Loonkloof

Mediaan van het inkomen per week, uitgesplitst naar sekse, ras en etniciteit, V.S. 2009. Uit deze figuur blijkt dat vrouwen in alle etnische groepen in de VS minder verdienen dan mannen.

Een loonkloof of loonongelijkheid is een systematisch verschil in arbeidsloon tussen mensen, die gelijke werk, opleiding en ervaring hebben.

Tussen vrouwen en mannen

Lezing van Hoogleraar economie Esther-Mirjam Sent van de Radboud Universiteit over de loonkloof tussen mannen en vrouwen - Universiteit van Nederland

Waarom verdienen vrouwen nog altijd minder dan mannen - Petra Foubert - Universiteit van Vlaanderen

Een veel voorkomende en veel besproken loonkloof is die tussen mannen en vrouwen. In 2015 was in de Europese Unie het gemiddeld uurloon van een vrouw ruim 16 procent lager dan dat van een man dat komt doordat vrouwen vaker lager gewaardeerde beroepen uitoefenen. Bij de berekening van de loonkloof worden verschillende functies beoordeeld. In recente studies blijken jongere vrouwen zelfs meer te verdienen dan mannen van dezelfde leeftijd omdat ze vaker hoger opgeleid zijn. Verschil in loon voor hetzelfde beroep wordt gezien als discriminatie en is bij wet verboden.

De loonkloof zou volgens een Deens onderzoek voornamelijk voortkomen uit de verschillen tussen man en vrouw, die voor een groot deel veroorzaakt worden door vrouwen met kinderen en voor een deel uit productiviteitsverschillen. In dat Deense onderzoek wordt het onverklaarbare verschil van 4% niet toegewezen aan discriminatie door de werkgever, maar aan betere onderhandelingen door mannen over hun salaris.

Volgens een analyse van het Nederlandse Centraal Bureau voor de Statistiek over de cijfers van 2017 waren de verschillen voor een belangrijk deel verklaarbaar uit kenmerken als opleidingsniveau, beroepsniveau en het hebben van deeltijd- of voltijdwerk en werkervaring. Echter, ook na een correctie voor leeftijd, opleiding, werkervaring, sector en functieniveau bleef er in Nederland een verschil bestaan van 5% bij de overheid en 7% in het bedrijfsleven. In 2020 was dat gecorrigeerde verschil ten opzichte van 2018 1 procentpunt lager geworden, zowel bij overheid als bij het bedrijfsleven.

In Nederland is het verschillend betalen van vrouwen en mannen voor hetzelfde werk verboden sinds op 1 maart 1980 de Wet gelijke behandeling van kracht werd. De wet is echter moeilijk te handhaven, omdat de bewijslast ligt bij de individuele werkneemster. Tweede Kamerlid Liliane Ploumen doet in 2018 een voorstel om de bewijslast om te draaien. Het voorstel houdt in dat bedrijven elke drie jaar cijfers moeten aanleveren over het geslacht en salaris van hun werknemers. Indien daaruit ongelijke beloning blijft moet de werkgever de situatie verbeteren. Als ze dat niet doen volgt een boete. Het voorstel van Ploumen is ontleend aan wetgeving die in 2018 is ingevoerd in IJsland. In verschillende andere Europese landen hebben grotere bedrijven de plicht om inzage te bieden in de salarissen van werknemers en de loonverschillen.

Het mechanisme waarbij het aanzien van een beroep verandert al naargelang er meer of minder vrouwen of mannen komen te werken, werd in 1968 voor het eerst beschreven door Évelyne Sullerot en daarom de Wet van Sullerot genoemd.

Samengevat worden de volgende oorzaken genoemd voor de loonkloof tussen vrouwen en mannen:

• Het management en toezichthoudende functies worden overwegend bezet door mannen. Bij elke sector worden mannen vaker gepromoveerd in functie dan vrouwen, en als gevolg daarvan beter betaald.
• Vrouwen besteden meer tijd dan mannen aan belangrijke onbetaalde taken, zoals het huishouden en de zorg voor kinderen of familieleden.
• Vrouwen zijn geneigd hun carrière vaker dan mannen te onderbreken, hetgeen effect heeft op hun uurloon, hun toekomstige verdiensten en op hun pensioen.
• Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in banen zoals het onderwijs en in winkels. Dit zijn functies die slechter betaald dan banen die overwegend door mannen worden bezet.
• Discriminatie op het gebied van het loon. Hoewel dit niet is toegestaan draagt dit wel bij aan de loonkloof.

Voor haar onderzoek naar de loonkloof tussen vrouwen en mannen ontving de Amerikaanse econome Claudia Goldin in 2023 de Nobelprijs voor Economie. Haar onderzoek wordt als belangrijk gezien om te begrijpen hoe mannen en vrouwen verschillende keuzes maken op de arbeidsmarkt. Haar werk onderzoekt hoe beperkingen in de loop van de tijd kunnen veranderen, waardoor vrouwen en mannen andere keuzes kunnen maken.

Tussen jongere en oudere vrouwen en mannen

In Nederland verdienden oudere vrouwen in 2016 per uur gemiddeld minder dan oudere mannen, terwijl jongere vrouwen per uur gemiddeld meer verdienen dan jongere mannen. Dit heeft te maken met een verschuiving in het gemiddelde opleidingsniveau van mannen en vrouwen.

Tussen werknemers en de bedrijfstop

In 2016 was het brutojaarsalaris van de vijf topverdieners van de duizend grootste bedrijven in Nederland gemiddeld 6,1 keer zo hoog als het salaris van een doorsnee voltijdwerknemer; een stijging ten opzichte van 2010 (5,5). De loonkloof was in 2016 het grootst in de financiële sector. In 2018 verdiende de CEO van Unilever, Paul Polman 283 maal zoveel als de gemiddelde medewerker, de CEO van Heineken 260 maal, de CEO van Booking 153 keer.

Zie ook

• Equal Pay Day
• Positieve discriminatie
• Inkomensongelijkheid
• Nivellering
• Loonkosthandicap
• EU-Richtlijn transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden

Externe links

• Loonwijzer (Nederland)
• Loonwijzer (België)

Bronnen, noten en/of referenties