Shıǵıs Aziya ushın derekti kóriw

[[Fayl:East Asia (orthographic projection).svg|thumb|Shıǵıs Aziya yarım shar kartasında]]
'''Shıǵıs Aziya''' — [[Aziya]]nıń shıǵıs bólegi, dúnyanıń geografiyalıq, politikalıq hám etnomádeniy regionlarınan biri.

== Geografiyası ==
Shıǵıs Aziya regionınıń jer maydanı — 11 839 074 km².

Shıǵıs Aziya [[Tınısh okeanı]] menen tutas bolıp,[[Yapon teńizi]], [[Arqa Qıtay teńizi]] hám [[Qubla Qıtay teńizi]] menen juwıladı. Region joqarı jer silkingishlik dárejesi menen ajıralıp turadı. Shıǵıs bólegindegi ıqlımı [[musson]]lı, máwsimli-ızǵar bolıp, tez-tez [[Tropikalıq ciklon|tayfunlar]], suw tasqınları baqlanadı. Shıǵıs Aziyanıń [[Mongoliya]] hám [[Tibet]] sıyaqlı okeannan uzaqta jaylasqan ellerinde hawa-rayı suwıqlaw bolıp, sáykes túrde kontinental hám tawlı klimatqa iye. Regiondaǵı eń iri mámleket [[Qıtay Xalıq Respublikası]] bolıp tabıladı.

Shıǵıs Aziya mámleketlerine tómendegiler kiredi:
* {{Bayraqlastırıw|Qıtay}}
** {{Bayraqlastırıw|Gonkong}}, [[Qıtay|QXR]]dıń arnawlı hákimshilik aymaǵı
** {{Bayraqlastırıw|Makao}}, [[Qıtay|QXR]]dıń arnawlı hákimshilik aymaǵı
* {{Bayraqlastırıw|Mongoliya}}
* {{Bayraqlastırıw|Yaponiya}}
* {{Bayraqlastırıw|KXDR}}
* {{Bayraqlastırıw|Qubla Koreya}}
* {{Bayraqlastırıw|Tayvan}} (Tayvan)

== Xalqı ==
Region xalqı 1,618 milliard kisiden artıq bolıp, dúnya xalqınıń 21,8 %in yamasa besten bir bóleginen artıǵın quraydı. Sebebi [[Hindistan]]nan keyin dúnyadaǵı eń xalqı kóp mámleket — [[Qıtay]] usı regionda jaylasqan. Sonıń menen birge, regionda xalıq birdey teń tarqalmaǵan. Eń tıǵız jaylasqan aymaqlar — Qıtaydıń qublası-shıǵısı, Tayvan, [[Koreya yarım atawı]], Yaponiya. Kerisinshe, Mongoliya hám Qıtaydıń batıs aymaqlarında shól hám tawlardıń kópligi esabınan tábiyiy sharayatlardıń awırlıǵı sebepli sezilerli dárejede júdá kem xalıq jasaydı.

Shıǵıs Aziya mámleketleriniń xalqı (Mongoliyadan tısqarı) [[Jer]] júzilik global qartayıw processinde ([[Saxara]]dan qubladaǵı [[Afrika]] jerlerinen tısqarı) bolıp, Evropa hám [[Qubla-shıǵıs Aziya]]nıń bir qatar mámleketleri (mısalı, [[Singapur]] hám [[Tailand]]) xalqı menen bir qatarda xalıqtıń eń joqarı ortasha jasına iye. Biraq, [[Evropa]] mámleketlerinen parqı, Shıǵıs Aziya mámleketleri kóbinese qatańlaw [[immigraciya]] siyasatına iye bolıp, bul olarǵa Evropa mámleketlerindegi sıyaqlı xalıqtıń tábiyiy qartayıw processlerin ásteletiwge múmkinshilik bermeydi<ref>[https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2019-Highlights.pdf/ World Population Ageing 2019 Highlights](англ.). [https://web.archive.org/web/20230316144153/https://ru.wikipedia.org/wiki/UN UN.org] (2019). Дата обращения: 9 марта 2021. [https://web.archive.org/web/20201210104700/https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2019-Highlights.pdf/ Архивировано] 10 декабря 2020 года. [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/978-921148325-3/ ISBN 978-921148325-3]</ref>.

{{shala}}
[[Kategoriya:Geografiya]]
[[Kategoriya:Aziya]]

== Siltemeler ==
* [http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm UN’s grouping into continents and subregions]
* [http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/ungegn.htm UN Group of Experts on Geographical Names]
* [https://web.archive.org/web/20070718075825/http://www.geohive.com/cd/regindex.php UN subregions as used by GeoHive]
* [https://curlie.org/World/Russian/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%B8_%D1%80%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D1%8B/ www.curlie.org] Страны и регионы. Макрорегионы.

== Derekler ==