Pergi ke kandungan

Orang Asli di Malaysia

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.


Orang Asli
Orang Asal
Sekumpulan Orang Asli dari Malacca
Kawasan ramai penduduk
 Malaysia
Bahasa
Agama
Animisme, Kristian, Islam, Hinduisme[1]
Kumpulan etnik berkaitan
Kensiu dari Selatan Thailand

Orang Asli (bermaksud "orang asal", atau "orang pribumi" dalam Bahasa Melayu) adalah populasi pribumi yang heterogen dan membentuk penduduk minoriti di Malaysia. Mereka adalah penduduk paling awal di Semenanjung Malaysia. Walaubagaimanapun, sejarah berkaitan Orang Asli tidak dimasukkan dalam kurikulum kebangsaan buku teks sejarah yang menyebabkan ramai tidak mengenali Komuniti Orang Asli yang mempunyai pelbagai bahasa, suku dan budaya.

Sehingga tahun 2017, Orang Asli merangkumi 0.7% daripada populasi Semenanjung Malaysia..[2] Walaupun jarang disebut dalam demografi negara, Orang Asli adalah kumpulan yang berbeza, bersama-sama dengan orang Melayu(ملايو مليسيا) , Cina, India (மலேசிய இந்தியர்) , dan pribumi Malaysia Timur dari Sabah dan Sarawak. Status istimewa mereka termaktub dalam undang-undang.[3]Penempatan Orang Asli tersebar di kalangan penduduk yang kebanyakannya Melayu di negara ini, selalunya di kawasan pergunungan atau hutan hujan tropika.

Walaupun sering diketogarikan sebagai satu kumpulan, terdapat banyak kumpulan dan suku yang berbeza, masing-masing dengan bahasa, budaya, dan tanah adat mereka sendiri. Setiap kumpulan menganggap diri mereka berbeza dari komuniti lain.

Walaupun Orang asli adalah salah satu etnik pribumi dan asal, mereke sering diabaikan dalam hal-hal sosial, ekonomi, dan budaya.[4]Seperti masyarakat pribumi lain, Orang Asli berusaha untuk memelihara budaya dan identiti mereka yang tersendiri, yang dikaitkan dengan hubungan fizikal, ekonomi, sosial, budaya, wilayah, dan rohani dengan persekitaran semula jadi mereka.[5][6]

Terminologi

[sunting | sunting sumber]

Sebelum penggunaan rasmi istilah "Orang Asli" bermula pada awal 1960-an, istilah biasa untuk populasi pribumi di Semenanjung Malaysia berbeza-beza. Menjelang akhir pemerintahan kolonial British di Semenanjung Melayu, terdapat usaha untuk mengklasifikasikan kumpulan-kumpulan yang berbeza ini.[7] Penduduk di kawasan selatan sering memanggil mereka Jakun, dan penduduk di kawasan utara memanggil mereka Sakai. Kemudiannya, semua kumpulan pribumi dikenali sebagai Sakai, yang bermaksud Orang Asli.[8]

Istilah "aborigines", sebagai nama rasmi, muncul dalam versi Bahasa Inggeris Perlembagaan Malaya British dan undang-undang negara. Pemerintahan kolonial sebelum ini oleh kuasa-kuasa Eropah dan Islam memberikan kedua-dua perkataan Melayu Sakai dan istilah Inggeris Aborigines konotasi yang merendahkan, mengisyaratkan bahawa mereka ini dikatakan sebagai golongan yang mundur dan primitif.[8][9]

Semasa Darurat Malaya pada tahun 1950-an, pemberontak Komunis, yang berusaha untuk mendapatkan sokongan dari kumpulan-kumpulan pribumi, mulai menggunakan istilah Orang Asal untuk merujuk kepada mereka. Orang Asal bermaksud "Orang Asli" dalam Bahasa Melayu, diambil dari perkataan Arab `asali (أصلي), yang bermaksud "asli," "berketurunan baik," atau "aristokratik."."Revolusionis komunis memenangi sokongan Orang Asli, dan kerajaan, yang cuba melakukan perkara yang sama, mula mengambil alih penggunaan terminologi yang sama. Dengan itu, istilah baru yang sedikit diubahsuai, "Orang Asli", yang membawa maksud yang sama sebagai "orang asal", dilahirkan.[8]

Ethnogenesis

[sunting | sunting sumber]

Orang Asli adalah salah satu daripada 95 subkumpulan pribumi Malaysia, yang dikenali sebagai Orang Asal, masing-masing dengan bahasa dan budaya mereka sendiri yang unik.[10] Pemerintahan kolonial British mengklasifikasikan populasi pribumi Semenanjung Tanah Melayu berdasarkan ciri-ciri fisiologi dan budaya-ekonomi, yang kemudian dijadikan dasar oleh Jabatan Orang aSLI (bertanggungjawab menangani isu-isu Orang Asli sejak pemerintahan British di Malaya) untuk mengembangkan klasifikasi mereka sendiri terhadap suku-suku pribumi berdasarkan ciri-ciri fisik, kekerabatan linguistik, praktik budaya, dan penempatan geografi. Ini mengelompokkan Orang Asli menjadi tiga kategori utama, dengan masing-masing enam subkelompok etnis.

Negrito / Semang

[sunting | sunting sumber]
Sub-etnik Kawasan Taburan Bahasa
Kensiu Baling, Kedah Austro-Asiatic
Kintak Gerik, Hulu Perak Austro-Asiatic
Lanoh Perak Austro-Asiatic
Jahai Perak dan Kelantan Austro-Asiatic
Mendriq Gua Musang, Kelantan Austro-Asiatic
Bateq Pahang, Kelantan dan Terengganu Austro-Asiatic

Senoi

[sunting | sunting sumber]
Sub-etnik Kawasan Taburan Bahasa
Temiar Perak, Kelantan, and Pahang Austro-Asiatic
Semai Pahang, Perak dan Selangor Austro-Asiatic
Semoq Beri Pahang dan Terengganu Austro-Asiatic
Jahut Temerloh dan Jerantut, Pahang Austro-Asiatic
Mahmeri Kawasan pesisir Selangor, Putrajaya, dan Negeri Sembilan Austro-Asiatic
Che Wong Raub dan Temerloh, Pahang Austro-Asiatic

Melayu Proto

[sunting | sunting sumber]
Sub-Etnik Kawasan Taburan Bahasa
Orang Kuala Batu Pahat dan Pontian, Johor Austronesian
Orang Kanaq Kota Tinggi, Johor Austronesian
Orang Seletar Kawasan pesisir di Johor Austronesian
Jakun Kawasan selatan di Semenanjung Malaysia Austronesian
Semelai Pahang, Negeri Sembilan dan Johor Austroasiatic
Temuan Pahang, Negeri Sembilan, Selangor dan Johor Austronesian


Sejarah

[sunting | sunting sumber]
Jalan migrasi orang asal ke Semenanjung Tanah Melayu. (kya = ribu tahun dahulu)

Orang asli Semang ialah kumpulan yang terawal menduduki Semenanjung Tanah Melayu bermula dari 50 hingga 60 ribu tahun dahulu, mereka merupakan sebahagian daripada migrasi manusia awal dari Afrika. Senoi merupakan sebahagian daripada populasi Austroasiatic yang bermigrasi ke Semenanjung lebih kurang 10 hingga 30 ribu tahun dahulu dari IndoChina. Austronesian pula ialah sebahagian daripada populasi yang bermigrasi ke Semenanjung lebih kurang 5 hingga 7 ribu tahun dahulu. [11] [12] [13][14] [15][16] [17][18][19]

Demografi dan Taburan

[sunting | sunting sumber]

Terdapat kira-kira 206,777 (2020)[20] Orang Asli di Malaysia, kebanyakannya bertumpu di Semenanjung Malaysia. Kumpulan terbesar adalah Senoi, yang membentuk kira-kira 54% daripada jumlah populasi Orang Asli. Proto-Melayu membentuk 43%, manakala Semang membentuk 3%.

Lebih separuh daripada Orang Asli tinggal di negeri Pahang dan Perak, diikuti di Kelantan, Selangor, Johor, dan Negeri Sembilan.[21]

6.9% tinggal di kampung-kampung terpencil, 62.4% di pinggiran kampung Melayu, dan 0.7% di bandar dan kawasan pinggir bandar.[22]

Status Sosial dan Ekonomi

[sunting | sunting sumber]

Orang Asli merupakan komuniti paling miskin di Malaysia. Kadar garis kemiskinan di kalangan Orang Asli adalah 76.9%.[23]Menurut Jabatan Perangkaan Malaysia pada tahun 2009, 50% daripada orang asli di Semenanjung Malaysia berada di bawah garis kemiskinan, berbanding dengan 3.8% untuk keseluruhan negara.[24]Selain daripada kadar yang tinggi ini, Jabatan Perangkaan Malaysia mengklasifikasikan 35.2% daripada penduduk sebagai "sangat miskin"..[10]

Pada tahun 1991, kadar celik huruf bagi Orang Asli adalah 43% berbanding kadar kebangsaan sebanyak 86% pada masa itu.[23]Mereka mempunyai jangka hayat purata sebanyak 53 tahun (52 untuk lelaki dan 54 untuk wanita) berbanding purata kebangsaan sebanyak 73 tahun..[10] Kadar kematian bayi kebangsaan di Malaysia pada tahun 2010 adalah 8.9 kanak-kanak setiap 1,000 kelahiran hidup, tetapi di kalangan Orang Asli, angka ini mencapai maksimum 51.7 kematian setiap 1,000 kelahiran.[25]

Budaya

[sunting | sunting sumber]

Cara hidup dan pengurusan kumpulan-kumpulan Orang Asli tertentu berbeza dengan ketara. Terdapat tiga tradisi utama yang wujud pada masa lalu: Pemburu-pengumpul nomad Semang, penduduk yang menetap dan terlibat dalam pertanian Tebas dan bakar Semoi, dan petani menetap yang turut mengumpul hasil hutan untuk dijual, iaitu Proto-Melayu. Setiap tradisi ini berkaitan dengan struktur sosial tertentu dalam masyarakat.

Kira-kira 40% daripada Orang Asli, termasuk masyarakat Temiar, Che Wong, Jah Hut, Semelai, dan Semaq Beri, terus tinggal di dalam atau berhampiran hutan. Di sini, mereka terlibat dalam pertanian tebang dan bakar (menanam padi huma di bukit), serta memburu dan mengumpul hasil hutan. Di samping itu, komuniti ini menjual hasil hutan yang dikumpul (petai, durian, rotan, getah liar) untuk ditukar dengan wang.Komuniti pesisir pantai (Orang Kuala, Orang Seletar dan MahMeri) kebanyakannya terlibat dalam aktiviti menangkap ikan dan menuai hasil laut.Lain-lain, termasuk masyarakat Temuan, Jakun, dan Semai, sentiasa terlibat dalam aktiviti pertanian.Hanya sebilangan kecil Orang Asli, terutamanya dalam kalangan kumpulan Negrito (seperti masyarakat Jahai dan Lanoh), masih menjalani gaya hidup separa nomad dan memilih untuk menikmati hasil hutan mengikut musim

Agama & Perayaan

[sunting | sunting sumber]

Sehingga kini, tiada perayaan rasmi Orang Asli diumumkan sebagai Perayaan Rasmi Komuniti Orang Asli. Kebanyakan masyarakat Orang Asli memyambut perayaan Hari "Jis Pai" (Bagi Suku Semai) dan Hari "Aik Muyang" bagi Suku Temuan dan Mah Meri. Malah, Agama Tradisional Orang Asli sehingga kini tidak diiktiraf oleh Kerajaan Malaysia tetapi Kerajaan Selangor mula mengiktiraf perayaan Orang Asli dari Suku Mah Meri dan masukkan dalam kalendar pelancongan Negeri Selangor. [26][27]

Selain itu juga, sebahagian besar komuniti Orang Asli yang menganut Agama Kristian, Islam, Buddha, Hindu dan Bahai. [28]

Orang Asli Terkenal

[sunting | sunting sumber]
  • Amani Williams Hunt Abdullah, aktivis sosial pribumi Malaysia dan ahli politik yang berkempen untuk sebahagian besar hidupnya untuk mencari keadilan sosial yang lebih besar, hak atas tanah, dan peluang hidup yang lebih baik bagi Orang Asli Malaysia di Semenanjung Malaysia.
  • Ramli Mohd Nor,orang asli pertama yang pernah menjadi Ahli Parlimen di Malaysia.
  • Yosri Derma Raju, bekas pemain bola sepak Malaysia.

Orang Asli mengikut negeri

[sunting | sunting sumber]
  1. Orang Asli di Negeri Terengganu
  2. Orang Asli di Negeri Selangor
  3. Orang Asli di Negeri Perak
  4. Orang Asli di Negeri Pahang
  5. Orang Asli di Negeri Melaka
  6. Orang Asli di Negeri Kelantan
  7. Orang Asli di Negeri Kedah
  8. Orang Asli di Negeri Johor
  9. Orang Asli di Negeri Perak
  10. Orang Asli di Negeri Sembilan
  11. Bumiputra di Sabah
  12. Bumiputra di Sarawak

Kajian tentang Orang Asli di Malaysia

[sunting | sunting sumber]
  • Chua, Kim Wah Michael (1991), The Orang Asli Problem: A Comparative Analysis of Aboriginal Land Rights in Malaysia, Australia and New Zealand. LLB Hons. Project Paper. Faculty of Law, UM, Kuala Lumpur.
  • Foo Eng Lee (1972), The Ethnobotany of the Orang Asli, Malaysia, with special reference to their foodcrops. (Edited by Tan Koonlin.) Botany Unit, School of Biological Sciences, UM, Kuala Lumpur.
  • Fung Jee Vui (1995), Ethnic Assertion of 'Original People': Comparative Ethnographies of Indigenous Peoples Movements in Southeast Asia. M.A. Social Anthropology. School of Oriental and African Studies, London University.
  • Fung Jee Vui, Jojo (1994), An Indigenous-Serving Missiology - Models, Methods, Mission Strategies: Orang Asli Mission in the International Decade of Indigenous Peoples. Licentiate thesis in Sacred Theology, Faculty of the Jesuit School of Theology, Berkeley, California.
  • Lim Hwei Mian (1997), Nutritional Status and Reproductive Health of Orang Asli Women. B. Sci. (Human Development) Project, Faculty of Human Ecology, Universiti Putra Malaysia, Serdang.
  • Liow Sook Ching (1980), The Constitutional And Legal Position of the Orang Asli of Peninsular Malaysia. LLB Hons. Project Paper. UM, Kuala Lumpur.
  • Mohd Tap bin Salleh (1977), An Integrated Development Planning for the Development of Orang Asli in West Malaysia. M.Sc. Thesis. University of Wales at Swansea.
  • Mohd Tap bin Salleh (1990), An Examination of Development Planning among the Rural Orang Asli of West Malaysia. Ph.D. Thesis, University of Bath.
  • Veeman, Viji (1987), The Delivery of Primary Health Care: A Case Study of the Aborigines of Peninsular Malaysia. Project Paper, Diploma in Advanced Nursing Administration/Health Service Management, Royal College of Nursing, London.
  • Abdul Halim bin Haji Jawi (1981), Pentadbiran Rakyat Minoriti Dan Masalah-masalah: Satu Kajian Terhadap Masyarakat Orang Asli Di Semenanjung Malaysia. Project Paper, Diploma in Public Administration. Fakulti Ekonomi dan Pentadbiran, UM, Kuala Lumpur.
  • Cheu Lai Kuan and Wong Lily (1993), Polisi pentadbiran dan pembangunan Orang Asli - pembangunan ekonomi. B.A. Graduation Exercise. Jabatan Antropologi dan Sosiologi, UM, Kuala Lumpur.
  • Chong Sheat Seang (1997), Peranan Center for Orang Asli Concerns Dalam Meningkatkan Kehidupan Masyarakat Orang Asli Di Semenanjung Malaysia. Laporan PraktikUM, Ijazah Sarjanamuda Sastera, Rancangan Pentadbiran Sosial, UM, Kuala Lumpur.
  • Hasan Mat Nor (1997), Kajian Keciciran Kalangan Pelajar Orang Asli Peringkat Sekolah Rendah. Jabatan Antropologi dan Sosiologi, UKM, Bangi.
  • Mustafa bin Bahari (1993), Orang Asli dalam sistem perundangan Malaysia: Sudah jatuh ditimpa tangga. B.A. Graduation Exercise. Jabatan Antropologi dan Sosiologi, UM, Kuala Lumpur.
  • Osman bin Bongsu (1994), Hubungan Cara Gaya Asuhan Ibu Bapa Terhadap Pencapaian Akademik Pelajar Orang Asli. Projek Ijazah Bacelor Pendidikan (Bimbingan dan Kaunselling), Jabatan Pendidikan, Fakulti Pengajian Pendidikan, UPM, Serdang.
  • Tek Siew Eng (1994), Polisi, Undang-undang dan Pembangunan di Kalangan Komuniti Orang Asli. Latihan Ilmiah, Ijazah Sarjanamuda Sastera, Jabatan Anthropologi dan Sosiologi, UKM, Bangi.
  • Zamani Ismail dan Abdullah Hassan (1987), Lapuran Etnografi Malaysia I: Jah Hut. Jabatan Antropologi dan Sosiologi, B.A., Fakulti Sains Kemasyaratan dan Kemanusiaan, UKM, Bangi.
  • Van der Sluys, Corry (1992), The worldview of the Jahai; hunter-gatherers, traders cum small-scale swidden cultivators in the tropical rainforest of Northern Perak, Malaysia. Preliminary research report.
  • Salmah binti Hussin (1993), Budaya dan corak hidup Masyarakat Mahmeri kesan dari pembangunan moden. B.A. Graduation Exercise. Jabatan Antropologi dan Sosiologi, UM, Kuala Lumpur.
  • Ave, Wanda (1985), Small-Scale Utilization of Rotan by the Semai in West Malaysia. Drs. Thesis. University of Leiden, Leiden.
  • Gomes, Albert Gerard (1979), Ecological Adaptation and Population Change: A Comparative Study of Semang Foragers and Temuan Horticulturists. M.A. Thesis. Department of Anthropology and Sociology, UM, .
  • Khor Geok Lin (1985), A Study of the Nutritional Status of the Semai. Ph.D. Thesis. UM, Kuala Lumpur.
  • Loh Kee Wey, Henry (1993), Evolving Semai Identities: Religious Conversion and Social Relations in a Semai Community. M.A. Thesis. Department of Anthropology, Monash University, Melbourne.
  • Morris, Kimball John (1985), Socio-Economic Impact of Merchant Capital on the Mode of Production of the Semaq Beri in Peninsular Malaysia. M.A. Thesis. University of Alberta, Edmonton, Alberta.
  • Nicholas, Colin G. (1985), From Subsistence to Simple Commodity Production: Economic Relations in Two Semai Settlements. M.S. Thesis. Faculty of Resource Economics and Agribusiness, UPM, Serdang.
  • Shastri, Hermen P. (1989), Christ in Tribal Culture: A Study of the Interaction between Christianity and Semai Society of Peninsular Malaysia in the Context of the History of the Methodist Mission (1930-1983). Ph.D Thesis. Faculty of Theology, Ruprecht-Karis-Universitat, Heidelberg.
  • Tajuddin, M.J. (1966), The Semai aborigines of Chenderiang: A study in technological and structural changes. B.A. Graduation Exercise. University of Western Australia, Australia.
  • Ahmad Nasir b. Abd. Rahman (1988), Satu Kajian Etnografi: Agama dan Ekonomi Orang Semai - Pembangunan Ekonomi. B.A. Graduation Exercise. UM, Kuala Lumpur.
  • Juli Edo (1988), Agama dan Perubatan Masyarakat Semai. M.Phil. Faculty of Social Science and HUManities, UKM, Bangi.
  • Ramle bin Abdullah (1988), Komuniti Orang Asli Semaq Beri dan Kemasukan Islam. M. Phil. Thesis, UKM, Bangi.
  • Ali M.A. Rachman (1980), Energy Utilization and Social Structure: An Analysis of the Temuan Orang Asli of Peninsular Malaysia. M.A. Thesis. Department of Anthropology and Sociology, UM, Kuala Lumpur.
  • Benjamin, Geoffrey (1967), Temiar Religion. Ph.D Thesis. King's College, Cambridge.
  • Zainuddin A. Rahman (1977), The Temuan Ecosystem. Jabatan Antropologi dan Sosiologi, UM, Kuala Lumpur.
  • Zaiton Surut (1996), Penilaian Taraf Pemakanan Kanak-Kanak Pra-Sekolah Masyarakat Orang Asli (Suku KaUM Temuan). Latihan Ilmiah, Fakulti Ekologi Manusia, UPM, Serdang.

Orang Asli Jah Hut

[sunting | sunting sumber]
  • Hong Ching Loong, Paul (1995), Rimba dan Manusia: Satu Kajian Terhadap Masyarakat Jah Hut. Ijazah Sarjanamuda Sastera, Jabatan Antropologi dan Sosiologi, Fakulti Sains Kemasyaratan dan Kemanusiaan, UKM, Bangi.

Orang Asli Temuan

[sunting | sunting sumber]
  • Law Kok Hooi, Low Hock Chuan, Tan Wei Chin, Tee Siok Hoon and Tiew Hock Chuan (1993), Komuniti Temuan di Kampung Sungai Mering Bangkong Cunom. B.A. Graduation Exercise. Jabatan Antropologi dan Sosiologi, UM, Kuala Lumpur.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "Statistik Agama Yang Dianuti Oleh Masyarakat Orang Asli Mengikut Negeri - Agama Masyarakat Orang Asli (November 2018) - MAMPU".
  2. ^ "Indigenous World 2020: Malaysia - IWGIA - International Work Group for Indigenous Affairs". www.iwgia.org. Dicapai pada 2022-07-23.
  3. ^ "Aboriginal Peoples Act 1954 (Revised 1974)". www.commonlii.org. Dicapai pada 2021-12-13.
  4. ^ "Center for Orang Asli Concerns". coac.org.my. Dicapai pada 2022-07-23.
  5. ^ Colin Nicholas (1997). "The Orang Asli of Peninsula Malaysia". Magick River. Dicapai pada 2016-12-22.
  6. ^ "Malaysia - Orang Asli". Minority Rights Group International. 19 June 2015. Dicapai pada 5 January 2017.
  7. ^ "Center for Orang Asli Concerns". coac.org.my. Dicapai pada 2022-07-23.
  8. ^ a b c Colin Nicholas (27 January 1994). "'Orang Asli' is an English term". Center for Orang Asli Concerns. Dicapai pada 8 February 2021.
  9. ^ Means, Gordon P. (1985). "The Orang Asli: Aboriginal Policies in Malaysia". Pacific Affairs. 58 (4): 637–652. doi:10.2307/2758473. ISSN 0030-851X. JSTOR 2758473.
  10. ^ a b c Masron, T.; Masami, F.; Ismail, Norhasimah (2013-01-01). "Orang Asli in Peninsular Malaysia: population, spatial distribution and socio-economic condition". J. Ritsumeikan Soc. Sci. Hum. 6: 75–115.
  11. ^ Norhalifah, H. K., Syaza, F. H., Chambers, G. K., and Edinur, H. A. (2016). The Genetic History of Peninsular Malaysia. Gene 586, 129–135. doi:10.1016/j.gene.2016.04.008
  12. ^ The Peopling and Migration History of the Natives in Peninsular Malaysia and Borneo: A Glimpse on the Studies Over the Past 100 years. Front. Genet., 27 January 2022Sec. Evolutionary and Population GeneticsVolume 13 - 2022. https://doi.org/10.3389/fgene.2022.767018
  13. ^ Lipson, M., Loh, P.-R., Patterson, N., Moorjani, P., Ko, Y.-C., Stoneking, M., et al. (2014). Reconstructing Austronesian Population History in Island Southeast Asia. Nature Communications. 5, 4689. doi:10.1038/ncomms5689
  14. ^ Lipson, M., Mallick, S., Rohland, N., Broomandkhoshbacht, N., Ferry, M., Harney, E., et al. (2018). Ancient Genomes Document Multiple Waves of Migration in Southeast Asian Prehistory. Science 361, 92–95. doi:10.1126/science.aat3188
  15. ^ Mccoll, H., Racimo, F., Vinner, L., Demeter, F., Gakuhari, T., Moreno-mayar, J. V., et al. (2018). The Prehistoric Peopling of Southeast Asia. Science 92, 88–92. doi:10.1126/science.aat3628
  16. ^ Soares, P. A., Trejaut, J. A., Rito, T., Cavadas, B., Hill, C., Eng, K. K., et al. (2016). Resolving the Ancestry of Austronesian-Speaking Populations. Hum. Genet. 135, 309–326. doi:10.1007/s00439-015-1620-z
  17. ^ Deng, L., Hoh, B.-P., Lu, D., Saw, W.-Y., Twee-Hee Ong, R., Kasturiratne, A., et al. (2015). Dissecting the Genetic Structure and Admixture of Four Geographical Malay Populations. Nature Scientific Reports 5, 14375. doi:10.1038/srep14375
  18. ^ Jinam, T. A., Hong, L., Phipps, M. E., Stoneking, M., Ameen, M., Edo, J., et al. (2012). Evolutionary History of Continental Southeast Asians : “Early Train” Hypothesis Based on Genetic Analysis of Mitochondrial and Autosomal DNA Data. Oxford Academic Molecular Biology and Evolution 29, 3513–3527. doi:10.1093/molbev/mss169
  19. ^ Hill, C., Soares, P., Mormina, M., Macaulay, V., Meehan, W., Blackburn, J., et al. (2006). Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians. Mol. Biol. Evol. 23, 2480–2491. doi:10.1093/molbev/msl124
  20. ^ https://www.jakoa.gov.my/orang-asli/jadual-taburan-etnik-orang-asli-mengikut-negeri/
  21. ^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama LOTP
  22. ^ "JAKOA Program". Jabatan Kemajuan Orang Asli (JAKOA). Diarkibkan daripada yang asal pada 2017-09-23. Dicapai pada 2021-03-28.
  23. ^ a b Colin Nicholas (20 August 2012). "A Brief Introduction: The Orang Asli Of Peninsular Malaysia". Center for Orang Asli Concerns. Dicapai pada 14 June 2018.
  24. ^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama EIAIR
  25. ^ "The Orang Asli of Peninsular Malaysia". University of Essex Malaysian Society Conference 2008. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 February 2008. Dicapai pada 22 February 2008.
  26. ^ https://www.mstar.com.my/travel/destinasi/2023/02/12/teringin-selami-budaya-di-perkampungan-orang-asli-tak-payah-travel-jauh-suku-mah-meri-ada-di-pulau-carey
  27. ^ http://dewan.selangor.gov.my/question/orang-asli/
  28. ^ https://www.data.gov.my/data/ms_MY/dataset/agama-yang-dianuti-oleh-masyarakat-orang-asli-mengikut-negeri/resource/8b8756f9-7ce0-4477-bbda-cb3eab952f5a
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Orang_Asli_di_Malaysia&oldid=6385561"