Oorlog van de Camisards

Katholieke soldaten verrassen hugenoten tijdens een bijeenkomst

Onderhoud tussen Jean Cavalier en Claude Louis Hector de Villars (19e eeuw)

De Oorlog van de Camisards (Guerre des Camisards), ook Oorlog van de Cevennen (Guerre des Cévennes) was een protestantse opstand in het zuiden van Frankrijk tussen 1702 en 1705. Na de intrekking van het Edict van Nantes in 1685 was de streek van de Cevennen grotendeels protestants gebleven. De opstand ontstond als reactie op katholieke repressie. Door steun van de plaatselijke bevolking konden de 2000 tot 2500 opstandelingen een succesvolle guerrillaoorlog voeren en het koninklijke leger van ongeveer 20.000 man enkele jaren weerstaan. De opstand eindigde met de dood of de overgave van de leiders van de opstand.

Achtergrond

Door het Edict van Nantes (1598) hadden de hugenoten in Frankrijk rechten gekregen op uitoefening van hun calvinistische geloof. Het protestantisme stond vooral sterk in het zuiden van Frankrijk, in een maanvorm van Poitou in het westen, over Guyenne, Gascogne, Languedoc, Vivarais tot Lyon in het oosten. Vanaf 1661 werden onder koning Lodewijk XIV deze rechten stilaan afgenomen. Er volgden gewelddadige dragonnades waarbij hugenoten werden vervolgd. Gevolg was dat velen vanaf 1680 zich bekeerden tot het katholicisme of emigreerden. In 1685 werd met het Edict van Fontainebleau het Edict van Nantes volledig herroepen.

In Cevennen hadden vele hugenoten zich formeel bekeerd, maar ze bleven clandestien hun geloof belijden. Zij kregen de bijnaam Camisards.

Opstand

De opstand brak uit op 24 juli 1702 in Pont-de-Montvert. Daar werd de katholieke aartspriester en vervolger van de protestanten François de Langlade du Chayla vermoord. Vervolgens namen (vooral jonge) boeren en handwerklieden de wapens op, gehoor gevend aan een profetie. Zij begonnen een guerrillaoorlog om wraak te nemen op hun vervolgers en om vrijheid van godsdienst te bekomen. De opstand had een sterk religieus karakter. De Camisards baden samen en zongen hymnen en onder hen waren er profeten actief.

De opstand vond plaats in de Cevennen en in de vlakte van de Languedoc. Er waren ook mislukte pogingen om de opstand uit te breiden naar het westen, rond Lacaune in 1703, en naar Vivarais in het oosten in 1704.

Er werd een koninklijk leger op de been gebracht van 20.000 man dat gedurende twee jaar oorlog voerde tegen 2000 tot 2500 opstandelingen. Door hun kennis van het terrein en door de steun van de plaatselijke bevolking wisten de Camisards enkele overwinningen te behalen. De repressie was zwaar en hele dorpen werden door het leger in de as gelegd. Er volgden heen en weer slachtpartijen: in Fraissinet-de-Fourques, Saint-Sériès en Saturargues op katholieken en aan de Moulin-de l'Agau (Nîmes) en Martignargues op hugenoten.

Einde

In 1704 gaf een van de leiders van de opstand, Jean Cavalier, zich over aan maarschalk Claude Louis Hector de Villars. Hij werd verbannen uit Frankrijk. Ook de andere leiders gaven zich over of werden gedood en tegen 1705 was de opstand uitgedoofd. Gedurende enkele jaren, tot 1710, vonden er nog pogingen plaats om de opstand nieuw leven in te blazen, maar zonder succes.

Reacties

De opstand leidde tot gemengde reacties bij vooraanstaande hugenoten die hun toevlucht hadden gezocht in het buitenland. Pierre Jurieu verdedigde de opstand waarbij hij zich beriep op het natuurrecht en het recht op zelfverdediging. Jacques Basnage betreurde de opstand en verwees naar zijn Lettres pastorales sur le renouvellement de la persécution (1698) waarin hij had opgeroepen tot geduld en volharding.

Bronnen, noten en/of referenties

• (fr) La guerre des Camisards (1702-1710) (museeprotestant.org) Geraadpleegd op 24 augustus 2022.
• (fr) Christian Grataloup (2020). Atlas historique de la France. Les Arènes - L'Histoire, pp. 94-95. ISBN 979-10-375-0261-2.