Ierz

Ierz is en Beteken för Mineralen, de för de Weertschap vun Bedüden sünd.

Definitschoon

En Definitschoon vun Ierz gifft dat vun de UK Institution of Mining and Metallurgy:

Dorna sünd Ierzen natürlich Vörkamen vun Mineralaggregaten de för de Weertschap vun Interesse sünd, wiel ut jem dör Bearbeiden weertvulle Bestanddeele ruttogen warrn künnt.

In’n modernen Sinn tellt all de Stoffen dorto, de in’n Bargwark afboot warrt un as industrielle Rohmaterialen bruukt warrt. De Begreep is dormit in sien Definitschoon utwiet worrn, as dormit traditschonell blots de Afbo vun Metallierz un dat Hüttenwesen meent weer. In’n allgemenen Spraakbruuk warrt aver jümmer noch mehrstendeels Metall dormit in Tosamenhang brocht. In’n Grunnen gellt also jümmers noch de Definitschoon na James F. Kemp vun 1909:

Ierz is en mehr oder weniger mit Gangoort verwassen, metallhollend Mineral oder en Mineralmischen, dat – vun’n Standpunkt vun de Barglüüd oder vun’n Opbereider ut – mit Winn afboot oder wieterverarbeidt warrn kann.

Algemeen’t

Of en Mineral also en Ierz is, hangt dorna blots vun de Fraag af, of bi’n Afbo un bi de Verarbeiden wat bi rüm kummt. Dat gellt ok för dat Vörkamen sülvst: Blots wenn sik de Afbo vun ein Mineralvörkamen weertschoplich lohnt, warrt vun Lagersteed snackt. Dat kann aver ok heten, dat en Vörkamen to Tieten, wo dat Material knapp warrt, batz as Lagersteed ankeken warrt, ofschoonst dat vörher noch keen weer.

De Historie vun de Minschen is al jümmer verbunnen wesen mit den Afbo vun Stoffen ut de Natur. Toeerst weer dat vör allen dorop betogen, dat de Minsch mehr oder weniger tofällig Mineralen un Produkten vun’t Verweddern funnen un opsammelt hebbt un dorut Stoffen ruthollt hebbt, aver na un na weer ok nipp un nau dorna socht un denn füng dat ok an mit dat Buddeln, worut denn de Bargbo entstahn is.

För’t wieter Verarbeiden vun dat Ierz is vun Wichtigkeit, wo riek dat Ierz an den Stoff is, de wunnen warrn schall. De Andeel kann stark ünnerscheedlich wesen: Bi en Tinnierz is en Andeel vun 2% al teemlich riek, man bi’t faken vörkamend Iesen mutt dat Ierz al tominst 70% Iesenandeel hebben, üm as riekhollig instoopt to warrn.

Utwahl vun Ierzmineralen

• Argentit: Ag₂S
• Baryt: BaSO₄
• Beryll: Be₃Al₂(SiO₃)₆
• Bornit: Cu₅FeS₄
• Kopperkies: CuFeS₂
• Koppergleem: Cu₂S
• Chromit: (Fe,Mg)Cr₂O₄
• Cobaltit: (Co,Fe)AsS
• Columbit-Tantalit oder Coltan: (Fe,Mn)(Nb,Ta)₂O₆
• Galenit: PbS
• Gibbsit: Al(OH)₃
• Hämatit: Fe₂O₃
• Ilmenit: FeTiO₃
• Kassiterit: SnO₂
• Magnetit: Fe₃O₄
• Molybdänit: MoS₂
• Pechblennen: UO₂
• Pentlandit:(Fe,Ni)₉S₈
• Scheelit: CaWO₄
• Wolframit: (Fe,Mn)WO₄
• Zinkblennen: ZnS
• Zinnober: HgS

kiek ok bi

• Lagersteed
• Gang (Geologie)
• Bargbo