Булан
| Булан | |
| 布朗族, пиньинь Bùlǎng Zú | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
91 882 (2000) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Булан (қыт. 布朗族, пиньинь Bùlǎng Zú) — Қытайдың оңтүстік-батысындағы Юньнань провинциясында тұратын халық. Саны - 91 882 адам (2000 жылғы халық санағы бойынша).[1]
Эндоэтнонимі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Буландар - ежелгі ұлттардың бірі, аңыздарға сәйкес, олар ежелгі пудың ұрпақтары. Тан әулеті кезінде оларды «пуцзымань», Юань, Мин және Цин – «пумань» деп атаған. Олардың бір бөлігі өздерін «булан» деп атаса, екінші бөлігі өздерін "ава", "ива", "вэнгун" және т.б. атаған. Қытайлар мен Дайлар оларды "пумань" деп атады. ҚХР құрылғаннан кейін оларға буландардың өтініші бойынша - бұландар деген жалпы атау берілді.[2]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Олар булан (планг) тілінде сөйлейді.[3] Екі диалектісі бар: Булан және Арва. Буландардың кейбіреулері дай, ва немесе қытай тілдерінде де сөйлейді. Олардың өз жазуы жоқ, қытай таңбаларын немесе дай халқының жазуын пайдаланады.
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Көптеген буландар анимизмді ұстанады. Олар сондай-ақ өздерінің ежелгі сенімдерін тхеравада буддизмімен біріктіреді.[4]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Буландар ежелгі халықтардың бірі, аңыздар бойынша олар ежелгі пудың ұрпақтары. Тан әулеті кезінде олар «пуцзымань», Юань, Мин және Цин дәуірінде «пуман» деп аталды. Олардың кейбіреулері өздерін " булан "деп атады, ал екінші бөлігі өздерін" ава","ива"," вэнгун" және т.б. қытайлар мен дайлар оларды "пуман" деп атады. ҚХР құрылғаннан кейін, буландардың өтініші бойынша оларға буландар деген жалпы атау берілді. Қытай азат етілгенге дейін тауды мекендеген буландарда алғашқы қауымдық жүйенің қалдықтары көп болды. Жазықтар мен өзендерде өмір сүрген буландардың бір бөлігі ханьдардың, сондай-ақ дайлардың әсерінен феодалдық жүйенің даму кезеңінде болды.[5]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Буландар мекендеген аймақтардың климаты жұмсақ, топырағы құнарлы. XX-ғасырдың ортасында буландар Ланьцанцзянда егіншілікпен (негізінен таро), аңшылықпен және балық аулаумен айналысты.[6] Булан халқы Қытайдағы Юньнанда ертеден шай өсірумен айналысады, оның ішінде емдік қасиеттерімен бүкіл әлемге танымал пуэр шайы да бар.[7]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Тауды мекендеген буландарда ананың атын балаға беру дәстүрі бар. Туылғаннан кейін үш күннен соң балаға ат қойылады, оның соңында анасының аты қосылады. Қара тістер бұландар үшін дәстүрлі сұлулық стандарты болып табылады, негізінен жаңғақ жапырағын шайнау арқылы қол жеткізіледі. Буландар дәстүрлі түрде бірнеше шағын руларға бөлінеді, әр рудың өз жері бар. Буландардың әр қаласында зираттар бар, олар да белгілі руларға жататын бөліктерге бөлінген.[8]
Дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Буландардың дәстүрлі тұрғын үйлері қадаларда бамбуктан салынған. Бұл кішігірім үйлер, олардың төменгі қабаты мал мен шаруашылық бөлмелері үшін, ал жоғарғы қабаты қонақ бөлмелері мен тамақ дайындауға арналған ошағы бар ас үй. Үйлерін көбінесе бүкіл ауыл болып салып, жұмыс 2-3 күнде аяқталады.[9]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ерлер ортасында бекітілген түймелі (дуйцзинь) қысқа, дөңгелек мойын және ұзын жеңді жемпір және кең қара шалбар, басына қара немесе ақ матадан жасалған сәлде киеді. Ерлер әдетте кеудеге және ішке татуировка жасайды. Әйелдер жағасы жоқ қысқа қысқа жемпір, қызыл, жасыл немесе қара түсті ұзын түзу белдемше киеді.[10]
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Буландардыі негізі тағамдары - күріш, жүгері, қарақұмық, бұршақ дақылдары.[11]
Сілтеме
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Булан
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Булан. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Қытай - Булан ұлты. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Булан. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Булан. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Булан. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Булан. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Ежелгі шай таулары Бұланшан. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Булан халқы. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Булан. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Қытайлық буландардың үйлену дәстүрлері. Тексерілді, 19 шілде 2024.
- ↑ Буландар. Тексерілді, 19 шілде 2024.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
