Јамб (поезија)
Јамб[1][2] — ритмичка стапка што се користи во различни видови поезија. Првично поимот се однесувал на една од стапките на квантитативната метрика на класичната грчка прозодија: краток слог проследен со долг слог (како во καλή „убава“). Оваа терминологија била усвоена во описот на акцентално-слоговниот стих на англиски јазик, каде што се однесува на стапката што содржи ненагласен слог проследен со нагласен слог (како горе). Така, латински збор како íbī, поради неговиот кратко-долг ритам, латинските научници го сметаат за јамб, но бидејќи има акцент на првиот слог, во модерната лингвистика се смета за трохеј.[3]
Етимологија
[уреди | уреди извор]Роберт Бикс сугерирал дека старогрчки: ἴαμβος јамбос има предгрчко потекло.[4] Стара хипотеза е дека зборот е позајмен од фригиски или пелазгиски, и буквално значи „Einschritt“, т.е., „еден чекор“, споредете ги дитирамб и триамбус, но Х.С. Верснел ја отфрлил оваа етимологија и наместо тоа предлпжил дека е изведена од култен извик.[5] Зборот може да биде поврзан со Јамбе, грчка мала божица на стиховите, особено на урнебесниот хумор. Во Стара Грција, јамбусот бил главно сатирична поезија, лампуни, што автоматски не имплицира одреден метрички вид. Јампската стапка го добила името поради тоа што е својствена за јамби, а не обратно.[6]
Примери
[уреди | уреди извор]Во македонскиот јазик за да се постигне оваа стапка стихот мора да започне со сврзник, предлог, кратка заменска форма и сл. кои не се акцентираат, а вториот збор е полнозначен двосложен, акцентиран според правилата на првиот слог. На тој начин стихот започнува со ненагласен (неакцентиран) слог, па продолжува со нагласен, па ненагласен итн.[7]
- Се к’/ти ноќ/та цр/на! (ненагласен – нагласен – ненагласен – нагласен)
- Се ру/ти кар/па — мрак!
- И пет/ли в се/ло пе/ат…
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „јамб“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „јамб“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ e.g. Alan Prince (1991) "Quantitative Consequences of Rhythmic Organization". In Michael Ziolkowski et al., eds., Papers from the 26th Regional Meeting of the Chicago Linguistics Society, p. 3.
- ↑ R. S. P. Beekes, Etymological Dictionary of Greek, Brill, 2009, p. 572.
- ↑ Versnel, H. S. (1970). „I. 2 Θρίαμβος“. Triumphus: An Inquiry Into the Origin, Development and Meaning of the Roman Triumph. Leiden, Netherlands: Brill Publishers. стр. 16–38. ISBN 90-04-02325-9. Посетено на 2 January 2015.
- ↑ Studies in Greek elegy and iambus By Martin Litchfield West Page 22 ISBN 3-11-004585-0
- ↑ „Ритмички стапки и ритмички комбинации“. Македонски јазик. Посетено на 21 август 2024.
Литература
[уреди | уреди извор]- Murfin, Ross C.; Ray, Supryia M. (2009). The Bedford Glossary of Critical and Literary Terms. Boston: Bedford/St. Martin's. ISBN 978-0-312-46188-1. LCCN 2008925882.