Нарния шежіресі

«Нарния шежіресі» (ағыл. The Chronicles of Narnia, орысша Хроники Нарнии) Клайв Стейплс Луистің балаларға арналған 7 кітаптан тұратын фантастикалық ертегілер сериясы. Бұл кітаптарда кішкентай балалардың "Нарния" еліндегі саяхаты, бастан кешкен оқиғалары баяндалған. Оған қоса, автор кейіпкерлерді грек, рим, шығыс мифологияларынан және дәстүрлі ирландық, британ ертегілерінен алып суреттейді. Нарниядағы жануарлар сөйлей алады, сиқыр көп кездеседі. Клайвтің кітаптарындағы христиан діні идеялры мен кейіпкерлері рим және грек мифологияларынан алынған.

2006 жылы 100 миллионнан аса экземплярлар 41 тілде сатылған. Шыққанына 70 жылға жуықтап қалса да, әлі де әлем балалары сүйіп оқиды. Жанкүйерлер тобы бар. Кітап желісімен бірнеше фильм түсірілген. Жуырда Netflix-тен де фильмі шығады деген хабар бар.

Әйгілі серия «Сиқыршының жиені», «Арыстан, мыстан және шкап», «Тұлпар мен бала», «Каспий патшазада», «Шығысқа сапар», «Күміс тақ», «Ақтық шайқас» деген 7 кітаптан тұрады. Осы жеті кітапты Steppe and World баспа үйі толық аударып шықты. Суретін салған Паулин Бейнс, ол осы кітаптың әр жылдарда шыққан нұсқасына арнап суреттер салып отырған. Бас-аяғы елу жылын арнаған.

Кітапты қазақ тіліне Steppe and World баспасы аударып жариялады.

1.    Сиқыршының жиені (1955 жыл)

Cоңғы кітап «Ақтық шайқастан» бұрын жазылған. Алайда қызықтың бәрі осы жерден басталады. Оқырмандар "Сонда Нарния қалай жаралған?" деген сұрақ қоя бастағанда автор өзге әлемнің пайда болуына қатысты бір кітап арнауды құп көреді.

Бұл кітапта Нарния қалай жаралды,  Аслан деген не, аң-құсқа тіл, ағаш-шөпке қалай аяқ, тірлішік атаулыға қалай жан біткені толық жазылады. Дигори мен Полли ескі үйдің шатырын қызықтап көрмек болып, Андрю ағайдың құпия бөлмесінен бір-ақ шығады. Ол таңдай қақтырар сиқырымен екі баланы өзге әлемге аттандырып жібереді. Қауіпке толы сапарда екі дос Асланның әнінен туған әлем қалай жаратылғанын өз көзімен көреді. Тек олар осынау ғажап әлемді қорғап қалу үшін өздерімен ілесе келген зұлым күшпен күресуі керек.

2.    Арыстан, мыстан және шкап (1950 жыл)

Негізі, бәрі осы тұстан басталған. Жыл бойынша ең алғаш жазылған кітап. Бітпейтін қыс түскен елді кім құтқарар?! Ағайынды төрт бала уақытша қалған үйіндегі шкапқа кіріп, Нарния өлкесіне тап болады. Ал Нарния зұлым Сұр мыстанның ашса алақанында, жұмса жұдырығында. Зұлым Жәдистің бейнесі мен қар патшайымы бейнесі арасында ұқсастық бар. Автор содан шабыт алып, Сұр мыстанның бейнесін жасаған көрінеді.

Үміт оты сөне бастағанда Аслан жетеді. Тек бұл келіс үлкен құрбандықты талап етті.

3.    Тұлпар мен бала (1954 жыл)

Үшінші кітапты оқып отырып, шығыс ертегісін оқып отырмын ба дейсің. Автор Аслан деген атауды «Мың бір түндегі» арыстанның атауынан алғанмын дейді. Сол сияқты, осы кітапты жазуына да «Мың бір түн» хикаясы көп әсер еткенге ұқсайды. Тіл біткен аттар, зұлым күш салтанат құрған Калормен елі. Төрт қашқын қауіпті сапарға аттанбақ болып, сол жолда күш біріктіреді. Олардың жалғыз мақсаты – өздері өмір сүріп жатқан жауыз әлемнен құтылу. Алайда осы жолда олар сұмдық соғыстың қақ ортасында болады. Соғыс төртеуінің ғана емес, Нарнияның да тағдырын шешеді.

4.    Хазар ханзада (1951 жыл)

Озбыр әміршінің уысында қалып, түп тарихын ұмытқан, әне-міне соғыс оты тұтанғалы тұрған ел Нарния... Заңды тағына отыра алмай жауыздардың қоршауында қалған Хазар ханзада жалған патшада – көкесі Мираздан құтылмақ болып, қол жияды. Ақыр ағында тұтас әлемнің тағдырын екі жауынгердің жекпе-жегі шешпек. Бұл жай жекпе-жек емес, намыс шайқасы болмақ.

5.    Шығысқа сапар (1952 жыл)

Айдаһар оянды. Жұлдыздар жерге түсті. Таңжұлдыз деген елде жоқ кемеге мініп, мүмкін емес дегеннің өзі іске асатын ел Нарнияға сапар шегеміз. Хазар ханзада мен жанына ерткен жолдастары дүйім жұртқа беймәлім, алайда ел аузында аңызға айналған елге аттанады. Бұл сапар Дүние қиыры осы әлемнің соңы емес, керісінше бәрінің бастауы екенін көрсетеді. Нарниядағы уақыт пен біздің әлемдегі уақыт ешқашан сәйкес келмейді, сондықтан бесінші бөлімде де соған көз жеткіземіз.

6.    Күміс тақ (1953 жыл)

Рилиан ханзаданы табыңдар деген тапсырма алған Юстәс пен Жил қауіпті сапарға аттанады. Бұл Рилиан Хазар патшаның ұлы. Олар бұл жолы ай десе аузы, күн десе көзі бар сұлу, бірақ жолында кезіккеннің басын алмай тынбайтын жасыл көйлек киген мыстанмен бетпе-бет келеді. Ал зұлым сиқырдан арылса, ханзаданың жолы ашылмақ.Ханзада ғана емес, тағдыры қыл үстінде тұрған Нарнияның басына үйірілген қара бұлт та сейілмек. Алайда мәселе жорыққа аттанғандар мақсатына жете ме, сол сұрақ қой.

7.    Ақтық шайқас (1956 жыл)

Өтірік сөз, бояма тірліктен туған үрей Нарния жұртының зәресі алды. Кім ақ, кім қара екені анықталар сәт таяп келеді. Алайда қаражүректер бұл жолы да айласын асырып кетер ме екен? Әлде әділет салтанат құра ма? Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған Нарния өлкесін мұң басты, төбесіне қара бұлт үйірілді. Нарниялықтар мұндай сұмдықты бұрын-соңды көрмеген. Тығырықтан алып шығар айбынды патша мен саусақпен санарлық адал достары ғана бар, әйткенмен олардың қолынан келер ме екен деп кітап соңына дейін ойлаумен боласыз.