ილორის ეკლესია

**ილორის ეკლესია**
	ილორის ეკლესია
	რუსული საოკუპაციო ძალების მიერ გადაკეთებული ილორის ტაძარი. აღინიშნება კედლების გადათეთრება და რუსული საეკლესიო არქიტექტურისთვის დამახასიათებელი დეტალები. ტაძრის პირვანდელი არქიტექტურული იერი სრულიად წაშლილია.;
ძირითადი ინფორმაცია
გეოგრაფიული კოორდინატები	42°41′46″ ჩ. გ. 41°29′59″ ა. გ. / 42.69611° ჩ. გ. 41.49972° ა. გ.
რელიგიური კუთვნილება	საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია
ქვეყანა	საქართველო
პროვინცია	აფხაზეთი
მუნიციპალიტეტი	ოჩამჩირის რაიონი
ადგილმდებარეობა	ილორი
სასულიერო სტატუსი	მოქმედი
ფუნქციური სტატუსი	ტაძარი
ხუროთმოძღვრების აღწერა
ხუროთმოძღვრული ტიპი	ქართული
ხუროთმოძღვრული სტილი	ერთნავიანი, დარბაზული
თარიღდება	ადრეული XI საუკუნე
დეტალები
გუმბათი	ერთი

ილორის წმინდა გიორგის ეკლესია — XI საუკუნის ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, რომელიც აგებულია სოფ. ილორის (ოჩამჩირის მუნიციპალიტეტი) შუაგულში, შუა საუკუნეების საქართველოს უმნიშვნელოვანეს სალოცავს წარმოადგენდა. პროპორციათა მოხდენილობითა და შესრულების ტექნიკური დონით იგი ექცევა ნაგებობათა იმ წრეში, რომელშიც ჩანს შუა საუკუნეების საქართველოს წამყვანი რეგიონების მხატვრული მისწრაფებანი. 2006 წლის 7 ნოემბერს, საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების თანახმად მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის კულტურის უძრავი ძეგლის კატეგორია^[1].

ილორის ეკლესია აფსიდით დასრულებული ერთნავიანი ნაგებობაა, რომელსაც ჩრდილოეთიდან, სამხრეთიდან და დასავლეთიდან სხვადასხვა ხანის მინაშენები აქვს. აღმოსავლეთ ფასადზე შემონახულია ძველი ქართული წარწერებიანი 5 ქვა, რომლებიც ასევე XI საუკუნის I მეოთხედით თარიღდება. XVII საუკუნეში ილორის ეკლესია ლევან II დადიანმა შეაკეთა. 1730 წელს ოდიშის სამთავროში შემოჭრილმა თურქთა ლაშქარმა გადაწვა. მაშინ განადგურდა ტაძრის მოხატულობაც), თუმცა მალევე აღადგინეს ოდიშის მთავრებმა. იმერეთის მეფეებმა ალექსანდრე V-მ (1720-1752 წწ.), სოლომონ I-მა (1752-1784 წწ.), დავით II-მ (1784-1789 წწ.) და სოლომონ II-მ (1789-1810 წწ) მას ყმები და მამულები შესწირეს. ძეგლი საფუძვლიანად შეაკეთეს XIX საუკუნის 40-იან წლებში.

ისტორიულ-არქიტექტურული აღწერილობა

ილორის წმინდა გიორგის ეკლესია თარიღდება XI საუკუნით. ტაძარი მდიდარი იყო ქრისტიანული სიწმინდეებით. თავდაპირველად წარმოადგენდა ოდიშის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილის ეკლესია-მონასტრების საეკლესიო ნივთების სალაროს, სადაც მრავალ საეკლესიო სიწმინდესა და ძვირფასეულობასთან ერთად დაცული იყო ბედიის ბარძიმი.

ილორის წმინდა გიორგის ეკლესიის წარწერებში წარმოდგენილია ქართული დამწერლობის განვითარების სამივე საფეხური: ასომთავრული, ნუსხახუცური და მხედრული წარწერები. გამომდინარე იქიდან, რომ წარწერები დათარიღებულია იმავე დროით, ამომკვეთი შესაძლოა ერთი და იგივე პიროვნება იყოს.

XI საუკუნიდან შემონახულია დასავლეთ სარკმლის მოჩუქურთმებული საპირე და თავსართი, ფრონტონის არეში მოთავსებულია ორნამენტული სწორკუთხა ფილა ჯვრის გამოსახულებით, აღმოსავლეთ ფასადზე კი წარმოდგენილია წმინდა გიორგის რელიეფური გამოსახულება.

თანამედროვე მდგომარეობა

2010 წლის 18 ნოემბერს ტელეკომპანია რუსთავი 2 იტყობინებოდა, რომ სეპარატისტებმა და ოკუპანტებმა XI საუკუნის ქართულ ეკლესიას რუსული გუმბათი დაადგეს, ქართული კვალის წასაშლელად გარე ფასადი მთლიანად და შიდა კი ნაწილობრივ თეთრად გადაღებეს, აღმოსავლეთის მხარე კი, სადაც ქართული წარწერები იყო ამოკვეთილი, მთლიანად შელესილია. ეკლესიაზე ასევე დამონტაჟებულია კონდიციონერები. ტელეკომპანიის ცნობით, საფრთხე უნიკალურ ფრესკებსაც ემუქრება. გარდა ამისა, სატელევიზიო კადრებიდან ჩანდა, რომ აფხაზეთისა და სამეგრელოს მთავრების მთავარ სალოცავთან რუსული მძიმე ტექნიკა დგას.

ილორის წმინდა გიორგის ეკლესიის ხელყოფისთვის, საქართველოს მთავრობა მსოფლიო სიძველეთა დაცვის ორგანიზაციებისთვის სპეციალური მიმართვის გაგზავნა გადაწყვიტა. ქართულმა მხარემ ასევე გადაწყვიტა, რომ იუნესკოსგან, ხუროთმოძღვრული ძეგლის დაზიანების გამო, ოკუპანტების ქმედებებზე დაუყოვნებლივი რეაგირება მოითხოვოს.^[2]^[3]

ტაძარი რუსეთის მიერ ოკუპირებულ საქართველოს ტერიტორიაზე მდებარეობს, ამიტომაც ტაძრის შესწავლა და შესაბამისი სამუშაოების ჩატარება შეუძლებელია.

გვაქვს ინფორმაცია, რომ 2010 წელს აფხაზმა სეპარატისტებმა და რუსმა ოკუპანტებმა XI საუკუნის ეკლესიას რუსული გუმბათი დაადგეს და ქართული კვალის წასაშლელად გარე ფასადი მთლიანად, ხოლო შიდა კედლები ნაწილობრივ თეთრად გადაღებეს, აღმოსავლეთის მხარე კი, სადაც ქართული წარწერები იყო ამოკვეთილი, მთლიანად გადალესეს. ეკლესიის გარე ფასადზე კონდიციონერების თანამედროვე სისტემა დაამონტაჟეს.

ილორის ტაძარს მინიჭებული აქვს საქართველოს ეროვნული მნიშვნელობის ძეგლის სტატუსი.

საგანძური

1848 წლის 19 აპრილს მარი ბროსემ არქეოლოგიური მოგზაურობისას სამურზაყანოსა და აფხაზეთში ინახულა ილორის ეკლესია და აღწერა იქ არსებული სიძველეები. ესენია: წმინდა გიორგის კარედი (კარებზე: დიმიტრი და თეოდორე), რვა წმინდა გიორგის ხატი, ილორის დიდი ჭედური ჯვარი, წმინდა ონოფრეს ხატი^[4].

1860-1868 წლებში ტაძარი მოინახულა და აღწერა დიმიტრი ბაქრაძემ. მან ასევე მოინახულა საგანძურიც, თუმცა დეტალურად არ აღუწერია^[5].

1888 წელს 9 ივნისს ანდრეი პავლინოვმა აფხაზეთში არქეოლოგიური ექსპედიციისას ინახულა ილორის ეკლესიაც და მასში არსებული სიწმინდეებიც^[6]. აღსანიშნავია, რომ ექსპედიციის დროს გადაღებული ფოტოები დაცულია რუსული არქიტექტურული ფოტოგრაფიის პიონერის ივანე ბარშჩევსკის კოლექციაში. ექსპედიციის დროს აღწერილი იყო ილორის ეკლესიაში დაცული ორი ბარძიმი და მტრედის გამოსახულების საეკლესიო ნივთი, ასევე წმინდა გიორგის ორი, წმინდა ონოფრეს ორი, მაცხოვრისა და წინდა გიორგის სასწაულების ჭედური ხატები, ასევე წმინდა გიორგის ჭედური კარედი, რომელიც ილორის წმინდა გიორგის ეკლესიის უმთავრეს სარწმუნოებრივ რელიკვიას წარმოადგენდა. 1963 წლისთვის ტაძარში ინახებოდა მხოლოდ ოთხი ხატი (მათ შორის მთავარანგელოზთა ხატიც)^[7].

ილორის წმინდა გიორგის კარედი
ილორის წმინდა გიორგის კარედი
წმინდა გიორგის სასწაულების ხატი
წმინდა გიორგის ხატი
წმინდა გიორგის ხატი
წმინდა გიორგის ხატი
წმინდა გიორგის ხატი
წმინდა გიორგის ხატი
წმინდა ონოფრეს ორი ხატი
მთავარანგელოზთა ხატი
ბედიისა და ილორის ტაძრის ბარძიმები

საიუბილეო მონეტა

2009 წლის 23 ნოემბერს, გიორგობის დღესასწაულის აღსანიშნავად საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა გამოუშვა ილორის წმინდა გიორგის ეკლესიისადმი მიძღვნილი 10 ლარის ნომინალის ვერცხლის სამახსოვრო, საკოლექციო მონეტა.

ნომინალი: 10 ლარი

წონა: 28,28 გრ, დიამეტრი: 38,61 მმ,

შემადგენლობა: Ag.925,

ხარისხი: უმაღლესი – „ფრუფი“,

რაოდენობა: 1500 ცალი.

მონეტები მოიჭრა 2009 წელს ფინეთის ზარაფხანაში.

გამოშვების ლიმიტი: 3000 ცალი

მონეტის დიზაინის ავტორები არიან: მამუკა გონგაძე (რევერსი) და თემურ აფხაძე (ავერსი).

ავერსი: დიზაინის კომპოზიციას წარმოადგენს იტალიელი ბერის კრისტოფორო დე კასტელის მიერ XVII საუკუნეში გაკეთებული ჩანახატები – ილორის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია, სოფელი ილორი, მხედრები. კომპოზიციას ფონად გასდევს კავკასიონის ქედი. მონეტის დიზაინის დაბალ მარჯვენა ნაწილში განთავსებულია წარწერა „საქართველო“ და გამოშვების წელი „2009“.

რევერსი: მონეტის შუაგულში გამოსახულია წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია დღევანდელი სახით, ხოლო მის ქვედა ცენტრალურ ნაწილში კი ეკლესიის აშენების თარიღი რომაული ციფრით „XI-ს“. მონეტის წრის მარცხენა ნაწილში მოთავსებულია ნომინალის აღმნიშვნელი ციფრი „10“ და წარწერა „ლარი“, ხოლო წრის ზედა ნაწილში გამოსახულია საქართველოს გერბი და წარწერა „ილორი“.

წიბო: გლუვი წარწერებით (საქართველოს ეროვნული ბანკი National Bank of Georgia).^[8]

იხილეთ აგრეთვე

ლიტერატურა

ახალაძე ლ., აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, როგორც საისტორიო წყარო: ლაპიდარული და ფრესკული წარწერები, I, თბ.,2005, გვ.96-108
ხორავა ბ., ილორის წმინდა გიორგის ეკლესია, ჟურნ. „რიწა“, 2015, № 1.
მიბჩუანი თ., აფხაზეთი, ნაწ. I, თბ.,2003, გვ. 215-217
მაკალათია ს., სამეგრელოს ისტორია და ეთნოგრაფია, თბ., 1941, გვ.348-349
კასტელი, დონ კრისტოფორო დე, ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ, თბ., 1976, გვ.450
ქართველთა უძველესი ეკლესია ილორში, სახალხო გაზეთი.-1912 (25 ივლ.), გვ. 3
ქართული ლაპიდარული წარწერების კორპუსი, II.: დასავლეთ საქართველოს წარწერები. ნაკვ. I (IX-XIII სს.), თბ., 1980, გვ.159-161
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი, ტ. I, თბ., 2007, გვ. 16-17
საქართველოს სულიერი საგანძური, თბ., 2005, გვ.182-184
როგავა გ., რელიგია და ეკლესია აფხაზებში, თბ., 2007, გვ. 157-158
როგავა გ., აფხაზეთის ისტორიის საკითხები, თბ., 2009, გვ.158
ქობალია ნ., „ყურესა მცირესა დაშთომილ ვართ...“, გაზ. „კომუნისტი“, 1990 (8 აგვ.), გვ. 4
კულტურული მემკვიდრეობა აფხაზეთში, თბ., 2015
კულტურული მემკვიდრეობა აფხაზეთში, მეორე შევსებული გამოცემა, თბ., 2020, გვ. 120
ხვისტანი რ., „ენგურ-მოქვისწყალის აუზის (აფხაზეთი) ქრისტიანული ხუროთმოძღვრული ძეგლები“, თბ., 2015. - გვ. 73-74.

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 665, 2006 წლის 7 ნოემბერი, ქ. თბილისი, კულტურის ზოგიერთი უძრავი ძეგლისათვის ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის მინიჭების შესახებ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-07-01. ციტირების თარიღი: 2020-02-16.
↑ ოკუპანტებმა ქართული ტაძარი შეურაცხყვეს // Rustavi 2 Broadcasting Company. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-11-20. ციტირების თარიღი: 2010-11-18.
↑ В Тбилиcи озабочены ситуацией с грузинскими храмами в Абхазии // NEWSru.com
↑ sur un voyage archeologique dans la Georgie et dans l'Armenie ... - Marie-Felicite Brosset
↑ Записки Общества любителей кавказской археологии, т. 1, Тифлис, 1875, ст. 74
↑ Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск III, Тифлис, 1893
↑ Кация А., «Илори : Памятник ХI века», Сухуми, 1963, გვ. 14
↑ 10 ლარის ნომინალის საკოლექციო მონეტა // საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალური ვებ-გვერდი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-11-15. ციტირების თარიღი: 2010-11-18.

[1] საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 665, 2006 წლის 7 ნოემბერი, ქ. თბილისი, კულტურის ზოგიერთი უძრავი ძეგლისათვის ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის მინიჭების შესახებ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-07-01. ციტირების თარიღი: 2020-02-16.

[2] ოკუპანტებმა ქართული ტაძარი შეურაცხყვეს // Rustavi 2 Broadcasting Company. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-11-20. ციტირების თარიღი: 2010-11-18.

[3] В Тбилиcи озабочены ситуацией с грузинскими храмами в Абхазии // NEWSru.com

[4] sur un voyage archeologique dans la Georgie et dans l'Armenie ... - Marie-Felicite Brosset

[5] Записки Общества любителей кавказской археологии, т. 1, Тифлис, 1875, ст. 74

[6] Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск III, Тифлис, 1893

[7] Кация А., «Илори : Памятник ХI века», Сухуми, 1963, გვ. 14

[8] 10 ლარის ნომინალის საკოლექციო მონეტა // საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალური ვებ-გვერდი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-11-15. ციტირების თარიღი: 2010-11-18.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]