Epistily katôlika

Epistily katôlika na Epistola katôlika na Taratasy katôlika no iantsoana ny epistily na taratasy fito milahatra ao aorian' ny epistily atao hoe nosoratan' i Paoly ao amin' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly kristiana.

Ireto avy izy ireo:

Fiforonan-teny

Ny hoe katôlika dia tsy hoe "momba ny mpino na ny finoana katôlika", fa kosa "ho an' ny fiangonana rehetra" (fa tsy ho an' olona na fiangonana iray voatondro). Amin' ny teny grika dia atao hoe καθολικαὶ ἐπιστολαί / katholikai epistolai ireo epistily na taratasy ireo.

Ny Epistily nosoratan' i Jakoba

Ny Epistily nosoratan' i Jakôba dia voasoratra tokony ho teo anelanelan' ny taona 49 sy 132. Tamin' ny taonjato faha-2 vao nekena ho anisan' ny kanônan' ny Baiboly kristiana tanteraka io taratasy io. Miantefa amin' ny "foko roa ambin' ny folon' ny vahoakan' Andriamanitra any am-pielezana" ny taratasy.

Manolotra fampianarana sy fampiharana ny fivavahana kristiana eo amin' ny fiainana andavanandro io epistily io. Entaniny ny Kristiana mba hikatsaka sy hifidy ny faharetana, izay "fahendrena avy any ambony" (Jak. 3:17), ny fanetren-tena sy ny "fivavaky ny finoana" (Jak. 5:15). Ilaina izany satria mitondra mankany amin' ny faharatsiana ny harem-be sy ny fiteny feno fireharehana ary ny fialonana sy ny fifampiandaniana (Jak. 3:14). Ahafahan' ny Kristiana manohitra ny fakam-panahy, na dia izay farany mafy aza, ny finoana kristiana. Tokony hosedraina tsy ankijanona anefa nefa izany finoana izany satria ny finoana tsy misy asa dia finoana maty (Jak. 2:17).

Ny epistily nosoratan' i Petera

Roa ny epistily lazaina fa nosoratan' i Petera na Piera, dia ny Epistily voalohany sy ny Epistily faharoa nosoratan' i Petera. Ny Epistily voalohany dia heverin' ny mpikaroka fa nosoratana tokony ho teo anelanelan' ny taona 64 sy 90 fa ny faharoa kosa dia tamin' ny fari-potoana eo anelanelan' ny taona 60 sy 160.

Ny Epistily voalohany nosoratn' i Petera

Miresaka ny anjara asan' i Kristy efa voalahatra rahateo, dia ny maha Mpanavotra azy (1Pet 1) ity taratasy ity. Avy eo dia hazavainy fa i Kristy no vato fehizoron' ny Fiangonana, fa ny fiombonan' ny mpino rehetra no manao ny asam-pisoronan' ny mpanjaka (izany no lazain' ny Prôtestanta amin' ny andian-teny hoe "mpisorona ny mino rehetra") sy firenena masina ary tantarainy koa fa nitory teny tamin' ny fanahy voafonja i Kristy (1Pet 2 sy 3). Manazava ny antony itoriana ny Filazantsara na Evanjely amin' ny maty sy ny antony tokony hiandrasan' ny loholona ny ondry io taratasy io amin' ny farany (1Pet 4 sy 5).

Ny Epistily faharoa nosoratan' i Petera

Mananatra ny Kristiana ny mpanoratra ity taratasy ity mba hanamafy ny fiantsoana azy ireo sy ny nifidianana azy ireo; ao amin' io taratasy io no ahitana ny fanambaràna mazava fa tsindrimandry (na fanilovana) avy amin' ny Fanahy Masina no nanoratana ny Soratra Masina (2Pet 1). Mampitandrina ny mpino tsy hoazon' ny fampianaran-dison' ny mpampianatra sadoka ilay taratasy avy eo (2Pet 2). Amin' ny farany (2Pet 3) ny mpanoratra dia miresaka ny amin' ny andro farany; manamafy ny finoan' ny Kristiana amin' ny fiavian' i Kristy fanindroany (na parosia), izay nandrasan' izy ireo sady efa antomotra. Ambarany anefa fa tsy mitovy ny lanjan' ny fotoana araka ny hevitr' Andriamanitra sy araka ny hevitr' olombelona (2Pet. 3:8).

Ny taratasy nosoratan' i Joany

Telo ny taratasy lazaina fa nosoratan' i Joany na Jaona, dia ny Taratasy voalohany sy ny Taratasy faharoa ary ny Taratasy fahatelo nosoratan' i Joany. Ireo epistily telo ireo dia heverin' ny mpikaroka fa nosoratana teo anelanelan' ny taona 90 sy 110.

Ny Taratasy voalohany nosoratan' i Joany

Mampianatra ny Taratasy voalohany nosoratan' i Joany mba hahatonga ny fiangonana ho mahatoky ao amin' ny finoana. Tandindomin-doza ny fiangonana amin' ny fisian' ny mpaminany sandoka (1Joa. 4:1) izay mandà ny maha avy amin' Andriamanitra an' i Jesoa Kristy tonga nofo (1Joa. 4:2). Ny fampianaran' ny antikristy (1Joa. 2:8) dia filôzôfia ara-pivavahana izay milaza fa ny fahalalana ihany no ahafaha-manakatra an' Andriamanitra (1Joa. 2:4). Manohitra ny "fanahin' ny fampiviliana" na "fanahin' ny fahadisoan-kevitra" (1Joa. 4:6) izay nampidirin' ny mpaminany sandoka ka niteraka fisarahana (1Joa. 4:3) sy tsy fifankatiavana (1Joa. 2:9; 4:20) ity taratasy ity. Nampahatsiahy ny fitiavan' Andriamanitra izay niseho tamin' ny fandefasany ny Zanany ho sorona hanadiovana ny fahotan' ny olombelona koa ny mpanoratra. Tsindrian' ny mpanoratra fa ny fifankatiavana no hitoeran' Andriamanitra amin' ny olombelona ka hahatanteraka ny fitiavany (1Joa. 4:8-12).

Ny Taratasy faharoa nosoratan' i Joany

Mamerina ny hevi-dehibe voalaza ao amin' ny Taratasy voalohany ity Taratasy faharoa nosoratan' i Joany ity, dia ny didim-pitiavana, ny firaisana amin' Andriamanitra (2Joa. 1:4-9). Ampiany amin' ny filazany hoe: "Raha misy olona mankeo aminareo ka tsy mitondra izao fampianarana izao, aza mampiantrano azy na miarahaba azy akory". Izany olona izany dia ny "mpamitaka sy antikristy" (2Joa. 1:7), ka izay olona mampandroso azy an-trano dia "miombona amin' ny ratsy ataony" (2Joa. 1:11).

Ny Taratasy fahatelo nosoratan' i Joany

Ny Taratasy fahatelo nosoratan' i Joany dia nosoratana tokony ho teo anelanelan' ny taona 90 sy 110. Nataon' ny mpanoratra ity taratasy ity noho ny fitondran-tenan' ny Kristiana iray atao hoe Diôtrefa (3Joa. 1:9) izay tsy nety nanaiky ny fahefan' ny "Loholona" (na "Antidahy") izay nampanantena ny hikarakara manokana an' i Diôtrefa (3Joa. 1:10). Midera an' i Gaio ny mpanoratra (3Joa. 1:3-7) sy mamporisika azy hanohy ny fandraisam-bahiny ary hiasa ho an' ny Fahamarinana (3Joa. 1:8).

Ny Epistily nosoratan' i Joda

Ny Epistily nosoratan' i Joda dia nosoratana tokony teo anelanelan' ny taona 80 sy 100. Ity taratasy ity, izay tsy misy afa-tsy toko iray monja, dia nosoratana ho an' ny Kristiana nihamalemy finoana noho ny fampianaran' ireo izay manao ny fivavahanan' ny mpanompo sampy miharo filibana ara-nofo sy milaza tena ho afaka amin' ny fanajana ny lalàn' ny fitondran-tena. Mampitandrina ny Kristiana amin' ireo izay mamadika ny fahasoavan' Andriamanitra ho filibana amin' ny alalan' ny fandavana an' i Jesosy Kristy ny mpanoratra (Joda 1:3-4). Manome ohatra fitsarana ao amin' ny tantaran' ny famonjena ny mpanoratra, dia ny amin' i Sôdôma sy i Gômôra, sy ny fikomian' ny Kôre. (Joda 1:5-16). Mamporisika ny fanehoam-pitiavana amin' ireo izay nania ny mpanoratra rehefa avy niresaka ny amin' ny fitsarana izay mampatahotra tamin' ny andro taloha sy amin' ny andro hoavy.

Jereo koa