Сергей Рахманинов

Сергей Васильевич Рахманинов (1873 оны 3-р сарын 20-нд Оросын хаант улсын Новгород мужийн Семёново эдлэн газар төрсөн -1943 оны 3-р сарын 28-нд АНУ-ын Беверли Хиллсд нас барсан) - Оросын алдарт хөгжмийн зохиолч, төгөлдөр хуурч, удирдаач. Тэрээр өөрийн бүтээлдээ Санкт-Петербург, Москвагийн хөгжмийн сургуулийн дэгийг (түүнчлэн Баруун Европ, Ойрхи Дорнодын хөгжмийн уламжлалын холимог) нэгтгэж, өөрийн анхны дэг маягийг бий болгосон онцлогтой хөгжмийн зохиолч.

Намтар

Хөгжмийн зохиолчийн эцэг Василий Аркадьевич Рахманинов (1842–1916) Тамбов мужийн язгууртнаас гаралтай. Гэр бүлийн домогт Рахманиновын гэр бүлийн гарал үүслийг "Молдавын захирагч Их Стефаны ач хүү" Рахманин хочит Василийгээс улбаатай байдаг ажээ. Эх Любовь Петровна (төрөхдөө Бутакова) нь Аракчеевын цэргийн сургуульд түүхийн багш, хошууч генерал Пётр Бутаковын цорын ганц охин байсан байна.

Рахманинов багаасаа хөгжимд сонирхолтой болсон. Төгөлдөр хуурын анхны хичээлийг эхлээд эх нь дараа нь хөгжмийн багш А.Д.Орнатская өгчээ. Багшийнхаа дэмжлэгээр 1882 оны намар 9 настай Рахманинов хүү Санкт-Петербургийн консерваторийн бага ангид В.В.Демьянскийн ангид элсэн орсон. Санкт-Петербургийн консерваторид хичээл таслаж тааруухан сурч байсан тул гэр бүлийнхэн түүнийг Москвагийн консерваторийн профессор Н.С.Зверевын хувийн дотуур байранд байрлуулахаар шийджээ. Тиймээс 1885 оны намар Рахманинов Москва руу дотуур байранд нүүж, тэр үед Москвагийн консерваторийн бага тэнхимийн гуравдугаар курст профессор Зверевын ангид элсэв. Дотуур байранд хатуу сахилга баттай тул оюутнууд өглөө эрт босоод өдөрт зургаан цаг хичээллэдэг байжээ. Дуурийн тоглолт, чуулгын хөгжим, тэр дундаа хэд хэдэн заавал төгөлдөр хуур дээр тоглох ёстой байсан байна. Тэнд 4 жил сурах үеэр түүнийг Пётр Чайковскийд танилцуулж байжээ.

1888 онд Рахманинов Москвагийн Консерваторийн ахлах тэнхимд үеэл А.И.Зилотигийн төгөлдөр хуурын ангид үргэлжлүүлэн суралцаж, жилийн дараа С.И.Танеев, А.С.Аренский нарын удирдлаган дор хөгжмийн зохиолд суралцаж эхэлжээ.

Рахманинов 19 настайдаа консерваторийг төгөлдөр хуурч, хөгжмийн зохиолч мэргэжлээр том алтан медальтай төгссөн байна. Консерваторид байхдаа тэрээр Москвагийн олны дунд нэр хүндтэй болсон юм. Консерваторид суралцаж байхдаа тэрээр төгөлдөр хуурын анхны концерт, хэд хэдэн романс, төгөлдөр хуурд зориулсан зохиол бичсэн бөгөөд "Төгөлдөр хуурт зориулсан уран зөгнөлт хэсгүүд" (Франц: Morceaux de fantaisie ) цувралын "Оршил" (op.3 No. 2) зэрэг төгөлдөр хуурт зориулсан зохиолууд) нь хожим Рахманиновын хамгийн алдартай бүтээлүүдийн нэг болжээ. Дипломын ажил нь А.С.Пушкины "Цыганууд" бүтээлээс сэдэвлэн бичсэн Рахманиновын анхны "Алеко" дуурь юм. П.И.Чайковскийд энэ дуурь үнэхээр таалагдсан бөгөөд түүний шаардлагаар Большой театрын тайзнаа тавигджээ. Чайковский үүнийг "Иоланта" дуурийнхаа хамтаар Большой театрын урын санд оруулахыг хүртэл оролдсон боловч удалгүй тэрээр гэнэт өвдөж, нас барж, төлөвлөгөө нь биелээгүй ажээ.

20 настайдаа мөнгөний хэрэгцээний улмаас Рахманинов Москвагийн Мариинскийн дээд сургууль, дараа нь Элизабет, Кэтриний нэрэмжит эмэгтэйчүүдийн сургуульд багшилжээ. Рахманинов мөн хувийн хичээл зааж эхэлсэн боловч түүндээ ихэд дургүй байсан юм. Рахманинов 24 настайдаа С.И.Мамонтовын урилгаар Москвагийн Оросын хувийн дуурийн театрт хоёр дахь удирдаач болж, тэнд нэг улирал ажилласан ч мэдэгдэхүйц бүтээлч хувь нэмэр оруулж, удирдаачаар алдаршжээ. Фёдор Шаляпин тэнд түүнтэй танилцаж найз болсон гэдэг. Рахманинов зохиол дээр анхаарлаа төвлөрүүлэхийн тулд театраа орхихоор шийдсэн байна.

1906 онд Большой театраас гараад Рахманинов Итали даяар аялж, Дресден хотод гурван жил суурьшсан бөгөөд тэндээ үр бүтээлтэй ая зохиож байжээ. 1909 онд Рахманинов төгөлдөр хуурч, удирдаачаар Америк, Канадад томоохон хэмжээний концертын аялан тоглолт хийжээ. Мөн 1909 онд төгөлдөр хуур зориулсан Гуравдугаар концертоо бичсэн байна.

1917 оны 2-р сарын 21-нд Рахманиновын Петроград дахь сүүлчийн концертоо Тенишевскийн сургуулийн концертын танхимд хийсэн байна.

1917 оны 10-р сарын Октябрийн хувьсгалын дараахан Рахманинов Шведээс ирсэн гэнэтийн саналыг далимдуулан Стокхольм дахь концертод оролцохоор болсон бөгөөд 1917 оны сүүлээр эхнэр Наталья Александровна (төрөхдөө Сатина), охид Ирина, Татьяна нарын хамт Оросыг мөнгөгүй, бүх эд хөрөнгөө орхиод явжээ.

1918 оны 1-р сарын дундуур Оросоос гарч явсаны дараа Рахманинов гэр бүлийн хамт Мальмё хотоор дамжин Копенхаген руу явав. 2-р сарын 15-нд тэрээр Копенгагенд анхны тоглолтоо хийж, удирдаач Георг Хёбергтэй хамтран хоёрдугаар концертоо тоглосон байна. Энэ үед хөгжим бичиж чадахгүй, зөвхөн төгөлдөр хуурчаар л мөнгө олох боломжтой гэдгийг ойлгосон тэрээр төгөлдөр хуураар эрчимтэй хичээллэж эхэлсэн. Улирлын төгсгөлд Рахманинов арван нэгэн симфони болон танхимын концертод оролцсон нь түүнд өр ширээ төлөх боломжтой болжээ.

Европт алдар нэрээ сэргээж, 1918 оны 11-р сарын 1-нд Рахманинов гэр бүлийн хамт Норвегиос Нью-Йорк руу усан онгоцоор явж, түүнийг тэнд маш их сонирхон угтан авчээ. Төгөлдөр хуурчаар АНУ-д эрчимтэй концерт тоглож эхэлсэн Рахманинов нас барах хүртлээ тоглож улиралд олон арван концерт өгч байсан юм. Рахманиновын төгөлдөр хуурчийн нэр хүнд нь АНУ-д асар их байв.

Тэрээр ЗХУ-д сөрөг хандлагатай байсан ч алдсан хуучин Оросыг хүсэн хүлээж байсан бөгөөд Германы ЗСБНХУ руу довтолсон тухай мэдээ түүнд асар их сэтгэгдэл төрүүлэв. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр тэрээр АНУ-д хэд хэдэн концерт хийж, олсон орлогоо Зөвлөлтийн Улаан армийн санд нэрээ нууцалж илгээж, АНУ-д байсан Оросын бүх цагаачдад хандив өргөхийг уриалж байжээ.

Рахманинов маш их тамхи татдаг тул хорт хавдартай болжээ. С.В.Рахманиновын санг үүсгэн байгуулагч ач хүү Александр Рахманинов үүнийг энэ зуршилтай холбон тайлбарладаг юм. Рахманинов өөрөө өвчнийхөө талаар мэдээгүй байсан бөгөөд тэрээр нас барахаас ердөө зургаан долоо хоногийн өмнө Ноксвиллд хоёрдугаар сарын 17-нд сүүлчийн тоглолтоо хийсэн байна.

Рахманинов 1943 оны 3-р сарын 28-нд АНУ-ын Калифорни мужийн Беверли Хиллст 70 нас хүрэхээсээ гурав хоногийн өмнө таалал төгссөн юм. Түүнийг Нью-Йоркийн ойролцоох Кенсикогийн оршуулгын газарт оршуулжээ. Түүний бэлэвсэн эхнэрийн дурсамжаас "авсыг цайраар хийсэн тул хожим хэзээ нэгэн цагт Орос руу зөөвөрлөх боломжтой" гэж мэдэгдэж байжээ.

Дурсгал

Сочи, Киев, Алма-Ата, Тамбов, Пенза, Их Новгород, Ростов-на-Дону, Моршанск, Краснодар, Малага (Испани), Бронкс (Нью-Йорк, АНУ) зэрэг хотод Рахманиновын нэрэмжит гудамж байдаг. Парис хотод Рахманиновын нэртэй цэцэрлэгт хүрээлэн байдаг.