პოზიტრონი

პოზიტრონი (ინგლ. positive — „დადებითი“ და electron — „ელექტრონი“; აღმნიშვნელი სიმბოლო — $e^{+}$ ) — დადებითი ელექტრული მუხტის მქონე ელემენტარული ნაწილაკი, ელექტრონის ანტინაწილაკი. პოზიტრონისა და ელექტრონის მასები ( $m_{e}$ ) სპინები ( $S$ ) ერთმანეთის ტოლია, ხოლო ელექტრული მუხტები ( $e$ ) და მაგნიტური მომენტები ( $\mu _{e}$ ) ერთმანეთის ტოლია აბსოლუტური სიდიდითა და ურთიერთსაწინააღმდეგოა ნიშნით [ $m_{e}=0.9109534(47)\cdot 10^{-30}$ კგ, S=1/2 (პლანკის $\hbar$ მუდმივას ერთეულებით), $e=1.6021892(46)\cdot 10^{-19}$ კ, $\mu _{e}=1.00116596567(35)$ (ბორის მაგნეტონის ერთეულებით].

ელექტრონის ორი დადებითად დამუხტული „ორეულის“ არსებობის აუცილებლობა გამომდინარეობს დირაკის განტოლებიდან, რაზეც პ. დირაკმა 1931 წელს მიუთითა. 1932 წელს ასეთი ნაწილაკი კოსმოსური სხივების შემადგენლობაში ექსპერიმენტულად აღმოაჩინა კ. ანდერსონმა და მას „პოზიტრონი“ უწოდა. პოზიტრონი მონაწილეობს სუსტ და გრავიტაციულ ურთიერთქმედებაში. იგი ლეპტონების კლასს მიეკუთვნება. სტატისტიკური თვისებების მიხედვით პოზიტრონი ფერმიონია. იგი სტაბილური ნაწილაკია, მაგრამ ელექტრონთან ანიჰილაციის უნარის გამო ნივთიერებაში მოკლე ხანს არსებობს (მაგ. ტყვიაში პოზიტრონი ანიჰილაციას განიცდის საშუალოდ $5\cdot 10^{-11}$ წმ-ის შემდეგ).

პოზიტრონი წარმოიქმნება თავისუფალ ელემენტარულ ნაწილაკთა ურთიერთგარდაქმნების დროს (მაგ. ეტა-მეზონის დაშლის პროცესში), გამა-კვანტით ელექტრონ-პოზიტრონის წყვილის წარმოქმნის შედეგად და ზოგიერთი რადიოაქტიული ბირთვის ბეტა-დაშლის დროს.

იხილეთ აგრეთვე

პოზიტრონული გამოსხივება

ლიტერატურა

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 8, თბ., 1984. — გვ. 119-120.

რესურსები ინტერნეტში