Stefan Banach

Stefan Banach (Cracovia, Pulonia, 30 'e màrzo 1892 - Lviv, Pulonia/Ukraina, 31 'e aùsto 1945) fuje nu matemateco pulacco, una d''e perzune cchiù mpurtante int''a Scola matemateca 'e Lviv a Pulonia nfra 'e duje uerre. Isso era sostanzialmente n'autodidatta int''a matemateca e 'o ggenio suojo fuje scummogliato accidentalmente 'a Hugo Steinhaus.

Nascette 'a Stefan Greczek e Katarzyna Banach che l'abbanduona a poche juorne d''a nasceta e fuje crisciuto d''a nonna materna int' 'o villaggio d'Ostrowsko, a na cinquantina 'e chilometre 'a Cracovia. Ô 1902 frequentaje nu Gymnasium 'e Cracovia int' 'o quale stringette amecezzia cu n'atu futuro prufessore 'e matemateca, Witold Wilkosz; cu isso s'appassionaje 'e maniera esclusiva a 'e prubbreme d''a matemateca. Nun pensanno â possibiletà 'e na carriera int'a chesta disceplina, int' 'o 1910 se screvette â facurtà 'e ngegneria 'e ll'Univerzità Tecnica 'e Lviv, cità allora pparte 'e ll'Impero Austro-Ungarico. Avennose 'e mantené int'a li studie ch''e lezione private, se laureaje cu na certa fateca int' 'o 1914. Durante 'a 'uerra, inabile al servezzio miletare a causa d''a debolezza 'e n'uocchio, faticaje ncopp'â costruzione 'e strare e frequentaje lezione 'e matemateca int'a l'Univerzetà 'e Cracovia, canuscenno forze Stanislaw Zaremba.

Int' 'o 1916 se verifeca n'episodio cruciale p''a vita d''a soja p''o sviluppo d''a matemateca 'int'a Pulonia. Hugo Steinhaus passianno a Cracovia d''e pparte 'e nu pparco, sentenno 'e prununcià 'e pparole misura 'e Lebesgue facette 'a canuscenza 'e duje apprendiste matematece, Stefan Banach e Otto Nikodym; cu loro fa amecezzia e decidono nzieme 'e funnà na società matemateca: sarrà 'a Società matemateca 'e Cracovia nasciuta int' 'o 1919 e addeventarrà int' 'o 1920 'a Società Matemateca Polacca. Ncollaborazione cu Steinhaus, Banach screvette ampressa 'e primme fatiche 'e matemateca, e n'auto livello. Int' 'o 1920 addeventa assestente 'e Lomnicki, int'a l'Univerzità Tecnica 'e Lviv, e cu isso se piglia na qualifeca matemateca cu 'a tesi Operazione sugli insiemi astratte e loro apprecazione alle equazione integrali, fatica che assaje crédeno fosse 'o segno d''a nasceta 'e ll'analisi funzionale. Int' 'o 1922 presso ll'Univerzità Jan Kazimierz 'e Lviv ottiene ll'abiletazione a' 'o nzegnamento d''a matemateca cu na tesi ncopp'â tiuria d' 'a misura e cu decreto d' 'o Capo dello Stato véne annummenato prufessore straordinario 'e matemateca. Int' 'o 1924 addeventa prufessore univerzitario e nfen'ô 1939 se po' addedecà â recerca matemateca cu mpurtanti risurtate.

È chesto 'o periodo 'e sciurescenza d''a Scola matemateca 'e Lviv.

Banach e Steinhaus funnano int' 'o 1929 e aropp cummannano ll'importante giurnale Studia Mathematica. Int' 'o 1931, Banach e Steinhaus da Lviv e Knaster, Kazimierz Kuratowski, Stefan Mazurkiewicz e Waclaw Sierpinski da Varsavia ncignano 'a collana Mathematical Monographs. 'O primmo volume d''a collana è 'a Théorie des opérations linéaires 'e Banach, traduzione d' 'o 1932 d''a Teoria operacji liniowych scretta int' 'o 1931. Nfra de òper 'e Banach chesta véne considerata 'a cchiù nfluente.

Ô schiatto d''a Siconda uerra munniale Banach è Presidente d''a Società matemateca Polacca. Lviv véne occupata d''e truppe sovieteche e rumane nfen'ô 1941 'int' regime de occupazione miletare. Nonostante chesto, a' Banach, membro corrispondente 'e ll'Accaremia d' 'e Scienzie d''a RSS 'e ll'Ukraina e 'n bbuone rapporte cu divierze matematece 'e ll'Unione Sovieteca, 'n parteculare cu Sobolev e Aleksandrov, véne premmesso 'e se mantené 'a cattedra e 'e fà recerca. Int' 'o 1941 pe' Lviv se sofferette 'a brutale occupazione d''a Germania nazista; Banach s'accuoncia a campà, alimentanno cu 'o sango suojo 'e perocchie ausate pe fà na recerca ncopp'â febbre tifoide cundotta 'a Rudolf Weigl. 'Int' chest'anne 'a salute soja declina e cuntrae nu cancro 'e pulmone. Int''o 1944 'e Sovieteci lùvano Lviv ê Teresche e s''a pigliano p''a Unione Sovieteca. Banach murette primma 'e se putè rimpatrià int'a Pulonia, e fuje nterrato ô Campusanto 'e Lychakiv.

Banach véne chiammato 'o funnatore 'e ll'analisi funzionale, argomento ncopp'ô quale avviaje na trattazione sestemateca sviluppanno 'e risurtate precedente ncopp''e equaziune ntegrale 'e Vito Volterra, Eric Ivar Fredholm e David Hilbert. Banach facette pùre mpurtanti contribbute â tiuria d' 'e spazie vetturiale topologece, â tiuria d''a misura, â tiuria d' 'e nzieme e â tiuria d' 'e polinomme ortogonale.

«E buone matematece jesceno bbuone a vedé ll'analoggie. 'E gruosse matematece jesceno bbuone a vedé ll'analoggie ncopp''analoggie».

Pruberbio matemateco ca Stanisław Marcin Ulam, n'atu matemateco d''a Scola matemateca 'e Lviv azzeccaje a Stefan Banach, int'a l'autobiografia soja.

Vuce currilate

Cullegamente sterne

(en) Biography 'int' MacTutor.
(fr) Théorie des opérations linéaires testo d' 'o 1932 tradotto 'int' francese