spits

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  spits    (hulp, bestand)
• IPA: / spɪts / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• spits

Woordherkomst en -opbouw

• zn: vermenging van Middelnederlands  spitse zn  "puntig uiteinde" en Duits Spitze "top van berg of toren"
  • [2] in de betekenis ‘meest aanvallende voetballer’ aangetroffen vanaf 1970
  • [5] van Duits Spitz in de betekenis ‘hond van een bepaald ras’ aangetroffen vanaf 1867
  • [6] (verkorting) van spitsbroeder
• bn: via Middelnederlands spits van Duits  spitz bn , op te vatten als afgeleid van spit met het achtervoegsel -s, in de betekenis van ‘puntig’ aangetroffen vanaf 1542
• ww:  spitsen ww  zonder de uitgang -en

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	spits	spitsen
verkleinwoord	spitsje	spitsjes

Zelfstandig naamwoord

de spits v / m

1. (verkeer) grote drukte in het verkeer op terugkerende tijdstippen

   • Hij ging in de spits naar zijn werk. 

2. (sport) binnen een ploeg een aanvallende speler die een positie opzoekt waarin hij een doelpunt kan maken

   • Van de aanvallers is de spits meestal diegene die de meeste doelpunten maakt. 

   ▸ Even later tekende Lewandowski wel voor zijn tiende Champions League-treffer. Oud-Ajacied Maximilian Wöber ging het duel met de Poolse spits veel te lomp in, waarna Lewandowski zijn zelf verdiende strafschop snoeihard in de linkerhoek schoot: 1-0.

3. (scheepvaart) klein vrachtschip, binnenschip (ook wel gebruikt als woonboot)
4. (bouwkunde) scherp, puntig uiteinde, hoogste punt

   • De spits van de kerktoren. 

de spits m

5. type hond met een spitse snuit, opstaande, vrij kleine oren, een dichte, afstaande vacht, een tamelijk steile achterhand en een krullende staart
6. (verouderd) beste vriend

spits m, o

7. eerste stoot van een aanval (alleen nog in uitdrukkingen)

Synoniemen

• [4]  punt zn  (1),  tip zn  (1),  top zn  (1)
• [6] boezemvriend

Hyponiemen

• [2] (intensivering) hyperspits
• [5] kees, keeshond, spitshond

   

angelspits avondspits bergspits bolspits centrumspits counterspits gevelspits kerkspits knobbelspits koolspits legerspits ochtendspits pocketspits schaduwspits torenspits vleugelspits

Afgeleide begrippen

   

Spitsbergen spitsboef spitsboog spitsbroeder spitsbus spitsheffing spitsig spitskool spitslijn spitsmuis spitsroede spitsspeler spitsstrook spitstarief spitstechnologie spitstoeslag spitstongewelf spitsuur spitsvignet spitsvoet spitsvondig spitsvork

Verwante begrippen

• hoogtepunt
• [4] neus, piek, uiterste

Uitdrukkingen en gezegden

• [7] de/het spits afbijten
  als eerste met iets beginnen
• [7] de/het spits bieden aan
  krachtig verzet bieden tegen
• [4] op de spits drijven
  iets tot het uiterste doordrijven of laten escaleren

Vertalingen

    1. grote drukte in het verkeer op terugkerende tijdstippen   

Duits: Stoßzeit (de), Spitze (de) Engels: rush hour (en), peak hour (en) Frans: heure de pointe (fr) v

Portugees: hora do rush (pt) v Spaans: hora punta (es) v, hora pico (es) v Tigrinya: መኪና ዝበዝሓሉ እዋን (ti), ግዜ ዋሕዚ (ti)

    2. binnen een ploeg een aanvallende speler die een positie opzoekt waarin hij een doelpunt kan maken   

Deens: angriber (da) g Duits: Stürmer (de) m Engels: striker (en) Frans: attaquant (fr) m

Italiaans: attaccante (it) m Portugees: avançado (pt), (Brazilië) atacante (pt) m Spaans: delantero (es) m Zweeds: anfallare (sv) g

    3. klein vrachtschip, binnenschip (ook wel gebruikt als woonboot)   

Duits: Frachtkahn (de) m Engels: barge (en)

Frans: péniche (fr) v Spaans: barcaza (es) v

    4. scherp, puntig uiteinde   

Duits: Spitze (de) v Engels: peak (en), point (en), summit (en), tip (en) Frans: pointe (fr) v, bout (fr) m

Portugees: ponta (pt) v Spaans: cima (es) v, punta (es) v, vértice (es) m

    5. type hond met een spitse snuit   

Duits: Spitz (de) m Engels: spitz (en)

Frans: spitz (fr) m Spaans: lulú de Pomerania (es) m

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	spits	spitser	spitst
verbogen	spitse	spitsere	spitste
partitief	spits	spitsers	-

Bijvoeglijk naamwoord

spits

1. in een punt uitkomend

   • Hij kreeg de spitse pijl in zijn been. 

2. scherpzinnig

   • Ze gaf hem weer zo'n spits antwoord. 

Verwante begrippen

• [2] pienter, puntig, scherpzinnig, schrander, snugger, vernuftig

Vertalingen

    1. in een punt uitkomend   

Duits: spitz (de) Engels: pointed (en), spiked (en)

Frans: pointu (fr) Spaans: puntiagudo (es)

    2. scherpzinnig   

Duits: scharfsinnig (de) Engels: astute (en), shrewd (en)

Frans: pointu (fr), incisif (fr) Spaans: perspicaz (es)

Werkwoord

vervoeging van
spitsen

spits

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van spitsen
   

   • Ik spits. 

2. gebiedende wijs van spitsen
   

   • Spits! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van spitsen
   

   • Spits je? 

Gangbaarheid

• Het woord spits staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "spits" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Engels

Werkwoord

spits

1. derde persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van (to) spit

Zelfstandig naamwoord

spits mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord spit