Nomenclatura chemica compositorum inorganicorum

Nomenclatura chemica compositorum inorganicorum est modus nominandorum compositorum chemicorum, hoc casū, inorganicorum. Hoc nomenclaturae systema haec composita, organicorum dissimilia, conglobat nominatque. In praesenti accepta sunt tria nomenclaturae systemata seu subsystemata:

• Systema nomenclaturae stoichiometricae seu systematicae,
• Systema nomenclaturae functionalis, classicae seu traditionalis et
• Systema nomenclaturae Stockianae.

Haec tria systemata fere omnia composita inorganica nominant, e quibus nomenclatura traditionalis extensissima est. Habet magnas ramificationes in alternativā physicā evolutione et varias interpretationes munerum basicorum cuiusque elementi ad effectum adducit.

Unio internationalis chemiae purae applicatae (IUPAC) regularum seriem applicabilem nomenclaturae compositorum inorganicorum commendat; quae "Liber Ruber" nuncupantur.

Societatis IUPAC nomenclatura chemiae organicae etiam est. Composita organica ea carbonium seu carboneum continentia sunt, generatim hydrogenio seu hydrogeno, oxygenio, nitrogenio seu azoto, sulphure seu sulphurio, borio seu boro, phosphoro et aliquibus halogeniis vincta. Reliqua composita ut composita inorganica classificantur, apud quorum communia mineralia sunt. Quae secundum regulas ab IUPAC statutas nominantur.

Composita inorganica secundum functionem chemicam quod efficiunt et secundum elementorum chemicorum numerum quod ea formant classificantur, particularibus nomenclaturae regulis cuique acervo. Functio chemica cuiuslibet substantiae pronitas est ad reagendum modo simili aliā praesente. Verbi gratiā, acida composita peculiares chemicas acidae functionis proprietates habent, quia omnia ea hydrogenii ion H⁺ dans habent; Bases peculiares huius acervi proprietates habent causā iontis OH^-1 his in moleculis praesentis et causā receptorum protonum. Praecipuae functiones chemicae sunt: oxida, bases, acida et sales.

Elementorum formula nomenclaturaque

Elementa formulam Xⁿ habent, ubi X quodlibet elementum chemicum et n valentia est. Nomenclatura e numerali Graecae originis praefixo et elementi nomine consistit. Numeralia Graecae originis praefixa inferā in tabulā colliguntur:

Graecum praefixum	Atomorum numerus
Mono-	1
Di-	2
Tri-	3
Tetra-	4
Penta-	5
Hexa-	6
Hepta-	7
Octo-	8
Non-, Nona-, Enea-	9
Deca-	10

• Exempla:
  • P₄: Tetraphosphorus
  • O₂: Dioxygenium

Composita binaria

Composita cum oxygenio: oxida seu oxydata et peroxida

Oxida seu oxydata

Collocatur primum elementi X (quod quodlibet systematis periodici elementum esse potest) symbolum; deinde notatur oxygenii symbolum (O); denique, reciproce mutantur valentiae ambas inter atomos et, si possibile est, simplificantur. Ergo, formula X₂O_n devenit, ubi n impar aut XO_m est.

• Exempla:
  • Inter N⁺⁵ et O^-2: N₂O₅.
  • Inter C⁺⁴ et O^-2: C₂O₄, quia simplificari potest, CO₂ devenit.

Quod ut, si elementi X (in formulā sinistrorsum) subindex 2 sit, oxidum non simplificetur implicat; nihilominus, si subindex 1 sit, oxidum simplificetur.

• Exempla:
  • N₂ O₅ no simplificatur quia elementi N subindex 2 est.
  • C O₂ simplificatur quia elementi C subindex 2 non est.

Si oxidi formula non simplificatur, elementi X valentia subindice oxygenii indicatur. Attamen, si formula simplificatur, elementi X valentia obtinenda est multiplicando bis oxygenii subindice.

• Exempla:
  • N₂ O₅, quia non simplificatur, elementi N valentia 5 est.
  • C O₂ quia simplificatur, elementi C valentia 2*2=4 est.

Nomenclatura Stockiana

Nominantur substantivo "oxidum" aut "oxydatum" quod elementi X nomen casū genetivo sequitur, collocandā inter parentheses elementi X valentiā numeris Romanis aut elementi X nomine casū genetivo, collocandā deinde inter parentheses elementi X valentiā numeris Romanis, quae sequitur substantivum "oxidum" aut "oxydatum".

• Exempla:
  • Fe₂ O₃: Oxidum ferri (III) seu ferri (III) oxidum.
  • Pb O₂: Oxidum plumbi (IV) seu plumbi (IV) oxidum.
  • Hg O: Oxidum hydrargyri (II) seu hydrargyri (II) oxidum.

Exceptio est cum elementum X solum unam valentiam habet, quia valentia numeris Romanis non notatur.

• Exempla:
  • Ba O: Oxidum barii seu barii oxidum.
  • Na₂ O: Oxidum natrii seu natrii oxidum.
  • Al₂ O₃: Oxidum aluminii seu aluminii oxidum.

Nomenclatura systematica

Nominantur collocando praefixo numerali, numerum atomorum oxygenii indicante, prae substantivo "oxidum" aut "oxydatum", quod sequitur elementi X nomen casū genetivo, praecessum etiam altero praefixo numerum atomorum elementi X indicante aut nominantur collocando praefixo numerali, numerum atomorum elementi X indicante, prae huius elementi nomine casū genetivo, quod sequitur substantivum "oxidum" aut "oxydatum", praecessum etiam altero praefixo numerum atomorum oxygenii indicante. Numeralia Graecae originis praefixa inferā in tabulā colliguntur:

Graecum praefixum	Atomorum numerus
Mono-	1
Di-	2
Tri-	3
Tetra-	4
Penta-	5
Hexa-	6
Hepta-	7
Octo-	8

• Exempla:
  • Fe₂ O₃: Trioxidum diferri seu diferri trioxidum.
  • P₂ O₅: Pentaoxidum diphosphori seu diphosphori trioxidum.
  • Cl₂ O₇: Heptaoxidum dichlori seu dichlori heptaoxidum.

Exceptio accidit cum elementum X solum unam valentiam habet, quia non notanda sunt praefixa numeralia prae utro elemento.

• Exempla:
  • Zn O: Oxidum zinci seu zinci oxidum.
  • K₂ O: Oxidum kalii seu kalii oxidum.
  • Cd O: Oxidum cadmii seu cadmii oxidum.

Videtur, igitur, ut, elemento X solum unam valentiam habente, eodem modo in nomenclaturā Stockianā systematicāqua nominetur.

Cum elementum X magis quam unam valentiam habet et cum eius subindex 1 est, ei nullum praefixum numerale collocandum est, sed oxygenio semper collocatur praefixum numerale subindicis quem habeat.

• Exempla:
  • Ni O: Monoxidum niccoli seu niccoli monoxidum.
  • C O: Monoxidum carbonii seu carbonii monoxidum.
  • Pb O₂: Dioxidum plumbi seu plumbi dioxidum.

Peroxida

Peroxida sunt cum oxygenium statū oxydationis seu valentiā modo peroxidorum cum aliquo metallorum genere (gregum I, II, XI et XII) efficit. Proprius peroxidorum grex ionte peroxido (O₂^-2) formatur.

Nomenclatura systematica

Haec composita generico termino "oxidum" seu "oxydatum", quem numerale praefixum numerum atomorum oxygenii indicans praecedit, nominantur; hoc termino sequitur alterius elementi nomen casū genetivo et praecessum numerali praefixo numerum atomorum alterius elementi indicante. Alter modus nominandorum peroxidorum consistit e ponendo alterius elementi nomine casū genetivo et praecesso numerali praefixo numerum atomorum alterius elementi indicante, quod sequitur genericus terminus "oxidum" seu "oxydatum", quem numerale praefixum numerum atomorum oxygenii indicans praecedit.

• Exempla:
  • H₂O₂: Dioxidum dihydrogenii seu dihydrogenii dioxidum (cuius nomen vulgare "aqua oxygenio medicata seu dilata").
  • BaO₂: Dioxidum barii seu barii dioxidi.
  • Cu₂O₂: Dioxidum dicupri seu dicupri dioxidum.
  • CuO₂: Dioxidum cupri seu cupri dioxidum.
  • ZnO₂: Dioxidum zinci seu zinci dioxidum.

Nomenclatura Stockiana

Peroxida generico termino "peroxidum" nominantur, quem sequitur alterius elementi nomen casū genetivo, quod vicissim sequitur alterius elementi valentia numeris Romanis et inter parentheses indicata, semper si est magis quam una. Alter modus nominandorum peroxidorum consistit e ponendo alterius elementi nomine casū genetivo, quod sequitur huius elementi valentia numeris Romanis et inter parentheses indicata, semper si est magis quam una; quam vicissim sequitur genericus terminus "peroxidum".

• Exempla:
  • H₂O₂: Peroxidum hydrogenii seu hydrogenii peroxidum (cuius nomen vulgare "aqua oxygenio medicata seu dilata").
  • BaO₂: Peroxidum barii seu barii peroxidi.
  • Cu₂O₂: Peroxidum cupri (I) seu cupri (I) peroxidum.
  • CuO₂: Peroxidum cupri (II) seu cupri (II) peroxidum.
  • ZnO₂: Peroxidum zinci seu zinci peroxidum.

Formulatio

Formulantur eodem modo quam oxida; sed, pro usū oxygenii (O^2-), est in usū ion peroxidum (O₂^-2).

Haec composita non simplificantur.

Nomen	Symbolum et status oxydationis +	Symbolum et status oxydationis -	Formula
Peroxidum lithii seu lithii peroxidum	Li+1	O2-2	Li2O2
Peroxidum calcii seu calcii peroxidum	Ca+2	O2-2	CaO2
Peroxidum hydrargyri (II) seu hydrargyri (II) peroxidum	Hg+2	O2-2	HgO2
Dioxidum cadmii seu cadmii dioxidum			CdO2
Dioxidum dinatrii seu dinatrii dioxidum			Na2O2