Provinciae Franciae ante annum 1790

Regnum Franciae multipliciter divisum erat quia divisiones aetatibus diversis ortae erant et ad diversas materias gerendas circumscriptae erant.

Quarum divisionum antiquissimae erant 18 provinciae ecclesiasticae in quibus cuncti dioeceses sub cuiusdam archiepiscopi auctoritate coniugebantur et quorum fines saeculo IV saepe constituti erant.

In Medio Aevo reges curias summas ad lites prius in curiis minoribus (bailliagia aut sénéchaussées, ac présidiaux) iudicatas vocandas condiderunt. Antiquissimae harum curiarum "parlamenta" (Francogallice parlements) nuncupabantur.

Deinde, saeculis XV et XVI, gubernationes (Francogallice gouvernements) ad belli et politiae res gerendas circumscripserunt.

Tandem, a saeculi XVI medio, quibusdam magistratibus, intendants nominatis, ad vectigalia gerenda delegaverunt in certibus regni partibus quae, intendances sive généralités nuncupatae, paulatim ad omnem regnum extensae sunt.

Itaque anno 1789 Franciae divisiones, quarum nullae nisi provinciae ecclesiasticae cum verbo province designari poterant, ex multis rebus inter se differebant et capita finesque eorum diversa erant. Aureliaci incolae, e.g., ante iudices aut ibidem aut in Sancto Floro sedentes et quorum iudicia in Lutetiae parlamento vocari poterant, causas dicebant sed de regiis vectigalibus Ricomagi generalitati subiciebantur, cum urbs ipsa gubernationis Arverniae esset pars necnon dioecesis Sancti Flori et propter hoc provinciae Aquitaniae Primae cuius Avaricum erat metropolis.

Index provinciarum ecclesiasticarum

• Agedincum
  • Autessiodurum
  • Nivernum
  • Trecae
• Albia
  • Cadurcum
  • Castrum
  • Mimate
  • Segodunum
  • Vabra
• Aquae Sextiae
  • Apta
  • Forum Iulii
  • Reius
  • Segustero
  • Vapincum
• Arelate
  • Arausio
  • Massilia
  • Sanctus Paulus Tricastinorum
  • Telo Martius
• Augusta Auscorum
  • Aquae Tarbellicae
  • Atura
  • Baiona
  • Lactora
  • Lascurris
  • Lugdunum Consoranorum
  • Lugdunum Convenarum
  • Olaro
  • Tarba
  • Vasates
• Avaricum
  • Anicium Vellavorum
  • Clarus Mons
  • Lemovices
  • Sanctus Florus
  • Tutela
• Burdigala
  • Aginnum
  • Condomium
  • Engolisma
  • Lucionum
  • Mediolanum Santonum
  • Petrocorium
  • Pictavium
  • Rupella
  • Sarlatum
• Cameracum
  • Nemetacum
  • Sanctus Audomarus
• Durocortorum
  • Bellovacum
  • Durocatalaunum
  • Gesoriacum
  • Laudunum
  • Noviomum
  • Samarobriva
  • Silvanectum
  • Suessonae
• Eburodunum
  • Dinia
  • Glandeva
  • Grassa
  • Nicaea
  • Sanitium
  • Vintium
• Lugdunum
  • Augustodunum
  • Cabillonum
  • Divio
  • Lingones
  • Matisco
  • Sanctus Claudius
• Lutetia
  • Aurelianum
  • Blesae
  • Carnotes
  • Meldae
• Narbo
  • Agatha
  • Alestum
  • Baeterrae
  • Carcaso
  • Electum
  • Luteva
  • Monspessulanus
  • Nemausus
  • Perpinianum
  • Sanctus Pontius Tomeriensis
  • Ucetia
• Rothomagus
  • Abrincatum
  • Baiocae
  • Constantia
  • Ebroicum
  • Lexovium
  • Sagii
• Tolosa
  • Appamiae
  • Lombarium
  • Mirapiscae
  • Mons Albanus
  • Rivi
  • Sanctus Papulus
  • Vaurum
• Turones
  • Andecavis
  • Cenomanum
  • Condate Redonum
  • Coriosopitum
  • Dariorigum
  • Dola Britonum
  • Namnetum
  • Sanctus Briocus
  • Sanctus Maclovius
  • Sanctus Paulus Leonensis
  • Trecorium
• Vesuntio
  • Basilia
  • Bellicium
  • Lausonium
• Vienna
  • Annecium
  • Dea
  • Camberiacum
  • Gratianopolis
  • Sanctus Ioannes Maurianensis
  • Valentia
  • Vivarium

Nonnulli dioeceses Franciae archiepiscopis extraneis suffraganeae erant. Nam dioeceses Lotharingiae (i.e. Mettis, Nanceium, Sanctus Deodatus, Tullum et Verodunum) provinciae Augustae Treverorum erant partes, sicut dioecesis Argentorati pars provinciae Moguntiaci erat. Similiter quidam dioeceses Corsicae (Adiacium, Alalia et Sagona) archiepiscopo Pisae suffraganeae erant, cum alii (Mariana et Accia) archiepiscopo Genuae suffraganeae erant. In Pago Vendascino, pars Arelatensis provinciae anno 1475 in novam provinciam erecta erat, cuius Avennio erat metropolis et Carpentoracte, Cabellio et Vasio erant dioeceses.

Index gubernationum

Gubernationes

• 1. Insula Franciae (Lutetia)
• 2. Bituricensis (Bituricum)
• 3. Aurelianensis (Aurelianum)
• 4. Normannia (Rothomagus)
• 5. Occitania (Tolosa)
• 6. Lugdunensis (Lugdunum)
• 7. Delphinatus Viennensis (Gratianopolis)
• 8. Campania (Trecae)
• 9. Alnensis (Rupella)
• 10. Santonensis (Santonum)
• 11. Pictavum (Pictavium)
• 12. Aquitania et Vasconia (Burdigala)
• 13. Burgundia (Divio)
• 14. Picardia (Samarobriva)
• 15. Andecavia (Andecavis)
• 16. Comitatus Provinciae (Aquae Sextiae)
• 17. Engolismensis (Engolisma)
• 18. Borboniensis (Molinae)
• 19. Marchia (Gueretum)
• 20. Britannia Minor (Condate Redonum)
• 21. Cenomannica (Cenomanum)
• 22. Turonensis (Turones)
• 23. Lemovicensis (Augustoritum)
• 24. Fuxium (Fuxium)
• 25. Arvernia (Augustonemetum)
• 26. Benearnia (Palum)
• 27. Alsatia (Argentoratum)
• 28. Artesia (Nemetacum)
• 29. Ruscino (Perpinianum)
• 30. Flandria et Henegovia (Insula)
• 31. Liber Comitatus (Vesontio)
• 32. Lotharingia (Nanceium)
• 33. Corsica (Adiacium)
• 34. Nivernensis (Nivernum)
• 35. Pagus Vendascinus, tunc domanium sub dicione pontificia
• 36. Mulhusia, tunc urbs Imperii
• 37. Sabaudia, tunc pars Sardiniae
• 38. Nicaea, tunc pars Sardiniae
• 39. Mons Biliardi, tunc pars Virtembergiae

Bibliographia

• Armand Brette, Les limites et les divisions territoriales de la France en 1789, Lutetiae, 1907, Cornély et Cie, [1]
• Albert Mirot, Manuel de géographie historique de la France, Lutetiae, 1950, Picard