Цизрейн республика
| Цизрейн республика нем. Cisrhenanische Republik; фр. République cisrhénane Францияны эгеч республикасы | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
 Цизрейн республиканы территориясы | |||||||
| Кърал оноууну формасы | республика | ||||||
| Тарихи | |||||||
| - Базель мамырлыкъ | 5 апрель 1795 | ||||||
| - Республиканы баямлау | 28 август 1797 | ||||||
| - Француз администрация (Кампо-Формио мамырлыкъ) | 18 октябрь 1797 | ||||||
| - Францияны аннексиясы | 23 сентябрь 1802 | ||||||
Цизрейн республика (нем. Cisrhenanische Republik; фр. République cisrhénane) — француз оккупацияны заманында, Рейн сууну кюнбатыш джагъасында 1797-чи джылны 28-чи августунда къуралгъан француз эгеч республикады.
Базель мамырлыкъны 1795 шартларына кёре, Пруссия короллукъ кесини Рейнден кюнбатышха джерлерин, епископлукъ-бийликлери Майнцны, Кёльнню, Трирни, Пфальц кюрфюрстлюкню, герцогства Юлих, Клеве герцоглукъла эмда Эркин шахар Аахенни берирге керек болгъанды. Француз аскерле аллында граждан администрацияланы джарашдыралмагъаны неда буфер къралла къураялмагъаны себебли, граждан халкъны джанындан уллу къаршчылыкъгъа тюбей башлайды.
Болум Директория 1797-чи джылны башында генерал Луи Лазар Гошну француз моделли администрацияла къураргъа борчландыргъынчы тюзелмегенди. 1797-чи джылны 13-чю апрелинде генералны теджеую бла Директория Гошну протекциясында айры республика къураргъа оноу алады. Республика къурауну идеясы рейнчи шахарлада, артыкъсыз да Бонн бла Кобленцде республикачыланы къозгъайды. Йозеф Гёррес кибик немец демократла 28-чи августда Кёлнде джашил-акъ-къызыл байракъны кёлтюрюлгенинден сора, Цизрейн республиканы баямларгъа чакъырадыла. Быллай церемонияла Райнбахда, Кобленцде, Боннда да баргъандыла, бютеу къралда "эркинлик терекле" орнатылгъандыла. Демократла бу райондагъы бютеу муниципал къуралышланы кючлегендиле. Алай болса да18-чи фрюктидордагъы аудуруу Парижде радикал кючлени кёбейтгинди, ала уа Рейнни сол джагъасын аннексиясын излегендиле. Генерал Гош 29 дылында, 18-чи сентябрда ёлгенинде Цизрейн республика идея эм уллу джакъчсыз къалгъанды.
1797-чи джылны 18-чи октябрындагъы Кампо-Формио мамрлыкъгъа кёре бёлге Франциягъа бойсундурулгъанды, 17-чи декабрда уа француз комиссар Франсуа Жозеф Рудлер Бонндагъы Эркинликни Терегинден цизрейн триколорну тешдириб француз триколор бла алмашдырыргъа буйрукъ бергенди. Рейнни сол джагъасыны кеси оноуу этер умутлары битгендиле. 1798-чу джылгъа Рейнден кюнбатышха территориянда комиссар Рудлер Рур, Рейн-эт-Мозель, Саар эмда Монт-Тоннерре (Доннерсберг) департаментле къургъанды. Официал аннексия 1802 джылны 23-чю сентябрында болгъанды. Рейнни кюнбатышында немец джерлени Француз империягъа къошуу Немец медиатизациягъа келтиргенди.
Литература
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Jean-Louis Harouel. Les républiques sœurs. Paris. Presses Universitaires de France. pp. 30-34.