က္ဍိုပ်နာ်၊ မၚ်ကြေအ်

သတ်က္ဍိုပ်နာ် မညာတ်ကေတ် ဗွဲဇမၠိင်

သတ်က္ဍိုပ်နာ် မသွံဒၞာဲ ပ္ဍဲဖျာ ဍုင်ထာင်ဝါန်

သတ်က္ဍိုပ်နာ် (အၚ်္ဂလိက်: pitaya or pitahaya or dragon fruit)ဝွံ ဒှ်သတ် မတိတ်ကၠုင် နူတၞံမင်ကြေအ်တုဲ နွံကဵုဂကူနာနာသာ် တမ်ဗဳဇဍေဟ် ကၠုင်နူတိုက်အမေရိက ဟိုတ်နူသတ်ဍေဟ် မတုပ်ဒၟံင် ကုက္ဍိုပ်နာ်တုဲ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် ယၟုတမ်Pitaya ဂှ် မၞိဟ်ကော်အောန်တုဲ စၞးယၟုဂှ် မၞိဟ်တအ် ကော်စ dragon fruit မဂွံအဓိပ္ပါယ် သတ်နာ် ရ၊၊ အတိုင်နူဗီုအင်္ဂလိက်ဂှ် ဗၟာကၠာဲတုဲ ကော်စ (နဂါးမောက်သီး)ရ၊၊ သတ်က္ဍိုပ်နာ်ဂှ် ဒှ်ဗဳဇတၞံ Hylocereus မလုပ်လၟိဟ်ဇာတ် Cactaceae ရ၊၊ အခိင်လၟုဟ် နဒဒှ်ကၠအ်သတ်ဆုမွဲဂှ် တဵုလွဳဒၟံင် ပ္ဍဲအာရှဒိုဟ်အဂၞဲ၊ အမေရိကာန် တွဵုရး ဖလဝ်ရိဒါ (Florida)၊ တကအ်ကာရိဗ်ဗိန် (Caribbean) ကေုာံ အဝ်သတြေလျ ကေုာံ ဍုင်ဒေသဂမ္တဴဂမၠိုင်ရ၊၊ ပ္ဍဲဍုင်ဗၟာဂှ် မၞိဟ်စဂၠိုင်ကၠုင်တုဲ ပ္ဍဲပွဳပွူ ဍုင်မိတ္ထဳလာ၊ ရးလ္ဂုင် ကေုာံ ပွဳပွူဍုင်သြေင်ဂှ် တဵုလွဳ ပ္တိတ်ဒၟံင်ရ၊၊

ပထဝဳ

မသွံဒၞာဲ ဍာ်ယာမသတ်က္ဍိုပ်နာ် ပ္ဍဲဍုင်သေံ

သတ်မင်ကြေအ်ဝွံ တမ်ဝါဒိတေအ် ကၠုင်နူဍုင် မက်သဳဂဝ် (Mexico)၊ ဂူတမာလာ (Guatemala)၊ နိကာရာဂွာ (Nicaragua)၊ ကောသတာ ရိကာ (Costa Rica)၊ အလ် သလ်ဝဒေါရ် (El Salvador)၊ ကေုာံ ဍုင်အမေရိကသၠုင်ကျာဂမၠိုင်ရ၊၊ အခိင်လၟုဟ်မ္ဂး သတ်မင်ကြေအ်က္ဍိုပ်နာ်ဂှ် တဵုဒၟံင် နဒဒှ်ကၠအ်သတ်ဆု ပ္ဍဲအာရှဒိုဟ်အဂၞဲ၊ အမေရိကာန် တွဵုရး ဖလဝ်ရိဒါ (Florida)၊ တကအ်ကာရိဗ်ဗိန် (Caribbean) ကေုာံ အဝ်သတြေလျ ကေုာံ ဍုင်ဒေသဂမ္တဴဂမၠိုင်ရ၊၊

မင်ကြေအ်ဗ္စး Stenocereus

သတ်မင်ကြေအ်ဗ္စး (Stenocereus) (sour pitayas)ဂှ် နွံဂၠိုင်ကဵုဂကူရ၊၊ သတ်ဏအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဒေသဗြဲအောန် ပ္ဍဲရးအမေရိကရ၊၊ ဍေဟ်တအ် ဖျးတုဲ မတၟးမြဴကဵုမတ်ရ၊၊ ညးဒေသတအ် ပတ်ပ္တိတ်ဍာ်ယာမ ဟွံသေင်မ္ဂး စအတိုင်ဂှ်ရ၊၊ သတ်မင်ကြေအ်ဗ္စး (S. gummosus) ဂှ် ဒှ်သတ်စၞစအဓိက ဂကူရးတၞံ ပ္ဍဲကဵုရးအမေရိကမွဲ ညံင်ရဴသတ်မြာင် မဒှ်သတ်အဓိက ပ္ဍဲဂကူမန်ကီုရ၊၊

မင်ကြေအ်ထၞာတ်Hylocereus

ကွက်တကဲလဝ် သတ်က္ဍိုပ်နာ် ပ္ဍဲဗိယေတ်နာမ်

သတ်မင်ကြေအ်ထၞာတ် ပိဂကူဂှ် ဒှ်အာ သတ်က္ဍိုပ်နာ် ရ၊၊ သီုပိဂကူဂှ် နွံကဵုသၞော်တီုတီုတုဲ ဍိုန်ဍောတ်ဒၟံင်ရ၊၊

• Hylocereus undatus (က္ဍိုပ်နာ် ဗတာင်) သၞော်အသာ်ပေန်၊ ဖျုန်သတ်ဍေဟ် အသာ်ဗုတုဲ ဂကူဏအ် ဂွံဆဵုစဂၠိုင်ရ၊၊
• Hylocereus costaricensis (က္ဍိုပ်နာ်ဗကေတ်) သၞော်အသာ်ဗကေတ်၊ ဖျုန်သတ်ဍေဟ် အသာ်ဍာဲ၊၊
• Hylocereus megalanthus (က္ဍိုပ်နာ်ဍာ်မိတ်) သၞော်အသာ်ဍာ်မိတ် ဖျုန်အသာ်ဗု၊၊

သတ်မွဲမွဲ ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး နွံလျိုင် နူကဵု ၁၅၀ စဵုကဵု ၆၀၀ ဂရာမ်၊ ဇၞော်ကွေဟ်ဟ်တှ်ေ စဵုကဵု မွဲမ မွဲကဳလဝ် စိုပ်မာန်ရ၊၊

ပွမတဵုလွဳ Cultivation

Pitaya seedling

A dragon fruit field in China

သတ်ဍုဟ်ဟ်ဂှ် ကေတ်မဍေဟ် နူကဵုဖျုန်ဍေဟ်တုဲ မဂှ် ဂိုင်ဒေပ်လဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲကှ်ကှ်၊၊ သတ်သွက်ပမဂှ် လ္ပၜှ်ပြဟ် ကဵုဍေဟ်ဍုဟ်ယောပ် ကဵုပြဟ်စှ်ေကေတ်တ်မ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရ၊၊

မဍေဟ်ကၠုတ်တိုန်ခိုဟ် ယဝ်ရပလောမ်စုတ် ပ္ဍဲထၟာဲ မဖနှဴလဝ်တိဝါဲရ၊၊ ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ကြဴနူပလောမ်တုဲ အကြာ ၁၁ - ၁၄ တ္ၚဲမ္ဂး မမင်ကြေအ်တအ် စကၠုတ်ပါ်ရ၊၊ ဂကူမင်ကြေအ်တအ်ဂှ် ဇြိုတ်ဍာ်ဟွံဂွံဂှ်ရ လ္ပကဵုဍာ်ဂၠိုင်င်ညိ၊၊ တၞံမင်ကြေအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူတၞံမလာံတုဲ ဒးဖန်ကဵု ကၞာ သွက်ဍေဟ်တအ် ဂွံလာံ ဂွံဗဂေင်ရောင်၊၊ ကာလတၞံဍေဟ် လျိုင်ၜိုတ် ၁၀ ပံင်မ္ဂး ဍေဟ်စကဴရ၊၊

သွက်မတဵုနဒဒှ်ကၠအ်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲဟက်တာဂှ် တဵုဂွံ အကြာ ၁၁၀၀ ကဵု ၁၃၅၀ ကၟဵုဒှ်ရ၊၊ ဒးကေတ်အခိင် စဵုကဵုမသုန်သၞာံ ဍေဟ်ဂွံပ္တိတ်ကဵု သတ်ကၟဝ်၊၊ ပ္ဍဲမွဲဟက်တာမ္ဂး ဍေဟ်ပ္တိတ်ကဵု သတ်က္ဍိုပ်နာ် အကြာ ၂၀ - ၃၀ တာန်မာန်ရ၊၊

ပ္ဍဲမင်ကြေအ်ဂှ် ဍေဟ်ရာင် ပ္ဍဲမွဲဗ္တံတုဲ တ္ၚဲတၟးမ္ဂး ဇြရ၊၊.ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍာ်ကဴဍေဟ်ဂှ် သတ်မဂၠာဲစစၞဗ္တံ ဗီုကဵုကဝ၊ စၟဂ္စေံလော်/လော်ဠေဝ်တအ် ဒးစိုတ်တုဲ ကၠုင်ဇြောတ်ကေတ်ဍာ် ကၠုင်ကိတ်စ ကသဝ်ဍေဟ်ရ၊၊ ကသဝ်ဍေဟ်ဂှ် ဟွံဒှ်သတ်ဍေဟ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဟွံဒးဂွိင်၊၊ တုဲပၠန် စၟတအ်ဂှ် စၠောအ်ကဵုကသဝ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်ကဵု ညံင်သတ်ဍေဟ်ဂွံအံင်ကီုရ၊၊ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ဍေဟ်သတ် အကြာပိ ကဵု တြဴအလန်၊၊ တၞံဍေဟ်ထတ်ယုက်ခိုဟ်မ္ဂး သတ်အလန်ဂၠိုင်ရ၊၊

မင်ကြေအ်က္ဍိုပ်နာ်လေဝ် ညံင်ရဴမင်ကြေအ်တၞဟ်တအ်ကီု ကၞာင်ကြံင်င်ခိုဟ်ဟ်တအ်ဂှ် ကုတ်ကေတ်တုဲ စတ်စုတ် ပ္ဍဲတိမ္ဂး ရိုဟ်တိတ်တုဲ ဇၞော်ဂေါဝ်တိုန်ရ၊၊ မတဵုနကဵုကၞာင်ဍေဟ်ဂှ် သတ်ပြဟ်ဂှ်ရ ညးမတဵုကၠအ်မင်ကြေအ်တအ် ညးဟွံတဵု နကဵုမတုဲ ညးတဵုနကဵုကၞာင်ဂၠိုင်ရ၊၊

တၞံမင်ကြေအ်တအ်ဂှ် ဓါတ်ဂမ္တဴ စဵုကဵု 40 °C (104 °F) ဂှ် ဍေဟ်တအ် ဒုင်ဒဝ်မာန်တုဲ ဂမ္တဴကဆံင်ဍာ်ကလောအ် အခိင်ဂၠေအ်အ်လေဝ် ဍေဟ်တအ် ဒုင်ဒဝ်မာန်ကီုရ၊၊ မင်ကြေအ်တအ် ကိတ်ညဳဒးစိုတ် ပ္ဍဲဒေသတိဍာ် ဇြောမ်ဂမ္တဴ အကြာ ၁၀-၁၁ တုဲ ပ္ဍဲဇြောမ်ဂမ္တဴ 9a or 9b ဂှ် ဂျိုင်မ္ၚးမာန်ရ၊၊

မင်ကြေအ်ထၞာတ်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသဂမ္တဴ ဗြဲဟွံဂၠိုင်ကွေဟ်ဟ်တအ် ဇၞော်ဂေါဝ် ဂျိုင်ခိုဟ်ဟ်ကီုရ၊၊ သတ်က္ဍိုပ်နာ်ဂှ် တိုန်နကဵုတိုင် ဗီုတၞံဆုတုဲ နူစကဴတိတ်တုဲ အကြာ ၃၀-၅၀ တ္ၚဲမ္ဂး သတ်ဍေဟ်စဂွံရ၊၊ ပ္ဍဲမွဲသၞာံ အကြာ ၅-၆ အလန်မသတ်ဒၟံင်ရ၊၊

လီုလာ် ကေုာံ ယဲ Pests and diseases

ကဵုဍာ်ဂၠိုင် ဟွံသေင်မ္ဂး ဗြဲဂူလောန်ၜက်အာမ္ဂး ကဴဍေဟ်တအ်ဂှ် သရိုဟ်၊ သတ်ဍေဟ်အုဲအာမာန်ရ၊၊ ဟိုတ်နူကဵုဍာ်ဂၠိုင်တုဲ သတ်တအ်ဂှ် ကဝ်ပလှ်စှ်ေ နူတဝ်လေဝ်ဒှ်မာန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍုင်သေံ ကေုာံ ပလိတ်ပိန်တအ်ဂှ် ညးတအ်တဵု ဒၞာဲတိသမၠုင်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ဒၞာဲဗြဲဂူ ဍာ်ဟွံမင်တအ်ရ၊၊ ဟိုတ်နူဂစေံတုဲလေဝ် လီုလာ်မာန်ကီုရ၊၊ စၟဗေတ်တဳရဳယျာ Xanthomonas campestris ဂှ် ပကဵု ညံင်တၞံဍေဟ် ဂွံအုဲအာမာန်ရ၊၊ ပတိုဟ် Dothiorella fungi ဂှ် ပကဵု ညံင်သတ်ဍေဟ် ဂွံလစံက် ဍံက်ဍေန်၊ ပတိုဟ်ဏအ်ဂှ် ဂွံဆဵုစအောန် ပတိုဟ်မဂွံဆဵုစဂၠိုင်ဂှ်Botryosphaeria dothidea, Colletotrichum gloesporioides ကဵု Bipolaris cactivora.

အဟာရ

စဵုကဵုသၞာံ ၂၀၁၈ ဂှ် မင်ကြေအ်ထၞေက်မွဲဂှ် ဓါတ်အဟာရ နွံဂလိုင်လဵုရောဂှ် ဟွံဂွံစမ်ၜတ် ပါ်လဝ်ဓါတ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဏီကီုလေဝ် နူကဵုဌာပရေင်တဵုလွဳအမေရိကာန် ပ္တိတ်လဝ် လိက်လောင်တြး ဗွဲခမၞန်ညိရ၊၊ ပ္ဍဲလိက်လလောင်တြးဂှ် မင်ကြေအ်ထၞာတ် လျိုင် ၁၀၀ ဂရာမ်ဂှ် နွံ ၂၆၈ ကာလဝ်ရေန် (calorie)၊ ပ္ဍဲတအ်ဂှ် 82% carbohydrates, 4% protein, and 11% Daily Value ဇၟာပ်ဂှ် သွက်ဓါတ် for vitamin C ကဵု ဓါတ် ခပဵု calcium၊၊

ကၠေင် နူမ Seed oils

The fatty acid compositions of two pitaya seed oils were determined as follows:

	Hylocereus costaricensis (Red-fleshed pitaya)	Hylocereus undatus (White-fleshed pitaya)
Myristic acid	0.2%	0.3%
Palmitic acid	17.9%	17.1%
Stearic acid	5.49%	4.37%
Palmitoleic acid	0.91%	0.61%
Oleic acid	21.6%	23.8%
Cis-vaccenic acid	3.14%	2.81%
Linoleic acid	49.6%	50.1%
Linolenic acid	1.21%	0.98%

ဗီုရုပ်ဂမၠိုင်

• 
  ပ္ကဴမင်ကြေအ် အခိင်ဗတံ
  Nocturnal pitahaya flowers
• 
  က္ဍိုပ်နာ်ဗတာင်
  White pitahaya Hylocereus undatus
• 
  က္ဍိုပ်နာ်ဍာ်မိတ်
  Yellow pitahaya Hylocereus megalanthus
• 
  က္ဍိုပ်နာ်ဗကေတ်
  ’Red pitahaya, Hylocereus costaricensis
• 
  က္ဍိုပ်နာ် နကဵုအသာ်နာနာ
  Pitaya fruit in various colors
• 
  သတ်က္ဍိပ်နာ် နူကဵုဍုင်ဗင်ဂလာဒေတ်
  pitaya fruit in Bangladesh.

ဆက်လ္ၚတ်

• List of culinary fruits
• Opuntia – prickly pear cacti with edible "cactus figs" or "tunas" fruit