Безвучна преднонепчена избувна согласка
Изглед
Безвучна преднонепчена избувна согласка | |||
---|---|---|---|
c | |||
| |||
МФА-бр. | 107 | ||
Шифрирање | |||
Единица (дек.) | c | ||
Уникод (хекс.) | U+0063 | ||
X-SAMPA | c | ||
Киршенбаум | c | ||
Звук | |||
Безвучната преднонепчена избувна согласка (безвучен палатален плозив) — вид на согласен глас кој се јавува во некои јазици. Симболот за овој глас по МФА е c, а неговиот еквивалентен симбол по X-SAMPA е c.
Македонскиот и унгарскиот се едни од многу ретките јазици со вистински палатални плозиви. На македонски овој глас се бележи со буквата „ќ“. На унгарски се бележи со групата ty, а на албански со q.
Особености
[уреди | уреди извор]Безвучната преднонепчена избувна согласка ги има следниве особености:
- Начинот на творба е препречен, што значи дека се добива со попречување на воздушниот тек во говорниот апарат. Бидејќи согласката е воедно и усна, без носен испуст, воздушниот тек е сосема попречен, па затоа согласката е избувна.
- Местото на творба е преднонепчено, што значи дека се создава со средниот или задниот дел на јазикот кога е повишен до предното (тврдо) непце.
- Фонацијата е безвучна, што значи дека се создава без треперење на гласните жици. Во некои јазици, гласните жици активно се одвојуваат, така што согласката е секогаш безвучна. Во други пак, жиците се лабави, па така согласката може да ја поприми звучноста на соседните гласови.
- Ова е устена согласка, што значи дека воздухот излегува само низ устата.
- Ова е средна согласка, што значи дека се создава со насочување на воздушниот тек долж средината на јазикот наместо по страните.
- Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.
Јазици
[уреди | уреди извор]Јазик | Збор | МФА | Значење | Белешки | |
---|---|---|---|---|---|
албански | kuq | [kuc] | 'црвен' | ||
асу | [cúma] | 'шие' | |||
баскиски | ttantta | [canca] | 'капка' | ||
виетнамски | cho | [cɔ] | 'дава' | Варијанта: [t͡ɕɔ]. | |
гвено | [ca] | 'доаѓа' | |||
Грчки | κέδρος | [ˈce̞ðro̞s̠] | 'кедар' | ||
динкански | car | [car] | 'црн' | ||
западнопустински | mæpi | [kucu] | 'еден' | ||
исландски | gjóla | [couːla] | 'развигор' | ||
каталонски | Мајорскански[1] | ? | [ˈtronʲc] | 'трупец' | Соодветствува на /k/ во други наречја. |
латвиски | ķirbis | [ˈcirbis] | 'тиква' | ||
македонски | вреќа | [ˈvrɛːca] | 'вреќа' | ||
менонитски долносаксонски | Kjoakj | [coac] | 'црква' | ||
норвешки | северни дијалекти | fett | [fɛcː] | 'маст' | |
окситански | лимузенски | tireta | [ciˈʀetɒ] | 'цртач' | |
оверњански | tirador | [ciʀaˈdu] | 'цртач' | ||
португалски | Кариока | garotinha | [garociːŋ] | 'little girl' | Соодветствува на /tʃ/ во други наречја. |
словачки | deväť | [ˈɟɛvæc] | 'девет' | ||
тадаксахак | [cɛːˈnɐ] | 'мал' | |||
турски | köyün | [cœˈjyn] | 'село' (ген.) | ||
унгарски | tyúk | [cuːk] | 'кокошка' | ||
холандски[2] | tjeef | [ceːf] | 'католик' (погрден фландриски збор) | Видете Фонологија на холандскиот јазик | |
чешки | čeština | [ˈʧɛʃ.cɪ.na] | 'чешки јазик' | ||
шкотски гелски | ceann | [cʰɛunˠ] | 'глава' |
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]Библиографија
[уреди | уреди извор]- Recasens, Daniel & Aina Espinosa (2005), "Articulatory, positional and coarticulatory characteristics for clear /l/ and dark /l/: evidence from two Catalan dialects", Journal of the International Phonetic Association 35 (1): 1-25
Табела на белодробни согласки по МФА аудио
| ||||||||||||||||||||||||
По место → | Уснени | Преднојазични | Среднојазични | Заднојазични | Гласилни | |||||||||||||||||||
↓ По начин | Двоуснени | Уснено-забни | Забни | Венечни | Задно-венеч. | Свиени | Предно-непчени | Заднонепчени | Ресични | Голтнички | Надгласилни | Гласилни | ||||||||||||
Носни | m̥ | m | ɱ | n̪ | n̥ | n | n̠ | ɳ | ɲ̥ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||
Избувни | p | b | p̪ | b̪ | t̪ | d̪ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
Струјни | ɸ | β | f | v | θ | ð | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h | ɦ |
Приближни | ʋ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||||||||||
Трепетни | ʙ | r | ɽ͡r | ʀ | я * | |||||||||||||||||||
Едноударни | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̯ | ||||||||||||||||||
Стран. струј. | ɬ | ɮ | ɭ˔̊ | ʎ̥˔ | ʎ˔ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | |||||||||||||||||
Стран. прибл. | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||||||||
Стран. едноуд. | ɺ | ɺ̠ | ʎ̯ |
Чкрапави | ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | ||
ʘ̃ | ʘ̃ˀ | ʘ͡q | ʘ͡qʼ | ||||
Уфрлени | ɓ | ɗ | ʄ | ᶑ | ɠ | ʛ | |
Исфрлени | pʼ | tʼ | cʼ | ʈʼ | kʼ | qʼ | |
fʼ | θʼ | sʼ | ɬʼ | xʼ | χʼ | ||
tsʼ | tɬʼ | cʎ̝̥ʼ | tʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | kʟ̝̊ʼ |
p̪f | b̪v | ts | dz | tʃ | dʒ | tɕ | dʑ | ʈʂ | ɖʐ |
tɬ | dɮ | cç | ɟʝ | cʎ̥˔ | ɟʎ˔ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ |
Незаградни | ʍ | w | ɥ | ɧ |
Заградни | k͡p | ɡ͡b | ŋ͡m |
Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош] |
Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка. |
Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби. |
* Симболот го нема во МФА. |