ხარკი იკისრა სულთნის სასარგებლოდ, რომელსაც ქვეყანა [[1099]] წლამდე იხდიდა.

==ბრძოლა კახეთ–ჰერეთის შემოერთებისთვის==
მალიქ–შაჰისაგან წამოსული გიორგი II–მ თურქ–სელჩუკთა თანხლებით [[ვეჯინის ციხე|ვეჯინის ციხეს]] შემოარტყა ალყა. ამ ციხეს სტრატეგიული მნიშვნელობა ჰქონდა. ვეჟინ–[[ბაკურციხე|ბაკურციხის]] მონაკვეთზე ხდებოდა [[თბილისი]]საკენ, [[თელავი]]საკენ და ჰერეთისაკენ მიმავალი გზების გატოტება. ციხის ალყა [[ოქტომბერი|ოქტომბერში]] დაიწყო და კარგა ხანს გაგრძელდა. მაგრამ გიორგი II-მ დღემდე გაურკვეველ მიზეზთა გამო, ვეჟინის ციხეს გარემოცვა მოხსნა და დასავლეთ საქართველოში გადავიდა. დავითის ისტორიკოსის თქმით, ამის მიზეზი ყოფილა თოვლის მოსვლა და მეფის [[აჯამეთი|აჯამეთში]] სანადიროდ გადასვლის სურვილი. რეალურად კი გიორგი გაეცალა თურქ–სელჩუკებს და კახეთის აოხრებაში მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>'''ნოდარ შენგელია''', სელჩუკები და საქართველო XI საუკუნეში, თბ., 1968, გვ. 316–317</ref> ვიდრე ქუთაისში დაბრუნდებოდა, გიორგი II-მ სელჩუკებს „მისცა ნიჭად“ [[სუჯეთი]] და [[იორი]]ს პირი. მემატიანის მითითებით, სუჯეთი და იორის პირი „მოოჴრდა მუნ დღეინდელად დღემდე“<ref>'''ცხოვრება მეფეთ–მეფისა დავითისი,''' ქართლის ცხოვრება, ტ. I, გვ. 322</ref>.

როგორც გიორგი II-სათვის, ასევე თურქ–სელჩუკთათვის კახეთ–ჰერეთის პრობლემა კვლავ მოუგვარებელი იყო. თავად კახთა მეფეც ნათლად ხედავდა, რომ ასეთი გაურკვეველი ვითარება დიდხანს არ გაგრძელდებოდა და დღეს თუ ხვალ ეს პრობლემა კვლავ წამოიჭრებოდა. ამიტომაც, კახეთის მეფე [[აღსართან I]] თავად ეახლა მალიქ–შაჰს, ქრისტიანობა უარყო და ამ გზით კახეთ–ჰერეთის საკუთარ მფლობელობაში დატოვებას მიაღწია. კახეთ–ჰერეთის შემოერთების პერსპექტივა რამდენიმე წლით გადაიწია.

როგორც ვარაუდობენ, [[1085]]–1089 წლებს შორის მოხდა [[ძაგან აბულეთისძე (XII ს.)|ძაგან აბულეთისძის]] გამოსვლას საქართველოს სამეფო კარის წინააღმდეგ. მან თავი კახეთის მეფის ვასალად ცნო და მის მფლობელობაში მყოფი [[ზედაზნის ციხე]] კახეთის მეფის მფლობელობაში გადავიდა<ref>აბულეთისძეთა გამოსვლის შესახებ ვრცლად იხ. '''როინ მეტრეველი, ჯაბა სამუშია''', მეფეთ მეფე გიორგი II, გვ. 121–128</ref>.

ქვეყნის ისედაც გართულებულ მდგომარეობას ზედ დაერთო [[1088]] წელს დაწყებული სტიქიური უბედურება – მიწისძვრა, რომელიც თითქმის მთელი წელიწადი გაგრძელდა და მრავალი ადამიანი იმსხვერპლა.

==1089 წელი==
1089 წელს, დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის თქმით, გიორგი II-მ „დაადგა გჳრგჳნი მეფობისა“ თავის ვაჟ დავითს<ref>'''ცხოვრება მეფეთ–მეფისა დავითისი''', ქართლის ცხოვრება, ტ. I, გვ. 324</ref>. დღემდე გაურკვეველია, იყო თუ არა რაიმე ძალდატანება გიორგიზე, როცა მან დავითი მეფედ გამოაცხადა. ზოგიერთი ისტორიკოსი დავით აღმაშენებლის ნაწარმოებზე [[გალობანი სინანულისანი]] და მისსავე ანდერძზე [[შიომღვიმე|შიომღვიმის]] მონასტრისადმი, სადაც ნათქვამია, „უფალო ღმერთო, დავითს მიუტევე ბრალნი მისნი სიყრმისა და ცთომილებისანი“, დაყრდნობით აცხადებს, რომ დავითს ბრალი მიუძღოდა მამის წინაშე („ალბათ მისი ტახტიდან გადაყენების“)<ref>'''როინ მეტრეველი, ჯაბა სამუშია''', მეფეთ მეფე გიორგი II, გვ. 131.</ref>.

==გიორგის ბიზანტიური ტიტულატურა==
ქართველ მეფეთა შორის გიორგი II ერთადერთი იყო, რომელიც ატარებდა ყველაზე მაღალ ბიზანტიურ ტიტულს – [[კესაროსი|კეისარი]] რაც ამ პერიოდში იმპერატორის (ბასილევს-ავგუსტუსის) მცირე ტიტულს წარმოადგენდა და ბიზანტიის იმპერატორი მის უახლოეს ნათესავებს (ზოგ შემთხვევაში კი უცხოელ მმართველებს უწყალობებდა ხოლმე). მანამდე კი მას მიღებული ჰქონდა თითქმის ყველა მაღალი ბიზანტიური პატივი. [[1072]] წლისათვის გიორგი [[კურაპალატი|კურაპალატად]] იხსენიება<ref>'''მატიანე ქართლისა''', გვ. 314.</ref>. ეს ტიტული მას გაცილებით ადრე უნდა მიეღო, დაახლოებით XI საუკუნის შუა ხანებში. [[1073]] წლისათვის კი გიორგი [[ნოველისიმოსი]]ა ან [[სევასტოსი]], ვინაიდან ამ წელს დავით უფლისწული უკვე კურაპალატად იწოდება. კეისრობის მიღება კი, შეიძლება XI საუკუნის 70–80–იან წლების მიჯნაზე მომხდარიყო<ref>'''როინ მეტრეველი, ჯაბა სამუშია,''' მეფეთ მეფე გიორგი II, გვ. 141.</ref>. კეისარი არ წარმოადგენდა ჩვეულებრივ ტიტულს. უკვე V საუკუნის მიწურულიდან კეისრობის პატივის მატარებელი პიროვნება საიმპერატორო ტახტის ერთ–ერთ რეალურ მემკვიდრედ ითვლებოდა. ამიტომაც, ეს ტიტული თითქმის ყოველთვის საიმპერატორო კარის ნათესავს ენიჭებოდა. იგი იწოდებოდა იმპერატორის შემდეგ პირველ პირად და შესაბამისი რეგალიებიც გააჩნდა.<ref>'''R. Guilland''', Researches sur les intitations Bysantines, T.1, Berlin-Amsterdam, 1967, gv. 25-37.</ref>

==გიორგი II-ის ცხოვრების ბოლო პერიოდი==
დავით IV-ის გამეფების შემდეგ გიორგი II აქტიურ პოლიტიკურ საქმიანობას ჩამოშორდა. მიუხედავად ამისა, გიორგი II კვლავინდებურად ინარჩუნებდა მეფეთ–მეფისა და კესაროსობის ტიტულს. [[1089]] წლის შემდეგ გიორგი ქართულ წერილობით წყაროებში ერთადერთხელ იხსენიება [[რუის-ურბნისის საეკლესიო კრება|რუის–ურბნისის საეკლესიო კრების]] ძეგლისწერაში<ref>'''დიდი სჯულისკანონი''', გამოსაცემად მოამზადეს ე. გაბიძაშვილმა, ე. გიუნაშვილმა, მ. დოლაქიძემ, გ.ნინუამ, თბ., 1975, გვ. 558. </ref>. გიორგი II-ის გარდაცვალების თარიღად [[1112]] წელს სდებენ (ადრე კი [[1089]] წელს მიიჩნევდნენ), რაც ემყარება [[თედო ჟორდანია]]ს მიერ მოყვანილ ცნობას [[აფხაზთა მეფეთა დივანი (ქრონიკა)|აფხაზთა მეფეთა ქრონიკიდან]]<ref>'''თედო ჟორდანია,''' ქრონიკები, I, 1892, გვ. 239</ref>. ეს უკანასკნელი მიიჩნევდა, რომ გიორგი დავითის გამეფების შემდეგაც აქტიურად ერეოდა ქვეყნის მართვის საქმეში და წამყვან როლსაც ასრულებდა. გიორგი მეფის დასაფლავების ადგილი უცნობია.

==ლიტერატურა==
{{ქსე|3|159|მეტრეველი რ.}}
{{ქე|2|17-18|მეტრეველი რ.}}

==სქოლიო==
{{სქოლიოს სია|2}}

{{დაიწყე ყუთი}}
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= [[ბაგრატ IV]] | ტიტული=[[საქართველოს მეფე]] | წლები=[[1072]] - [[1089]]| შემდეგი = [[დავით აღმაშენებელი|დავით IV]]}}
{{დაასრულე ყუთი}}
{{ერთიანი საქართველოს მეფეები}}

[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1112]]
[[კატეგორია:საქართველოს მეფეები]]
[[კატეგორია:საქართველოს სამეფოს ბაგრატიონები]]
[[კატეგორია:ქართველი კურაპალატები]]
[[კატეგორია:ტახტიდან გადამდგარი მონარქები]]