Клетници

Клетници

скратеното издание на македонски
Автор	Виктор Иго
Изворен наслов	Les Misérables
Илустратор	Емил Бајард
Земја	Франција
Јазик	Француски
Жанр	епска повест, историски роман
Издавач	A. Лакроа
Издадена	1862 г.

Клетници (француски: Les Misérables) — роман на францускиот писател Виктор Иго објавен во 1862 година, којшто се смета дека е еден од најзначајните романи на 19 век. Тој ги следи животите на неколку ликови во период од 17 години во почетокот на XIX век, од 1815 година до 1832 година, т.е. до Јунското востание. Романот се сосредоточува на борбите на поранешниот осуденик Жан Валжан и неговото скорешно ослободување од затвор. Притоа, во него, Иго ја испитува природата на законот и славата, пишува за историјата на Франција, архитектурата во Париз, за политиката, за моралната филозофија, за антимонархизмот, за правдата, за религијата и за типовите и природата на романтичната и семејната љубов, итн.

Форма на романот

„Клетници“ содржи многу заплети, но главната нишка е приказната на поранешниот осуденик Жан Валжан (познат по неговиот затворски број 24601) кој станува олицетворение на доброто во светот, но не може да го избегне неговото страшно минато. Романот е поделен на пет тома, секој том е поделен на книги, а секоја книга е поделена на поглавја (вкупно 365 поглавја). Секое поглавје е релативно кратко, обично не повеќе од неколку страни. Сепак, романот во целост е прилично опширен според современите стандарди, со 1.900 страни во изданието на француски јазик. Романот ја содржи најдолгата реченица напишана во некој роман. Во рамките на приказната, Иго исполнува многу страници со негови размисли за религијата, политиката и општеството, вклучувајќи неколку опширни дигресии: дискусија околу типовите религиозност, неколку страници за изградбата на одводните канали во Париз, и пред сè, неговото прераскажување на Битката кај Ватерло.

Содржина

Прв том - Фантина

Приказната започнува во 1815 година во Дињ. Селанецот Жан Валжан штотуку е ослободен од затвор по 19 години поминати во затвор (пет заради украден леб за неговата прегладнета сестра и семејството и четиринаесет години за бројните обиди за бегство). По неговото ослободување, наложено му е да носи жолт пасош кој ќе го обележува како затвореник, и покрај тоа што веќе го има исплатено својот долг кон општеството со отслужувањето на казната. Одбиен од меанџиите, кои не даваат сместување на осуденици, Валжан спие на улица. Ова го прави уште полут и огорчен. Меѓутоа, добротворниот свештеник Мириел, епископ во Дињ, го прима и му дава засолниште. Сепак тој среде ноќ го краде сребрениот прибор на епископот и побегнува. Фатен е и вратен назад од полицијата, но епископот го спасува изјавувајќи дека сребрениот прибор е подарок и во тој момент исто така му ги дава неговите два сребрени свеќника, прекорувајќи го пред полицијата што заминал толку набрзина заборавајќи ги овие толку вредни парчиња. По заминувањето на полицијата, епископот Мириел го потсетува на ветувањето, да ги искористи сребрените свеќници за да направи чесен човек од себе. Валжан размислува за зборовите на епископот. Сепак, чисто од навика украдува монета од едно момче по име Жевре. Речиси веднаш се покајува и решава да го следи советот на епископот Мириел. Го пребарува градот во паника за да го најде момчето и да му ги врати парите. Во исто време неговата кражба е пријавена на властите, кои го бараат како повторен престапник. Ако го фатат, тој ќе биде принуден да го помине остатокот од неговиот живот во затвор, па решава да се крие од полицијата.

Поминуваат шест години, а за тоа време Валжан го усвојува псевдонимот Господин Меделин за да избегне апсење. Станува богат сопственик на фабрика и е назначен за градоначалник во местото каде живее. Еден ден додека пешачи по улицата, здогледува еден странец по име Фошлеван заглавен под тркалата на неговата кочија. Кога никој не сака да помогне во кревањето на кочијата, дури ни за пари, тој самиот решава да го спаси стариот Фошлеван. Полицискиот инспектор во градот, инспекторот Жавер, кој бил стражар во затворот во Тулон за време на престојот на Валжан, почнува да се сомнева во градоначалникот откако сведочи за неговото херојство, а имајќи ја на ум прочуената физичка сила на Валжан.

Неколку години порано во Париз, една работничка по име Фантина е лудо заљубена во господин по име Феликс Толомиес. Неговите пријатели Листолие, Фамеј, и Блашевеј исто така биле партнери на другарките на Фантина: Далија, Зефина и Фаворит. Човекот подоцна ја напушта Фантина како на шега, оставајќи ја сама да се грижи за нивната ќерка Козета. Поради тоа што Фантина не може истовремено да се грижи за детето и да работи, со тешко срце одлучува да се одвои од Козета. Ја остава на грижа на Тенардие, расипан меанџија и неговата себична и сурова жена. Фантина не е свесна дека тие ја злоупотребуваат нејзината ќерка и ја користат како работна сила во нивната меана, и продолжува да се обидува да ги плаќа нивните растечки, уценувачки и измислени барања за издржувањето на Козета. Подоцна, таа е отпуштена од работа од фабриката на Жан Валжан поради откритието дека има ќерка која е родена надвор од брак. Во меѓувреме писмата и паричните барања на Тенардиеви продолжуваат да растат. Во очај, Фантина ја продава косата, нејзините два предни заби и е принудена да се впушти во проституција за да ја плати грижата за нејзината ќерка. Фантина исто така бавно умира од неименувана болест (најверојатно, туберкулоза).

Фантина, истоштена и осамена, скита по улиците на Париз каде испровоцирана напаѓа еден благородник. Инспекторот Жавер го гледа сето ова и набргу ја приведува. Таа го моли да ја ослободи за да може да работи за нејзината ќерка, но Жавер ја осудува на шест месеци затвор. Во овој момент се вкрстуваат приказните на Фантина и Валжан, кој случајно слушајќи ја нејзината приказна, се вмешува и му наредува на Жавер да ја ослободи. Жавер цврсто одбива, но Валжан настојува и на крај успева да ја ослободи. Валжан поради тоа што се чувствува одговорен за отпуштањето на Фантина од фабриката ѝ ветува дека ќе ѝ ја донесе Козета, а притоа ја засолнува во болница.

Жавер доаѓа кај Валжан за да му каже дека го обвинил пред француските власти дека тој е поранешниот затвореник Жан Валжан. Меѓутоа, Жавер повеќе не се сомнева во него, бидејќи властите изјавиле дека веќе е приведен човек со изгледот на Валжан. Овој господин се викал Шанматио. Меѓутоа Валжан знае дека тоа не е вистинскиот човек. Неговото судење е закажано за следниот ден. Отпрвин Валжан се двоуми дали да се открие, но на крајот сепак одлучува да се пријави за да го спаси невиниот осуденик. Тој оди на судењето и го открива неговиот вистински идентитет, но во целата мешаница што настанува, Жавер не успева да го уапси. Тогаш Валжан се враќа во Монтреј-сир-мер за да ја види Фантина, следен од Жавер кој се обидува да го уапси во нејзината болничка соба. Валжан му бара три дена за да ѝ ја донесе Козета на Фантина, но Жавер одбива. Фантина открива дека Козета не е во болницата и вознемирено прашува каде е. Жавер и наредува да замолчи, и ѝ го открива вистинскиот идентитет на Валжан. Вознемирена и ослабната Фантина умира во болничкиот кревет. Валжан оди до Фантина кажувајќи ѝ нешто со нечуен шепот и ѝ ја бакнува раката, а потоа заминува со Жавер. Телото на Фантина подоцна е сурово фрлено на градските гробишта.

Втор том - Козета

Портрет на „Козета“ од Емил Бајар, од оригиналното издание на Клетници (1862).

Валжан успева да избега само за да биде повторно фатен и осуден на смрт. Неговата смртна казна е заменета од страна на кралот со казна на доживотно ропство. Додека да биде повторно пратен во затворот во Тулон, на военото пристаниште, Валжан спасува еден морнар кој ќе паднел од опремата на бродот. Толпата почнала да вика „Овој човек треба да биде помилуван“, но кога властите ги одбиваат молбите на толпата, Валжан одглумува лизнување и паѓа во океанот со цел да избега, потпирајќи се на верувањето дека се удавил.

Валжан пристигнува во Монфермеј на Божиќ. Тој ја наоѓа Козета како носи вода од шумата сама и пешачи со неа до меаната. Откако порачува оброк, го забележува навредливото однесување на Тенардиеви кон неа. Тој, исто така, сведочи за лошото однесување на нивните разгалени ќерки Епонина и Азелма спрема Козета, кога тие ѝ кажуваат на својата мајка дека Козета ја држела нивната стара кукла. Гледајќи го ова, Валжан излегува и се враќа за момент држејќи една скапа нова кукла која ѝ ја дава на Козета. Најпрво, таа не може да сфати дека куклата е навистина за неа, но потоа среќно ја прифаќа. Ова резултира госпоѓа Тенардие да му се налути на Валжан, додека Тенардие ја прекинува, информирајќи ја дека тој може да прави сѐ што сака сѐ додека им плаќа. Ова предизвикува Епонина и Азелма да ѝ завидуваат на Козета.

Следното утро на Божиќ, Валжан ги информира Тенардиеви дека сака да ја земе Козета со него. Госпоѓа Тенардие веднаш прифаќа, додека г. Тенардие се преправа дека ја сакал и се грижел за неа. Валжан им плаќа 1.500 франци и заедно со Козета ја напуштаат гостилницата. Меѓутоа, Тенардие се обидува да извлече повеќе пари од Валжан, но Валжан одбива и одлучно ја зема Козета со него. Валжан и Козета се засолнуваат во Париз. Валжан изнајмува куќа каде кратко живее заедно со Козета. Меѓутоа, неколку месеци подоцна Жавер го открива нивното засолниште. Валжан ја зема Козета и се обидува да побегне од Жавер. Валжан и Козета успешно наоѓаат засолниште во манастир со помошта на Фошлеван, човекот кој Валжан го спаси, а кој е сега градинар во манастирот. Валжан станува градинар со него, а Козета станува ученичка во манастирот.

Трет том - Мариус

Осум години подоцна, Пријателите од АБЦ, предводени од Енжолра, подготвуваат граѓански немири против десницата, вечерта пред Париското востание на 5-6 јуни 1832 година, по смртта на генералот Лемарк, единствениот француски водач кој имал симпатии кон работничката класа. Ним, исто така, им се придружуваат и сиромашните од Дворот на чудата, вклучувајќи го и најстариот син на Тенардиеви, Гаврош, кој сега е уличар.

Еден од студентите, Мариус Понмерси, се отуѓил од своето семејство (особено од неговиот дедо Жилнорман) поради неговите либерални погледи. По смртта на неговиот татко, полковникот Жорж Понмерси, Мариус нашол писмо во кое му дава упатства да му помогне на некој воен наредник, по име Тенардие. кој му го спасил животот во Битката кај Ватерло — всушност Тенардие ги ограбувал мртвите тела за време на војната, од кои едно било телото на Жорж кој ненадејно се разбудил мислејќи дека Тенардие го спасил, кој пак тврдел дека е наредник во војската за да не се изложи како крадец. Во градините на Луксембург Мариус се заљубува во сега порасната и убава Козета. Тенардиеви, меѓувремено се селат во Париз и сега живеат во сиромаштија откако ја изгубиле гостилницата. Тие живеат под презимето Жондрет во куќата на Горбо (случајно во истата куќа во која кратко живееја Козета и Валжан откако ја напуштија гостилницата на Тенардиеви). Мариус, исто така, живее таму, веднаш до Тенардиеви. На овој начин се вкрстуваат приказните на Мариус, Валжан, Тенардиеви и Козета.

Епонина, една од ќерките на Тенардиеви, сега парталава и сиромашна, го посетува Мариус во неговиот стан, просејќи за пари. За да го импресионира таа се обидува да ја докаже нејзината писменост со гласно читање од една книга и пишувајќи „полицајците се овде“ на еден лист. Мариус ја сожалува и ѝ дава малку пари. Откако Епонина заминува, Мариус преку дупка во ѕидот го набљудува семејството Жондрет во нивниот стан. Еден ден, Епонина доаѓа и најавува дека некои благородници ќе дојдат на посета за да им помогнат за пари. Со цел да изгледаат посиромашно, Тенардиеви го гасат огнот и ја растураат куќата. Пристигнуваат благородниците - всушност Валжан и Козета. Мариус веднаш ја препознава Козета. Откако ја оценува нивната животна ситуација, Валжан ветува дека ќе се врати со пари за нивната ќирија. Откако тој и Козета заминуваат, Мариус ја бара нивната адреса од Епонина. Епонина која е заљубена во него колебливо се согласува да му ја даде. Тенардиеви исто така ги препознаваат Валжан и Козета и се заколнуваат дека ќе се одмаздат. Тенардие ја придобива помошта на Патрон-Минет, доста позната и страшна банда на убијци и крадци.

Мариус го наслушнува планот на Тенардиеви и оди кај Жавер да го пријави криминалот. Потоа се враќа дома и чека Жавер и полицијата да пристигнат. Тенардиеви ги испраќаат Епонина и Азелма надвор да разгледат дали има полиција. Кога Валжан се враќа со парите за киријата, Тенардиеви со Патрон-Минет го фаќаат во заседа и тој го открива својот идентитет. Мариус го препознава Тенардие како човекот кој му го спасил животот на неговиот татко во Ватерло и се наоѓа во дилема. Се обидува да најде начин да го спаси Валжан, а во исто време не сака да го предаде Тенардие. Валжан не признава дека го знае Тенардие и кажува дека никогаш се немаат видено. Валжан се обидува да избега меѓутоа е придушен и врзан. Тенардие му наредува на Валжан да му плати 200.000 франци. Тој исто така му наредува да и напише писмо на Козета да се врати во станот, за да ја држи како заложник додека тој не ги донесе парите. Откако Валжан го пишува писмото и му ја кажува адресата на Тенардие, тој ја праќа г-ѓа Тенардие да ја донесе Козета. Г-ѓа Тенардие се враќа сама и кажува дека адресата е лажна. За ова време Валжан се обидува да се ослободи. Тенардие одлучува да го убие Валжан и тој и Патрон-Минет му се нафрлаат. Мариус е очаен и не знае што да прави. Тогаш се присетува на парчето хартија што го напиша Епонина претходно. Тој го фрла во станот на Тенардие преку пукнатината на ѕидот. Тенардие го чита и мисли дека Епонина го фрлила. Тој, г-ѓа Тенардие и Патрон-Минет се обидуваат да избегаат, но се спречени од Жавер. Тој ги апси сите Тенардиеви и Патрон-Минет (освен Клаксу, кој успева да избега по патот до затворот и Гаврош кој не бил присутен и кој ретко учествувал во семејните злосторства, забележлив исклучок е неговата улога во бегството на татко му од затворот). Валжан успева да избега од местото на настанот пред Жавер да го види.

Четврти том - Идилата на улицата Плумет и епопејата на улицата Сент - Дени

Откако Епонина се ослободува од затвор, таа го наоѓа Мариус и тажно му кажува дека ја нашла адресата на Козета. Таа го носи до куќата на Валжан и Козета на улицата Плумет, па Мариус ја набљудува куќата неколку дена. Потоа тој и Козета конечно се запознаваат и си искажуваат љубов еден спрема друг. Тенардие, Патрон-Минет и Бружон успеваат да избегаат од затвор со помош на Гаврош. Една вечер, за време на посетата на Мариус, шестмина се обидуваат да ја ограбат куќата на Валжан и Козета. Меѓутоа, Епонина која седи покрај портата на куќата, се заканува дека ќе вреска и ќе го разбуди целото соседство ако крадците не си заминат. Крадците колебливо се повлекуваат. Во меѓувреме, Козета го известува Мариус дека таа за една недела ќе замине за Англија и ова ја загрозува нивната врска.

Валжан се чувствува загрозено откако го гледа Тенардие во соседството неколкупати. Неочекувано, една белешка на која пишува „исели се“ слетува во неговиот скут и здогледува една фигура како бега во слабата светлина. Тој се враќа во неговата куќа и ѝ кажува на Козета дека мораат да се преселат во друга куќа, а набргу Козета ќе замине за Англија. Мариус се обидува да добие дозвола за женидба од г-динот Жилнорман. Неговиот дедо изгледа груб и лут, но копнее за враќањето на Мариус. Кога ситуацијата се разгорува, тој одбива и му кажува на Мариус да ја земе Козета како негова љубовница. Навреден, Мариус заминува. Следниот ден студентите креваат бунт и поставуваат барикади во тесните улици на Париз. Гаврош го забележува Жавер и го информира Енжолра дека Жавер е шпион. Жавер признава дека е тука да ги шпионира студентите. Енжолра и другите студенти го врзуваат за една бандера пред ресторанот Коринт. Подоцна истата ноќ, Мариус се враќа во куќата на Валжан и Козета во улицата Плумет, но во куќата веќе нема никој. Тогаш слуша еден глас кој му кажува дека неговите пријатели го чекаат на барикадата. Вознемирен поради тоа што ја нема Козета, тој го слуша гласот и заминува.

Кога Мариус пристигнува на барикадата, револуцијата веќе е започната. Кога тој се наведнува да подигне едно буре со барут, доаѓа еден војник да го застрела. Потоа еден човек ја покрива устата на пушката на војникот со неговата рака. Војникот пука, фатално погодувајќи го човекот, а промашувајќи го Мариус. Во меѓувреме војниците се затвораат. Мариус се искачува на врвот на барикадата, држејќи фаќел во едната рака и буре барут во другата. Тој им вели на војниците: „Заминете, или ќе ја разнесам барикадата“. Војниците се повлекуваат од барикадата.

Мариус одлучува да оди кај помалите барикади. Кога се враќа назад, човекот којшто го прими фаталниот удар за Мариус го повикува по име. Мариус и читачот, откриваат дека тоа е всушност Епонина облечена во машка облека. Додека умира на неговите колена, му се исповеда дека таа му кажала да оди на барикадата, во надеж дека двајцата ќе умраат заедно. Таа му открива дека му го спасила животот бидејќи сакала да умре прва (не давајќи дополнително објаснување за ова).

Авторот, исто така, му наведува на читателот дека Епонина анонимно му фрла порака на Валжан. Епонина потоа му кажува на Мариус дека има писмо за него. Таа му признава дека писмото го добила уште претходниот ден, не планирајќи да му го даде, но одлучува да му го даде од страв дека ќе и биде лут во задгробниот живот. Отакако Мариус го зема писмото, Епонина го замолува да ја бакне на челото кога ќе умре. Со нејзиниот последен здив таа му признава дека била заљубена во него и умира. Мариус ја исполнува нејзината последна желба и оди во една таверна да го прочита писмото (земајќи предвид дека не би било соодветно да го чита покрај нејзиниот труп). Писмото е напишано од Козета. Тој дознава каде е Козета и ѝ пишува писмо со кое се простува од неа. Писмото на Валжан му го доставува Гаврош. Валжан дознава дека љубовникот на Козета се бори и тоа го ослободува, но еден час подоцна тој се облекува во униформа на Националната Гарда, се наоружува со пушка и муниција, и го напушта домот.

Петти том - Жан Валжан

Валжан пристигнува на барикадата и веднаш му го спасува животот на Мариус, иако сѐ уште не е сигурен дали сака да го заштити или убие. Мариус веднаш го препознава Валжан. Енжолра изјавува дека им снемува куршуми. Гаврош го наслушнува ова и оди од другата страна на барикадата да собере неколку од мртвите национални стражари. Додека го прави тоа, тој е застрелан и убиен од страна на војниците.

Валжан го спасува Жавер за да не биде убиен од студентите. Тој волонтира да го погуби Жавер, а Енжолра му дава дозвола. Валжан го носи Жавер настрана и потоа пука во воздух додека му допушта да замине. Кога барикадата паѓа, Валжан го носи повредениот и онесвестен Мариус. Сите други студенти вклучувајќи го и Енжолра се убиени. Валжан избегува преку канализацијата, носејќи го телото на Мариус на рамењата. Тој успева да избегне полициска патрола. На крајот успева да најде порта за да излезе од канализацијата, но за негово разочарување, портата е заклучена. Тој одеднаш слушнува глас зад него, се врти и го гледа Тенардие. Валжан го препознава, но Тенардие не го препознава Валжан поради нечистотијата. Мислејќи дека Валжан е обичен убиец, Тенардие му понудува да ја отвори портата за пари, а потоа продолжува да ги пребарува џебовите на Мариус и Валжан. Додека го прави ова тајно откинува парче од палтото на Мариус со што подоцна го дознава неговиот вистински идентитет. Наоѓајќи само 30 франци, Тенардие неволно ги зема парите и ја отвора портата пуштајќи го Валжан надвор.

На излезот Валжан налетува на Жавер и од него бара да му даде време да го врати Мариус на неговото семејство. Жавер му го одобрува ова барање. Откако го остава Мариус во куќата на г-дин Жилнорман, Валжан го замолува Жавер да му дозволи да оди дома на кратко и тој му дозволува. Тие пристигнуваат на улицата и Жавер го информира дека ќе го чека. Додека Валжан се качува по скалите тој погледнува низ прозорецот и забележува дека го нема Жавер. Жавер пешачејќи по улицата надолу сам, сфаќа дека е заробен помеѓу неговите строги верувања за законот и милоста што Валжан му ја покажа. Тој чувствува дека не може повеќе да го предаде Валжан на властите. Жавер се самоубива фрлајќи се во Сена.

Мариус полека заздравува од повредите и тој и Козета се венчаваат. Тенардие го забележува Валжан помеѓу свадбарите заземајќи ја страната на невестата, наредувајќи и на Азелма да ги следи. По свадбата Валжан му признава на Мариус дека тој е поранешен осуденик. Мариус е ужаснат од откритието. Убеден дека Валжан е човек со лош морал, ја отргнува Козета од него. Валжан ја губи желбата за живот и залегнува во неговиот кревет.

Маскираниот Тенардие му приоѓа на Мариус, но Мариус го препознава. Тенардие обидувајќи се да го уцени Мариус со тоа што го знае за Валжан, не сакајќи го поправа неговото погрешното мислење за Валжан и му ги открива на Мариус сите добрини кои ги има тој направено. Тој се обидува да го убеди дека Валжан е убиец и го покажува парчето од палтото што го пресече како доказ. Стаписан, Мариус го препознава материјалот и сфаќа дека Валжан го спасил од барикадата. Мариус вади 500.000 франци и му ги фрла на Тенардие в лице. Тој го соочува Тенардие со неговите злосторства и му нуди огромна сума на пари ако замине и вети дека никогаш нема да се врати. Тенардие ја прифаќа понудата и со Азелма заминува за Америка, каде станува трговец со робови. Како што брзаат кон куќата на Валжан, Мариус ја известува Козета дека Валжан му го спасил животот на барикадата. Пристигнуваат да го видат, но големиот човек умира. Во неговите последни моменти се чувствува среќен со неговата посвоена ќерка и зетот до него. Тој исто така на Козета и го открива нејзиното минато како и името на нејзината мајка. Во прегратките на Козета, Валжан подлегнува на раните и умира.

Ликови

Главни ликови

• Жан Валжан (познат како господин Мадлен, Фошлеван, господин Леблан, бр. 24601, бр. 9430) - осуден за крадење на векна леб за да ги прехрани седумте прегладнети деца на неговата сестра и пратен во затвор на пет години, тој е условно пуштен на слобода по деветнаесет години (по четири неуспешни обиди за бегство за кои добил дванаесет години, и дополнителни две години за давање отпор за време на вториот обид за бегство). Одбиен од општеството заради тоа што е бивши осуденик го среќава епископ Мириел кој му го променува животот покажувајќи му милост и охрабрувајќи го да стане нов човек. Додека седи и размислува за тоа што му го кажа епископот, тој случајно го става неговиот чевел врз една паричка која ја испуштил еден млад скитник. Валжан го удира момчето со својот стап кога момчето се обидело да го пробуди од неговиот сон и да си ги врати парите. Го кажал своето име и името на момчето на еден свештеник кој го сретнал по пат, и ова и овозможило на полицијата да го обвини за вооружен грабеж-казна со која ако биде повторно фатен ќе биде вратен во затвор доживотно. Тој успева да преземе нов идентитет (господин Мадлен) со цел да води чесен живот, по спасувањето на двете деца на тогашниот главен полициски офицер во Монфермеј, кој тогаш не бил мотивиран да се распрашува за минатото на г. Мадлен. Тој воведува некои нови техники за производство и изградува две фабрики и станува еден од најбогатите луѓе во таа област. Со јавно признание тој е направен градоначалник (откако еднаш ја одбил понудата и ја одбил наградата Легија на честа). Тој се соочува со Жафер преку казната на Фантина, се пријавува во полицијата за да спаси друг човек од доживотен затвор (за кого полицијата мисли дека е Жан Валжан) и ја спасува Козета од Тенардиеви. Откриен од Жавер во Париз поради неговата навика да дава премногу пари на сиромашните, тој успева да избега во еден манастир кај човек кој бил вработен кај него и му го спасил животот додека бил градоначалник и сакал да му ја врати услугата и да му помогне. Тој го спасува Мариус од затвор и можна смрт на барикадата, им го открива својот вистински идентитет на Мариус и Козета по нивната венчавка, и повторно се среќава со нив пред неговата смрт, одржувајќи го ветувањето кое им го даде на епископот и на Фантина.
• Жавер – фанатичен полициски инспектор. Роден во затворите од татко осуденик и мајка Циганка, тој се откажува од двајцата и почнува да работи како чувар во затворот, едно време работејќи и како надзорник во затворот на бандата во која Валжан учествува (и одовде од прва рака сведочи за неговата огромната сила иако не изгледа толку физички спремен). Конечно тој се придружува на полициските сили во малото село Монфермеј. Тој ја уапсува Фантина и води инает со Валжан (како г.Мадлен, градоначалникот на Монфермеј) кој му наредува да ја ослободи Фантина. Валжан го отпушта од работа Жавер пред неговиот тим и Жавер сакајќи да се одмазди, пријавува кај полицискиот инспектор дека тој го пронајдел Жан Валжан. Му кажале дека мора да е грешка бидејќи тие веќе имаат (по грешка) уапсено човек за кој се верува дека е Жан Валжан. Кога вистинскиот Жан Валжан се предава, Жавер е унапреден во Париската полициска сила и го уапсува Валжан и го праќа назад во затворот. Откако Валжан повторно побегнува, Жавер се обидува со уште едно залудно апсење. Тој тогаш речиси го фаќа Валжан кога ги уапсува Тенардиеви и Патрон-Минет. Подоцна тој оди на тајна задача на барикадите, но е откриен и демаскиран. Валжан тогаш има шанса да го убие Жавер, но го остава да побегне и покрај тоа што Жавер сега знае кој е тој, каде живее и ќе чека да го уапси подоцна. Подоцна, Жавер му дозволува на Валжан да избега. За првпат Жавер се наоѓа во ситуација во која знае дека законот е неморален. Неговиот внатрешен конфликт го води да си го одземе сопствениот живот скокајќи во реката Сена.
• Фантина - Прекрасна париска работничка напуштена од својот љубовник Феликс Толомиес со мало дете. Фантина ја остава својата ќерка Козета во грижа на Тенардиеви, меанџија во селото Монфермеј. За жал госпоѓа Тенардие ги разгалува нејзините две ќерки и ја злоупотребува Козета. Фантина наоѓа работа во фабриката на господин Мадлен, и бидејќи е неписмена, други луѓе и ги пишуваат нејзините писма до Тенардиеви. Контролорката која открива дека Фантина е немажена мајка ја отпушта од работа. За да ги задоволи постојаните барања за пари на Тенардиеви таа ја продава својата коса, потоа нејзините два предни заби и на крајот се впушта во проституција. Се разболува со болест која може да биде туберкулоза. Валжан научува за нејзините маки кога Жавер ја уапсува за напаѓање човек кој ја нарекувал со навредливи имиња и ѝ фрла снег во вратот, и Валжан ја праќа во болница. Жавер му се спотивставува на Валжан во нејзината соба во болницата, и бидејќи нејзината болест ја прави толку слаба, таа умира од шок откако Жавер и открива дека Валжан е осуденик и ѝ ја нема донесено нејзината ќерка Козета (по охрабрувањето на докторот дека Жан Валжан е отсутен бидејќи отишол да ѝ ја донесе нејзината ќерка).
• Козета (вистинско име Јуфразија, иста така позната како Чучулига, госпоѓица Ланоар, Урсула) - вонбрачната ќерка на Фантина и на Толомиес. На приближна возраст од три до осум години таа е тепана и принудувана да работи тешки работи од Тенардиеви. По смртта на Фантина, Валжан ја откупува од Тенардиеви и таа станува негова посвоена ќерка. Калуѓерки во еден манастир во Париз ја образуваат. Пораснува во вистинска убавица. Се заљубува во Мариус Понмерси и се омажува за него на крајот на новелата.
• Мариус Понмерси - барон од втора генерација (но непризнат како таков од владејачкиот систем бидејќи неговиот татко полковникот Понмерси бил облагороден од Наполеон Бонапарт) кој паѓа заедно со неговиот дедо-лојалист, по откритието дека неговиот татко, полковникот Понмерси, бил офицер на Наполеон. Тој студира право и подоцна се заљубува во Козета. Кога Тенардие го киднапира Жан Валжан на улицата 52-50, тој го слушнува Тенардие кога спомнува генерал или нешто слично во битката на Ватерло, и од тој опис верува дека Тенардие го спасил неговиот татко. Откако тој се оженува со Козета, Тенардие доаѓа да му продава тајни на Мариус (вклучувајќи го фактот дека Жан ВАлжан му го спасил животот на Мариус по бунтот). Мариус го исфрла Тенардие од својата куќа, и му дава неколку илјади франци и меница од 20.000 франци исплатлива од банката во Њујорк за спасување на животот на полковникот Понмерси.
• Епонина (исто така, позната како девојката Жондрет) - Постарата ќерка на Тенардие. Како дете таа е размазена од нејзините родители, но завршува како уличарка кога достигнува во пубертет. Таа учествува во злосторствата на татко и исто така просјачи за да добива пари. Таа е лудо заљубена во Мариус. По барање на Мариус таа ја наоѓа куќата на Валжан и на Козета и тажно го носи таму. Таа исто така ги спречува нејзиниот татко, Патрон-Минет и Бружон да ја ограбат куќата на Валжан за време на една од посетите на Мариус. Откако се преоблекува во момче, таа манипулира со Мариус водејќи го на барикадите, надевајќи се дека ќе умрат заедно. Меѓутоа таа му го спасува животот на Мариус, испружувајќи ја раката со цел да сопре куршум насочен кон Мариус од еден војник, таа е смртно ранета бидејќи куршумот поминал низ нејзината рака и грбот. Додека умира нејзината последна желба е кога таа ќе умре Мариус да ја бакне на челото. Тој ја исполнува нејзината желба не заради романтичните чувства кон неа, туку од сожалување за нејзиниот тежок живот.
• Господин и госпоѓа Тенардие (исто така познати како Жондрет, г. Тенард, Тенардиеви) - корумпиран меанџија и неговата жена. Тие имаат пет деца: две ќерки (Епонина и Азелма) и три синови (Гаврош и две помлади неименувани синови). Тие ја вдомуваат Козета на рана возраст, ја малтертираат и злоупотребуваат. Тие исто така и пишуваат писма на Фантина за измислени настани во животот на Козета со цел да добијат повеќе пари од неа. Откако Валжан ја зема Козета, фамилијата ја изгубува меаната поради банкрот и се преселуваат во Париз во куќа наречена 52-50, преименувајќи го нивното име во Жондрет. Тенардие се поврзува со нечесна криминална група по име Патрон-Минет, и покрај сличните верувања тој не е нивен водич, двете страни работат самостојно. Фамилијата живее под влезот на Мариус. Инспекторот Жафер ги уапсува кога Мариус го спречува нивниот обид да го ограбат Валжан во нивниот стан. На крајот на новелата госпоѓа Тенардие веќе одамна е почината во затворот, а Тенардие и Азелма одат во Америка каде Тенардие со парите што ги добива од Мариус станува трговец со робови.
• Енжолра - Водач на пријателите на АБЦ во париското востание. Пријателите на АБЦ му се восхитуваат и веруваат во него. Шармантен и застрашувачки човек со ангелска убавина, тој е страшно посветен на демократијата, еднаквоста и правдата. Енжолра е човек од принцип кој верува во целта - создавање на република, ослободувајќи ги сиромашните- без никаков сомнеж. Тој е целосно опкружен од револуцијата. Енжолра тврди дека негова мајка е републиката а негова љубовница е татковината. Тој и Грантер се погубени од страна на Државната Гарда по падот на барикадата.
• Гаврош – несаканото средно дете и најголем син на Тенардиеви, помлад од неговите сестри. Тој е оставен сам на себе и е уличар. Тој храбро се грижи за неговите две помали братчиња без да знае дека тие се поврзани со него. Тој учествува во барикадата и е убиен додека собирал куршуми за АБЦ студентите од некој мртов национален стражар.
• Епископ Мириел – епископот од Дињ (со целосно име - Шарл Франсоа Бјенвени Мириел) – љубезен стар свештеник кој е унапреден во епископ благодарение на случајната средба со Наполеон. Тој го убедува Валжан да го смени неговиот начин на живот отако Валжан го украдува сребрениот прибор од него и го спасува да не го уапсат.

Споредни ликови

• Азелма - помладата ќерка на Тенардиеви. Заедно со својата сестра Епонина, таа е разгалена како дете и ја трпи истата сиромашна судбина заедно со својата фамилија кога пораснува. Таа исто така учествува во злосторствата на нејзиниот татко. За разлика од својата сестра Азелма е зависна и колеблива. Таа исто така не покажува никаков отпор спрема нејзиниот татко (ова е потврдено кога пред да дојдат Валжан и Козета во добротворна посета во нивниот стан, тој и наредува да го скрши стаклото од прозорецот за да изгледа по бедно. Иако се колеба, го послушува својот татко и си ја пресекува раката). По пропаднатиот обид за грабеж на Валжан, таа не е видена сè до венчавката на Мариус и Козета, кога таа и нејзиниот татко се појавуваат маскирани. На крајот на новелата, Азелма е единственото дете на Тенардие за кое се знае дека не умира и заминува со нејзиниот татко за Америка.
• Баматабоа - безделник кој ја вознемирува Фантина. Исто така, тој е еден од поротниците во судот во Шанматио.
• Баптистин Мириел – сестрата на епископот Мириел. Таа го сака и почитува нејзиниот брат.
• Госпоѓа Бужон - домаќинка во куќата на Горбо.
• Бревет - бивш осуденик од затворот во Тулон, кој го запознал Валжан таму, бил ослободен една година по Валжан. Во 1823 година тој е во затвор во Арас за непознато злосторство. Тој е првиот што тврдел дека Шампматје е навистина Валжан. Тој носел плетени, карирани прерамки.
• Бружон - крадец и криминалец. Тој учествува во злосторството на Тенардие и Патрон-Минет (во грабежот на Горбо и во обидот за грабеж на улицата Плумет). Авторот го опишува Бружон како младо весело момче, многу итар и многу умешен, со втренчена и тажна појава.
• Шанматио - разбојник кој е погрешно обвинет дека е Валжан.
• Шенилде - затвореник од Тулон осуден на доживотен затвор. Тој и Валжан биле другари пет години. Тој еднаш се обидел неуспешно да ја отргне својата доживотна казна со принудна работа за живот ставајќи го неговоро рамо на сад полн со жар. Тој е опишан како мал, жилав но многу енергичен човек.
• Кошепаиј - уште еден затвореник од Тулон осуден на доживотен затвор. Тој бил овчар од Пиринеите кој станал шверцер. Тој е опишан како глуп и има тетоважа на неговата рака на која што пишува „1 март 1815 година“.
• Полковник Жорж Понмерси - таткото на Мариус и офицер во војската на Наполеон. Ранет во битката на Ватерло, Понмерси погрешно верува дека г. Тенардие му го спасил животот. Тој му кажува на Мариус за овој голем долг. Тој многу го сака Мариус, и покрај тоа што господин Жилнорман не му дозволува да го посетува, тој постојано се крие зад некој столб во црквата во недела, за да може барем од далеку да го гледа Мариус. Наполеон го направил барон, но следниот владеачки систем одбил да го признае неговото баронство и неговиот статус како полковник, наместо тоа бил именуван само како командант. Во книгата обично е именуван како „Полковникот“.
• Фошлеван - Валжан му го спасува животот (како г. Мадлен) кога подигнува тешок товар под кој тој е заглавен. Ова му го обезбедува конечниот доказ на Жавер кој сакал да им докаже на своите надлежни дека г. Мадлен е всушност Жан Валжан. Подоцна Фошлеван му го спасува животот на Валжан обезбедувајќи му сместување за него и Козета во манастир. Исто така, тој го смета Валжан за свој брат и му го позајмува своето име.
• Грантер – студент-алкохоличар кој за разлика од другите револуционери, не верува цврсто во целта на АБЦ општеството, но е поврзан со нив затоа што му се восхитува, го сака и почитува Енжолра. Во новелата, нивниот однос е спореден со оној на Орест и неговиот педерастичен придружник Пиладес. Грантер е погубен заедно со Енжолра. Тој обично го потпишувал неговото име со големата буква „Р“ (бидејќи таа во францускиот јазик се изговара како „ер“, што означува воздух).
• Жан Валжан (постариот) - таткото на Жан Валжан, дрвар во Фаверол кој бил убиен додека паѓало некое дрво кога младиот Жан бил момче. Приказната раскажува дека тој бил нарекуван Валжан или Влажан што најверојатно е прекар, спојување од „Voila Jean“ (еве, ете го Жан).
• Жана Матје - жена на Жан Валжан (постариот) и мајка на Жан Валжан и неговата постара сестра, таа умрела од Млечна Треска кога тој бил мал оставајќи го да биде одрастен од неговата сестра. Жана Валжан- постарата сестра на Жан Валжан, вдовица со седум деца која се грижи за Жан по смртта на нивните родители. Откако Жан е затворен на неколку години тој слушнува дека таа се преселила во Париз каде што работи во продавница за принтање и со неа е само едно дете- најмладото момченце. Судбината на нејзините останати шест деца не е спомната. Валжан се обидува да ги пронајде по неговото ослободување, но не успева во тоа.
• Мабеф - тој бил пријател на полковникот Понмерси а по смртаа на полковникот тој се спријателува со Мариус. Тој му помага на Мариус да ја сфати љубовта која неговиот татко ја чувствувал за него. Мабеф ги обожава растенијата и книгите, но завршува продавајќи ги неговите книги како резултат на незапирливите сурови економски времиња, и неговиот пад кон сиромаштијата. Гаврош ја украдува ташната што Валжан му ја дава на Монпарнaс, откако Монпарнaс се обидува да го ограби, и ја фрла ташната во дворот на Мабеф откако го слушнал разговорот на Мабеф со неговата помошничка за тоа колку е сиромашен. Мабеф ја зема тешката ташна, ја носи во полиција, и ја пријавува како изгубен предмет кој се разбира никој не го побарал. Откако ја продава и неговата последна книга, чувствувајќи дека веќе нема надеж, тој им се придружува на студентите во бунтот. Тој е застрелан и убиен на врвот на барикадата кога го дигал нивното знаме. Тој имал брат кој бил свештеник и умрел неколку години пред него.
• Госпоѓица Жилнорман – ќерка на г. Жилнорман, таа живее со својот татко. Нејзината полусестра (ќерка на г. Жилнорман од друг брак) покојна, беше мајка на Мариус.
• Госпоѓа Маглоар - домашна помошничка на епископот и неговата сестра. Таа се плаши да ја остава вратата отворена на странци.
• Мањон – бивша слугинка на г. Жилнорман и пријателка на Тенардиеви. Таа добивала парична издршка од г. Жилнорман за нејзините два незаконски синови, за кој тврдела дека се негови деца. Кога нејзините синови умреле од епидемија, таа ги заменила нив со двете најмали синови на Тенардиеви со цел да ги заштити нејзините примања. Тенардиеви добивале дел од исплатата. Таа наскоро била уапсена како резултат на тоа што наводно била вклучена во грабежот Горбо (меѓутоа не била вклучена).
• Господин Жилнорман - дедото на Мариус. Монархист, тој не се согласува со Мариус во врска со политичките прашања, и тие имаат неколку дискусии. Тој се обидува да го држи Мариус понастрана од влијанието на неговиот татко-полковникот Жорж Понмерси. За време на непрекинат конфликт на идеи, тој ја искажува својата љубов кон неговиот внук.
• Мајка Иносенте (позната како Маргарит де Блемур) – помошничката на игуменијата во манастирот Пети Пикпус. Малиот Жерве- малото момче кое ја испушта паричката. Има две преспективи за средбата на Жан Валжан со него. Според едната, Валжан сè уште како човек со криминален ум, ја става неговата нога врз паричката и одбива да му ја врати на момчето, и покрај тоа што Жерве протестира. Кога момчето побегнува Валжан доаѓа при свест, сеќавајќи се што направи епископот за него, тој е ужасно засрамен од тоа што го направи и го бара момчето залудно. Другото толкување на оваа сцена е дека Жан Валжан не бил свесен дека згазал на монетата и му ‘ржи на малиот Жерве мислејќи дека го вознемирува, но подоцна сфаќајќи дека монетата е под неговата нога и се чувствува ужасно. Во секој случај тој не одговори на молбите на момчето.
• Сестра Симплиција - сестра која се грижи за Фантина на нејзината смртна постела. Таа го лаже Жавер двапати за да го заштити Валжан. Жавер ѝ верува поради нејзината репутација дека нема никогаш кажано лага во нејзиниот живот (точно, пред Валжан и Жавер).
• Толомиес (прво име Феликс) - љубовникот на Фантина и биолошкиот татко на Козета. Богат студент кој ја става својата сопствена среќа и благосостојба над се друго. Тој не размислува многу за неговата врска со Фантина сметајќи ја како „пролазна афера”. После две години откако Фантина ја родува Козета тој ја напушта како во шега. Иго потоа го заклучува учеството на Толомиес во приказната кажувајќи дека „Дваесет години подоцна, тој за време на владеењето на кралот Луј Филип, беше дебел провинциски адвокат, богат и влијателен, мудар избирач и строг поротник, секогаш, сепак, човек од задоволство“.
• Тусен – слугинката на Валжан и Козета во Париз.
• Двете мали братчиња - двата, неименувани, најмлади синови на Тенардиеви. Тенардиеви ги пуштаат нивните две деца кај Мињон да ги заменат нејзините сопствени два сина кои умираат од некоја болест. Тие си играле во градината кога сите во куќата биле уапсени и мислеле дека Мињон едноставно ги напуштила. Чевларот им дава на момчињата белешка од Мињон на која е напишана адреса каде да одат, но за несреќа е отргната од нив како резултат на силен ветар. Не можејќи да ја најдат завршуваат на улицата. Наскоро налетуваат на нивниот брат Гаврош кој има дава малку леб и место за спиење ноќта пред бунтот и барикадата. Двете момчиња и Гаврош не се свесни дека се роднински поврзани. Веднаш по смртта на Гаврош на барикадите, двете момчиња се последно видени во Луксембуршката Градина како прибираат и јадат леб фрлен пред фонтана. Нивните судбини остануваат непознати.
• Виктор Иго - авторот тврди дека и тој бил фатен помеѓу бунтовниците и војниците за време на бунтот во Париз, но успеал да се скрие помеѓу два пиластери помеѓу зградите.
• Патрон-Минет - квартет на бандити кои им помагаат на Тенардиеви во заседата на Жан Валжан во куќата Горбо и во обидот за грабеж на улицата Плумет. Бандата се состои од Монпарнас, Клаксу, Бабе и Гелемер. Клаксу кој избегал за време на преносот до затворот по грабежот на Горбо, се придружил во револуцијата под облеката на Ле Кабук и бил убиен од Енжолра бидејќи пукал на цивили.
• Пријателите од АБЦ - група на студенти револуционери. Тие се борат и умират во Париското востание на 5 и 6 јуни 1832 година. Нивното име е опишано во следната изрека: „Тие самите се прогласуваат пријатели на АБЦ, се бореа против оние кои сакаа да ги замолчат луѓето. Тие сакаа да ги возвишат луѓето. Тоа беше игра на зборови со што ќе направиме лошо ако се смееме“. Предводени од Енжолра, нејзини други главни членови беа: Курфејрак, Комбфер, Жан Прувер, Фији, Баорел, Легле, Жоли и Грантер.

Моралните поуки во романот

Иго го почнува романот со долг портрет на свештеникот Мириел кој е олицетворение на сите христијански доблести. Од друга страна, во личноста на Жан Валжан се кријат два аспекти на еден ист проблем: како се станува злосторник; и како се пребродува негативното во човекот? Во однос на првито дел од прашањето, одговорот на Иго е категоричен: Жан Валжан не е виновен што го украл лебот, туку виновно е општеството што ги оставило неговите внуци гладни и што го натерало да направи лошо дело. Во однос на вториот дел на прашањето, поврзано со моралната преобразба на Жан Валжан, Иго смета дека тоа е можно само со христијанското милосрдие, како што постапува владиката Мириел. Исто така, во моралната преобразба на Валжан се крие уште една поука: опоштеството ќе стане подобро само ако секој поединец успее во себе да го реши конфликтот меѓу доброто и злото и ако тргне по патот на моралното совршенство. Меѓутоа, лекот на општествените проблеми Иго не го гледа само во моралното усовршување на поединецот. Напротив, тој смета дека лошото општество, што се раководи од лоши закони кои значат беззаконие и засновани врз предрасуди, не е способно да го обнови човекот. Затоа, споре Иго, на таквото општество повремено му се потребни силни потреси кои ќе ги исчистат неговите рани. Поради тоа, воопшто не зачудува тоа што највозбудливите страници во романот се посветени на револуцијата.

Создавањето на романот

Иго работел врз „Клетници, со помал или со поголем интензитет, повеќе од 30 години. Не е познато кога дошол до идејата за романот, но се знае дека уште во 1828 година Иго ја имал појдовната точка: заробен прибран од свештеник. Следната година, тој ја објавил повеста „Последниот ден на еден осуденик на смрт“ во која Иго се залагал за укинување на смртната казна, идеја развиена во „Клетници“. Натамошен чекор во создавањето на „Клетници“ е повеста „Клод Ге“ од 1834 година, во која повторно се зборува за осуденик за кражба кој е погубен. Првите редови на „Клетници“, за кој првобитно било замислено да се вика „Беди“ (Misères), Иго ги напишал во 1845 година, но бурните настани од 1848 година и неговото прогонство го попречиле во натамошната работа. Дури во 1860 година, Иго продолжил со работата врз романот кој го добил конечниот наслов - „Клетници“. Две години подоцна, романот бил објавен во десет книги.

Критички осврт кон делото

Првите два тома од „Клетници“ биле објавени на 3 април 1862 година, најавени со голема рекламна кампања, а остатокот од романот се појавил на 15 мај 1862 година. Во тоа време Виктор Иго уживал репутација на еден од најистакнатите поети во Франција, и затоа појавата на романот била многу очекуван настан. Критичките раекции биле сеопфатни и често негативни, некои критики го оцениле романот како неморален, други се жалеле на прекумерната сентименталност на Иго, трети пак биле вознемирени од неговата очигледна симпатија кон револуционерите. Браќата Гонкорд го изразиле нивното големо незадоволство, прогласувајќи го романот за вештачки и разочарувачки. Флобер во неа не можел да најде ниту вистина ниту знаменитост. Францускиот поет Шарл Бодлер расположено ја разгледал работата во весниците, но приватно ја оценил како невкусна и несоодветна. Во писмото до Пол Демени, од 15 мај 1871 година, Артур Рембо напишал дека Клетници се вистинска поема.

Романот „Клетници“ постигнал голем комерцијален успех. Најкраткото забележано допишување во историјата било помеѓу Иго и неговиот издавач „Харст & Блекет“ во 1862 година. Се раскажува дека Иго бил на одмор кога бил објавен романот. Тој му испратил телеграма на својот издавач само со „?” на која издавачот му одговорил исто така со еден знак „!”. Најпрво преведена на странски јазици (италијански, грчки и португалски) истата година книгата првично се појавува, и се покажала популарна не само во Франција туку низ цела Европа. Книгата е популарна уште од самото објавување и била доста омилена помеѓу конфедерациските војници во Американската граѓанска војна, кој самите случајно се нарекле бедните на Ли (како резултат на нивните влошувачки услови под водство на генералот Роберт Е. Ли). Популарноста на овој роман продолжува до ден—денес, а многумина го вреднуваат како еден од најважните романи некогаш напишани.

„Клетници“ е најпопуларното и најценетото дело на Иго кое зазема централно место во неговото творештво. Романот претставува величествена фреска на епохата, давајќи слика на сите општествени слоеви. Сепак, тој не е безмилосна балзаковска анализа на општествените односи со нагласок врз општественото влијание врз дејството на личностите и нивните психолошки реакции, туку тој е дело на општетсвен реформатор и дело набиено со романтичен занес. Во поглед на структурата, „Клетници“ е многу сложен роман што може да се опише како социјална епопеја и химна на хуманизмот, но во него има и авантуристички елементи во стилот на „Грофот од Монте Кристо“, а често се доближува и до полициските романи. Исто така, романот изобилува со бројни дигресии што го нарушуваат неговото единство и го оддалечуваат вниманието од главните настани. Често, овие дигресии имаат дидактички карактер, со што се претвораат во вистински трактати за некои конкретни теми (манастирите, париската канализација, итн.). На тој начин, на многу места дејството во романот запира и губи од својата драматичност. Кон тоа треба да се додадат и бројните епизоди со сосема неочекувани пресврти земени од мелодрамата, а кои прават романот да делува наивно за современиот читател. Во „Клетници“, Иго ги измерил барањата на уметноста и тенденциите присутни во популарните романи (како, на пример, „Тајните на Париз“ од Ежен Си), остварувајќи го романтичарскиот идеал за цикличен роман во кој се следат судбините на многу ликови и којшто дава слика на целото општество. Токму тука најдобро доаѓа до израз мајсторството на Иго, кој со сигурна рака ги води ликовите од романот, создавајќи од нивните судбини посебни романи коишто се обединуваат во целина.

Неофицијални продолженија

Во јули 1995 година бил објавен романот Козета на Лора Калпакјан, како неофицијално продолжение на Клетници. Според Том де Хевен од издавачката куќа „Викли“ (Weekly), романот е здодевен, пренатрупан и старомоден, оценувајќи го со оцената „три“. Романот повеќе претставува продолжение на мјузиклот отколку на романот на Иго.

Во 2001 година, Франсоа Сереза објавил две продолженија на романот: Козета, или Време на илузии и Мариус, или Бегалецот. Двата романи се објавени од издавачката куќа „Плон“. Потомците на Иго, вклучувајќи го и неговиот пра-пра-правнук Пјер Иго, настојувале романите на Сереза да бидат забранети, сметајќи дека тие ги прекршуваат авторските права на авторот и ја изневеруваат почитта кон оригиналната книга на Иго, само за да заработат пари. Сереза во романот има сцена со која го променува ликот на инспекторот Жавер и го претставува како херој. Во 2007 година, судот пресудил во корист на Сереза и Плон.

Изданија на македонски јазик

Во 2003 година, романот бил објавен на македонски јазик од издавачката куќа „Матица македонска“. Преводот го направил Ташко Ширилов, според француското лектирно издание Librairie Hachette од 1980 година. Покрај скратениот текст на романот, на крајот од книгата се наоѓа и поговор, дело на Божидар Настев. Компјутерската подготовка ја направил Миле Грашкоски, автор на корицата е Зоран Димитриоски, а коректурата ја извршила Велика Ширилова. Книгата е со обем од 496 страници и со димензии од 21 сантиметар, а била испечатена во печатницата „Графостил“ во Скопје, во тираж од 1.000 примероци. Таа е каталогизирана во НУБ „Св. Климент Охридски“, Скопје и ја носи меѓународната ознака ISBN 9989-48-513-5.