Yewnanên pontî

Yewnanên pontî
Έλληνες του Πόντου (Ρωμιοί)
Gelhe tevahî
	2.000.000 – 2.500.000
Ziman
	Yewnaniya pontî, rûsî, tirkî û zimanê gurcî
Baweriya dînî
	Xiristiyan, îslam (piranî li Tirkiyê), cihûtî

Yewnanên pontî (yewnanî: Πόντιοι, ponti) komeke etnîkî ye ku bi kevneşopî li herêma Pontosê, li ser peravên Deryaya Reş û li Çiyayên Pontî ên li bakurê rojhilatê rojhilata Anatolyayê jiyan kirine. Di dîrokên cûrbecûr de gelek yewnanên pontî koçî deverên din ên Bakurê Kurdistanê, Parêzgeha Qersê, Qefqasyayê mezin û koçê Gurcistanê bûne. Di nav pêlên cûrbecûr de di dema dagirkirina Osmanî ya li ser Împeratoriya Trebzonê di sala 1461ê de û Şerê Rûs-Tirkî yên 1828-1829an de koç bûne. Yewnanên ji başûrê Rûsya, Ûkrayna û Krîmê bi gelemperî wekî "pontiyên bakur" têne binavkirin.^[1]

Gelekên Pontosê xwedan bav û kalên yewnanî ne û bi zaravayê yewnanî yê pontî diaxivin. Zimanê pontî formek cihêreng a zimanê yewnanî yê standard e ku ji ber dûrbûna Pontosê, ji ya dinyaya yewnanî ya mayî veguherîyek zimanî derbas kiriye. Yewnanên pontî herî kêm ji sala 700 berî zayînê heta nijadkujiya yewnanan û pevguhertina nifûsê bi Tirkiyeyê re ya sala 1923an, li herêma Pontosê (bakur-rojhilatê Tirkiyeya îro), Gurcistan û Herêma Pontosê hebûna wan ên domdar hebûn.^[2] Îro piraniya yewnanên pontî li Yewnanistanê dijîn, nemaze li Selanîkê , derdora wê û li Makedonyayê yewnanî dijîn.

Mîtolojî

Li gorî mîtolojiya yewnanî Îason û Argonotan ji bo dîtina Posta Zêrîn bi keştiyê çûne herêma Deryaya Reş. Amazonan, şervanên jin ên di mîtolojiya yewnanî de li Pontosê dijiyan û hindikahiyek jî li Taurica, ku wekî Krîm jî tê zanîn, dijiyan, ku di heman demê de niştecîhek bêhempa ya yewnaniyên pontî ye. Carekê dihat gotin ku taybetmendiyên şerker ên yewnaniyên pontî ji Amazonên Pontosê hatine wergirtin.

Gelhe

Niha ji ber zewacên berfireh (di heman demê de bi yewnaniyên ne-pontî re jî) hejmara rast a yewnaniyên ji Pontos yan î mirovên bi bav û kalên wan ên yewnanî hîn li wir dijîn, nayê zanîn. Piştî sala 1988an, Yewnaniyên pontî yên li Yekîtiya Sovyetê dest bi koçkirina Yewnanistanê kirin û li Atîna û Selanîkê û bi taybetî Yewnana Makedonyayê bi cih bûn. Civatên herî mezin ên grekên pontî (an mirovên bi eslê xwe yewnanî yên pontî ne) li çaraliyê cîhanê ne.

Welat/Herêm	Daneyên fermî	Hejmara pêşbînî	Konsantrasyon	Nîşe
Yewnanistan	240.695 (1928)^[3]	500.000 (2019)^[4]	Atîna , Makedonya , Trakya	Penaberên Yewnanî
Tirkiye	4.540 (1965)	345.000 – 464.530 (1919)^[5]	Trebzon, Rize, Sakarya, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Stembol	Yewnanî li Tirkiyeyê, Yewnanî misilman
Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê		40.000 (1919)^[6] – 200.000	Illinois, New York, Massachusetts	Grekên Amerîkî
Almanya		100.000		Grekên li Almanyayê
Rûsya	97.827 (2002)	650.000 (1918)^[7]	34.078 li Stavropol Krai 26.54 li Krasnodar Krai	Grekên li Rûsyayê
Ûkrayna	91.548 (2001)		77.51 li Donetsk Oblast	Grekên li Ûkraynayê (Taurica)
Awistralya		56.000		Grekên li Awistralyayê
Kanada		20.000	Ontario, Quebec	Grekên Kanadî
Kîpros		20.000		Grekên Kîprosê
Çekya		less than 3.500; 12.000 (1949–1974)		Grekên Çekyayê
Romanya	6.472 (2002)	14.000^[8]	Izvoarele (43.82%), Sulina (1.69%), Constanța, Bucharest	Grekên Romanyayê
Gurcistan	15.166 (2002)		7.41 li Kvemo Kartli 3.792 li Tbilisi 2.168 li Adjara	Grekên Gurcistanê
Qazaxistan	12.703 (2010)		2.160 li Karagandy 1.767 li Almaty 1.637 li Zhambyl	Grekên Qazaxistanê
Ûzbêkistan	10.453 (1989)			Grekên Ûzbêkistanê
Ermenistan	900 (2011)^[9]	2.000		Grekên Ermenistanê

Mijarên têkildar

Çavkanî

^ ^a ^b Dufoix, Stéphane (2008). Diasporas. Library Genesis. Berkeley : University of California Press. ISBN 978-0-520-25359-9.
^ Wood, Michael (2005). In search of myths & heroes : exploring four epic legends of the world. Internet Archive. Berkely : University of California Press. ISBN 978-0-520-24724-6.
^ Standard Languages and Language Standards: Greek, Past and Present, Alexandra Georgakopoulou, Michael Stephen Silk, page 52, 2009
^ Bateman, Jessica. "The revival of a second Greek language". www.bbc.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 1 gulan 2021. Today, around 500,000 Pontics live in Greece – around 5% of the total population...{{cite web}}: CS1 maint: url-status (lînk)
^ Greece: The Modern Sequel: from 1821 to the present. John S. Koliopoulos,Thanos Veremis,C Hurst & Co Publishers Ltd (Mai 2007) P. 285
^ Konstantinidis K., "Οι Έλληνες του Πόντου" (in English: The Greeks of Pontus), p.195
^ Fotiadis K., "Οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η γένεση της διασπορας" (in English: "The Greeks of the former Soviet Union. The origination of the Diaspora"), p.36
^ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ^{Girêdana arşîvê 2004-10-12 li ser Wayback Machine}, ggae.gr.
^ 2011 Armenian Census

[:0-1] Dufoix, Stéphane (2008). Diasporas. Library Genesis. Berkeley : University of California Press. ISBN 978-0-520-25359-9.

[2] Wood, Michael (2005). In search of myths & heroes : exploring four epic legends of the world. Internet Archive. Berkely : University of California Press. ISBN 978-0-520-24724-6.

[Language_Standards_page_52-3] Standard Languages and Language Standards: Greek, Past and Present, Alexandra Georgakopoulou, Michael Stephen Silk, page 52, 2009

[4] Bateman, Jessica. "The revival of a second Greek language". www.bbc.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 1 gulan 2021. Today, around 500,000 Pontics live in Greece – around 5% of the total population...{{cite web}}: CS1 maint: url-status (lînk)

[5] Greece: The Modern Sequel: from 1821 to the present. John S. Koliopoulos,Thanos Veremis,C Hurst & Co Publishers Ltd (Mai 2007) P. 285

[6] Konstantinidis K., "Οι Έλληνες του Πόντου" (in English: The Greeks of Pontus), p.195

[7] Fotiadis K., "Οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η γένεση της διασπορας" (in English: "The Greeks of the former Soviet Union. The origination of the Diaspora"), p.36

[8] ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ^{Girêdana arşîvê 2004-10-12 li ser Wayback Machine}, ggae.gr.

[9] 2011 Armenian Census

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]